Augusti

Ata bantu bangikaka Yezu, yandi taninaka ngemba ya mabanza sambu yandi zabaka nde yandi ke sepedisa Tata na yandi. Yandi vandaka bulemfu ata yo vandaka mpasi. Yandi zolaka Tata na yandi mpi sadilaka yandi na ntima ya mvimba. Na ntwala ya kukwisa na ntoto, Yezu vandaka “kapita ya kisalu” ya Nzambi. (Bing. 8:30) Ntangu yandi vandaka na ntoto, yandi longaka bantu ya nkaka mambu ya Tata na yandi na kikesa yonso. (Mat. 6:9; Yoa. 5:17) Kisalu yai pesaka Yezu kiese mingi kibeni. (Yoa. 4:34-36) Beto lenda landa mbandu ya Yezu kana beto ke lemfukila Yehowa mpi kele “ntangu yonso ti mambu mingi ya kusala na kisalu ya Mfumu.” (1 Bak. 15:58) Kana beto ke “kudipesa ya mvimba” na kisalu ya kusamuna, beto ta kudiyangisa mingi ve na bampasi yina beto ke kutana ti yo. (Bis. 18:5) Mbala mingi, bantu yina beto ke solulaka ti bo na kisalu ya kusamuna ke kutanaka mpi ti bampasi bonso beto. Kansi ntangu bo ke kumaka kuzola Yehowa mpi ke sadilaka bandongisila na yandi, bo ke kumaka ti luzingu ya mbote mpi ya kiese. Ntangu mambu yai ke salamaka, beto ke ndimaka kibeni nde Yehowa ta tudila beto dikebi. w19.04 10-11 § 8-9

Bo bakaka lukanu sambu na kutelemina bampeve ya mbi. Mikanda na bo ya mazi vandaka ntalu mingi. Na kisika ya kupesa to kutekila yo bantu ya nkaka, bo yokaka yo tiya. Bo tulaka dikebi mingi na kusepedisa Yehowa kansi ve na mbongo yina bo sumbaka mikanda. Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Bakristu ya mvu-nkama ya ntete? Beto fwete losa bima yonso yina ke wakana ti kindoki. Mu mbandu biteki, mayaka, bima ya nkaka yina bantu ke lwataka to ke sadilaka sambu na kuditanina na bampeve ya mbi. (1 Bak. 10:21) Pona bansaka ya mbote. Kudiyula nde: Keti bansaka yina mono ke ponaka ke wakanaka ti bisalu ya bampeve ya mbi? Ntangu nge ke pona bansaka, sosa bansaka yina ta sadisa nge na kubuya konso kima yina Yehowa ke mengaka. Beto fwete sala ngolo na kuvanda ti “kansansa ya mbote” na meso ya Nzambi na beto.—Bis. 24:16. w19.04 22-23 § 10-12

Bankuluntu fwete tadila mambu mingi kana bo me wa nde mpangi mosi me sala disumu ya nene. Bo fwete pesa zina ya Nzambi lukumu. (Levi 22:31, 32; Mat. 6:9) Lukanu na bo ya nkaka kele ya kudibanza sambu na mambote ya kimpeve ya bampangi mpi kusadisa bayina bo me sadilaka mambu ya mbi. Diaka, kana mpangi mosi me sala disumu, kana mpila kele bankuluntu fwete sadisa yandi na kuvutukila kinduku na yandi ti Yehowa. (Yak. 5:14, 15) Mpangi yina me lungisa banzala na yandi ya mbi mpi me sala disumu ya nene ke bela na kimpeve. Yo ke tendula nde yandi kele diaka ve ti kinduku ya mbote ti Yehowa. Na mutindu yina bankuluntu kele minganga ya kimpeve. Bo ke salaka ngolo na kubelula “muntu yina ke bela [disongidila, muntu yina me sala disumu].” Bandongisila na bo ya me katuka na Biblia ta sadisa yandi na kuvutukila kinduku ti Nzambi kaka kana yandi me balula ntima na masonga yonso.—Bis. 3:19; 2 Bak. 2:5-10. w19.05 10 § 10-11

Yehowa lenda pesa beto mpusa ya kulungisa lukanu na yandi. Bo lenda zabisa beto nde dibundu kele ti mfunu ya kusala kima mosi buna. To bo lenda zabisa beto nde na dibundu ya nkaka, mpusa na kisalu ya Kimfumu kele mingi. Beto lenda kudiyula nde, ‘Inki mono lenda sala sambu na kusadisa na kisika yina mpusa kele?’ To bo me pesa beto kisalu mosi ya mpasi mpi beto ke kudiyangisa kana beto ta kuka kusala yo mbote. To na nima ya kutanga baverse, nge lenda kudiyula nde, ‘Inki mutindu mono lenda sadila baverse yai sambu na kusadisa bantu ya nkaka?’ Ntangu Yehowa ke mona nde beto kele kibeni ti luzolo ya kusala kisalu na yandi, yandi lenda pesa beto mpusa ya kusala yo. Yehowa lenda pesa beto mpi ngolo ya kulungisa lukanu na yandi. (Yez. 40:29) Yandi lenda pesa beto mpeve santu sambu yo pesa beto ngolo. (Kub. 35:30-35) Na nzila ya dibundu, Yehowa ke longaka beto mutindu ya kusala bisalu na yandi. Kana nge ke zaba ve mbote mutindu ya kusala kisalu mosi buna, lomba bampangi na kusadisa nge. Diaka, lomba Tata na beto ya zola “ngolo yina me luta ngolo ya bantu.”—2 Bak. 4:7; Luka 11:13. w19.10 21 § 3-4

