Augusti

Na balukutakanu, beto ke yibukaka mbala na mbala mambu yina Yehowa mpi Yezu me salaka sambu na beto. Ti ntonda ya mingi, beto ke salaka ngolo na kulanda mbandu ya Yezu. (2 Bak. 5:14, 15) Diaka, yo ke pusaka beto na kukumisa Yehowa sambu na kimenga ya Yezu. Mutindu ya nkaka ya kukumisa yandi kele kupesa bamvutu ya masonga na balukutakanu. Beto lenda monisa zola ya mingi sambu na Yehowa mpi Mwana na yandi ntangu beto ke ndima kusala bibansa sambu na bo. Mbala mingi beto ke salaka bibansa ya mutindu na mitindu sambu na kukwenda na balukutakanu. Mabundu mingi ke salaka lukutakanu na nsuka ya kilumbu ntangu beto ke vandaka ya kulemba kibeni. Mabundu ya nkaka ke salaka lukutakanu na Mposo to na Lumingu ntangu bantu ya nkaka ke pemaka. Keti Yehowa ke bakisaka nde beto ke kwendaka na balukutakanu ata beto kele ya kulemba? Ee! Yehowa ke monaka mpi ke bakaka na mbalu bibansa yina beto ke salaka sambu na kukwenda na balukutakanu.—Mar. 12:41-44. w19.01 29 § 12-13

Yezu kutanaka ti bampasi ya nkaka yina bantu ke kutanaka ti yo. Yo ke monana nde Yezu yelaka na dibuta mosi ya mpasi. Ntangu Yezu vandaka kusala ti Yozefi, tata na yandi ya lundi, yandi longukaka kisalu ya maboko. (Mat. 13:55; Mar. 6:3) Yo ke monana mpi nde Yozefi fwaka na ntwala nde Yezu kumanisa kisalu na yandi ya kusamuna. Ntembe kele ve nde Yezu waka mpasi ya kufwila muntu ya yandi vandaka kuzola. Yezu bakisaka mpasi ya kuvanda na dibuta yina bantu kele ti balukwikilu ya kuswaswana. (Yoa. 7:5) Mambu yai mpi ya nkaka sadisaka Yezu na kubakisa bampasi mpi mabanza ya bantu. Yezu kuditulaka na kisika ya bantu ya nkaka mingi-mingi ntangu yandi salaka bimangu. Yandi salaka ve bimangu kaka sambu yo lombaka nde yandi sala yo. Yandi “waka mawa” sambu na bantu yina vandaka kuniokwama. (Mat. 20:29-34; Mar. 1:40-42) Yezu vandaka kuditula na kisika ya bantu mpi vandaka kusadisa bo.—Mar. 7:32-35; Luka 7:12-15. w19.03 16 § 10-11

Yo vandaka diambu ya mpasi kibeni sambu na Yezu na mpimpa ya nsuka ya luzingu na yandi na ntoto. Keti yandi ta bikala ya kwikama tii na lufwa? Luzingu ya bantu vandaka na kigonsa. (Bar. 5:18, 19) Diambu ya kuluta mfunu kele nde, mambu ya yandi ta sala lenda kumisa to kufingisa zina ya Tata na yandi. (Yobi 2:4) Ntangu bo vandaka kudia madia ya nsuka, balongoki na yandi ‘tulanaka ntembe ya ngolo’ sambu na kuzaba ‘muntu ya kuluta nene’ na kati na bo. Diambu ya kuyituka kele nde Yezu waka ve makasi. Nkutu, yandi salaka mambu na mawete. Na mawete yonso kansi na mutindu ya pwelele, Yezu tendudilaka bo kikalulu ya mbote yina bo fwete vanda na yo. Na nima, yandi songaka balongoki na kulanda kukangama ti yandi. (Luka 22:24-28; Yoa. 13:1-5, 12-15) Beto lenda vanda mawete bonso Yezu ata beto ke kutana ti mambu ya mpasi, kana beto ke yibuka nde beto mpi ke tubaka to ke salaka mambu yina ke pesaka bantu ya nkaka mpasi. (Bing. 12:18; Yak. 3:2, 5) Beto fwete tula dikebi na bikalulu ya mbote ya bampangi na beto.—Baef. 4:29. w19.02 11-12 § 16-17

Nsiku ya Moize vandaka kukanga bantu nzila ya kukusila bankaka makambu. Muntu yina bo me funda vandaka ti nswa ya kuzaba muntu yina me funda yandi. (Kul. 19:16-19; 25:1) Na ntwala ya kundima mambu yina bo me fundila yandi, yo vandaka kulomba nde bantu zole kuta kimbangi. (Kul. 17:6; 19:15) Inki vandaka kukumina muntu ya Izraele yina me sala kifu ya nene kansi mbangi mosi mpamba me mona yandi? Muntu yango lendaka ve kuyindula nde yandi ta baka ve ndola sambu Yehowa monaka yandi. Ya kieleka, Yehowa kele mbandu ya mbote; yandi ke sadilaka ve bantu mambu ya mbi. Yandi ke sakumunaka bantu yonso yina ke lemfukilaka bansiku na yandi kansi yandi ke pesaka ndola na bantu yina ke sadilaka kiyeka na bo na mutindu ya mbi. (2 Sam. 22:21-23; Ezek. 9:9, 10) Bantu ya nkaka lenda sala mambu ya mbi mpi kutina ndola kansi Yehowa me zaba ntangu ya me fwana sambu na kupesa bo ndola. (Bing. 28:13) Kana bo balula ve ntima, ntama mingi ve bo ta bakisa nde “kubwa na maboko ya Nzambi ya moyo kele kima ya boma kibeni.”—Baeb. 10:30, 31. w19.02 23-24 § 20-21

