Yuli

Beto ke zinga na “bantangu ya mpasi mpi ya nku.” (2 Tim. 3:1) Nkutu, luzingu ta kuma diaka mpasi kuluta na ntwala nde Yehowa kufwa nsi-ntoto yai ya mbi mpi kutula ngemba ya kieleka na ntoto. Yo yina, beto fwete kudiyula nde, ‘Na nani mono ke sosaka lusadisu mpi lutwadisu?’ Bamvula mingi me luta, nsoniki mosi ya Biblia tendulaka mutindu beto fwete tala kaka Yehowa ntangu beto kele na mfunu ya lusadisu. (Nk. 123:1-4) Yandi tubaka nde kutala Yehowa kele bonso nsadi yina ke tala mfumu na yandi. Inki mutindu? Nsadi ke talaka mfumu na yandi mpi ke tulaka ntima nde mfumu ta pesa yandi madia mpi ta tanina yandi. Kansi yandi fwete landa kutala mpi mfumu na yandi sambu na kubakisa mambu yina mfumu ke zola nde yandi sala, na nima yandi fwete sala yo. Mutindu mosi, beto fwete longuka mbote-mbote Ndinga ya Nzambi konso kilumbu sambu na kuzaba mambu yina Yehowa ke zola nde beto sala, na nima beto fwete sala yo. Mpidina, beto ta ndima nde Yehowa ta sadisa beto ntangu beto ke sosa lusadisu. w18.07 12 § 1-2

Yezu vandaka kutubila kukatuka na kimpika ya disumu, kimpika ya kuluta mbi yina bantu kele na yo bubu yai. (Yoa. 8:34) Inki mutindu beto kele bampika ya masumu? Masumu ke pusaka beto na kusala mambu ya mbi. Yo lenda kanga beto nzila ya kusala mambu ya mbote to mambu ya kuluta mbote. Nsuka-nsuka yo ke pesaka makasi, yo ke nataka mpasi mpi nkutu lufwa. (Bar. 6:23) Beto ta kuma ti kimpwanza ya kieleka yina Adami ti Eva vandaka na yo ntete kaka ntangu Nzambi ta katula disumu kimakulu. Bangogo ya Yezu “kana beno bikala na ndinga na mono” ke monisa nde kele ti mambu yina beto fwete sala sambu Yezu kukatula beto na kimpika. (Yoa. 8:31) Inki kele mambu yango? Sambu beto kele Bakristu, beto me kudibuyaka mpi me ndimaka bandilu yina Yezu me tudilaka balongoki na yandi. (Mat. 16:24) Mutindu Yezu silaka yo, beto ta vanda kibeni na kimpwanza na bilumbu ke kwisa ntangu beto ta baka mambote yonso ya kimenga na yandi. w18.04 7 § 14-16

Yehowa ke tudilaka bansadi na yandi dikebi ata mabanza na bo kele mbote kibeni ve. Beto baka mbandu ya profete Yonasi. Nzambi tindaka yandi na kulonga nsangu ya lusambisu na bantu ya Ninive. Ntangu bo balulaka ntima, Nzambi fwaka bo ve. Kansi, Yonasi sepelaka ve na lukanu yina. Yonasi “waka makasi ya ngolo” sambu mambu yina yandi longaka lunganaka ve. Yehowa monisaka ntima-nda sambu na Yonasi mpi sadisaka yandi na kusoba mabanza na yandi. (Yon. 3:10–4:11) Na nima, Yonasi bakisaka mabanza ya Yehowa mpi Yehowa sadilaka yandi na kusonika disolo yango sambu na mambote na beto. (Bar. 15:4) Mutindu Yehowa ke sadilaka bansadi na yandi mambu ke ndimisa beto nde yandi ke kuditulaka na kisika na bo. Yandi ke bakisaka mpasi ya konso nsadi na yandi. Yandi ke bakisaka mabanza, mawi mpi bandilu na beto yonso. Biblia ke tuba nde: “Yandi ta pesa ve nzila nde [beto] kutana ti mpukumuna kuluta yina [beto] lenda kangila ntima.” (1 Bak. 10:13) Kivuvu yai ke pesa mpenza kikesa! w19.03 16 § 6-7

Na nsi ya Nsiku ya Moize, bazuzi vandaka kusambisa kaka ve mambu ya kimpeve, bo vandaka mpi kusambisa mambu bonso kukonda kuwakana mpi kufwa bantu. Beto tadila mwa bambandu. Kana muntu mosi ya Izraele me fwa muntu, bo vandaka kufwa yandi ve na mbala mosi. Bankuluntu ya mbanza vandaka kusala bansosa na ntwala ya kubaka lukanu sambu na kuzaba kana yo ta lomba nde bo fwa yandi to ve. (Kul. 19:2-7, 11-13) Bo vandaka mpi kusambisa mambu ya nkaka, mu mbandu, mavwanga na dibuta mpi kukabisa bima. (Kub. 21:35; Kul. 22:13-19) Ntangu bankuluntu vandaka kusambisa mambu mbote mpi ntangu bantu ya Izraele vandaka kulemfukila Nsiku, yo vandaka kunatila bo mambote mpi bo vandaka kupesa Yehowa lukumu. (Levi 20:7, 8; Yez. 48:17, 18) Diambu yai ke monisa nde Yehowa ke tulaka dikebi na mambu yonso ya luzingu na beto. Yandi ke zolaka nde beto sadila bantu ya nkaka mambu na zola mpi na lunungu. Yandi ke monaka mambu yonso ya beto ke salaka mpi ke tubaka ata na kinsweki. w19.02 23 § 16-18