Nsi-ntoto ke siamisaka kikalulu ya bwimi. Mukanda mosi ke tuba nde na bamvu 1970 “mikanda mingi vandaka kusiamisa kikalulu yai.” Mikanda ya nkaka “siamisaka bantu na kudizaba, na kudindimisa mpi na kudisikisa.” Mu mbandu, mukanda mosi ke tuba nde: “Kudizola sambu nge kele kitoko mpi ata muntu mosi ve me fwanana ti nge.” Mukanda yango ke yika nde: “Muntu kele ti nswa ya kupona mutindu na yandi ya kuzinga mpi kusala mambu yina yandi ke zola.” Keti nge me waka ntete mambu yai? Satana siamisaka Eva na kuvanda ti bangindu yai. Yandi tubaka nde Eva ta ‘kuma bonso Nzambi, yandi ta zaba mambu ya mbote ti ya mbi.’ (Kuy. 3:5) Bubu yai, bantu mingi ke yindulaka nde bangindu na bo kele mbote kuluta mpi nde ata muntu mosi ve to Nzambi lenda songa bo mambu yina kele mbote to mbi. Kikalulu yai ke monanaka mutindu bantu ke tadilaka makwela. w19.05 23 § 10-11

Bantangu ya nkaka, ntotila Davidi kutanaka ti bampasi. Yandi vandaka kudiyangisa sambu na bifu mingi yina yandi salaka. (Nk. 40:12) Absalomi, mwana yina yandi zolaka mingi kolamaka na yandi, yo yina bo fwaka Absalomi. (2 Sam. 15:13, 14; 18:33) Diaka, nduku ya Davidi mosi ya ngolo yekulaka yandi. (2 Sam. 16:23–17:2; Nk. 55:12-14) Bankunga mingi yina Davidi sonikaka ke monisa mawa yina yandi vandaka na yo mpi kivuvu na yandi ya ngolo na Yehowa. (Nk. 38:5-10; 94:17-19) Muyimbi-bankunga mosi kumaka kulula luzingu ya bantu ya mbi. Ziku yandi vandaka na dibuta ya Asafi yina vandaka Mulevi mpi yandi vandaka kusala na “kisika ya santu ya nene ya Nzambi.” Muyimbi-bankunga yai kumaka ti basusi mingi mpi kiese na yandi manaka. Yandi kumaka nkutu kumona mpamba balusakumunu yina yandi lendaka kubaka na kusadila Nzambi.—Nk. 73:2-5, 7, 12-14, 16, 17, 21. w19.06 17 § 12-13

Satana ke sadilaka bampusa ya bantu. Beto ke butukaka ti mpusa ya kukuma ti mayele yina ta sadisa beto na kulungisa bampusa na beto mpi ya mabuta na beto. (1 Tim. 5:8) Mbala mingi, beto ke bakaka mayele yango na nzo-nkanda mpi kana beto ke kudipesa na kulonguka. Kansi beto fwete keba. Na bansi mingi banzo-nkanda ke longaka bantu filozofi mpi mayele yina ta sadisa bo. Bo ke siamisaka bana ya nzo-nkanda na kundima ve nde Nzambi kele mpi na kuzitisa ve Biblia. Bo ke longaka bo nde dilongi ya evolisio ke tendulaka mbote kisina ya luzingu ya bantu. (Bar. 1:21-23) Malongi yai ke wakanaka ve ti “mayele ya Nzambi.” (1 Bak. 1:19-21; 3:18-20) Baka lukanu ya kukuma ve mpika ya nsi-ntoto ya Satana “na nzila ya mayele ya nsi-ntoto mpi ya bangindu ya luvunu ti ya mpamba-mpamba.” (Bakol. 2:8) Landa na kuditanina na mayele ya Satana. (1 Bak. 3:18) Kupesa ve Satana nzila ya kupusa nge na kuvila Yehowa. Sadila minsiku ya bikalulu ya mbote ya Yehowa na luzingu na nge. Kubika ve nde Satana kukusa nge na kubuya bandongisila ya Yehowa. w19.06 5 § 13; 7 § 17

Konso disolo yina nge ta pona kutubila na kisalu ya kusamuna, yindula bantu yina nge ta solula ti bo. Yindula mambote yina bo ta baka kana bo longuka mambu yina Biblia ke longaka. Ntangu nge ke solula ti bo, nge fwete widikila bo mpi kuzitisa bangindu na bo. Mpidina, nge ta bakisa bo mbote mpi bo ta widikila nge. Yo ke lombaka ntangu mpi bikesa mingi ya kuvutukila muntu na ntwala nde yandi baka lukanu ya kulonguka Biblia. Sambu na nki? Sambu bantu ke vandaka ve ti mambu na bo ya kusala ntangu beto ke vutukilaka bo. Diaka, yo lenda lomba kuvutukila yandi mbala na mbala tii ntangu yandi ta ndima kulonguka Biblia. Yibuka nde nti ke yelaka kana bo ke losila yo masa mbala na mbala. Mutindu mosi, muntu ke yedisaka zola sambu na Yehowa mpi Kristu kana beto ke longuka ti yandi mbala na mbala Ndinga ya Nzambi. w19.07 14 § 1; 15-16 § 7-8