Ya kieleka Moize vandaka kusosa lutwadisu ya Yehowa. Biblia ke tuba nde: “Yandi bikalaka ngolo bonso nde yandi vandaka kumona Muntu yina ke monanaka ve.” (Baeb. 11:24-27) Ntangu bantu ya Izraele basikaka na Ezipte bangonda zole lungaka ve, nkutu na ntwala nde bo kuma na Ngumba ya Sinai, diambu mosi ya mbi salamaka. Bo yantikaka kubokuta sambu na masa. Bo yantikaka kubokutila Moize mpi bo waka makasi ya ngolo yo yina “Moize didilaka Yehowa nde: ‘Nki mono fwete sala sambu na bantu yai? Kubika fioti bo ta losila mono matadi!’” (Kub. 17:4) Yehowa pesaka Moize bantuma ya pwelele. Na Horebi, Yehowa songaka Moize na kubaka nti na yandi mpi kubula yo na ditadi. Biblia ke tuba nde: “Moize salaka mutindu yina na meso ya bankuluntu ya Izraele.” Na nima masa basikaka, bana ya Izraele zwaka masa mingi mpi bo yambulaka kubokuta.—Kub. 17:5, 6. w18.07 13 § 4-5

Yehowa ke sadilaka dibundu sambu na kumonisila beto zola mpi kupesa beto kikesa. Ntangu beto ke zolaka bampangi, beto ke monisaka nde beto ke zolaka Yehowa. Beto ke salaka mambu yonso yina me fwana sambu na kusadisa bampangi na kubakisa nde bo kele na mbalu mpi Yehowa ke zolaka bo. (1 Yoa. 4:19-21) Ntumwa Polo sonikaka nde: “Beno landa kupesana kikesa mpi kutungana, mutindu beno ke salaka yo tuka ntama.” (1 Bate. 5:11) Bankuluntu mpamba ve fwete pesa bampangi kikesa. Beto yonso fwete landa mbandu ya Yehowa mpi ya Yezu ya kupesa bampangi kikesa. (Bar. 15:1, 2) Bampangi yina ke niokwama ngolo na mabanza lenda vanda na mfunu ya lusadisu ya minganga to kunwa bankisi. (Luka 5:31) Bankuluntu mpi bampangi ya nkaka ke bakisaka nde ata bo kele ve minganga, lusadisu mpi kikesa yina bo lenda pesa ke vandaka na mfunu mingi. Beto yonso lenda ‘tubila bantu ya kele na mawa na mutindu ya ke lembika, beto lenda sadisa bantu ya kele ngolo ve mpi beto lenda monisila bantu yonso ntima-nda.’—1 Bate. 5:14. w18.09 14 § 10-11

Beto ta tudila Yehowa ntima ya mvimba kana beto ke zaba yandi mbote kibeni. Mutindu mosi mpamba ya kuzaba Yehowa mbote kele kutanga Biblia na dikebi yonso mpi kuyindula mingi mambu ya beto ke tanga. Biblia kele ti masolo ya kieleka yina ke monisa mutindu Yehowa taninaka bansadi na yandi na ntangu ya ntama. Masolo yai ke pesa beto kivuvu nde yandi ta keba beto mpi bubu yai. Mona na mabanza mbandu yai ya kitoko yina Yezaya ke sadila sambu na kumonisa mutindu Yehowa ke taninaka beto. Yandi ke fwanisa Yehowa ti ngungudi mpi bansadi na yandi ti mameme. Yezaya tubaka nde, Yehowa “ti diboko na yandi, yandi ta vukisa bana-mameme, mpi yandi ta nata bo na ntulu na yandi.” (Yez. 40:11) Ntangu beto ke monaka na mabanza mutindu Yehowa me baka beto na maboko, beto ke kudiwaka na lutaninu mpi na ngemba. Sambu na kusadisa nge na kuvanda na ngemba ya mabanza ntangu nge ke kutana ti bampasi, yindula mingi bangogo yai ya ke pesa kikesa ya kele na mukapu ya bubu. Yo ta pesa nge kikesa ntangu nge ta kutana ti bampasi. w19.01 7 § 17-18