Yo ke vandaka mpasi na kumonisa kudikulumusa ntangu beto ke kudiyangisa mingi. Diaka, beto lenda tuba mambu ya ke lwadisa bankaka mpi beto lenda sadila bantu mambu ya mbi. Kana nge ke kudiyangisa mutindu yai, mbandu ya Yezu ta sadisa nge. Na bangonda ya nsuka ya luzingu na yandi na ntoto, Yezu kudiyangisaka mingi. Yandi zabaka nde bo ta niokula yandi ngolo mpi ta fwa yandi. (Yoa. 3:14, 15; Bag. 3:13) Mwa bangonda na ntwala ya lufwa na yandi, Yezu tubaka nde yandi vandaka kudiyangisa mingi. (Luka 12:50) Bilumbu fioti na ntwala ya lufwa na yandi, Yezu tubaka nde: “Mono me kuma kisaka-saka.” Kansi, yandi monisaka kudikulumusa, lemfukaka na Nzambi ntangu yandi sambaka Nzambi. (Yoa. 12:27, 28) Ntangu ngunga yango lungaka, Yezu kudiyambulaka na maboko ya bambeni; bo vwezaka yandi mpi fwaka yandi na nku yonso. Ata Yezu kudiyangisaka mingi, yandi monisaka kudikulumusa mpi salaka luzolo ya Nzambi. Yo kele pwelele nde Yezu kele mbandu ya kuluta mbote ya kudikulumusa na bantangu ya mpasi.—Yez. 53: 10. w19.02 11 § 14-15

Sambu na kukwenda mbala na mbala na balukutakanu, beto fwete monisa kikesa ata ntangu beto ke kutana ti bampasi. Bampangi ya nkaka ke kwendaka na balukutakanu ata bo ke kutana ti bampasi ya ngolo, me lemba nitu to ke bela. Bankaka diaka ke kwendaka na balukutakanu ata bantu ya dibuta to bamfumu ya luyalu ke telemina bo. Yindula mutindu mbandu na beto ke sadisaka bampangi na beto yina kele na boloko. (Baeb. 13:3) Ntangu bo ke waka nde beto ke landa kusadila Yehowa ata na bantangu ya mpasi, lukwikilu na bo ke kumaka ngolo, bo ke bakaka kikesa mpi ke bikalaka ya kwikama. Ntangu Polo vandaka na boloko na Roma, yandi waka kiese mingi ntangu yandi waka nde bampangi ke landa kusadila Nzambi na kwikama. (Bafil. 1:3-5, 12-14) Ziku ntangu fioti na ntwala ya kubasika na boloko to kaka ntangu yandi basikaka na boloko, Polo sonikilaka bampangi ya Ebreo. Na mukanda yango yandi siamisaka bampangi yai ya kwikama na kuyambula ve kuvukana na balukutakanu.—Baeb. 10:25. w19.01 28 § 9

Satana ke zolaka nde beto kuma bonso yandi disongidila beto lemfuka ve na minsiku ya Yehowa mpi beto sala mambu kaka sambu na mambote na beto. Yandi ke sosaka kubebisa beto na nzila ya bantu yina ke zingaka ti beto mpi yandi ke zabaka nde bo ta ‘bebisa’ mutindu na beto ya kuyindula mpi ya kusala mambu. (1 Bak. 15:33) Satana ke sosaka mpi kubebisa ntima na beto ntangu yandi ke pusaka beto na kutula ntima na mayele ya bantu na kisika ya kutudila Yehowa ntima. (Bakol. 2:8) Satana ke pusaka bantu na kuyindula nde kima ya kuluta mfunu na luzingu kele kukuma mvwama. Bantu ya ke yindulaka mutindu yai lenda kuma bamvwama to ve. Diaka, bo ke tulaka luzingu na bo na kigonsa. Inki mutindu? Sambu bo ke kudipesaka mingi na kusosa mbongo, bo ke tulaka diaka ve dikebi na sante, na dibuta mpi na kinduku na bo ti Nzambi kaka sambu na kulungisa lukanu na bo. (1 Tim. 6:10) Beto ke tondaka Tata na beto ya zulu sambu yandi ke sadisaka beto na kuvanda ti mabanza ya mbote na mambu ya me tala mbongo.—Lon. 7:12; Luka 12:15. w19.01 15 § 6; 17 § 9