Inki Yezu zolaka kutuba? Yezu zolaka kutuba ve nde Bakristu ke zolaka nde bantu kumenga bo. Kansi, yandi kebisaka beto sambu na mambu yina ta kumina beto. Sambu beto kele ve bantu ya nsi-ntoto, beto ke zingaka na kuwakana ti malongi ya Yezu mpi ke samunaka nsangu yina yandi samunaka. Yo yina, nsi-ntoto ke mengaka beto. (Yoa. 15:18-21) Beto ke sepedisaka Yehowa mpi kana bantu ke menga beto sambu beto ke zolaka Tata na beto, yo me tala bo. Beto fwete kudimona ve mpamba. Beto ke zaba ve nki ntangu bantu ta bangika beto to bamfumu ta buyisa kisalu na beto. Kansi beto lenda kudibongisa ntangu yai kana beto ke kumisa ngolo kinduku na beto ti Yehowa, beto kele kikesa mpi ke sala ngolo na kununga kimbeni. Kana beto ke kudibongisa bubu yai, yo ta sadisa beto na kulanda kusadila Yehowa. w19.07 6 § 17-18; 7 § 21

Ntangu beto ke longuka Biblia ti bantu yina ke sambilaka ve, beto fwete sadisa bo mbala na mbala na kukwikila nde Nzambi kele. Beto fwete sadisa bo na kukwikila na Biblia. Yo ke lombaka kuvutukila malongi ya nkaka mbala na mbala. Ntangu beto ke longuka ti bo, beto fwete monisa bo nde Biblia kele Ndinga ya Nzambi, mu mbandu kubenda dikebi na bo na kulungana ya bambikudulu, mutindu Biblia ke vandaka masonga ntangu yo ke tubila mambu ya siansi mpi mambu yina me lutaka mpi mutindu Biblia ke sadisaka beto konso kilumbu. Beto ke sadisaka bantu na kukuma balongoki ya Kristu kana beto ke zola bo, yo vanda bo ke sambilaka to ve. (1 Bak. 13:1) Ntangu beto ke longa bo, lukanu na beto kele ya kumonisa bo nde Nzambi ke zolaka beto mpi beto fwete zola yandi. Konso mvula, bantu mingi yina vandaka kusambila ve to vandaka ve na dibundu mosi buna me bakaka mbotika sambu bo me kumaka kuzola Nzambi. Vanda ti mabanza ya mbote, zola bantu ya mitindu yonso, tudila bo dikebi mpi widikila bo. Sosa kubakisa mutindu bo ke yindulaka. Mbandu na nge ya mbote ta sadisa bo na kukuma balongoki ya Kristu. w19.07 24 § 16-17

Bana ya Shalumi ya bankento vandaka na kati ya bantu yina Yehowa sadilaka sambu na kuyidika bibaka ya Yeruzalemi. (Neh. 2:20; 3:12) Ata papa na bo vandaka mfumu, bana ya Shalumi ya bankento vandaka na kiese ya kusala kisalu yina ya mpasi mpi ya kigonsa. (Neh. 4:15-18) Bubu yai, bampangi mingi ya bankento ke vandaka na kiese ya kusala kisalu ya ntangu yonso, mu mbandu kutunga mpi kuyidika banzo ya kimfumu. Dibundu ya Yehowa kele ti mfunu ya bampangi-bankento ya mayele, ya kikesa mpi ya kwikama sambu na kusala bisalu yai. Yehowa sadisaka Tabita na kusala “bisalu mingi ya mbote mpi kupesa bantu makabu mingi ya mawa” mingi-mingi mifwidi. (Bis. 9:36) Sambu yandi vandaka kukaba mpi vandaka mawete, bantu mingi dilaka ngolo ntangu yandi fwaka. Yo yina ntangu ntumwa Piere futumunaka yandi, bo sepelaka mingi. (Bis. 9:39-41) Mbandu ya Tabita ke longa beto nki? Yo vanda beto kele bambuta to baleke, batata to bamama, beto lenda sadisa bampangi na beto. w19.10 23 § 11-12

Inki mutindu beto lenda budisa mpangi sakuba? Beto tadila diambu yai. Yindula nde longoki mosi ya Biblia kele diaka ve mpika ya malafu. Yandi me bakisa nde yandi fwete yambula yo kimakulu, yandi me yela mpi me baka mbotika. Na nima, mpangi mosi me bingisa yandi na nzo mpi me siamisa yandi na kunwa mwa malafu mpi ke tuba nde: “Kana nge ke kudiyala, nge lenda nwa na kiteso ya me fwana.” Yindula mambu yina lenda kumina mpangi yai kana yandi zitisa ndongisila yai ya mbi! Balukutakanu ke sadisaka beto na kusadila minsiku yina kele na mukapu ya bubu. Yo ke yibukisaka beto mambu ya kuluta mfunu sambu na Yehowa mpi mutindu ya kusadila mambu ya beto ke longukaka sambu beto vanda bunkete. Yo ke siamisaka beto na kuzola Nzambi mpi bampangi. Kana beto ke zola Yehowa mpi bampangi na ntima ya mvimba, yo ta sadisa beto na kubudisa ve bampangi ya nkaka sakuba. w19.08 10 § 9; 11 § 13-14

