Oktobri

Kana beto ke longuka na kuzaba Yezu, beto ta landa mutindu na yandi ya kuyindula mpi ya kusala mambu. Kana beto zaba Yezu mpi kukuma kuyindula bonso yandi, kinduku na beto ti yandi ta kuma ngolo. Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Yezu? Beto tadila mbandu mosi. Na kisika ya kusepedisa ntima na yandi, Yezu vandaka kuyindula mingi mutindu yandi lenda sadisa bantu ya nkaka. (Mat. 20:28; Bar. 15:1-3) Kuyindula mutindu yai pusaka yandi na kusala bibansa mingi sambu na mambote ya bantu ya nkaka mpi kulolula bo. Yandi vandaka ve kuwa makasi nswalu sambu na mambu yina bantu vandaka kutuba sambu na yandi. (Yoa. 1:46, 47) Yandi vandaka ve kutula dikebi mingi na bifu ya ntama ya bantu. (1 Tim. 1:12-14) Yezu tubaka nde: “Bantu yonso ta zaba nde beno kele balongoki na mono—kana beno ke zolana beno na beno.” (Yoa. 13:35) Kudiyula nde: “Keti mono ke landaka mbandu ya Yezu, disongidila kusala mambu yina mono fwete sala sambu na kutanina ngemba na kati ya bampangi?” w20.04 24 § 11

Ata beto ke zinga na ntoto yai ya me fuluka ti bantu yina ke vweza mpi ke fingisa zina ya Yehowa, nge kele ti dibaku ya kusonga bo kieleka nde Yehowa kele santu, Nzambi ya lunungu, ya mbote mpi ya zola. Nge lenda monisa nde nge ke zolaka luyalu na yandi. Nge lenda ndimisa bantu nde luyalu ya Yehowa mpamba me luta mbote mpi yo ta natila bantu ngemba mpi kiese ya kieleka. (Nk. 37:9, 37; 146:5, 6, 10) Kansi, ntangu beto ke monisa mfunu ya bansiku ya Nzambi, lukanu na beto kele ya kusadisa bantu na kuzola Yehowa, Tata na beto mpi kubikala ya kwikama na yandi. Diaka, beto fwete monisa mpi bantu pwelele bikalulu na yandi ya mbote, kubenda dikebi na bo na kimuntu ya Nzambi mpi na ntendula ya zina na yandi. (Yez. 63:7) Kana beto ke longa mutindu yai, beto ta sadisa bantu na kuzola Yehowa mpi kulemfukila yandi sambu bo kangama ngolo na yandi. w20.06 6 § 16; 7 § 19

Yehowa salaka butomfu ya bantu na mutindu mosi ya kuyituka. Ntangu nge vandaka na divumu ya mama na nge, butomfu na nge vandaka kuyela na mutindu yina Yehowa yidikaka yo, disongidila baselile mingi ya mpa vandaka kubutuka na konso minuta na kisika yina yo fwete vanda. Bantu ya mayele ke tubaka nde butomfu ya bambuta ke vandaka ti baselile yina bo ke bingaka neurones kiteso ya bamilio 100. Baselile yai kumaka kiteso ya kilo mosi ti ndambu. Mosi ya makuki ya kuyituka yina butomfu na beto kele ti yo kele makuki na beto ya kutuba. Konso ngogo ya nge ke tubaka, butomfu na nge ke twadisaka misuni kiteso ya 100 ya ludimi, ya mungungu, ya bikobo, ya mbwanga mpi ya ntulu. Misuni ya bitini yai yonso ke salaka na ntangu mosi sambu muntu kutuba ngogo mbote. Bansosa ya bo basisaka na 2019 ke monisa nde babebe ya me katuka kubutuka lenda zaba bangogo ya nkaka ya bantu na butomfu na bo. Mambu yai ke ndimisa beto mambu yina bantu ya mayele ke kwikilaka nde beto ke butukaka ti makuki ya kuzaba mpi ya kulonguka bandinga. Ya kieleka, makuki na beto ya kutuba kele dikabu ya Nzambi. w20.05 22-23 § 8-9

