Novembri

Sambu beto ke sadilaka Yehowa, beto ta baka mambote yina Adami ti Eva vidisaka mpi dibaku ya kuzinga mvula na mvula. Adami ti Eva kolamaka na Yehowa sambu bo yedisaka ve zola ya mingi sambu na yandi. Ata mpidina, Yehowa pesaka bo nzila ya kuzinga mingi, ya kubuta bana mpi ya kusansa bo na mutindu ya bo me zola. Lukanu yina bo bakaka ya kubuya lutwadisu ya Yehowa monisaka pwelele nde yo vandaka ya kukonda mayele. Mwana na bo ya ntete fwaka mpangi na yandi, na nima bantu kumaka mubulu mpi bwimi mingi. (Kuy. 4:8; 6:11-13) Kansi, Yehowa me bakaka bangidika ya kugulusa bana ya Adami ti Eva yina ke sadilaka yandi. (Yoa. 6:38-40, 57) Ntangu nge ke bakisaka ntima-nda mpi zola ya Yehowa, ntembe kele ve nde nge ke kumaka kuzola yandi mingi. Ntangu nge ke kudipesaka na Yehowa, yo ke monisaka nde nge ke landa ve mbandu ya mbi ya Adami ti Eva. w19.03 2 § 3; 4 § 9

Sambu na kuditula na kisika ya bankaka, sosa kubakisa bampasi yina bantu ya dibuta mpi bampangi ya dibundu ke kutana ti yo. Tula dikebi na baleke, na bampangi yina ke bela, na minunu mpi na bampangi yina me fwisa muntu. Sosa kuzaba sante na bo. Widikila bo na dikebi yonso ntangu bo ke tuba. Monisa bo nde nge ke bakisa kibeni mambu yina bo ke kutana ti yo. Sadisa bo kana mpila kele. Kusala mutindu yai ta monisa zola ya kieleka. (1 Yoa. 3:18) Beto fwete vanda mayele ntangu beto ke sosa kusadisa bantu ya nkaka. Sambu nki? Sambu bantu yonso ve ke tubaka bampasi na bo mutindu mosi. Bantu ya nkaka ke tubaka bampasi na bo kukonda mpasi kansi bankaka ke zolaka ve kutubila bampasi na bo. Kana beto ke sadisa bo, beto fwete yula bo ve bangiufula yina ta yangisa bo. (1 Bate. 4:11) Ata bantu yina ke tubaka mambu na bo kukonda mpasi, mbala mingi beto ke ndimaka ve mabanza na bo. Beto fwete vila ve nde bo ke yindulaka mutindu yina. Beto fwete widikila bo nswalu kansi kunwanina ve na kutuba.—Mat. 7:1; Yak. 1:19. w19.03 19 § 18-19

Keti nge ke waka boma ntangu nge ke longaka kieleka na meso ya bantu? Yindula mbandu ya Nehemia. Yandi vandaka kusala na nzo ya ntotila mosi ya ngolo. Nehemia waka mpasi ntangu bo songaka yandi nde bo me bwisa bibaka mpi bakielo ya Yeruzalemi. (Neh. 1:1-4) Yindula boma yina yandi waka ntangu ntotila yulaka yandi kikuma yina yandi vandaka mawa-mawa! Na mbala mosi Nehemia sambaka mpi pesaka ntotila mvutu. Ntangu ntotila waka mvutu yina, yo pusaka yandi na kusadisa bansadi ya Nzambi. (Neh. 2:1-8) Yindula mpi Yonasi. Ntangu Yehowa tindaka Yonasi na kusamuna nsangu ya lusambisu na Ninive, yandi waka boma mpi tinaka na bwala ya nkaka. (Yon. 1:1-3) Kansi Yehowa sadisaka yandi na kulungisa mukumba na yandi. Mambu yina yandi songaka bantu ya Ninive simbaka ntima na bo. (Yon. 3:5-10) Mbandu ya Nehemia ke longa beto mfunu ya kusamba na ntwala ya kupesa mvutu. Mbandu ya Yonasi ke longa beto nde Yehowa lenda sadisa beto na kusadila yandi ata beto ke wa boma mingi. w19.01 11 § 12

Ntangu beto ke yantikaka kuzitisa mambu yina beto ke longuka na Biblia, bangwisana na beto ti banduku mpi bantu ya dibuta lenda soba. Yezu sadisaka beto na kubakisa diambu yai ntangu yandi sambaka sambu na balongoki na yandi nde: “Santisa bo na nsadisa ya kieleka; ndinga na nge kele kieleka.” (Yoa. 17:17; noti na nsi ya lutiti) ‘Kusantisa’ lenda tendula ‘kutula na kingenga.’ Ntangu beto ke yantika kusadila kieleka, beto ke vukanaka ve ti nsi-ntoto sambu beto ke lemfukaka na minsiku ya Biblia. Ata beto ke sala ngolo na kuvanda ti bangwisana ya mbote ti banduku mpi bantu ya dibuta, bantu ya nkaka lenda menga beto mpi bo lenda telemina balukwikilu na beto. Yo ke yitukisaka beto ve. Yezu tubaka nde: “Ya kieleka, bambeni ya muntu ta vanda bantu ya nzo na yandi mosi.” (Mat. 10:36) Kansi Yezu silaka mpi nde bibansa yonso ya beto ta sala sambu na kieleka, Nzambi ta sakumuna yo mingi kuluta! w18.11 6 § 11