Bantu ya nkaka yina beto ke monaka lulendo mpi bayina ke tubaka mambu pwelele ke vandaka kaka ve bantu ya lulendo. (Yoa. 1:46, 47) Ata mpidina, yo vanda beto ke tubaka pwelele to kele nsoni-nsoni, beto fwete yedisa kudikulumusa ya masonga na ntima na beto. Yehowa sadilaka ntumwa Polo sambu na kukangula mabundu na bambanza mingi. Yo ke monana nde Polo longaka mingi kuluta bantumwa ya nkaka. Kansi, yandi kudinangulaka ve. Polo ndimaka nde kana yandi salaka mambu ya mbote yo vandaka sambu na ntima ya mbote ya nene ya Nzambi kansi ve sambu na makuki to ngolo na yandi. (1 Bak. 15:10) Na mukanda yina Polo sonikilaka bampangi ya Korinto, yandi pesaka mbandu ya mbote ya kudikulumusa, mingi-mingi kana beto ke yibuka nde na dibundu yina bantu mingi vandaka kutuba nde bo me luta Polo.—2 Bak. 10:10. w19.09 3 § 5-6

Kikuma ya ntete yina lenda sala nde bantangu ya nkaka beto lemfukila ve Yehowa kele sambu beto yonso me bakaka disumu na Adami ti Eva mpi kele bantu ya kukonda kukuka. Yo yina, beto ke lemfukilaka ve Nzambi ntangu yonso. Ntangu Adami ti Eva kolamaka mpi diaka mbuma yina Nzambi buyisaka bo, bo bakaka lukanu ya kuditwadisa. (Kuy. 3:22) Bubu yai, bantu mingi ke lemfukilaka ve Yehowa mpi ke bakaka lukanu ya kutwadisa bo mosi luzingu na bo. Bantangu ya nkaka, yo lenda vanda mpasi na kulemfukila Yehowa ata beto ke zolaka yandi mpi ke zabaka yandi. Ntumwa Polo mpi kutanaka ti diambu yai. (Bar. 7:21-23) Bonso Polo, beto ke zolaka kusala mambu yina ke sepedisaka Yehowa. Kansi, beto fwete sala bikesa ntangu yonso sambu na kunwana ti mpusa ya kusala mambu ya mbi. Kikuma ya zole yina lenda sala nde bantangu ya nkaka beto lemfukila ve Yehowa kele nde beto ke fululaka bikalulu mpi bangindu ya bantu ya kisika yina beto me yelaka. Bangindu mingi ya bantu ke wakanaka ve ti luzolo ya Yehowa yo yina yo lenda vanda mpasi na kukatula bangindu ya mutindu yai. w19.09 15 § 4-6

Beto fwete bakisa bandilu na beto mpi kundima nde beto yonso ve kele ngolo kiteso mosi. Yo yina, beto fwete nata kizitu yina me fwana ti ngolo na beto. Mu mbandu, beto lenda bebisa ngolo na beto na kusosa bima ya kinsuni. Simba mambu yina Yezu songaka leke mosi ya mvwama yina yulaka yandi nde: “Inki mono fwete sala sambu na kubaka luzingu ya mvula na mvula?” Yo fwete vanda nde yandi vandaka muntu ya mbote sambu Evanzile ya Marko ke monisa pwelele nde Yezu “zolaka yandi.” Yezu songaka yandi mambu yina kele na mukapu ya kilumbu. Leke yango waka mawa sambu yandi zolaka ve kubika “bima mingi” yina yandi vandaka na yo. (Mar. 10:17-22) Yo yina, yandi buyaka vangu yina Yezu pesaka yandi mpi landaka kuvanda mpika ya “Kimvwama.” (Mat. 6:24) Kana yo vandaka nge, nki nge zolaka kusala? Beto fwete yindula mbala na mbala mambu yina beto ke tulaka na kisika ya ntete na luzingu. Sambu na nki? Sambu beto sadila ngolo na beto na mayele yonso. w19.09 24 § 17-18

Kisalu ya kusamuna ta suka kana Yehowa me tuba nde yo me lunga. Bantangu ikwa me bikala sambu bantu kuzaba Yehowa mpi Yezu Kristu? (Yoa. 17:3) Beto me zaba ve. Beto me zaba nde na ntwala nde mpasi ya nene kuyantika, bantu yonso yina kele ti “nkadilu ya mbote sambu na kubaka luzingu ya mvula na mvula” ta ndima nsangu ya mbote. (Bis. 13:48) Inki mutindu beto lenda sadisa bantu yai na ntwala nde nsuka kukwisa? Yehowa ke sadilaka dibundu na yandi sambu na kupesa beto bisadilu yina beto kele na yo mfunu sambu na kulonga bantu. Mu mbandu, beto ke bakaka formasio konso mposo na lukutakanu ya kati-kati ya mposo. Yo ke sadisaka beto na kuzaba mambu yina beto lenda tuba na mbala ya ntete ya beto me kutana ti muntu mpi kana beto me vutukila yandi mpi na nima ya kusolula ti muntu mosi, nge lenda bikila yandi trakiti to zulunalu, yandi lenda tanga yo tii kilumbu yina nge ta vutukila yandi. Kusamuna mingi konso ngonda kele mukumba ya konso nsamuni. w19.10 9 § 7; 10 § 9-10