Keti kele ti balukanu yina nge ke zola kulungisa? Mbala ya nkaka nge kele ti lukanu ya kutanga Biblia konso kilumbu, kupesa bamvutu ya mbote to kusala masolo mbote na balukutakanu. Ziku nge ke meka kusadila Biblia mbote kibeni na kisalu ya kusamuna. Nge ke kudiwaka nki mutindu kana nge ke bakisa nde nge ke sala bikesa to kana bampangi ya nkaka ke sikisaka nge? Ziku nge ke waka kiese mingi mpi yo me fwana nde nge wa kiese! Sambu na nki? Sambu nge ke sala mambu yina Yehowa ke lomba nge mutindu Yezu salaka. (Bing. 27:11) Ntangu nge ke kudipesa na kusadila Yehowa, nge ke sala kisalu yina ta pesa nge kiese mpi nge ta vanda ti luzingu ya mbote. Polo pesaka ndongisila yai: “Beno kangama ngolo, beno nikana ve, beno vanda ntangu yonso ti mambu mingi ya kusala na kisalu ya Mfumu, sambu beno me zaba nde kisalu na beno ya ngolo na Mfumu kele ve ya mpamba.” (1 Bak. 15:58) Kansi kana bantu ke kuditudila balukanu ya nsi-ntoto, bonso kukuma ti mbongo mingi to kuzabana, bo ke vandaka mpenza ve na kiese. Ata bo ke nungaka bantangu ya nkaka, bo ke bakisaka nde kima mosi me konda.—Luka 9:25. w18.12 22 § 12-13

Davidi vandaka kutubila ntangu yina bantu yonso na ntoto ta zitisaka minsiku ya Nzambi. (2 Pie. 3:13) Mbikudulu ya Yezaya 65:22 ke tuba nde: “Bilumbu ya bantu na mono ta vanda bonso bilumbu ya nti.” Yo ke monisa nde bantu yina ta sadila Yehowa na ntoto ya mpa ta zinga bamvula mingi kibeni. Na kutadila Kusonga 21:1-4, Nzambi ta sakumuna bantu mpi na kati ya mambote yina yandi ke pesa bo, “lufwa ta vandaka diaka ve.” Adami ti Eva vidisaka dibaku ya kuzinga kimakulu na Paladisu ata mpidina, ntoto ta kuma diaka paladisu. Mutindu Nzambi silaka, yandi ta sakumuna bantu na ntoto. Davidi tubaka nde bantu ya kudikulumusa mpi ya lunungu ta baka ntoto mpi ta zinga muna. (Nk. 37:11) Bambikudulu ya mukanda ya Yezaya ke sadisa beto na kuvingila ntangu yina luzingu ta vanda mbote na paladisu ya ntoto. (Yez. 11:6-9; 35:5-10; 65:21-23) Yo ta vanda nki ntangu? Ntangu lusilu yina Yezu pesaka muntu ya mbi ta lungana. (Luka 23:43) Nge lenda vanda na Paladisu. w18.12 7 § 22-23

Keti beto lenda kuditanina na mabanza yonso ya nsi-ntoto? Ve, sambu mabanza ya nsi-ntoto kele bisika yonso mpi beto ke zinga na nsi-ntoto. (1 Bak. 5:9, 10) Ata na kisalu ya kusamuna, beto ta wa bantu ke tuba mambu ya mbi mpi malongi ya luvunu. Ata beto ta buya ve mabanza ya nsi-ntoto na mambu yonso, beto lenda landa ve kuyindula to kundima yo. Bonso Yezu, beto fwete buya mbala mosi mabanza ya Satana. Beto lenda kuditanina kana beto ke buya mabanza ya nsi-ntoto yina lenda tula beto na kigonsa. Mu mbandu, beto fwete pona banduku na mayele yonso. Biblia ke kebisa beto nde kana beto ke sala kinduku ti bantu yina ke sambilaka ve Yehowa, beto ta kuma kuyindula bonso bo. (Bing. 13:20; 1 Bak. 15:12, 32, 33) Diaka, kana beto ke buya bansaka yina ke monisaka nde bima kudibasikilaka, ke siamisaka mambu ya nku to mansoni, beto ta bebisa ve mabanza na beto ti bangindu yina “ke kangaka nzayilu ya Nzambi.”—2 Bak. 10:5. w18.11 21 § 16-17

Inki lenda sadisa beto na kutambula kaka na kieleka? Beto fwete longa bantu kieleka ya Biblia. Bo ke fwanisa Biblia ti mbele. Mutindu soda ya mbote ke kangaka ngolo mbele na yandi, beto mpi fwete kangama ngolo na Ndinga ya Nzambi. (Baef. 6:17) Beto yonso lenda kuma balongi ya mbote yina me zaba kutendula “ndinga ya kieleka mbote-mbote.” (2 Tim. 2:15) Kana beto ke sadila Biblia sambu na kulonga bantu ya nkaka, beto ta zaba kieleka mpi ta zola yo mingi kibeni. Mambu yai ta pusa beto na kulanda kutambula na kieleka. Kieleka kele dikabu mosi ya mfunu yina Yehowa me pesaka beto. Yo ke sadisaka beto na kusala kinduku ya mbote ti Tata na beto ya zulu. Yai kele diambu ya kuluta mfunu ya beto fwete sala. Yehowa ke longaka beto mingi kibeni kansi yo kele kaka luyantiku! Yandi ke sila na kulanda kulonga beto mvula na mvula. Yo yina, baka kieleka na mbalu mutindu nge ke bakaka diyaka ya ntalu. “Sumba kieleka mpi kuteka yo ve ata fioti.”—Bing. 23:23. w18.11 8 § 2; 12 § 15-17