Ntumwa Polo vandaka kumonisila bampangi ntonda, yandi monisaka yo na mambu yina yandi tubaka sambu na bo. Yandi vandaka kutonda mingi Nzambi na kisambu sambu na bo. Yandi monisaka ntonda na yandi na mikanda yina yandi vandaka kusonikila bo. Na Baroma 16:1-15, Polo tangaka bazina ya bampangi 27. Polo monisaka nde Prisila ti Akilasi “tulaka luzingu na bo na kigonsa sambu” na yandi. Polo tubaka nde Febe ‘nwaninaka bampangi mingi,’ mpi nwaninaka yandi. Yandi sikisaka bampangi yai ya yandi vandaka kuzola mingi sambu na kisalu na bo ya ngolo. (Bar. 16:1-15) Polo zabaka nde bampangi yai vandaka bantu ya kukonda kukuka, kansi yandi tulaka dikebi na bikalulu na bo ya mbote. Yo kele pwelele nde bampangi bakaka kikesa ntangu bo vandaka kutanga mikanda ya Polo na mabundu. Ntembe kele ve nde kinduku na bo ti Polo kumaka ngolo. Keti nge ke monisaka ntonda mbala na mbala na mambu ya mbote yina bampangi ke tubaka to ke sadilaka nge? w19.02 16 § 8-9

Keti beto fwete vanda bantu ya kukuka sambu na kuvanda ya kwikama? Beto lenda kudiyangisa sambu beto kele bantu ya kukonda kukuka to nkutu ke salaka bifu mingi. Beto fwete kudiyangisa ve, sambu Yehowa ke tulaka ve dikebi kaka na bifu na beto. Biblia ke tuba nde: “Kana nge vandaka kutala bifu, O Yah, O Yehowa, nani lendaka kutelama?” (Nk. 130:3) Yandi ke zaba nde beto kele bantu ya kukonda kukuka, bantu ya masumu mpi yandi ke lolulaka beto. (Nk. 86:5) Diaka, Yehowa ke zabaka bandilu na beto yo yina, yandi ke lombaka beto ve mambu yina beto lenda sala ve. (Nk. 103:12-14) Zola ke sadisaka bansadi ya Yehowa na kuvanda ya kwikama. Kwikama mpi zola na beto sambu na Nzambi fwete vanda ya mvimba, ya kukonda kifu to ya kukuka. Beto ta bikala ya kwikama na bantangu ya mpasi kana zola na beto kele ya mvimba, ya kukonda kifu to ya kukuka. (1 Bans. 28:9; Mat. 22:37) Beto ke zabaka nde bansiku ya Yehowa kele ya lunungu mpi beto ke zolaka kusepedisa yandi. Zola ke pusaka beto na kutula Yehowa na kisika ya ntete ntangu beto ke bakaka balukanu mpi yo ke sadisaka beto na kuvanda ya kwikama. w19.02 3 § 4-5

Lukwikilu na beto ke kumaka ngolo ntangu beto ke monaka mfunu ya kusala mambu ya mbote. (Yak. 1:2, 3) Beto ke waka kiese sambu Yehowa ke bingaka beto bana na yandi mpi mpusa na beto ya kusepedisa yandi ke kumaka ngolo. (Bing. 27:11) Konso mumekamu ke pesaka beto dibaku ya kumonisa nde beto ke sadilaka Tata na beto ya zola na ntima ya mvimba. (Nk. 119:113) Beto ke monisaka nde beto ke zolaka Yehowa na ntima ya mvimba, ntangu beto ke bakaka lukanu ya kulemfuka na bansiku na yandi mpi kusala luzolo na yandi. (1 Bant. 8:61) Keti beto ta salaka bifu? Ee; sambu beto kele bantu ya kukonda kukuka. Kana beto me sala kifu, beto yibuka mbandu ya ntotila Ezekiasi yina salaka mpi bifu. Kansi yandi balulaka ntima mpi landaka kusadila Yehowa na “ntima ya mvimba.” (Yez. 38:3-6; 2 Bans. 29:1, 2; 32:25, 26) Beto bika ve nde bupusi ya Satana kubebisa mabanza na beto. Beto samba sambu na kuyedisa “ntima ya bulemfu” mpi beto bikala ya kwikama na Yehowa.—1 Bant. 3:9; Nk. 139:23, 24. w19.01 18-19 § 17-18