Yehowa silaka Simeoni, yina vandaka mununu na Yeruzalemi, nde yandi ta fwa ve kana yandi me mona ve Mesia. Yo kele pwelele nde lusilu yina pesaka Simeoni kikesa kibeni sambu banda ntama Simeoni vandaka kuvingila kumona Mesia. Yehowa sakumunaka yandi sambu na lukwikilu mpi kukanga ntima na yandi. Kilumbu mosi, “na ngolo ya mpeve, Simeoni kwisaka na tempelo.” Kuna, yandi monaka Yezu, yina vandaka mwana mpi Yehowa sadilaka Simeoni sambu na kutubila mbikudulu ya mwana yai yina ta kuma Kristu. (Luka 2:25-35) Ata yo ke monana nde Simeoni zingaka diaka mingi ve sambu na kumona mutindu Yezu salaka kisalu ya kusamuna, yandi monisaka ntonda na dibaku yina mpi yandi ta mona mambu mingi ya mbote na bilumbu ke kwisa. Na nsi-ntoto ya mpa, Simeoni ta mona mutindu luyalu ya Yezu ta natila bantu yonso balusakumunu. (Kuy. 22:18) Beto mpi lenda monisa ntonda mutindu Yehowa ke sadilaka beto na kisalu na yandi. w19.10 22 § 7; 23 § 12

Yo vanda beto kele ti bima mingi to ve, beto fwete tanina ntima na beto. Inki mutindu? Beto fwete zola ve bimvwama. Beto fwete bika ve nde kisalu na beto kubaka kisika ya ntete na kisalu ya Yehowa. Inki mutindu nge lenda zaba nde kisalu na nge ke baka kisika ya ntete? Kudiyula nde: ‘Keti na balukutakanu mpi na kisalu ya kusamuna, mono ke yindulaka mbala na mbala mambu ya kisalu? Keti mono ke kudiyangisaka ntangu yonso sambu na kuzaba kana na bilumbu ke kwisa mono ta vanda ti mbongo? Keti mbongo mpi bimvwama ke bebisaka makwela na mono? Keti mono ta sepela kusala kisalu yina bantu ke monaka mfunu ve kana yo ke bikila mono ntangu ya kusala kisalu ya Yehowa?’ (1 Tim. 6:9-12) Ntangu nge ke tadila bangiufula yai, kuvila ve nde Yehowa ke zolaka beto mpi ke sila muntu yina ke kangamaka kaka na yandi nde: “Mono ta bikisa nge ve ata fioti mpi mono ta yambula nge ve ata fioti.” Yo yina ntumwa Polo tubaka nde: “Zola ya mbongo kuyala ve mutindu na beno ya kuzinga.”—Baeb. 13:5, 6. w19.10 29 § 10

Na mbandu ya Yeremia ti Baruki, kana beto ke samuna ti bampangi na beto mpi ke tula dikebi na bikalulu na bo ya mbote, beto ta zaba bo mbote mpi beto ta kuma banduku ya ngolo. Mu mbandu, nki mutindu nge ke kudiwaka kana nge kele na kisalu ya kusamuna ti mpangi mosi mpi nge ke wa mutindu yandi ke tendula pwelele mpi na kikesa yonso to yandi ke tubila mambu ya Yehowa mpi balukanu na yandi na masonga yonso? Ntembe kele ve nde nge ta kuma kuzola yandi diaka mingi. Mpangi Adeline yina kele ti bamvula 23, lombaka nduku na yandi Candice na kukwenda kusamuna ti yandi na teritware yina bantu ke samunaka mingi ve. Yandi ke tuba nde: “Lukanu na beto vandaka ya kukuma bansamuni ya kikesa mpi ya kusepela diaka mingi ti kisalu yango. Beto zole vandaka ti mfunu ya kikesa sambu beto landa kusala mbote kisalu ya Yehowa.” Kusamuna kumosi natilaka bo nki mambote? Adeline ke tuba nde: “Konso kilumbu na nkokila, beto vandaka kutubila mutindu beto vandaka kudiwa, mambu ya mbote yina beto kutanaka ti yo na kisalu ya kusamuna mpi mutindu Yehowa sadisaka beto. Beto vandaka kuzola mingi kutubila mambu yango mpi yo kumisaka kinduku na beto ngolo.” w19.11 5 § 10-11

Na ntangu ya ntama, soda vandaka kuwa nsoni kana yandi me kwenda na bituba kansi me vutuka ve ti kitaninu na yandi na nzo. Tacitus muntu ya Roma ya ke longukaka mambu ya ntama sonikaka nde: “Kana soda me vutuka ve ti kitaninu na yandi, bo vandaka kupesa yandi ve lukumu.” Yo yina, basoda vandaka kusala yonso sambu na kusimba ngolo bitaninu na bo. Beto ke simbaka ngolo kitaninu na beto ya lukwikilu kana beto ke kwenda mbala na mbala na balukutakanu mpi ke longa bantu ya nkaka zina ya Nzambi mpi Kimfumu na yandi. (Baeb. 10:23-25) Diaka, beto ke tangaka Ndinga ya Nzambi konso kilumbu mpi ke sambaka yandi sambu yandi sadisa beto na kusadila mambu yina beto ke tanga. (2 Tim. 3:16, 17) Ata kinwaninu mosi ve yina Satana ke sadilaka sambu na kunwanisa beto ta natila beto bampasi yina ta mana ve. (Yez. 54:17) ‘Kitaninu na beto ya nene ya lukwikilu’ ta tanina beto. Beto ta bikala ngolo mpi ta sala dipeka na dipeka ti bampangi na beto. Beto ta nunga bitumba yina beto ke nwanaka konso kilumbu mpi beto ta landa kukumisa lukwikilu ngolo. Diambu ya kuluta mfunu kele nde beto ta vanda na kiese ya kuvanda na lweka ya Yezu ntangu yandi ta nunga bitumba yina yandi ta nwana ti Satana mpi bademo na yandi.—Kus. 17:14; 20:10. w19.11 19 § 18-19