Bansadi ya Nzambi bakisaka mfunu ya kupesa bampangi ya nkaka kikesa nkutu na ntwala nde Yezu kukwisa na ntoto. Beto baka mbandu ya Ezekiasi. Ntangu bantu ya Asiria zolaka kunwanisa bantu ya Yeruzalemi, Ezekiasi bingisaka bantu mpi bamfumu ya basoda sambu na kupesa bo kikesa mpi ‘mambu yina yandi tubaka pesaka bo kikesa.’ (2 Bans. 32:6-8) Mbandu ya Yobi mpi lenda sadisa beto na kupesa bantu kikesa. Ata yandi vandaka na mfunu ya kikesa, yandi longaka bantu mutindu ya kupesa bantu ya nkaka kikesa. Yobi songaka bantu yina kwisaka kulembika yandi nde kana yandi muntu vandaka kulembika bo yandi zolaka kutuba mambu yina ta pesa bo kikesa, kansi ve mambu yina ta pesa bo mpasi. (Yobi 16:1-5) Nsuka-nsuka, Elihu mpi Yehowa pesaka Yobi kikesa.—Yobi 33:24, 25; 36:1, 11; 42:7, 10. w18.04 16 § 6; 17 § 8-9

Yezaya tendulaka mutindu Yehowa pesaka bansadi na yandi kikesa to ngolo na bangogo yai: “Yehowa . . . ta kwisa ti ngolo, mpi diboko na yandi ta yala sambu na yandi.” (Yez. 40:10) Mbala mingi Biblia ke sadilaka ngogo “diboko” na mutindu ya kifwani sambu na kumonisa ngolo. Yo yina, bangogo yai ‘diboko ya Yehowa ta yala’ ke yibusa beto nde Yehowa kele Ntotila ya ngolo. Yandi sadilaka ngolo na yandi sambu na kukeba mpi kunwanina bansadi na yandi ya ntama mpi ke landa kupesa kikesa mpi kutanina bayina ke tudilaka yandi ntima bubu yai. (Kul. 1:30, 31; Yez. 43:10, noti na nsi ya lutiti) Ntangu bambeni ke bangika beto, Yehowa ke landa kusila beto nde: “Mono ta pesa nge kikesa.” Na bansi mingi, bambeni ke sala ngolo sambu na kubuyisa kisalu ya kusamuna to kukanga bisalu ya dibundu na beto. Ata mpidina, beto ke kudiyangisaka ve kuluta ndilu sambu na mambu yina. Yehowa me silaka nde yandi ta pesa beto ngolo mpi kivuvu. Yandi ke sila beto nde: “Ata kinwaninu mosi ve ya bo ta sadila sambu na kunwanisa nge ta nunga.”—Yez. 54:17. w19.01 5-6 § 12-13

Bambisi ke vandaka ve ti nzala ya mambu ya kimpeve, disongidila bo ke waka ve nzala ya kuzaba Ngangi na bo. Kansi beto ke vandaka ti nzala ya mambu ya kimpeve. (Mat. 4:4) Kana beto ke widikila Nzambi, beto ta baka nzayilu, mayele mpi ta vanda na kiese. Nzambi me pesaka beto Biblia mpi ke sadilaka “mpika ya kwikama mpi ya mayele” sambu na kubasisa mikanda yina ke kumisaka lukwikilu na beto ngolo. (Mat. 24:45) Beto ke bingaka mikanda yai madia ya kimpeve sambu yo ke disaka lukwikilu na beto mpi ke kumisaka kinduku na beto ti Yehowa ngolo. Beto ke vandaka ti madia mingi ya kimpeve! (Yez. 65:13, 14) Madia ya kimpeve lenda pesa nge mayele mpi makuki ya kuyindula mbote yina lenda tanina nge na mambu mingi. (Bing. 2:10-14) Bikalulu yai ta sadisa nge na kuzaba mambu ya luvunu, mu mbandu, luvunu yina bantu ke tubaka nde Ngangi kele ve to nde mbongo ti bima ya kinsuni ke pesaka kiese. Bikalulu yai ta sadisa nge mpi na kubuya bampusa to mambu yina ta natila nge bampasi. Yo yina, sala kikesa sambu na kukuma mayele mpi kuyindula mbote. w18.12 20 § 6-7

Bilumbu na beto “ta vanda bonso bilumbu ya nti.” Banti ya nkaka ke zingaka bamvula mingi kibeni. Sambu na kuzinga mingi mutindu yai, bantu fwete vanda na sante ya mbote. Kana bantu kuzinga na ngemba, na kisika ya mbote mutindu Yezaya tubaka na ntwala, pana yo ta vanda mbote, paladisu mpenza! Mbikudulu yai ta lungana kibeni! Bambikudulu yai ke monisa nde paladisu ta vanda. Ntoto ya mvimba ta fuluka ti bantu yina Nzambi ke ndimaka. Ata muntu mosi ve ta wa boma ya bambisi mpi ya bantu ya nku. Bifwa-meso, bifwa-makutu mpi bantu ya makulu-kifu ta beluka. Bantu ta tunga banzo na bo mosi mpi ta kuna bima na bo mosi. Bo ta zinga mingi kuluta banti. Ya kieleka, Biblia ke pesa banzikisa ya ke monisa nde paladisu ta vanda. Kansi bantu ya nkaka yina beto ke solulaka ti bo ke ndimaka ve nde bambikudulu yai ke tadila mpenza paladisu yina ta vanda na ntoto. Inki bikuma ya mbote nge kele ti yo ya kuvingila paladisu na ntoto? Yezu muntu ya kuluta nene pesaka beto kikuma ya mbote.—Luka 23:43. w18.12 5 § 13-15