Beto ke bakaka mambote na bamvutu yina beto mosi ke pesaka na balukutakanu. (Yez. 48:17) Inki mutindu? Ya ntete, kana beto me baka lukanu ya kupesa mvutu, yo ta pusa beto na kudibongisa mbote sambu na balukutakanu. Kana beto me kudibongisa mbote, beto ta bakisa kibeni Ndinga ya Nzambi. Kana beto bakisa kibeni Ndinga ya Nzambi, beto ta sadila mpi mbote mambu yina beto ke longuka. Ya zole, beto ta zola balukutakanu mingi sambu beto ke pesa bamvutu. Ya tatu, ntangu beto ke sala bikesa ya kupesa bamvutu, beto ta vila yo ve ata na nima ya bilumbu mingi. Beto ke pesaka mpi Yehowa kiese ntangu beto ke monisaka lukwikilu na beto. Beto lenda ndima nde Yehowa ke widikilaka beto mpi ke sepelaka ti bikesa yina beto ke salaka sambu na kupesa bamvutu. (Mal. 3:16) Yandi ke monisaka nde yandi ke sepelaka ti beto ntangu yandi ke sakumunaka bikesa na beto ya kusepedisa yandi. (Mal. 3:10) Ya kieleka, beto kele ti bikuma ya kupesa bamvutu. w19.01 8 § 3; 9-10 § 7-9

Yehowa kele mayele mingi kibeni na mutindu yandi ke sadilaka beto mambu. Na kisika ya kupesa beto bansiku mingi, ti ntima-nda yonso yandi ke longaka beto na kulemfuka na nsiku ya zola. Yandi ke longaka beto na kuzitisa minsiku na yandi mpi kumenga mambu ya mbi. Na Disolo na Zulu ya Ngumba, Yezu, Mwana ya Nzambi sadisaka beto na kubakisa kikuma yina bantu ke salaka mambu ya mbi. (Mat. 5:27, 28) Na nsi-ntoto ya mpa, Yezu, Ntotila ya Kimfumu ya Nzambi ta landa kulonga beto na kutadila mambu ya mbote mpi ya mbi mutindu yandi vandaka kutadila yo. (Baeb. 1:9) Yezu ta kumisa mpi mabanza ti nitu na beto ya kukuka. Yindula mutindu mambu ta vanda ntangu beto ta salaka diaka ve mambu ya mbi mpi ta monaka ve mpasi sambu na kukonda kukuka na beto. Nsuka-nsuka beto ta baka “kimpwanza ya nkembo” yina Yehowa me silaka. (Bar. 8:21) Na nsi-ntoto ya mpa, kimpwanza na beto ta vanda kaka ti bandilu. Na nki mutindu? Beto ta landaka kuzola Nzambi mpi bampangi na beto. Kana beto kele na zola, beto ke landa mbandu ya Yehowa.—1 Yoa. 4:7, 8. w18.12 23 § 19-20

Nsiku pesaka nswa na muntu ya Izraele na kufwa makwela ti nkento na yandi kana “yandi me mona diambu mosi ya nsoni na nkento yina.” Nsiku tendulaka ve ‘diambu yango ya nsoni.’ Yo fwete vanda diambu mosi ya nsoni to ya mbi kibeni kansi ve diambu ya mpamba-mpamba. (Kul. 23:14) Diambu ya mawa kele nde na bilumbu ya Yezu, Bayuda mingi vandaka kufwa makwela ti bankento na bo “sambu na konso kikuma.” (Mat. 19:3) Beto fwete vanda ve ti kikalulu yai. Na bilumbu ya profete Malaki, babakala vandaka ti kikalulu ya kufwa makwela ti bankento na bo ya ntete, ziku sambu na kukwela bankento ya baleke yina vandaka ve kusambila Yehowa. Kansi Nzambi monisaka pwelele mutindu yandi ke tadilaka kufwa makwela. Yandi tubaka nde: “Mono ke mengaka kufwa makwela.” (Mal. 2:14-16) Banda luyantiku, dibanza ya Nzambi sambu na makwela me sobaka ve sambu yandi tubaka nde bakala “ta kangama ti nkento na yandi, ebuna bo ta kuma nsuni mosi.” (Kuy. 2:24) Yezu ndimaka mpi dibanza ya Tata na yandi sambu na makwela ntangu yandi tubaka nde: “Bika nde muntu kukabula ve yina ya Nzambi me vukisaka.”—Mat. 19:6. w18.12 11 § 7-8

Bampangi ya nkaka ke kwendaka kisika mosi ya ntama sambu na kukabila bantu ya nkaka. Bo ke vandaka ti mabanza ya mutindu mosi ti ya profete Yezaya. Ntangu Yehowa yulaka nde, “Nani mono ta tinda, mpi nani ta kwenda sambu na beto?” yandi tubaka nde: “Mono yandi yai! Tinda mono!” (Yez. 6:8) Keti nge kele ti luzolo mpi makuki ya kusadisa dibundu ya Yehowa? Na yina me tala kusamuna mpi kukumisa bantu balongoki, Yezu tubaka nde: “Yo yina, beno bondila Mfumu ya kisalu ya kukatula bima na bilanga na kutinda bansadi na kisalu na yandi ya kukatula bima na bilanga.” (Mat. 9:38) Keti nge lenda kuma mupasudi-nzila mpi kukwenda kusamuna kisika yina mpusa kele mingi? Keti nge lenda sadisa bampangi ya nkaka na kusala yo? Bampangi mingi me monaka nde kukuma mupasudi-nzila kisika yina mpusa ya bansamuni kele mingi, kele mutindu ya mbote ya kumonisa zola na beto sambu na Nzambi mpi sambu na bantu. Keti nge lenda yindula mitindu ya nkaka yina nge lenda sala sambu na kusala mingi na kisalu ya Yehowa? Kana nge sala yo, nge ta vanda kibeni na kiese. w18.08 27 § 14-15