Na ntwala nde Mvula ya Ngolo kunoka, yo fwete vanda nde mambu yina Noa zabisaka bantu vandaka kutadila mpi lufwa ya nsi-ntoto na bilumbu ke kwisa. Sambu Yezu tubaka nde: “Kaka mutindu bo vandaka na bilumbu yina na ntwala ya Mvula ya Ngolo, bo vandaka kudia mpi kunwa, babakala vandaka kukwela mpi bo vandaka kukwedisa bankento, tii na kilumbu yina Noa kotaka na maswa, mpi bo tulaka ve dikebi tii ntangu Mvula ya Ngolo kwisaka mpi fwaka bo yonso, kukala ya Mwana ya muntu ta vanda mpi mutindu mosi.” (Mat. 24:38, 39) Ata bantu mingi ndimaka ve nsangu ya Noa, yandi longaka na kwikama yonso nsangu ya lukebisu yina Yehowa pesaka yandi. Bubu yai, beto ke longaka nsangu ya Kimfumu sambu bantu kuzaba mambu yina Nzambi ta sala sambu na bantu na bilumbu ke kwisa. Bonso Yehowa, beto ke zolaka nde bantu kutula dikebi na nsangu mpi ‘kubikala na luzingu.’ (Ezek. 18:23) Ntangu beto ke samunaka nzo na nzo mpi na bisika ya bantu mingi, beto ke zabisaka bantu nde Kimfumu ya Nzambi ta kwisa mpi ke kebisaka bo nde Nzambi ta fwa nsi-ntoto yai ya mbi.—Ezek. 3:18, 19; Dan. 2:44; Kus. 14:6, 7. w18.05 19 § 8-9

Inki nge fwete sala kana bamfumu me buyisa kisalu na beto kisika yina nge ke zingaka, bo me kanga nge mpi ke yula nge bangiufula na yina me tala bampangi ya dibundu na beno? Keti nge fwete zabisa bo mambu yonso yina nge me zaba? Inki Yezu salaka ntangu guvernere ya Roma yulaka yandi bangiufula? Yezu sadilaka munsiku ya Biblia yina ke tuba nde kele ti “ntangu ya kuvanda pima mpi ntangu ya kutuba” mpi bantangu ya nkaka yandi tubaka ve ata kima! (Lon. 3:1, 7; Mat. 27:11-14) Kana beto me kutana ti diambu ya mutindu mosi, beto fwete keba mpi kuvanda mayele sambu na kutula ve luzingu ya bampangi na kigonsa. (Bing. 10:19; 11:12) Ebuna, nki nge ta sala kana nduku na nge ya ngolo to mpangi na nge ya dibuta me sala disumu ya nene mpi nge me zaba yo? Biblia ke tuba nde: “Tuba masonga.” Nge fwete songa bankuluntu mambu yonso yina nge me zaba kukonda kubumba ata diambu mosi. Bankuluntu kele ti nswa ya kuzaba mambu yonso sambu bo sadisa mbote mpangi yina na kuvutukila diaka kinduku na yandi ti Yehowa.—Yak. 5:14, 15. w18.10 10 § 17-18

Inki mutindu beto lenda pesa bampangi ya nkaka kikesa na zola yonso? Beto lenda sala yo kana beto ke widikila bo na dikebi yonso. (Yak. 1:19) Beto ke monisaka zola ntangu beto ke kuditulaka na kisika ya bampangi mpi ke widikilaka bo. Yula yandi bangiufula na mawete yina ta sadisa nge na kubakisa mutindu yandi ke kudiwa. Yandi ta bakisa nde nge ke tudila yandi kibeni dikebi, nkutu yandi ta mona yo na luse na nge. Ntangu yandi ke tuba, vanda ntima-nda mpi bikila yandi ntangu ya kutuba mambu yonso kukonda kuzenga yandi ndinga. Kana nge ke widikila yandi na dikebi yonso, nge ta bakisa yandi mbote-mbote mpi yo ta pusa yandi na kutudila nge ntima. Mpidina, yandi ta widikila nge mpi na dikebi yonso ntangu nge ke sosa kusadisa yandi. Kana nge ke tudila mpenza bampangi dikebi, yo ta pesa bo kikesa kibeni. w18.09 14 § 10; 15 § 13

Yo ke lombaka ntangu sambu muntu kulonguka nsangu ya Kimfumu, kutanga Biblia mpi mikanda na beto, kulonguka ti Bambangi ya Yehowa, kuyidika balukutakanu mpi kukwenda na balukutakanu yango. Sambu na kusala mambu yai yonso, beto fwete sadila ntangu yina beto ke lutisaka na mambu ya kukonda mfunu. (Baef. 5:15, 16, noti na nsi ya lutiti) Bantangu ikwa yo ke lombaka na kulonguka bakieleka ya Biblia? Yo ke tadila makuki ya muntu. Beto fwete landa kulonguka mayele ya Yehowa, banzila na yandi mpi mambu yina yandi me salaka. (Bar. 11:33) Nimero ya ntete ya Nzozulu ya Nkengi fwanisaka kieleka ti “kintuntu ya fioti” mpi yo tubaka nde: “Kusuka kaka ve na kieleka mosi. Landa kusosa bakieleka ya nkaka.” Ata ntangu beto ta zinga mvula na mvula, beto ta longukaka ntangu yonso mambu ya Yehowa. Bubu yai, yo kele mfunu na kusadila ntangu na beto sambu na kulonguka mambu mingi. w18.11 4 § 7