Mabanza na beto lenda soba. Kuyindula mingi mabanza ya Yehowa, ta ndimisa beto nde mabanza na yandi ke vandaka mbote ntangu yonso. Na nima, mpusa na beto ta vanda ya kutadila mambu mutindu yandi ke tadilaka. Sambu na kukuma kuyindula bonso Yehowa, beto fwete “yambula kulanda ngidika yai.” Yo ke tendula nde beto fwete yambula kutala, kutanga mpi kuwidikila mambu yonso yina ke wakanaka ve ti mabanza ya Nzambi. Sambu na kusadisa beto na kubakisa mfunu ya diambu yai, beto tadila mbandu ya madia. Muntu yina ke zola kuvanda na sante ya mbote fwete dia madia ya mbote. Kansi bikesa na yandi yonso ta vanda mpamba kana yandi ke dia mbala na mbala madia ya kupola! Mutindu mosi, bikesa yonso yina beto ke salaka sambu na kulonguka mabanza ya Yehowa ta vanda mpamba kana beto ke bika nde mabanza ya nsi-ntoto kuyala mabanza na beto. w18.11 21 § 14-15

Beto fwete sadila mambu ya beto ke longuka. Biblia ke fwanisa kieleka ti mukaba ya soda. Na ntangu ya ntama, mukaba vandaka kusadisa soda mpi kutanina yandi na bitumba kana yo me kanga yandi mbote na luketu. Kana mukaba yango ke lunga yandi mbote ve, yo ta tanina yandi ve. Inki mutindu kieleka ke taninaka beto bonso mukaba? Kana beto ke bikala na kieleka ntangu yonso, yo ta sadisa beto na kubuya mabanza ya mbi mpi kubaka balukanu ya mbote. Kana beto ke kutana ti diambu mosi ya mpasi mingi to kima mosi ke pusa beto na kusala mambu ya mbi, kieleka ya Biblia ta sadisa beto na kusala mambu ya mbote. Mutindu soda ke yambulaka ve mukaba na yandi ntangu yandi ke kwendaka na bitumba, beto mpi lenda yambula ve kieleka. Beto ke salaka bikesa na kusadila kieleka ya Biblia na mambu yonso ya luzingu na beto. w18.11 12 § 15

Yo ke lombaka bikesa sambu na kulonguka kieleka. Beto fwete yambula mambu ya nkaka sambu na kulonguka yo. Na nima ya ‘kusumba kieleka,’ disongidila kulonguka kieleka, beto fwete keba sambu beto ‘teka yo’ ve ata fioti, disongidila kuyambula ve kieleka. Ata kima ya ofele ke tendulaka ve nde yo kele mfunu ve. Ngogo ya Kiebreo ya bo me balula na ‘kusumba’ na Bingana 23:23 lenda tendula mpi ‘kubaka.’ Bangogo yai zole ke monisa nde muntu fwete sala bikesa to kuyambula kima mosi sambu na kuzwa kima yina yandi kele na mfunu na yo. Sambu na kubakisa mutindu beto lenda sumba kieleka, yindula nde bo ke kaba mankondo na zandu. Keti mankondo lenda kwisa yo mosi na nzo na beto? Ve, beto fwete kwenda na zandu mpi kunata yo na nzo. Ata mankondo yango kele ya ofele, beto fwete sala bikesa sambu na kubaka yo. Mutindu mosi, kulonguka kieleka ke lombaka ve mbongo, kansi yo ke lombaka bikesa mpi kuditambika. w18.11 4 § 4-5

Yezu lombaka Piere, Yakobo ti Yoane na kukwenda na zulu ya ngumba. Ntangu bo vandaka kuna, bo monaka mbona-meso mosi ya kuyituka. Luse mpi bilele ya Yezu yantikaka kusema. Bantu zole ya kifwani, Moize ti Eliya, yantikaka kutubila lufwa mpi lufutumuku ya Yezu. (Luka 9:29-32) Na nima, dituti fikaka bo mpi bo waka ndinga ya Nzambi na matuti. Mbona-meso monisaka nkembo ti kiyeka yina Yezu ta baka sambu na kuvanda Ntotila ya Kimfumu ya Nzambi. Ntembe kele ve nde yo pesaka Kristu kikesa mpi yo sadisaka yandi na kukanga ntima na bampasi mpi na lufwa ya mpasi yina vandaka na ntwala. Mbona-meso yina kumisaka mpi ngolo lukwikilu ya balongoki mpi sadisaka bo na kuyilama sambu na bampasi yina bo ta kutana ti yo mpi kisalu ya ngolo yina bo ta sala. Kiteso ya bamvula 30 na nima, ntumwa Piere tubilaka diaka mbona-meso yina mpi monisaka nde yandi vandaka kaka kuyibuka yo.—2 Pie. 1:16-18. w19.03 10 § 7-8