Lubutuku ya Yezu ke monisa pwelele mutindu Yehowa ke tadilaka bima ya kinsuni. Nzambi ponaka Yozefi ti Maria sambu na kusansa Mwana na yandi ata bo vandaka ve ti mbongo. (Levi 12:8; Luka 2:24) Ntangu Yezu butukaka, Maria “tulaka yandi na kidikilu sambu suku vandaka ve sambu na bo na kisika yina banzenza ke lalaka.” (Luka 2:7) Yehowa lendaka kubaka lukanu nde Yezu kubutuka na dibuta mosi ya lukumu mingi. Kansi, yandi zolaka nde Yezu kubutuka na dibuta yina ke tulaka mambu ya Nzambi na kisika ya ntete. Yo vandaka diambu ya kuluta mfunu sambu na Yehowa. Disolo yai ke longa beto mutindu Yehowa ke tadilaka bima ya kinsuni. Bibuti ya nkaka ke zolaka nde bana na bo kuvanda ti bima ya kuluta mbote ya kinsuni ata bima yango ke bebisa kinduku na bo ti Yehowa. Ya kieleka, Yehowa ke monaka nde kinduku na beto ti yandi kele mfunu mingi kuluta. Keti nge ke ndimaka dibanza ya Yehowa na diambu yai? Mambu yina nge ke sala ke monisaka nki? w18.11 24 § 7-8

Yehowa kele Nto ya kiese, yo yina yandi ke zolaka nde beto vanda na kiese mpi yandi ke pesaka beto bima mingi sambu beto vanda na kiese. (Kul. 12:7; Lon. 3:12, 13) Kansi sambu na nki yo lenda vanda mpasi na kuvanda na kiese na nsi-ntoto yai? Yo lenda vanda mpasi na kuvanda na kiese ntangu beto ke kutana ti mambu ya mpasi, mu mbandu kana muntu ya beto vandaka kuzola me fwa to bo me basisa yandi na dibundu, kana makwela na beto me fwa to kana bo me katula beto na kisalu. Yo lenda vanda mpi mpasi na kuvanda na kiese kana mavwanga ke basika ntangu yonso na dibuta, kana banduku ya kisalu to ya nzo-nkanda ke seka beto, kana bo ke monisa beto mpasi to bo me tula beto na boloko sambu beto kele Bambangi ya Yehowa. Diaka, kana beto ke bela-bela, kana beto me kuma ti maladi yina ke manaka ve to beto me kuma kuniokwama na mabanza. Kansi kuvila ve nde Yezu Kristu, ‘Mfumu ya kiese’ to Ntotila, ke sepelaka kupesa bantu kikesa mpi ke zolaka nde bo vanda na kiese. (1 Tim. 6:15; Mat. 11:28-30) Na Disolo na Zulu ya Ngumba, Yezu tubilaka mwa bikalulu yina lenda sadisa beto na kuvanda na kiese ata beto ke kutana ti mambu mingi ya mpasi sambu beto ke zinga na nsi-ntoto ya Satana. w18.09 17-18 § 1-3

Nsoba ya kuluta mpasi yina beto fwete sala kele kuyambula bikalulu mpi mambu yina ke sepedisaka ve Yehowa. (Bing. 23:23) Ata na nima ya kuzaba mutindu Yehowa ke tadilaka mambu yai, bantu ya nkaka ke kukuka ve kuyambula yo. Bo ke kudiyangisaka na mambu yina mabuta, banduku ya kisalu to banduku na bo ta tuba. Bo ke zabaka nde bantu ke zolaka mingi kikalulu bonso kupesa bafwa lukumu. Mbandu ya bampangi ya nkaka lenda sadisa beto na kusoba kibeni. Inki bantu ya Efezo salaka ntangu bo kumaka Bakristu? Biblia ke tuba nde: “[Bo] vukisaka mikanda na bo mpi bo yokaka yo tiya na meso ya bantu yonso. Ntangu bo tangaka ntalu na yo, bo monaka nde yo vandaka na ntalu ya mbongo 50 000 ya bibende. (Bis. 19:19, 20) Bakristu yai ya kwikama yokaka mikanda na bo yina vandaka ntalu mingi mpi Yehowa sakumunaka bo. w18.11 7 § 15-16

Ntangu fioti na nima nde bantu ya Izraele kusabuka Yordani, Yozue kutanaka ti muntu mosi yina vandaka ti mbele ya bitumba. Muntu yina vandaka “mfumu ya basoda ya Yehowa,” wanzio yina kele ya kuyilama sambu na kunwanina bansadi ya Nzambi. (Yoz. 5:13-15) Wanzio songaka Yozue na siki-siki yonso mambu yina yandi fwete sala sambu na kununga Yeriko. Ziku, bantuma ya nkaka vandaka ntete kuyitukisa. Mu mbandu, wanzio songaka Yozue na kuyotisa basoda yonso. Yo tendulaka nde bo ta vanda ve ti ngolo ya kunwana na mwa bilumbu. (Kuy. 34:24, 25; Yoz. 5:2) Mbala ya nkaka basoda kudiyulaka nde, ‘Inki mutindu beto ta tanina mabuta na beto kana bambeni kunwanisa beto?’ Diambu mosi ya kuyituka salamaka! Na kisika ya kunwanisa bantu ya Izraele, bantu ya Yeriko kumaka na boma sambu na bantu ya Izraele. Biblia ke tuba nde: “Bo kangaka bakielo ya Yeriko mbote-mbote sambu na bantu ya Izraele.” (Yoz. 6:1) Ziku, nsangu yai sadisaka diaka mingi bantu ya Izraele na kutula ntima na lutwadisu ya Nzambi! w18.10 23 § 5-7