Babakala fwete zitisa bankento na bo mpi kubakisa mawi na bo. (1 Pie. 3:7; noti na nsi ya lutiti) Bakala ya mayele ke bakisaka nde ata yandi me swaswana ti nkento na yandi na mambu mingi, yandi me luta ve nkento na yandi. (Kuy. 2:18) Yandi ke tulaka dikebi na mawi ya nkento na yandi mpi ke sadilaka yandi mambu ti lukumu mpi luzitu. Bakala yina ke tulaka dikebi na mawi ya nkento na yandi, ke talaka ve ata fioti bankento ya nkaka ti bangindu ya mbi to kutudila bo dikebi na mutindu ya mbi, yo vanda na Internet. (Yobi 31:1) Yandi ke sadilaka ve Internet sambu na kusosa bankento ya nkaka mpi yandi ke talaka ve basite Internet yina ke songaka mansoni. Ee, yandi ke bikalaka ya kwikama na nkento na yandi sambu yandi ke zolaka yandi, ke zolaka Yehowa mpi ke mengaka mambu ya mbi.—Nk. 19:14; 97:10. w18.09 29 § 3-4

Sambu na nki yo ke vandaka mpasi na kusadila mambu yina beto ke longuka na Biblia? Sambu yo ke lombaka kudikulumusa sambu na kusala mambu ya mbote. Yo kele mpasi na kuvanda muntu ya kudikulumusa na ‘bilumbu yai ya nsuka’ sambu bantu mingi kele “bantu ya ke kudizolaka, bantu ya ke zolaka mbongo, bantu ya ke kudikumisaka, bantu ya lulendo” mpi “bantu ya me konda kudiyala.” (2 Tim. 3:1-3) Bambangi ya Yehowa ke zabaka nde bikalulu yai kele ya mbi, kansi yo lenda monana nde bantu ya ke vandaka ti bikalulu yai ke nungaka mpi ke vandaka mpenza na kiese. (Nk. 37:1; 73:3) Nkutu beto lenda kudiyula nde: ‘Keti bikesa yina mono ke salaka ya kutula mambote ya bantu ya nkaka na kisika ya ntete kele kibeni mfunu? Keti bantu ta landa kuzitisa mono kana mono ke sala mambu ti kudikulumusa?’ Kana beto bika nde kikalulu ya kusosa mambote na beto mosi kuyala beto, kinduku na beto ti bampangi lenda beba mpi yo lenda vanda mpasi sambu bantu ya nkaka kuzaba nde beto kele Bakristu. Kansi, kana beto ke longuka bambandu ya kudikulumusa ya bansadi ya Nzambi mpi ke landa mbandu na bo, yo ta natila beto mambote. w18.09 3 § 1

Ntete Yehowa vandaka kaka yandi mosi. Na nima yandi salaka bigangwa ya mayele ya kele na zulu mpi na ntoto. Yehowa, “Nzambi ya kiese,” ke vandaka na kiese ya kupesa beto bima ya mbote. (1 Tim. 1:11; Yak. 1:17) Sambu Yehowa ke zolaka nde beto mpi kuvanda na kiese, yandi ke longaka beto na kukabila bantu ya nkaka. (Bar. 1:20) Nzambi me salaka bantu na kifwani na yandi. (Kuy. 1:27) Yo ke tendula nde yandi me salaka beto ti bikalulu bonso ya yandi. Sambu na kuvanda kibeni na kiese mpi kubaka balusakumunu ya Yehowa, beto fwete landa mbandu na yandi. Beto fwete tudila bantu ya nkaka dikebi mpi kukabila bo na luzolo yonso. (Bafil. 2:3, 4; Yak. 1:5) Sambu na nki? Sambu Yehowa me salaka beto ti kikalulu yina. Ata beto kele bantu ya kukonda kukuka, beto lenda landa mbandu ya Yehowa mpi kukabila bantu ya nkaka. Yehowa ke zolaka nde beto landa mbandu na yandi, yo yina yandi ke vandaka na kiese ntangu beto ke kabaka.—Baef. 5:1. w18.08 18 § 1-2; 19 § 4

Balongoki ya Kristu ke monisaka nde bo ke wilaka Yezu ntangu bo ke tulaka dikebi na mambu yina yandi ke tubaka mpi ke sadilaka yo. Bo ke kudiyangisaka ve mingi sambu na “basusi ya luzingu.” (Luka 21:34) Sambu na bo, bansiku ya Yezu ke bakaka kisika ya ntete, ata yo kele mpasi. Ata bampangi na beto ke kutana ti bampasi, bo ke bikalaka kaka ya kwikama na Yehowa. Mutindu ya nkaka yina beto ke monisaka nde beto ke wilaka Yezu kele kulemfukila bantu yina yandi me ponaka sambu na kutwadisa beto. (Baeb. 13:7, 17) Dibundu ya Yehowa me sala bansoba mingi na bamvula yai na mutindu ya kusadila bisadilu mpi bametode ya mpa na kisalu ya kusamuna. Bansoba ya nkaka me tadila lukutakanu ya kati-kati ya mposo, kisalu ya kutunga, ya kuyidika mpi ya kutanina Banzo ya Kimfumu. Beto ke monisaka kibeni ntonda na lutwadisu yai ya mbote mpi ya zola! Beto ke ndima nde Yehowa ta sakumuna bikesa na beto ya kuzitisa lutwadisu yina dibundu na yandi ke pesa. w19.03 10-11 § 11-12