Inki mutindu Bakristu ya kieleka me swaswana ti bantu ya mabundu ya luvunu? Beto ‘ke tubaka kieleka.’ (Zek. 8:16, 17) Beto ke tubaka kieleka na banzenza, na banduku ya kisalu, na banduku na yandi mpi na bantu yina yandi ke zolaka. Kana nge kele toko, ziku nge ke zolaka nde banduku na nge kundima nge. Yo yina, batoko ya nkaka ke salaka mambu ya mbi na kinsweki, na dibuta mpi na dibundu, bo ke monisaka nde bo kele ti bikalulu ya mbote kansi ntangu bo ke sadilaka Internet to ke vandaka ti bantu yina kele ve Bambangi ya Yehowa, bo ke salaka mambu yina ke sepedisaka ve Yehowa. Bo ke kusaka bibuti na bo, bampangi na bo mpi bo ke yindulaka nde bo ke kusaka Yehowa. (Nk. 26:4, 5) Kansi, Yehowa me zaba ntangu beto ke pesaka yandi lukumu mpi ntangu beto ke salaka mambu yina yandi ke mengaka. (Mar. 7:6) Yo kele mfunu kana bo sadila munsiku ya kele na Bingana, yo ke tuba nde: “Bika ntima na nge kulula ve bansumuki, kansi vanda na boma ya Yehowa kilumbu ya mvimba.”—Bing. 23:17. w18.10 9 § 14-15

Bansadi ya Yehowa na ntoto ya mvimba kele na dibuta mosi. Bo ke zolanaka. (1 Yoa. 4:21) Bantangu ya nkaka bo ke salaka bibansa ya nene sambu na bampangi na bo, mbala mingi bo ke monisaka zola na bo na mambu ya fioti-fioti yina bo ke sadilaka bampangi ya nkaka. Mu mbandu, bo lenda songa bampangi na bo diambu mosi ya kitoko to kusadila bo mambu na mawete yonso. Ntangu beto ke zitisaka bampangi ya nkaka, beto ke landaka mbandu ya Tata na beto ya zulu. (Baef. 5:1) Yezu landaka mbandu ya Tata na yandi na mutindu ya kukuka. Yandi tubaka nde: “Beno kwisa na mono, beno yonso ya ke mona mpasi mpi ya ke nata kilo ya mingi, ebuna mono ta pesa beno kikesa . . . , sambu mono kele mawete mpi ya kudikulumusa na ntima.” (Mat. 11:28, 29) Kana beto ke landa mbandu ya Yezu mpi ke tudila “muntu ya kukonda mfunu dikebi,” beto ta sepedisa Yehowa mpi beto ta vanda na kiese. (Nk. 41:1) Yo yina, beto monisa zola ntangu beto ke zitisa bantu ya dibuta na beto, bampangi na beto mpi bantu yina beto ke kutana ti bo na kisalu ya kusamuna. w18.09 28 § 1-2

Beto lenda sala diaka ti Yehowa kana beto ke sadisa bampangi yina me bwila bisumbula. Mu mbandu, beto lenda pesa makabu ya mbongo. (Yoa. 13:34, 35; Bis. 11:27-30) Mutindu ya nkaka yina beto lenda sadisa bampangi kele kuyidika banzo na bo yina me beba na nima ya kisumbula. Mpangi-nkento Gabriela na Pologne, yina nzo na yandi bebaka na mvula ya ngolo, waka kiese ntangu bampangi ya dibundu ya pene-pene kwendaka kusadisa yandi. Ntangu yandi ke yindulaka diambu yai, yandi ke tuba nde na kisika ya kudiyangisa sambu na bima yonso yina yandi vidisaka, yandi ke tulaka dikebi na bima yina yandi zwaka. Yandi ke yika nde: “Diambu yai me ndimisaka mono nde kuvanda na dibundu ya Yehowa kele dibaku mosi ya nene mpi yo kele nto ya kiese.” Bampangi mingi ya me zwaka lusadisu na nima ya bisumbula ke tubaka mutindu mosi. Bampangi yina ke salaka ti Yehowa sambu na kusadisa bampangi ya ke bwilaka bisumbula ke vandaka na kiese kibeni.—Bis. 20:35; 2 Bak. 9:6, 7. w18.08 26 § 12

Kana beto ke zola kutanina ntima na beto, beto fwete zaba bigonsa mpi kuditanina nswalu. Ngogo “tanina” ke yibusa beto kisalu ya nkengidi. Na bilumbu ya ntotila Salomo, bankengidi vandaka kumata na zulu ya bibaka ya mbanza mpi kubula mpungi kana bo me mona kigonsa. Kuyibuka diambu yai ta sadisa beto na kubakisa mambu yina beto fwete sala sambu na kubuya mabanza ya mbi ya Satana. Na ntangu ya ntama, bankengidi vandaka kusala na kuwakana ti bantu yina vandaka kutanina bakielo. (2 Sam. 18:24-26) Kumosi, bo vandaka kutanina mbanza mpi kuzikisa nde bakielo kele ya kukanga mbote ata bambeni me kwisa. (Neh. 7:1-3) Kansansa na beto ya me longamaka na Biblia lenda sala bonso nkengidi mpi lenda kebisa beto ntangu Satana ke meka kubebisa ntima na beto disongidila ntangu yandi ke sosa kubebisa mabanza, mawi, bangindu mpi banzala na beto. Kana kansansa me kebisa beto, beto fwete widikila yo mpi kusala ngolo na kutina kigonsa. w19.01 17 § 10-11