Yai kele mutindu mosi ya kumonisa nde beto kele bantu ya kudikulumusa bonso Polo. Beto ke kudimonaka ve ata fioti nde kisalu na beto ya kulonga to mambu yina Yehowa ke sadisaka beto na kusala ke kumisaka beto mfunu mingi. Beto lenda kudiyula nde: ‘Inki mutindu mono ke tadilaka bantu ya teritware na mono? Keti mono ke vandaka ti bangindu ya mbi sambu na bantu ya kimvuka mosi buna?’ Na nsi-ntoto ya mvimba, Bambangi ya Yehowa ke salaka ngolo sambu na kusosa bantu yina lenda wa nsangu ya mbote. Bampangi ya nkaka nkutu ke salaka bikesa ya kulonguka ndinga ya nzenza to mutindu ya kuzinga ya dikanda mosi yina bantu ya nkaka ke monaka kukonda mfunu. Bo ke kudimonaka ve ata fioti nde bo kele mfunu kuluta bantu yina bo ke longaka. Kansi bo ke sosaka kubakisa mawi ya konso muntu sambu na kusadisa bantu mingi na kundima nsangu ya Kimfumu. w18.09 5 § 9, 11

Bantu ya Roma fwaka Yudasi. Bayuda mingi vandaka kuvingila kibeni kukwisa ya Mesia. Bo vandaka kuyindula nde Mesia ta katula bo na nsi ya luyalu ya Roma mpi kukumisa diaka Izraele dikanda mosi ya nene. (Luka 2:38; 3:15) Bayuda mingi vandaka kukwikila nde Mesia ta tula kimfumu na Izraele. Kana yo salama, Bayuda yonso yina vandaka kuzinga na bisika ya nkaka ta vutuka na Izraele. Nkutu, Yoane Mbotiki yulaka Yezu nde: “Keti nge kele Muntu yina ke kwisa, to keti beto fwete vingila muntu ya nkaka?” (Mat. 11:2, 3) Ziku Yoane yindulaka nde muntu ya nkaka ta kwisa kukatula Bayuda na nsi ya luyalu ya Roma. Na nima, balongoki zole yina vandaka kukwenda na Emausi kutanaka ti Yezu na nima ya lufutumuku na yandi. Bo vandaka kukwikila nde Yezu vandaka muntu yina zolaka kukatula Izraele na nsi ya luyalu ya Roma. (Luka 24:21) Ntangu fioti na nima, bantumwa yulaka Yezu nde: “Mfumu, keti nge ke vutula kimfumu na Izraele na ntangu yai?”—Bis. 1:6. w18.06 4 § 3-4

Beto fwete keba mingi ntangu bantu ke tubila bansadi ya Nzambi. Beto vila ve nde Biblia ke bingaka mbeni na beto Satana “muntu yina ke fundaka bampangi na beto.” (Kus. 12:10) Yezu tubaka nde bambeni ta “kusila [beto] makambu ya mutindu na mutindu.” (Mat. 5:11) Kana beto ke yibuka bangogo yai ya Yezu, beto ta kudiyangisa ve ntangu bantu ke tuba mambu ya luvunu sambu na bansadi ya Yehowa. Keti nge ke zolaka kutindila banduku na nge bansangu? Ntangu nge me tanga nsangu mosi to muntu me tela nge disolo mosi ya me sepedisa nge, keti nge ke kumaka na mpusa ya kumwanga yo mbala mosi? Na ntwala ya kutindila muntu nsangu mosi buna, kudiyula nde, ‘Keti nsangu yai kele ya kieleka? Keti mono kele mpenza ti banzikisa ya kieleka?’ Kana banzikisa kele ve, nge lenda mwanga mambu ya luvunu. Yo yina, kana nge kele ve ti banzikisa sambu na nsangu mosi buna, kusonga yo ve bantu ya nkaka, katula yo na mabanza na nge. w18.08 3 § 3; 4 § 6-7

Yezu ke zolaka nde beto kaba sambu kukaba ke natilaka bantu kiese. Kana beto ke kabila bantu, bantu mingi mpi ta kabilaka beto. Ya kieleka, ntangu nge ke kaba, bantu yonso ve ta monisa ntonda. Kansi ata bantu ke monisa ve ntonda, landa kukaba. Nge lenda zaba ve mambote yina dikabu na nge lenda natila muntu yina nge me pesa. Bantu yina ke kabaka na masonga ke vingilaka ve nde bantu kuvutudila bo. Yezu tubaka nde: “Kana nge ke sala nkinsi, bingisa bansukami, bantu ya kele ti bifu na nitu, bantu ya makulu-kifu, mpi bifwa-meso; ebuna nge ta vanda na kiese, sambu bo kele ve ti kima ya kufuta nge.” (Luka 14:13, 14) Biblia ke tuba nde: “Muntu ya ke kabaka ta baka lusakumunu,” mpi “kiese na muntu yina ke tudilaka muntu ya kukonda mfunu dikebi.” (Bing. 22:9; Nk. 41:1) Beto fwete kabaka sambu beto ke zolaka mpenza kusadisa bantu ya nkaka. w18.08 21-22 § 15-16