Mambu yina nge sonikaka na manaka na nge lenda sadisa nge na kulungisa balukanu na nge. (1 Bak. 14:40) Mu mbandu, bo ke lombaka bimvuka ya bankuluntu na kupona nkuluntu mosi sambu yandi sonika balukanu yonso yina bo ke baka mpi zina ya nkuluntu yina ta sala yo mpi dati yina bo ta manisa yo. Bankuluntu yina ke sadilaka mambu yai ke lungisaka mbote balukanu na bo. Nge lenda sadila mpi mambu yai na balukanu na nge mosi. Mu mbandu, nge lenda sonika mambu yina nge ta salaka konso kilumbu mpi nge lenda tula mambu yina nge ke zola kusala ntete na kisika ya ntete. Kana nge sala mutindu yina, yo ta sadisa nge na kumanisa mambu yina nge yantikaka kusala mpi yo ta baka nge ve ntangu mingi na kumanisa yo. Kansi yo kele mfunu nde nge mosi mpi kusala bikesa. Nge fwete sala bikesa sambu na kuzitisa manaka na nge mpi kumanisa mambu yina nge yantikaka kusala. (Bar. 12:11) Ntumwa Polo songaka Timoteo na ‘kulanda kudipesa’ mpi na ‘kukwamina’ sambu yandi kuma longi ya mbote. Beto lenda sadila bandongisila yai ya Polo sambu na kulungisa balukanu ya nkaka ya kimpeve.—1 Tim. 4:13, 16. w19.11 29-30 § 15-16

Ntangu Yehowa songaka Moize na kubasisa bantu ya Izraele na kimpika, Moize kuditudilaka ve ntima, yandi songaka Yehowa mbala na mbala nde yandi ta kuka ve. Mvutu yina Nzambi pesaka Moize monisaka nde yandi kuditulaka na kisika na yandi mpi yandi sadisaka Moize. (Kub. 4:10-16) Yo sadisaka Moize na kuzabisa Farao bansangu ya lusambisu ya ngolo. Moize monaka mutindu Yehowa sadilaka ngolo na yandi sambu na kugulusa bantu ya Izraele mpi kufwa Farao ti basoda na yandi na Nzadi-Mungwa ya Mbwaki. (Kub. 14:26-31; Nk. 136:15) Ntangu Moize basisaka bantu ya Izraele na Ezipte, bo bokutaka mbala na mbala sambu na mambu ya nkaka yina bo vandaka kukutana ti yo. Ata mpidina, Moize monaka mutindu Yehowa monisaka ntima-nda ya nene na mambu yina yandi vandaka kusadila bantu yina yandi basisaka na kimpika. (Nk. 78:40-43) Moize monaka mpi mutindu Yehowa monisaka kudikulumusa ya mingi ntangu yandi sobaka mabanza na yandi ntangu Moize lombaka yandi na kusoba mabanza. (Kub. 32:9-14) Na nima ya kubasika na kimpika, kinduku ya Moize ti Yehowa kumaka ngolo kibeni, yo vandaka bonso nde yandi vandaka kumona kibeni Tata ya zulu.—Baeb. 11:27. w19.12 17 § 7-9

Balongoki mingi ya Yezu vandaka bantu ya Galilea. Yo yina, ngumba ya Galilea vandaka kisika ya mbote ya kuvukisa bantu mingi na kisika ya kuvukisa bo na nzo mosi na Yeruzalemi. Diaka, na nima ya lufutumuku, Yezu kutanaka dezia ti bantumwa 11 na nzo mosi na Yeruzalemi. Kana Yezu vandaka ti mfunu ya kupesa ntuma ya kulonga mpi kukumisa bantu balongoki kaka na bantumwa na yandi, yandi zolaka kuzabisa bo yo na Yeruzalemi na kisika ya kusonga bo ti bankento ya nkaka na kukwenda kukutana ti yandi na Galilea. (Luka 24:33, 36) Ntuma ya Yezu ya kukumisa bantu balongoki vandaka kaka ve sambu na Bakristu ya mvu-nkama ya ntete. Inki mutindu beto me zaba yo? Na nima ya kupesa bantuma yina, Yezu tubaka nde: “Mono kele ti beno bilumbu yonso tii na nsukilu ya ngidika ya bima.” (Mat. 28:19, 20) Bubu yai bantu mingi ke salaka kisalu ya kukumisa bantu balongoki. Yo kele kiese na kuzaba nde konso mvula kiteso ya bantu 300 000 ke bakaka mbotika sambu na kukuma Bambangi ya Yehowa mpi balongoki ya Yezu Kristu. w20.01 2 § 1; 3 § 5-6

Munganga me songa mpangi mosi ya leke nde yandi kele ti maladi yina ta lembisaka yandi mingi kibeni. Mpangi mosi ya mbuta ke zwa ve kisalu. Mpangi mosi ya mununu ke kuka diaka ve kusala mingi na kisalu ya Yehowa. Kana nge ke kutana ti diambu mosi ya mpasi bonso yina beto me tubila, nge lenda yindula nde nge kele diaka ve mfunu. Mambu yai ya mpasi lenda katula nge kiese, yo lenda sala nde nge kudiwa diaka mbote ve mpi nge kuka diaka ve kuzinga mbote ti bantu ya nkaka. Nsi-ntoto yai ke tadilaka luzingu ya bantu mutindu Satana ke tadilaka yo. Satana ke sadilaka bantu mambu bonso nde bo kele ve mfunu. Yandi songaka Eva nde Eva ta zinga mbote kana yandi kolama na Nzambi ata yandi zabaka mbote nde kana Eva kukolama na Nzambi yandi ta fwa. Satana ke twadisaka nsi-ntoto yai. Yo yina bamfumu mingi ya nsi-ntoto yai ke zitisaka ve bantu mpi ke monaka ve mfunu ya luzingu ya bantu. Kansi Yehowa ke zolaka nde beto kudiwa mbote mpi yandi ke sadisaka beto na kukanga ntima na mambu ya mpasi yina ke pusaka beto na kuyindula nde beto kele ve mfunu.—Bar. 12:3. w20.01 14 § 1-4