Bankuluntu fwete sambisa ve baleke na kutadila bangindu na bo mosi to ya bisika yina bo ke zingaka, kansi bo fwete sala yo na kutadila minsiku ya Biblia. (2 Tim. 3:16, 17) Kana bankuluntu ke zitisa ve mambu yina Biblia ke tubaka na yina me tala kupona bansadi ya kisalu to bankuluntu, bo lenda lembisa bampangi yina me fwana na kubaka mikumba. Na insi mosi, nsadi mosi ya kisalu vandaka kulungisa mbote mikumba ya nene mpi bankuluntu ndimaka nde yandi me fwana na kukuma nkuluntu. Kansi, bankuluntu ya nkaka ya bambuta tubaka nde yandi kele leke, yo yina bo buyaka nde yandi kuma nkuluntu. Diambu ya mawa kele nde, mpangi yina kumaka ve nkuluntu sambu bankuluntu tadilaka bamvula na yandi. Yo ke monana nde mabanza ya mutindu yai kele na bansi mingi. Diambu ya mfunu kele nde beto fwete tula ntima na Biblia, kansi ve na bansiku na beto mosi. Mpidina, beto ta lemfukila Yezu mpi ta sambisa ve bantu na kutadila mutindu bo kele.—Yoa. 7:24. w18.08 12 § 16-17

Kigonsa ya kutinda bansangu kukonda kuyindula kele nde na bansi ya nkaka leta ke tulaka dikebi mingi na kisalu na beto to nkutu me buyisaka yo. Yo yina na bansi yina, bambeni na beto lenda mwanga bansangu ya luvunu sambu na kupesa bampangi boma mpi kupusa bo na kuyindudila bampangi ya nkaka mambu ya mbi. Yindula mambu yina salamaka na Union soviétique. Bapolisi ya kimvuka mosi (KGB), mwangaka bansangu ya luvunu nde bampangi ya nkaka yina zabanaka mingi fundaka bampangi na bo Bakristu. Diambu ya mawa kele nde bampangi mingi ndimaka mambu yina ya luvunu mpi bo yambulaka kieleka. Mingi na kati na bo vutukaka na dibundu kansi bankaka me vutukaka ve. Bo bikaka nde mambu yina ya luvunu kubebisa lukwikilu na bo. (1 Tim. 1:19) Inki mutindu beto lenda kuditanina na mambu ya mutindu yai? Buya kumwanga bansangu yina lenda lembisa bampangi to bansangu yina kele ve ti banzikisa. Kundima ve mambu yonso yina nge ke wa. Kansi sosa kuzwa banzikisa ya kieleka. w18.08 4 § 8

Ntete bamaniskri ya Kigreki vandaka kusadila ve mbala mingi bidimbu ya kupemina. Yo yina, beto lenda kudiyula nde: Keti Yezu tubaka nde, “Mono ke tubila nge, bubu yai nge ta vanda ti mono na Paladisu”? To yandi tubaka nde: “Mono ke tubila nge bubu yai nde, nge ta vanda ti mono na Paladisu”? Kuvila ve mambu yina Yezu songaka balongoki na yandi sambu na lufwa na yandi. Yandi tubaka nde: “Mwana ya muntu ta vanda na nsi ya ntoto bilumbu tatu mpi bampimpa tatu.” (Mat. 12:40; 16:21; 17:22, 23; Mar. 10:34; Bis. 10:39, 40) Ntembe kele ve nde Yezu ti muntu yina ya mbi kwendaka ve na Paladisu kilumbu yina bo fwaka. Biblia ke tuba nde Yezu vandaka “na Maziamu” bilumbu tatu tii ntangu Nzambi futumunaka yandi. (Bis. 2:31, 32; noti na nsi ya lutiti) Ntangu Yezu tubilaka muntu yina ya mbi mambu ya me tala Paladisu, yandi vandaka kutubila ve paladisu ya zulu. Inki mutindu beto me zaba yo? Kikuma kele nde muntu yai ya mbi zabaka ve nde Yezu salaka kuwakana ti bantumwa na yandi ya kwikama sambu na kuyala ti yandi na zulu. (Luka 22:29) Nkutu, muntu yina ya mbi bakaka ve mbotika. (Yoa. 3:3-6, 12) Yo yina ntangu Yezu silaka muntu yina ya mbi, ntembe kele ve nde yandi vandaka kutubila paladisu ya ntoto yina ta lungana na bilumbu ke kwisa. w18.12 6 § 17-18, 20-21

Ntama ve bantu ya Izraele kumaka kusambila mwana-ngombe ya wolo! Ata bo lemfukilaka ve nsiku ya Yehowa, bo kudikusaka na kuyindula nde bo vandaka kaka na lweka ya Yehowa. Nkutu Aroni bingaka lusambu ya mwana-ngombe yai nde ‘nkinsi sambu na Yehowa’! Inki Yehowa salaka? Yandi songaka Moize nde bantu “me kudibebisa” mpi me bikisa nzila yina Yehowa “songaka bo na kulanda.” Yehowa waka makasi kibeni, yo yina yandi yindulaka nkutu kufwa dikanda ya mvimba. (Kub. 32:5-10) Kansi Yehowa kele Nzambi yina ke wilaka bantu mawa. Yandi fwaka ve dikanda ya Izraele. (Kub. 32:14) Ata Aroni muntu salaka mwana-ngombe ya wolo, yandi ti Balevi ya nkaka balulaka ntima mpi bo ponaka kuvanda na lweka ya Yehowa. Bantu mingi yina sambilaka mwana-ngombe ya wolo fwaka kansi bantu yina vandaka na lweka ya Yehowa gulukaka mpi Nzambi silaka na kusakumuna bo.—Kub. 32:26-29. w18.07 20 § 13-16