Beto fwete ndima ve disolo mosi yina kele kaka ti ndambu ya kieleka. Beto lenda baka dilongi na mambu yina kuminaka bantu ya Izraele yina vandaka kuzinga na westi ya Nzadi ya Yordani, na bilumbu ya Yozue. (Yoz. 22:9-34) Bo waka nde bantu ya Izraele yina vandaka na ndambu ya esti tungaka mesa-kimenga ya nene. Mambu ya nkaka na nsangu yai vandaka ya kieleka kansi ya nkaka vandaka ya luvunu. Bantu ya Izraele ya ndambu ya westi yindulaka nde bampangi na bo na esti me kolama na Yehowa. (Yoz. 22:9-12) Kansi na ntwala ya kunwanisa bo, bo tindaka bantu sambu na kuzikisa mambu. Inki banzikisa bantu yai zwaka? Bo tungaka mesa-kimenga sambu yo landa kundimisa bantu yonso nde bo vandaka kusambila Yehowa. Bantu ya Izraele waka kiese sambu bo zikisaka mambu mbote-mbote na kisika ya kunwanisa bampangi na bo. w18.08 5 § 9-10

Mutindu Polo tendulaka yo, ata bantu yina ke sambilaka Yehowa lenda kuma kusala mambu ya mbi. Nkutu bo lenda yindula nde Yehowa ke landaka kundima bo. Kansi mpusa ya kuvanda nduku ya Yehowa to kutuba nde beto kele ya kwikama ke tendulaka ve ntangu yonso nde Yehowa ke ndimaka beto. (1 Bak. 10:1-5) Ntangu Moize vandaka na Ngumba ya Sinai, yandi kulumukaka ve nswalu mutindu bantu ya Izraele vandaka kuvingila, yo yina bo yantikaka kudiyangisa. Kana nsuka ya nsi-ntoto yai ke kwisa ve nswalu mutindu beto ke vingilaka, beto mpi lenda kuma kudiyangisa. Beto lenda yantika kuyindula nde luzingu ya kitoko yina Yehowa me silaka kele ntama kibeni to nde yo ta lungana ve. Mpidina beto lenda yantika kusala mambu yina beto ke zola na kisika ya kusala mambu yina Yehowa ke zolaka. Kana beto keba ve, beto lenda kuma ntama ti Yehowa mpi kukuma kusala mambu yina beto yindulaka ve ata fioti. w18.07 21 § 17-18

Yehowa lenda zaba mpi konso muntu na kati na beto. Kansi nki beto fwete sala sambu beto kuma banduku ya Yehowa? Beto fwete zola yandi mpi kudipesa ya mvimba na yandi. (1 Bak. 8:3) Beto fwete tanina kinduku ti Tata na beto ya zulu. Bonso Bakristu ya Galatia ya mvu-nkama ya ntete, beto fwete vanda ve bampika ya “mambu ya ntete-ntete yina kele ya mpamba mpi ya kukonda mfunu” ya nsi-ntoto yai, mu mbandu kimvwama mpi lukumu yina yo ke pesaka. (Bag. 4:9) Bakristu yai ya Galatia zabaka dezia Nzambi mpi Nzambi zabaka bo. Kansi Polo tubaka nde kaka bampangi yai ‘vutukaka diaka’ na mambu ya kukonda mfunu. Na kutuba ya nkaka, yandi yulaka bo nde: ‘Sambu na nki beno me vutuka diaka mpi me kuma diaka bampika ya mambu ya mpamba-mpamba mpi ya kukonda mfunu?’ w18.07 8 § 5-6

Beto fwete vingila ve nde beto kutana ti bampasi yina kufwa bansiku ya Nzambi ke nataka na ntwala ya kuzaba mambu ya mbote mpi ya mbi. Beto lenda baka malongi na bifu yina bantu ya nkaka me salaka. Bambandu yango kele na Biblia. Malongi yango ke katukaka na Nzambi mpi yo ke vandaka mfunu mingi! Mu mbandu, yindula bampasi yina kuminaka Davidi ntangu yandi kolamaka na Yehowa mpi salaka bizumba ti Bat-sheba. (2 Sam. 12:7-14) Ntangu nge ke tanga disolo yina, kudiyula nde: ‘Inki zolaka kusadisa Davidi na kutina bampasi yina? Kana yo vandaka mono, nki mono zolaka kusala? Keti mono zolaka kulanda mbandu ya Davidi to ya Yozefi?’ (Kuy. 39:11-15) Kana beto ke yindula na dikebi yonso bampasi yina disumu ke nataka, beto ta ‘mengaka mambu ya mbi.’—Amo. 5:15. w18.06 17 § 5, 7