Na nsungi ya bamvula kiteso ya 40, Yeremia zingaka na kati ya bantu ya mbi, mu mbandu bantu yina vandaka kuzinga pene-pene ti yandi mpi ziku bantu ya nkaka ya mbanza na yandi Anatoti. (Yer. 12:6) Kansi, yandi vandaka kudivandila ve. Yandi zabisaka Baruki sekretere na yandi ya kwikama mutindu yandi vandaka kudiwa; yandi me zabisaka beto yo mpi na Biblia. (Yer. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1) Ntembe kele ve nde ntangu Baruki vandaka kusonika disolo ya Yeremia, bo kumaka banduku ya ngolo mpi bo vandaka kudizitisa. (Yer. 20:1, 2; 26:7-11) Na nsungi ya bamvula mingi, Yeremia zabisaka bantu ya Izraele na kikesa yonso mambu yina zolaka kusalama na Yeruzalemi. (Yer. 25:3) Na mbala ya nsuka yina Yehowa siamisaka bantu na kubalula ntima, yandi songaka Yeremia na kusonika mambu yina na rulo. (Yer. 36:1-4) Ntangu Yeremia ti Baruki vandaka kusala kumosi kisalu yina Nzambi pesaka bo, mbala ya nkaka yo bakaka bo bangonda mingi. Ntembe kele ve nde masolo yina bo vandaka kusolula kumisaka lukwikilu na bo ngolo. w19.11 2-3 § 3-4

Inki mutindu beto fwete tadila Bakristu yina bo me tulaka mafuta? Yo kele mbi na kukumisa muntu na kiteso ya kuluta ndilu ata yandi kele Mukristu yina bo me tulaka mafuta, mpangi ya Kristu. (Mat. 23:8-11) Na yina me tala bankuluntu, Biblia ke siamisa beto na ‘kulanda mbandu ya lukwikilu na bo’ kansi yo ke songaka beto ve na kukumisa ata muntu mosi ntwadisi na beto. (Baeb. 13:7) Ya kieleka, Biblia ke tuba nde bantu ya nkaka “me fwana na kubaka lukumu mingi kibeni.” Sambu bo “ke twadisaka na mutindu ya mbote” mpi “ke salaka ngolo na kutuba mpi na kulonga” kansi ve sambu bo kele Bakristu yina bo me tulaka mafuta. (1 Tim. 5:17) Kana beto ke pesa Bakristu yina bo me tulaka mafuta lukumu mingi, bo ta kudiwa mbote ve. Diambu ya mbi kuluta kele nde beto ta pusa bo na kukuma lulendo. (Bar. 12:3) Ata muntu mosi ve na kati na beto ta sepela kusala diambu yina ta pusa Mukristu yina bo me tulaka mafuta na kusala kifu yai ya nene.—Luka 17:2. w20.01 29 § 8

Ntumwa Polo vandaka ti mambu mingi yina vandaka kupesa yandi basusi. Bampasi ya bampangi vandaka kuyangisa yandi mingi. (2 Bak. 2:4) Bambeni bulaka yandi mpi tulaka yandi na boloko. Yandi kutanaka mpi ti mambu yina yangisaka yandi mingi mu mbandu “kuzinga ti bima fioti.” (Bafil. 4:12) Yandi salaka bisumbula kiteso ya tatu na maswa, yo ke monana nde yandi kumaka kuwa boma ntangu yandi vandaka kusala banzietelo na maswa. (2 Bak. 11:23-27) Inki sadisaka Polo na bampasi yina yandi kutanaka ti yo? Polo vandaka kudiyangisa sambu na bampasi yina bampangi vandaka kukutana ti yo kansi yandi sosaka ve kusadisa bo yonso yandi mosi. Polo zabaka nde yandi ta kuka ve kusala mambu yonso. Yandi lombaka bampangi ya nkaka yina bo vandaka kutudila ntima na kusadisa mabundu. Mu mbandu, Timoteo mpi Tito. Ntembe kele ve nde kisalu yina bampangi yai salaka sadisaka mingi mpi yo lembikaka basusi ya Polo.—Bafil. 2:19, 20; Tito 1:1, 4, 5. w20.02 23 § 11-12