Inki kele mutindu ya kuluta mbote ya kusosa kuzabana? Yo kele ve yina bantu mingi ke sosaka na nzila ya banzo-nkanda ya nda, kukuma ti mbongo mingi to kuzabana mingi na bansaka ya nsi-ntoto. Polo tendulaka yo ntangu yandi tubaka nde: “Ntangu yai ya beno me zaba Nzambi, to ya Nzambi me zaba beno, nki mutindu beno ke vutuka diaka na mambu ya ntete-ntete yina kele ya mpamba mpi ya kukonda mfunu mpi beno ke zola diaka kusadila yo bonso bampika?” (Bag. 4:9) Kuzabana na Nzambi, Mfumu ya Kuluta Nene ya zulu ti ntoto, kele dibaku ya kuluta mbote kibeni! Yehowa ke zabaka beto, ke zolaka beto mpi ke zolaka nde beto kwenda pene-pene na yandi. Yehowa gangaka beto sambu beto vanda banduku na yandi.—Lon. 12:13, 14. w18.07 8 § 3-4

Sambu na kubaka mambote ya bansiku ya Nzambi, beto fwete zola yo mpi kuzitisa yo. (Amo. 5:15) Kansi nki mutindu beto lenda sala yo? Beto fwete sala ngolo na kukuma kutadila mambu bonso Yehowa. Yindula nde nge ke lala ve mpongi mbote mpi munganga me pesa nge bandongisila na kudia madia ya mbote, na kusala bangalasisi mingi mpi na kusala bansoba ya nkaka na luzingu. Nge me zitisa bandongisila na yandi mpi nge me kuma kulala mpongi mbote! Nge ta sepela mingi na bandongisila ya munganga yina! Mutindu mosi, Ngangi me pesaka beto bansiku sambu na kutanina beto na bampasi yina masumu ke nataka mpi sambu na kutomisa luzingu na beto. Mu mbandu, Biblia ke longaka nde beto fwete kusa ve, kuyiba ve, kusala ve pite, kusala ve mubulu to mambu yina kele ti kuwakana ti bademo. (Bing. 6:16-19; Kus. 21:8) Ntangu beto ke monaka mambote yina kulemfukila Yehowa ke nataka, zola na beto sambu na yandi mpi bansiku na yandi ke kumaka ngolo. w18.06 17 § 5-6

Ziku Pilate waka boma nde Yezu ta pusa bantu na kutelamina luyalu ya Roma. Kansi Yezu vutulaka nde: “Kimfumu na mono kele ve ya nsi-ntoto yai.” (Yoa. 18:36) Yezu kudikotisaka ve na mambu ya politiki sambu Kimfumu na yandi kele ya zulu. Yandi tubaka nde kisalu na yandi na ntoto vandaka ya kuta “kimbangi sambu na kieleka.” (Yoa. 18:37) Yezu bakisaka mbote mukumba na yandi. Kana beto ke bakisa mbote mukumba na beto, beto ta pesa ve maboko na konso kimvuka ya politiki, ata na nsi ya ntima. Yo ke vandaka ve ntangu yonso pete. Nkengi ya nziunga mosi ke tuba nde bantu ya nziunga na yandi ke landa kaka kukuma nku. Bo ke kudikumisaka sambu na dikanda na bo mpi ke kwikilaka nde luzingu na bo ta bonga kana bantu ya dikanda na bo mosi kuyala bo. Yandi ke yika nde: “Mono ke vandaka na kiese sambu bampangi ke taninaka bumosi na bo mpi ke kudipesaka na kulonga nsangu ya mbote ya Kimfumu. Bo ke tulaka ntima nde Nzambi ta yidika mambu ya mbi mpi ta katula bampasi yina beto ke kutanaka ti yo.” w18.06 4-5 § 6-7

Bantu me zabaka wanzio yina kolamaka na zina ya “Satana,” disongidila “Mbeni.” Mikanda yai tatu mpamba ya Masonuku ya Kiebreo kele ti zina ya Satana: 1 Bansangu, Yobi mpi Zekaria. Sambu na nki bo tubilaka ve mbeni yai mbala mingi na ntwala nde Mesia kukwisa? Na Masonuku ya Kiebreo, Yehowa me tubaka ve mambu mingi ya me tala Satana mpi mambu yina yandi ke salaka. Bo sonikaka Masonuku ya Kiebreo sambu na kusadisa bantu na kuzaba Mesia mpi kulanda yandi. (Luka 24:44; Bag. 3:24) Ntangu Mesia monanaka, Yehowa sadilaka yandi ti balongoki na yandi sambu na kuzabisa bantu mambu mingi ya Satana ti ya bawanzio yina vukanaka ti yandi. Kusala mutindu yai me fwana sambu Yehowa ta sadila Yezu ti Bakristu yina bo me tulaka mafuta na kufwa Satana ti bantu na yandi. (Bar. 16:20; Kus. 17:14; 20:10) Beto fwete yibuka nde ngolo ya Diabulu kele ti bandilu. Yehowa, Yezu mpi bawanzio ya kwikama ke taninaka beto. Bo lenda sadisa beto na kununga mbeni na beto. w18.05 22-23 § 2-4