Bubu yai, yo kele mpasi na kuwa bansangu ya kieleka yina lenda sadisa beto na kutadila diambu mbote-mbote. Sambu na nki? Sambu bantu mingi ke tendulaka ve mambu yonso to ke tubaka kaka ndambu ya kieleka. Diaka beto kele bantu ya kukonda kukuka. Inki lenda sadisa beto? Minsiku yina kele na Ndinga ya Nzambi. Mu mbandu, munsiku ya ke tuba nde kupesa mvutu na ntwala ya kuwa banzikisa kele buzoba. (Bing. 18:13) Munsiku ya nkaka ke tuba nde beto fwete kwikila ve mambu yonso yina beto ke wa kukonda kuzikisa kana yo kele kieleka. (Bing. 14:15) Ata beto me sadilaka Yehowa bamvula mingi, beto fwete tula ve ntima na mayele na beto mosi. Minsiku ya Biblia ta tanina beto kana beto ke sadila banzikisa ya kieleka sambu na kubakisa mambu mbote-mbote mpi kubaka balukanu ya mbote. w18.08 7 § 19

Ntangu beto ke bakaka mbotika, bantu yonso ke monaka nde beto kele bantu ya Yehowa mpi nde beto kele ti luzolo ya kulemfukila yandi. Yezu mpi salaka mutindu yina ntangu yandi bakaka mbotika. Ata Yezu vandaka na dikanda yina kudipesaka na Yehowa, yandi mpi kudipesaka na Yehowa. Yo vandaka bonso yandi ke tuba nde: “O Nzambi na mono, mono ke zolaka kusala luzolo na nge.” (Nk. 40:7, 8, noti na nsi ya lutiti) Inki mutindu Yehowa kudiwaka ntangu Yezu bakaka mbotika? Biblia ke tuba nde: “Na nima ya kubaka mbotika, Yezu basikaka na masa na mbala mosi; ebuna zulu kangukaka, mpi yandi monaka mpeve ya Nzambi ke kulumuka bonso pizio mpi yo ke kwisa na zulu na yandi. Diaka, ndinga mosi katukaka na zulu mpi tubaka nde: ‘Yai Mwana na mono, ya mono ke zolaka mingi, yina mono me ndima.’” (Mat. 3:16, 17) Yezu vandaka dezia muntu ya Nzambi. Ata mpidina, Yehowa waka kiese ntangu yandi monaka Yezu ke sadila luzingu na yandi sambu na kusala kaka luzolo ya Tata na yandi. Yehowa ke sepelaka mpi ntangu beto ke kudipesaka na yandi mpi yandi ta sakumuna beto.—Nk. 149:4. w18.07 23 § 4-5

Ntangu Moize tubaka nde “beto,” ntembe kele ve nde yandi sosaka kumonisa nde yandi ti Aroni bantu basisaka masa. Moize tubaka kibeni mambu kukonda luzitu sambu yandi pesaka ve Yehowa lukumu yonso sambu na kimangu yina. Nkunga 106:32, 33 ke tuba nde: “Bo pesaka yandi makasi na bamasa ya Meriba, mpi sambu na bo, mambu kwendilaka ve mbote sambu na Moize. Bo pesaka mpeve na yandi makasi, mpi yandi tubaka kukonda kuyindula.” (Kut. 27:14) Moize pesaka ve Yehowa lukumu yina me fwana. Yehowa songaka Moize ti Aroni nde: “Beno zole kolamaka na nsiku na mono.” (Kut. 20:24) Yo vandaka disumu ya nene kibeni! Sambu bantu ya Izraele kolamaka, Yehowa pesaka ve nzila nde dikanda ya mvimba kukota na Ntoto ya Lusilu. (Kut. 14:26-30, 34) Yo yina, yo vandaka mbote mpi yo fwanaka nde Yehowa kupesa Moize ndola ya mutindu mosi sambu yandi kolamaka. Yandi kotaka ve na Ntoto ya Lusilu. w18.07 14 § 9, 12; 15 § 13

Ata beto kele ti nswa ya kunwa malafu, beto ta kangama ve na nswa yina kana beto me zaba nde yo ke yangisa kansansa ya mpangi ya nkaka. Mbala ya nkaka mpangi mosi vandaka kunwa malafu mingi na ntwala ya kulonguka kieleka mpi me yambulaka yo. Beto fwete sala ve ata kima mosi yina ta pusa yandi na kuvutukila bifu na yandi ya ntama. (1 Bak. 6:9, 10) Kana nge bingisa mpangi ya mutindu yina na nzo na nge, keti nge ta pusa yandi na kunwa malafu, ata yandi ke buya kunwa? Ata fioti ve! Ntangu Timoteo vandaka toko, yandi zabaka nde luyotisu vandaka mfunu mingi sambu na Bayuda yina yandi kwendaka kulonga, yo yina yandi ndimaka nde bo yotisa yandi ata yo vandaka mpasi kibeni. Bonso Polo, Timoteo zolaka ve kuyangisa kansansa ya bantu ya nkaka. (Bis.16:3; 1 Bak. 9:19-23) Keti nge ke ndimaka mpi kusala bibansa sambu na mambote ya bantu ya nkaka? w18.06 18-19 § 12-13