Abrahami yambulaka na luzolo yonso luzingu ya kitoko yina yandi vandaka na yo na mbanza Ure. Sambu na nki? Sambu yandi vandaka kuvingila “mbanza yina kele ti bafondasio ya kieleka.” (Baeb. 11:8-10, 16) Mbanza yina Abrahami vandaka kuvingila kele Kimfumu ya Nzambi. Yezu Kristu kele Ntotila ya Kimfumu yina mpi yandi ta yala ti Bakristu 144000 yina bo me tulaka mafuta. Polo bingaka Kimfumu yina nde “mbanza ya Nzambi ya moyo, Yeruzalemi ya zulu.” (Baeb. 12:22; Kus. 5:8-10; 14:1) Yezu longaka balongoki na yandi na kusamba sambu Kimfumu yango kukwisa sambu luzolo ya Nzambi kusalama awa na ntoto bonso na zulu. (Mat. 6:10) Keti Abrahami zabaka mambu yonso ya me tala mutindu Kimfumu ya Nzambi ta vanda? Ve. Na nsungi ya bamvula mingi, mambu yonso yina vandaka “kinsweki ya santu.” (Baef. 1:8-10; Bakol. 1:26, 27) Kansi Abrahami zabaka kaka nde bana na yandi ya nkaka ta kuma bantotila sambu Yehowa silaka yandi.—Kuy. 17:1, 2, 6. w20.08 2-3 § 2-4

Beto fwete buya malongi ya baaposta. Banda dibundu ya Bakristu me yantikaka, Diabulu ke sadilaka bantu mingi ya luvunu sambu na kukuna baketi-keti na ba-ntu ya bansadi ya kwikama ya Nzambi. Yo yina, beto fwete sala bikesa sambu na kuzaba luswaswanu ya kele na kati ya malongi ya luvunu mpi ya kieleka. Bambeni na beto lenda sadila Internet sambu na kulembisa lukwikilu na beto na Yehowa mpi zola na beto sambu na bampangi. Beto fwete ndima ve mambu yai ya luvunu sambu yo ke katukaka na Satana. (1 Yoa. 4:1, 6; Kus. 12:9) Sambu na kununga mitambu ya Satana, beto fwete kumisa lukwikilu na beto ngolo mpi kundima nde Yehowa ke sadilaka Yezu sambu na kulungisa luzolo na yandi. Beto fwete tula mpi ntima na mpika ya kwikama mpi ya mayele yina Yehowa ke sadilaka bubu yai sambu na kutwadisa kisalu na yandi awa na ntoto. (Mat. 24:45-47) Beto fwete longuka mpi Ndinga na yandi mbala na mbala sambu na kukumisa lukwikilu na beto ngolo. Kana beto sala mutindu yina, lukwikilu na beto ta kuma bonso nti yina me tula misisa na yo ngolo na ntoto. Ntumwa Polo tubaka mpi diambu ya mutindu mosi ntangu yandi sonikilaka mambu ya kele na verse ya bubu. w20.07 23-24 § 11-12

Sambu beto kele bantu ya kukonda kukuka, beto yonso ke yindudilaka bantu ya nkaka mambu na kutadila mutindu bo ke monana. (Yoa. 7:24) Kansi ntangu beto ke talaka muntu, beto ke zabaka kaka mambu fioti ya me tala yandi. Beto baka mbandu ya munganga. Ata yandi kele mayele mpi me zaba kusansa mbote, kana yandi me tala mbefo, yandi lenda zaba mwa mambu ya me tala mbefo yango. Kansi kana yandi ke zola kuzaba mambu mingi, yandi fwete widikila mbefo na dikebi yonso sambu na kuzaba bamaladi ya mbefo yina me belaka, mutindu mbefo ke kudiwa mpi bidimbu ya maladi yina mbefo ke mona to ke wa na nitu na yandi. Nkutu, sambu na kuzaba maladi ya mbefo yango, munganga lenda lomba nde mbefo kukota radio. Kana munganga kusala ve mutindu yina, yandi lenda kudikusa na maladi yina mbefo kele ti yo. Mutindu mosi, beto ta bakisa ve bampangi mbote-mbote kana beto ke tula dikebi kaka na mutindu bo kele. Yo yina, beto lenda sala bikesa ya kulanda mbandu ya Yehowa. Yandi ke widikilaka bansadi na yandi, yandi ke tulaka mpi dikebi na mambu ya luzingu na bo mpi yandi ke kuditulaka na kisika na bo. w20.04 14-15 § 1-3