Beto lenda vanda bansadi ya Yehowa kaka kana beto ke buta mbuma. (Mat. 13:23; 21:43) Yo yina na kingana ya Yoane 15:1-5, kubuta mbuma ke tendula ve kukumisa bantu balongoki. (Mat. 28:19) Kana yo vandaka mpidina, bampangi yina me sadisaka ve ata muntu mosi na kukuma longoki ya Yezu zolaka kuvanda bonso balutangu yina ke butaka ve mbuma. Kansi yo kele ve mutindu yina. Sambu na nki? Sambu beto lenda pusa ve bantu na ngolo na kukuma balongoki. Yehowa kele zola. Yandi ke lombaka beto ve mambu yina beto ta kuka ve kusala. Yandi ke lombaka beto kaka mambu yina beto ta kuka kusala. (Kul. 30:11-14) Kubuta mbuma ke tendula kibeni nki? Yo fwete vanda kisalu yina beto yonso lenda sala. Inki kele kisalu yango? Kulonga nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi.—Mat. 24:14. w18.05 14 § 8-9

Bubu yai mpi bamfumu ya mabundu kele mingi. Ziku bo ke bingaka bo bapastere, banganga-nzambi, baswami, balongi to na batitre ya nkaka. Bonso Bafarize, bo ke longaka ve kieleka ya Ndinga ya Nzambi, kansi “bo me solaka kundima luvunu na kisika ya kundima kieleka ya Nzambi.” (Bar. 1:18, 25) Bo ke longaka mambu ya luvunu, mu mbandu bilungi ya tiya, moyo ke fwaka ve, bafwa ke zingaka kisika ya nkaka mpi nde Nzambi ke ndimaka makwela ya nkento ti nkento to bakala ti bakala. Bamfumu ya politiki mpi ke sadilaka luvunu sambu na kukusa bantu. Ntama mingi ve bo ta tuba luvunu ya nene nde bo me tula “ngemba mpi lutaninu” na nsi-ntoto. Kansi, “kaka na ntangu yina lufwa ta kwisila bo na kintulumukina.” Yo yina, beto fwete kwikila ve na bamfumu yai ya politiki yina ke tubaka nde mambu ta bonga. Kieleka kele nde beto me “zaba mbote nde kilumbu ya Yehowa ta kwisa kibeni bonso muyibi na mpimpa.”—1 Bate. 5:1-4. w18.10 7-8 § 6-8

Beto ke zinga na bantangu ya mpasi, yo yina beto lenda lemba mpi kuvanda diaka ve na kiese. Yezu Kristu ke sadilaka “bamfumu,” disongidila bankuluntu yo vanda bayina bo me tulaka mafuta to bayina kele na kati ya mameme ya nkaka sambu na kupesa beto kikesa. Bankuluntu yai ke vandaka ve “bamfumu” ya lukwikilu na beto kansi bo kele “banduku ya kisalu” sambu na kiese na beto. (Yez. 32:1, 2; 2 Bak. 1:24) Bankuluntu ke landaka mbandu ya ntumwa Polo, yina salaka ngolo sambu na kupesa bampangi kikesa. Yandi sonikilaka bampangi ya Tesalonika yina vandaka kukutana ti mbangika nde: “Sambu beto vandaka ti lutondo sambu na beno, beto vandaka ti lukanu ya kupesa beno kaka nsangu ya mbote ya Nzambi ve, kansi mpi luzingu na beto mosi, sambu beno kumaka bantu ya beto ke zolaka mingi.” (1 Bate. 2:8) Mambu yina bankuluntu ke tubaka ke pesaka beto kikesa. Kansi bo fwete suka kaka ve na bangogo. Polo songaka bankuluntu ya Efezo bangogo ya kapu ya bubu. w18.04 21-22 § 6-8

Polo tubaka nde kana beto ke zola kuvanda ti kimpwanza yai, beto fwete kwenda na Yehowa. Yo ke tendula nde beto fwete sala kinduku ya ngolo ti yandi. (2 Bak. 3:16) Ntangu bantu ya Izraele vandaka na ntoto ya zelo na zelo, bo vandaka ve kutadila mambu bonso Yehowa. Yo vandaka bonso nde lele mosi me fika mabanza mpi bantima na bo. Bo sepelaka kusadila kimpwanza na bo sambu na kulungisa banzala na bo mosi. (Baeb. 3:8-10) Kimpwanza yina mpeve ya Yehowa ke pesaka me luta kimpwanza yina bantu ke kumaka na yo kana bo katuka na kimpika. Mpeve yai ke pesaka kimpwanza mingi kuluta kimpwanza yina bantu lenda pesa. Yo ke katulaka beto na kimpika ya disumu, ya lufwa mpi ya lusambu ya luvunu ti mambu na yo. (Bar. 6:23; 8:2) Kimpwanza yai ke yitukisa mpenza! Ata muntu yina kele mpika to na boloko lenda vanda ti kimpwanza yai.—Kuy. 39:20-23. w18.04 9 § 3-5