Kana nge me kutana na mbala ya ntete ti muntu yina me zaba ve kieleka, nki mambu nge ta zaba sambu na yandi? Nge lenda zaba zina na yandi, mutindu yandi kele kansi nge ta zaba ve mambu mingi. Kansi, yo kele ve mutindu mosi ntangu nge me kutana na mbala ya ntete ti muntu yina me zaba kieleka. Nge ke zaba nde yandi ke zolaka Yehowa. Nge ke zaba mpi nde Yehowa monaka kima mosi ya mbote na yandi mpi me bendaka yandi na dibundu na yandi. (Yoa. 6:44) Yo vanda yandi me katuka wapi to bo sansaka yandi nki mutindu, nge ke zaba dezia mambu mingi sambu na yandi mpi yandi ke zaba mambu mingi mpi sambu na nge! Kana nge me kutana ti mpangi ya nkaka, nge ke zaba nde beno kele ti mambu mingi na kimvuka. Nge ke zaba nde ata beno ke tubaka ve ndinga mosi, beno ke tubaka kieleka “ndinga ya bunkete.” Yo ke tendula nde beno ke kwikilaka na Nzambi, ke zitisaka minsiku ya mutindu mosi mpi kele ti kivuvu mosi na bilumbu ke kwisa. Mambu yai ke sadisa beno na kuditudila ntima mpi kusala kinduku ya ngolo yina ta zinga kimakulu. w18.12 21 § 9-10

Kristu twadisaka nto-kimvuka sambu na kumonisa pwelele nde yo vandaka diaka ve mfunu nde bo yotisa Bakristu yina vandaka ve Bayuda. (Bis. 15:19, 20) Ata mpidina, na nima ya bamvula, Bakristu mingi yina vandaka Bayuda landaka kuyotisa bana na bo. Beto lenda kudiyula sambu na nki Yezu bikaka nde diambu ya me tala luyotisu kulanda kubasisa mavwanga ata Nsiku ya Moize sukaka ntangu Yezu fwaka? (Bakol. 2:13, 14) Kuyikama ti nsoba mosi lenda baka ntangu. Yo lombaka nde Bakristu ya nkaka yina vandaka Bayuda kundima nde bo vandaka diaka ve na nsi ya Nsiku. (Yoa. 16:12) Bo vandaka kuyindula nde luyotisu vandaka kidimbu yina vandaka kumonisa nde muntu kele ti kinduku ya mbote ti Nzambi. (Kuy. 17:9-12) Bakristu ya nkaka vandaka kuwa boma nde bampangi na bo Bayuda ta bangika bo kana bo zitisa ve Nsiku. (Bag. 6:12) Kansi na nima, Kristu pesaka bo bantuma mingi ya pwelele na mikanda yina Polo sonikaka.—Bar. 2:28, 29; Bag. 3:23-25. w18.10 24-25 § 10-12

Kaifa vingilaka mpimpa kubwa mpi na nima yandi tindaka basoda sambu na kukanga Yezu. Kansi Yezu zabaka komplo yina bo salaka sambu na kufwa yandi. Yo yina ntangu yandi diaka madia ya nsuka ti bantumwa, yandi songaka bo na kubaka bambele ya bitumba. Bambele zole ya bitumba fwanaka sambu na kulonga bo dilongi mosi ya mfunu. (Luka 22:36-38) Na mpimpa yina, kimvuka ya bantu kwisaka kukanga Yezu mpi Piere waka makasi mingi na mambu ya kukonda lunungu yina salamaka, yo yina yandi basisaka mbele ya bitumba mpi bulaka muntu mosi na kati na bo. (Yoa. 18:10) Kansi Yezu songaka Piere nde: “Vutula mbele na nge ya bitumba na kisika na yo, sambu bantu yonso yina ke bakaka mbele ya bitumba ta fwa na mbele ya bitumba.” (Mat. 26:52, 53) Inki dilongi ya mfunu Yezu longaka balongoki na yandi? Yandi songaka bo nde bo fwete kota ve na mambu ya nsi-ntoto. Yezu tubaka mambu yai na kisambu yina yandi salaka na nkokila yina. (Yoa. 17:16) Nzambi mpamba kele ti nswa ya kumanisa mambu ya kukonda lunungu. Beto kele bantu ya ngemba mpi ke vandaka na bumosi. Ntangu Yehowa ke monaka mutindu bantu ke kabwana, yandi ke vandaka na kiese ya kumona bansadi na yandi ke zinga na bumosi.—Sef. 3:17. w18.06 7 § 13-14, 16