Ntangu bantu ke monaka mambu ya mbi yina ke salama, mbala mingi yo ke pusaka bo na kukota na mambu ya politiki. Ntangu Yezu vandaka na ntoto, kufuta mpaku vandaka kupusa bantu mingi na kukota na mambu ya politiki. Bantu ya Roma vandaka kufuta mpaku mingi, mu mbandu mpaku sambu na bima yina muntu kele na yo, sambu na ntoto mpi sambu na banzo. Diaka, bakalaki ya mpaku vandaka ve kufutisa mpaku na masonga yonso, yo yina mambu kumaka mbi kuluta. Bantangu ya nkaka, bo vandaka kupesa bamfumu mbongo sambu na kubaka kiyeka mpi kusadila kiyeka yango sambu na kuzwa mbongo mingi. Zasheo, mfumu ya bakalaki ya mpaku na Yeriko, kumaka mvwama sambu yandi vandaka kufutisa bantu mbongo mingi ya mpaku. (Luka 19:2, 8) Bambeni ya Yezu mekaka yandi na yina me tala kufuta mpaku. Bo yulaka kana yo me fwana na kufuta “mpaku,” ya denari mosi yina bo vandaka kufutisa Bayuda yonso. (Mat. 22:16-18) Bayuda vandaka ve kuzola kufuta mpaku yina sambu yo vandaka kuyibusa bo nde bo kele na nsi ya luyalu ya Roma. w18.06 5-6 § 8-10

Kupona lweka ya Satana ke nataka ntangu yonso bampasi. Yo ke nataka ve ata mambote mosi. (Yobi 21:7-17; Bag. 6:8) Sambu na nki yo kele mbote na kuzaba nde Satana ke yalaka nsi-ntoto? Yo ke sadisa beto na kuvanda ti mabanza ya mbote na yina me tala baluyalu mpi yo ke pesaka beto kikesa ya kulonga nsangu ya mbote. Yehowa ke zolaka nde beto zitisa bamfumu ya luyalu. (1 Pie. 2:17) Yandi ke lombaka beto na kulemfuka na bansiku na bo kana yo ke fwa ve bansiku na yandi. (Bar. 13:1-4) Kansi beto me zaba mpi nde beto fwete kota ve na mambu ya politiki to kupesa maboko na konso kimvuka yina to na mfumu mosi ya politiki. (Yoa. 17:15, 16; 18:36) Sambu beto me zaba nde Satana ke sosaka kukanga bantu nzila ya kuzaba zina ya Yehowa mpi kuvweza zina yango, beto ke salaka yonso sambu na kulonga bantu kieleka ya Nzambi. Beto ke vandaka na kiese kana bantu ke binga beto na zina na yandi mpi kana beto ke sadila zina yango. Zola sambu na Nzambi kele na mbalu mingi kuluta mbongo to bima ya kinsuni.—Yez. 43:10; 1 Tim. 6:6-10. w18.05 24 § 8-9

Kana mavwanga me basika na makwela, keti yo ke lomba kaka kukabwana? Biblia ke pesa ve bikuma yina bankwelani lenda kabwana. Polo tubaka nde: “Kana nkento mosi kele ti bakala yina ke kwikilaka ve, mpi yandi ke zola kuzinga ti yandi, yandi bikisa ve bakala na yandi.” (1 Bak. 7:12, 13) Ndongisila yai ke tadilaka beto mpi. Yo lenda vanda mpi nde “bakala yina ke kwikilaka ve” “ke zola [ve] kuzinga” ti nkento na yandi. Mu mbandu, bakala ke bula nkento na yandi ngolo na mpila nde sante to luzingu na yandi kukuma na kigonsa. Yo lenda vanda nde bakala ke lungisaka ve bampusa ya kinsuni ya nkento ti ya dibuta na yandi to ke buyisaka nkento na kusadila Nzambi. Ata bakala na yandi lenda tuba konso diambu yina, mu mbandu nde bakala “ke zola [ve] kuzinga ti yandi” mpi nde yo kele mfunu nde bo kabwana, mpangi-nkento lenda baka lukanu. Bakristu ya nkaka yina kutanaka ti mambu yai bakaka lukanu ya kubikala ti bankwelani na bo. Bo ke kangaka ntima mpi ke salaka ngolo na kutomisa makwela na bo. w18.12 13 § 14, 16; 14 § 17

Na kingana ya muntu ya ke kunaka na Luka 8:5-8, 11-15, Yezu tendulaka nde nkeni kele “ndinga ya Nzambi,” to nsangu ya Kimfumu ya Nzambi. Ntoto kele ntima ya muntu. Nkeni yina bwaka na ntoto ya mbote basisaka misisa, yelaka mpi “butaka mbuma mbala 100.” Nkeni yai landaka kuyela tii ntangu yo butaka mbuma. Mutindu beto me katuka kutubila yo, nti ya ble ke basisaka ve tubanti ya fioti, kansi yo ke butaka bankeni ya mpa. Mutindu mosi, beto ke butaka ve balongoki ya mpa kansi bankeni ya mpa. Inki mutindu beto ke salaka yo? Konso ntangu yina beto ke songaka bantu mambu ya Kimfumu ya Nzambi, yo kele bonso nde beto ke kumisa mingi mpi ke mwanga nkeni yina vandaka na ntima na beto. (Luka 6:45; 8:1) Ntangu beto ke landaka kusamuna nsangu ya Kimfumu ya Nzambi, beto “ke butaka mbuma ti kukanga-ntima yonso.” w18.05 14 § 10-11