Yehowa ke lombaka beto mpi na kulemfukila yandi. Beto fwete lemfukila yandi sambu yandi gangaka beto, yandi ke taninaka beto mpi yandi kele Tata yina me luta batata yonso na mayele. Kansi beto ke lemfukilaka Yehowa ntete-ntete sambu beto ke zolaka yandi. (1 Yoa. 5:3) Ata beto kele ti bikuma mingi ya ke pusa beto na kulemfukila Yehowa, yandi mosi ke pusaka beto ve na ngolo na kulemfukila yandi. Yehowa me pesaka beto kimpwanza, yandi ke vandaka na kiese kana beto me pona na kulemfukila yandi sambu beto ke zolaka yandi. Bibuti ke zolaka nde bana na bo kuzinga na lutaninu. Yo yina bo ke tudilaka bo bansiku. Kana bana ke lemfuka na bansiku ya bibuti, bo ke monisaka nde bo ke tudila bibuti ntima mpi ke zitisa bo. Mbandu yai ke monisa nde yo kele mfunu mingi na kuzaba bansiku ya Tata na beto ya zulu mpi kuzitisa yo. Kana beto sala mpidina, beto ta monisa yandi nde beto ke zolaka yandi, ke zitisaka yandi mpi beto ta bakila yo mambote. (Yez. 48:17, 18) Kansi bantu yina ke buyaka Yehowa mpi ke zitisaka ve bansiku na yandi ke kutanaka ti bampasi.—Bag. 6:7, 8. w20.02 9-10 § 8-9

Kana beto me zaba nde mpangi mosi ke sala diambu yina lenda nata yandi na kusala disumu ya nene, beto fwete vanda ti kikesa ya kutubila yandi bonso Abigaile. (Nk. 141:5) Beto fwete wa ve boma ya kutubila yandi kansi beto fwete sala yo na luzitu yonso. Kana beto ke pesa mpangi mosi ndongisila ya me fwana mpi beto ke sala yo na zola yonso, yo ta monisa nde beto ke zolaka yandi mpi beto kele banduku ya mbote. (Bing. 27:17) Bankuluntu fwete vanda ti kikesa ya kusolula ti bampangi yina ke tambula mbote ve. (Bag. 6:1) Bankuluntu ke ndimaka na kudikulumusa yonso nde bo kele bantu ya kukonda kukuka mpi bantangu ya nkaka bo ke vandaka ti mfunu ya bandongisila. Kansi bo ke bikaka ve nde diambu yai kukanga bo nzila na kupesa ndola na bampangi yina me sala disumu. (2 Tim. 4:2; Tito 1:9) Ntangu bo ke pesa mpangi mosi ndongisila, bo ke sosaka kulonga yandi na mayele mpi bo ke vandaka ntima-nda. Bo ke zolaka bampangi na bo mpi zola yina ke pusaka bo na kusadisa bampangi na bo. (Bing. 13:24) Bo ke sadilaka minsiku ya Yehowa mpi ke taninaka dibundu na yandi sambu kupesa Yehowa lukumu kele diambu ya kuluta mfunu sambu na bo.—Bis. 20:28. w20.03 20 § 8-9

Yehowa kumisaka Moize muntu yina gulusaka bantu ya Izraele. Kansi nki ntangu Yehowa sadilaka Moize? Moize longukaka “mayele yonso ya bantu ya Ezipte,” keti Yehowa sadilaka yandi na nima ya kulonguka mambu yai? (Bis. 7:22-25) Ve, Yehowa sadilaka Moize kaka na nima ya kusadisa yandi na kukuma muntu ya kudikulumusa mpi ya mawete. (Bis. 7:30, 34-36) Yehowa pesaka Moize kikesa ya kutuba na ntwala ya bamfumu ya kuluta ngolo ya Ezipte. (Kub. 9:13-19) Yo ke monisa nde Yehowa ke sadilaka bantu yina ke monisaka bikalulu ya mbote mpi bayina ke tudilaka yandi ntima sambu yandi pesa bo ngolo. Banda ntama, Yehowa ke sadilaka bansadi na yandi sambu na kusala mambu mingi. Inki mutindu yandi lenda sadila nge? Yo ke tadila mpusa na nge ya kudipesa na kisalu ya Nzambi. (Bakol. 1:29) Kana nge ke kudipesa kibeni sambu Yehowa kusadila nge, yandi lenda sadisa nge na kukuma nsamuni ya kikesa, longi ya mbote, muntu ya me zaba kupesa kikesa, nsadi ya mayele, nduku ya mbote to mutindu ya nkaka yina yandi me zola sambu na kulungisa lukanu na yandi. w19.10 21 § 5; 25 § 14

Banduku ya mbote ta sadisa beto na kubikala ya kwikama na Yehowa. Mutindu ya kuluta mbote ya kuzwa banduku ya mbote kele kuvanda nduku ya mbote. (Mat. 7:12) Mu mbandu, Biblia ke siamisa beto na kudipesa sambu na kusadisa bantu ya nkaka, mingi-mingi bayina “me konda bima.” (Baef. 4:28) Kana beto ke sadisa bantu ya nkaka, beto ta vanda na kiese mingi. (Bis. 20:35) Banduku ta sadisa beto na ntangu ya mpasi mpi na kutanina ngemba ya mabanza. Mutindu Elihu widikilaka Yobi ntangu yandi vandaka kutubila bampasi na yandi, banduku na beto ke vandaka ntima-nda na kuwidikila beto ntangu beto ke tuba mambu yina ke yangisa beto. (Yobi 32:4) Beto fwete vingila ve nde banduku na beto kubakila beto balukanu, kansi beto ta vanda mayele kana beto ke sadila bandongisila na bo ya me katuka na Biblia. (Bing. 15:22) Mutindu ntotila Davidi ndimaka lusadisu ya banduku na yandi, beto fwete ndima lusadisu yina banduku ke pesa beto ntangu beto kele na mfunu na yo. (2 Sam. 17:27-29) Ya kieleka, banduku ya mutindu yai kele dikabu ya me katuka na Yehowa.—Yak. 1:17. w19.04 11 § 12; 12 § 14-15