Satana ke sosaka kubangika beto mpi kupesa beto boma sambu beto lemfukila ve Yehowa. Mu mbandu, yandi lenda pusa bamfumu ya luyalu na kubuyisa kisalu na beto ya kusamuna. Yandi lenda pusa mpi banduku ya kisalu to ya nzo-nkanda na kuseka beto sambu beto ke zitisaka minsiku ya Biblia. (1 Pie. 4:4) Satana lenda sadila bantu ya dibuta na beto yina kele ve Bambangi ya Yehowa, yina lenda vanda ti bangindu ya mbote, na kukuma kubuyisa beto na kukwenda na balukutakanu. (Mat. 10:36) Inki beto lenda sala sambu beto lemba ve ntangu Satana ke bangika beto? Bambangika yai fwete yitukisa beto ve sambu beto me zaba nde beto ke nwana ti Satana. (Kus. 2:10) Diaka, beto fwete vila ve ntembe yina Satana basisaka nde beto ke sadilaka Yehowa kaka na bantangu ya kiese kansi na bantangu ya mpasi, beto ta buya yandi. (Yobi 1:9-11; 2:4, 5) Nsuka-nsuka, beto fwete samba Yehowa ntangu yonso sambu yandi pesa beto ngolo. Beto fwete vila ve nde Yehowa ta yambula beto ve ata fioti.—Baeb. 13:5. w18.05 26 § 14

Beto fwete vila ve nde kisalu na beto ya kusamuna lenda benda dikebi ya bantu ata beto ke mona bonso nde bo ke ndima ve nsangu. Bantu yina ke talaka beto ke monaka mutindu beto ke lwataka mbote, ke vandaka luzitu mpi ke zolaka bantu. Mambu yai lenda benda dikebi na bo mpi na nima ata bantu yina vandaka kuyindudila beto mambu ya mbi lenda kuma kutuba mambu ya mbote. Sergio ti Olinda yina kele bapasudi-nzila ke tuba nde: “Na ntangu mosi buna, beto vandaka kukwenda diaka ve kisika yina beto vandaka kusamuna sambu beto vandaka kubela. Ntangu beto yantikaka diaka kusamuna, bantu yulaka beto nde ‘Beno vandaka kukwisa diaka ve sambu na nki? Beto vandaka kuwa nzala na beno.’” Kana nge ‘bika ve nde diboko na nge kupema’ na kuzabisa bantu nsangu ya Kimfumu ya Nzambi, yo ta monisa nde nge ke pesa maboko na kisalu ya mfunu ya “kuta kimbangi na makanda yonso.” (Mat. 24:14) Kima ya kuluta mfunu kele nde, nge ta vanda na kiese kibeni sambu nge me zaba nde nge ke sepedisa Yehowa. Yehowa ke zolaka bantu yonso yina “ke butaka mbuma ti kukanga-ntima yonso”!—Luka 8:15. w18.05 16 § 16-18

Yehowa kele Nzambi yina ke pesaka kikesa. Yandi salaka yo ntangu bantu kolamaka mpi kumaka bantu ya kukonda kukuka. Ya kieleka, na nima ya kukolama ya Adami ti Eva, Nzambi salaka lusilu mosi yina ke pesa bana ya Adami kikesa mpi kivuvu . Mbikudulu yango kele na Kuyantika 3:15 mpi yo ke monisa nde Nzambi ta fwa Satana Diabulu ti bisalu na yandi yonso ya mbi. (1 Yoa. 3:8; Kus. 12:9) Yindula mutindu Yehowa pesaka nsadi na yandi Noa kikesa. Na bilumbu ya Noa bantu vandaka nku mpi bo vandaka kusala mansoni, kansi Noa mpamba ti dibuta na yandi vandaka kusambila Yehowa. Mambu yai zolaka kulembisa Noa. (Kuy. 6:4, 5, 9, 11; Yude 6) Kansi Yehowa songaka Noa nde yandi ke fwa bantu ya mbi mpi mambu yina Noa fwete sala sambu dibuta na yandi kuguluka. (Kuy. 6:13-18) Yehowa Nzambi pesaka Noa kikesa. w18.04 15 § 1-2

Inki nge lenda sala kana nge ke kukaka ve kusiamisa bampangi ya nkaka? Ya kieleka, yo ke vandaka mpenza mpasi ve na kupesa bampangi ya nkaka kikesa. Nge lenda yantika kusekisa muntu. Kana yandi seka ve, yo lenda tendula nde yandi ke kutana ti diambu yina yandi ke zola kuzabisa muntu ya nkaka. Nge lenda pesa yandi kikesa kana nge tula dikebi na mambu yina yandi ke tuba. (Yak. 1:19) Beto yonso lenda pesa bampangi kikesa. Ntotila Salomo sonikaka nde: “Ngogo yina bo me tuba na ntangu ya mbote—yo ke vandaka mbote kibeni! Kutala ya kiese ke pesaka kiese na ntima; nsangu ya mbote ke kumisaka mikwa ngolo.” (Bing. 15:23, 30, noti na nsi ya lutiti) Nkutu Polo tubaka nde kuyimba bankunga ya Kimfumu na kimvuka lenda sadisa beto na kudiwa mbote. (Bis. 16:25; Bakol. 3:16) Sambu kilumbu ya Yehowa me finama, beto fwete pesana kikesa mingi kuluta.—Baeb. 10:25. w18.04 23 § 16; 24 § 18-19