Polo vandaka ti luzolo ya ‘kupesa bima yonso ya yandi vandaka na yo mpi kuditambika ya mvimba sambu’ na bampangi. Mambu yina yandi vandaka kusala monisaka nde yandi vandaka ti luzolo ya kusala mambu yina yandi lenda sala sambu na bo. (2 Bak. 12:15) Mutindu mosi mpi bankuluntu fwete pesa bampangi ya nkaka kikesa na mambu yina bo ke tuba mpi ke sala. Mpidina, yo ta monisa nde bo ke kudibanzaka kibeni sambu na bampangi. (1 Bak. 14:3) Bantangu ya nkaka bankuluntu ke pesaka bampangi bandongisila sambu na kusiamisa bo. Bankuluntu lenda tanga Biblia sambu na kuzaba mutindu ya mbote ya kusala yo. Yezu me bikilaka beto mbandu ya kuluta mbote na yina me tala kupesa bandongisila ntangu yandi tindaka bansangu na mabundu ya Asie Mineure, na nima ya lufwa mpi ya lufutumuku na yandi. Yandi pesaka dibundu ya Efezo, ya Pergame mpi ya Tiatire bandongisila sambu na kusungika bo. Kansi na ntwala ya kusala yo, yandi sikisaka bo ntete sambu na mambu yonso ya mbote yina bo vandaka kusala. (Kus. 2:1-5, 12, 13, 18, 19) Bankuluntu ke salaka ngolo sambu na kulanda mbandu ya Kristu na yina me tala kupesa bandongisila. w18.04 22 § 8-9

Bibuti, ya kieleka beno ke salaka ngolo sambu na kutanina bana na beno na maladi ya mbi. Beno ke tulaka nzo bunkete mpi ke losaka bima yonso ya mvindu sambu beno ti bana na beno kubela ve. Mutindu mosi, beno fwete tanina bana na beno na bafilme, na manaka ya televizio, na bansaka ya video mpi na Internet yina lenda bebisa bo ti mabanza ya Satana. Yehowa me pesaka beno kiyeka ya kutanina kimpeve ya bana na beno. (Bing. 1:8) Yo yina, beno wa ve boma na kutula bansiku yina ke wakana ti minsiku ya Biblia. Beno songa bana na beno mambu yina bo lenda tala mpi yina bo lenda tala ve mpi beno sadisa bo na kubakisa sambu na nki beno me baka balukanu yina. (Mat. 5:37) Ntangu bo ke yela, beno longa bo na kubakisa bo mosi mambu ya mbote mpi ya mbi na kuwakana ti minsiku ya Nzambi. (Baeb. 5:14) Bibuti, beno vila ve nde mbandu na beno ta longa bo mambu mingi.—Kul. 6:6, 7; Bar. 2:21. w19.01 16 § 8

Ata nge kele leke, nge lenda sadisa konso muntu na kudimona nde yandi kele mfunu na dibundu. Mutindu mosi ya kusala yo kele kusala kinduku ti bampangi yina kele bambuta. Yula bo mambu yina me sadisaka bo na kulanda kusadila Yehowa bamvula mingi. Bo lenda longa nge malongi ya mfunu mingi kuluta. Yo ta siamisa nge ti bo mpi! Beto yonso, baleke to bambuta, lenda yamba bantu ya mpa yina ke kwisaka na Nzo ya Kimfumu. Kana nge ke twadisa balukutakanu ya kisalu ya bilanga, nge lenda sadisa bambuta na kulanda kubika nde nsemo na bo kusema. Pesa bo teritware ya mbote. Pona baleke yina lenda samuna ti bo. Mbala mingi, bampangi ya minunu mpi bayina ke belaka ke lembaka nitu sambu bo ke kukaka diaka ve kusamuna mingi. Kansi bo ta kudiwa mbote kana bo zaba nde nge ke tudila bo dikebi mpi ke bakisa mambu na bo. Ata bo kele bambuta to me salaka bamvula mingi na dibundu, kikalulu na nge ya mawete lenda siamisa bo na kulanda kusamuna ti kikesa.—Levi 19:32. w18.06 23-24 § 10-12

Beto fwete vila ve nde Yehowa me katulaka beto na kimpika ya disumu mpi ya lufwa. Kimenga ya Yezu me sadisaka beto na kusadila Nzambi ti kansansa ya bunkete mpi beto me kumaka na kiese ya kieleka. (Nk. 40:8) Beto fwete monisa ntonda na Yehowa mpi beto fwete keba na kusadila ve kimpwanza na beto na mutindu ya mbi. Ntumwa Piere ke longisila beto na kusadila ve kimpwanza na beto sambu na kusala mambu ya mbi. Ndongisila yai ke yibusa beto mambu yina kuminaka bantu ya Izraele na ntoto ya zelo na zelo. Yo ke tadila beto mpi, nkutu yo ke mfunu mingi sambu na beto. Satana ti nsi-ntoto na yandi ke basisaka bima mingi ya kitoko na yina me tala kulwata, kudia, kunwa mpi bansaka. Bantu yina me yedisaka mayele na bapiblisite ke sadilaka bantu ya kitoko sambu na kupusa beto na kusumba bima yina beto kele mpenza ve na mfunu na yo. Kana beto keba ve, nsi-ntoto lenda pusa beto na kusadila kimpwanza na beto na mutindu ya mbi. w18.04 10 § 7-8