Beto fwete vanda bantu ya kudikulumusa sambu bantu ya lulendo ke vandaka ve ti “mabanza ya mbote.” Bantu ya lulendo ke vandaka ti mpeve ya kuswana mpi bo ke sosaka mambote na bo mosi. Mbala mingi mutindu na bo ya kuyindula mpi ya kusala mambu ke natilaka bo mpi bantu ya nkaka bampasi. Kana bo soba ve mabanza na bo, Satana ta bebisa mabanza na bo. (2 Bak. 4:4; 11:3) Kansi muntu ya kudikulumusa ke vandaka ti mabanza ya mbote. Yandi ke vandaka ti bukati-kati mpi ke zabaka nde bantu ya nkaka me luta yandi na mambu mingi. (Bafil. 2:3) Yandi ke zabaka nde “Nzambi kele mbeni ya bantu ya lulendo, kansi yandi ke monisaka ntima ya mbote ya nene na bantu ya kudikulumusa.” (1 Pie. 5:5) Bantu yina ke vandaka ti mabanza ya mbote ke zolaka ve nde Yehowa kuvanda mbeni na bo. Sambu na kuvanda bantu ya kudikulumusa, beto fwete sadila ndongisila yai ya Biblia: “Beno katula kimuntu ya ntama ti bisalu na yo, mpi beno lwata kimuntu ya mpa.” Beto fwete longuka mbandu ya Yezu mpi kulanda yo mbote-mbote.—Bakol. 3:9, 10; 1 Pie. 2:21. w20.07 7 § 16-17

Kuvanda na dibundu ya Yehowa kele kibeni dibaku ya nene! Beto kele na Paladisu ya kimpeve yina me fuluka ti bantu yina ke zinga na ngemba mpi na kiese. Inki mukumba nge kele ti yo na dibundu? Ntumwa Polo fwanisaka dibundu ti nitu. Yandi fwanisaka diaka konso muntu na dibundu ti bitini ya nitu. (Bar. 12:4-8; 1 Bak. 12:12-27; Baef. 4:16) Dilongi ya beto lenda baka na mbandu ya ntumwa Polo kele yai: Konso muntu kele mfunu na dibundu ya Yehowa. Na luyantiku ya mbandu na yandi, ntumwa Polo ke tuba nde: “Mutindu nitu mosi kele ti bitini mingi, kansi bitini yina yonso ke salaka ve kaka kisalu mosi, mutindu mosi beto mpi, ata beto kele mingi, beto kele nitu mosi na bumosi ti Kristu, kansi mosi-mosi beto kele bitini ya nitu yina kele ya kuvukana ti ya nkaka.” (Bar. 12:4, 5) Inki ntumwa Polo zolaka kutuba? Konso muntu kele ti mukumba na yandi na dibundu ya Yehowa kansi beto yonso kele mfunu. w20.08 20 § 1-2; 21 § 4

Bibuti, nki mutindu beno lenda landa mbandu ya Yehowa ya kudikulumusa? Kana mpila kele, beno songa bana na beno na kupesa bangindu na bo na mutindu ya kusala kisalu mosi buna. Kana bangindu yango kele mbote, beno sadila yo. Yehowa ke monisaka ntima-nda ntangu bansadi na yandi yulaka yandi bangiufula na yina me tala balukanu na yandi. Yehowa widikilaka Abrahami ntangu yandi vandaka kusonga yandi mambu yina vandaka kuyangisa yandi na yina me tala lukanu ya Yehowa ya kufwa Sodome mpi Gomore. (Kuy. 18:22-33) Yindula mutindu Yehowa sadilaka Sara, nkento ya Abrahami mambu. Yehowa waka ve makasi ntangu Sara sekaka lusilu yina yandi silaka Sara nde yandi ta baka divumu na kinunu. (Kuy. 18:10-14) Kansi yandi sadilaka Sara mambu na luzitu yonso. Bibuti mpi bankuluntu, nki dilongi beno lenda baka na mbandu ya Yehowa? Inki nge ke salaka kana bana na nge to bampangi ya nkaka na dibundu me sepela ve ti balukanu yina nge me baka? Keti nge ke sosaka kudinungisa? To nge ke sosaka kubakisa bangindu na bo? Ya kieleka, mabuta mpi mabundu ke zingaka mbote kana bantu yina kele ti kiyeka ke landa mbandu ya Yehowa. w20.08 10 § 7-9

Ntangu beto yantikaka kuvukana ti bansadi ya Yehowa, ziku beto vandaka ti mpusa ya ngolo ya kundima lusadisu ya bantu ya nkaka sambu beto zabaka nde beto vandaka bana-fioti na kimpeve mpi yo lombaka nde beto longuka mambu mingi. (1 Bak. 3:1, 2) Ebuna bubu yai? Kana beto ke sadilaka Yehowa bamvula mingi mpi beto me zabaka mambu mingi, yo lenda vanda mpasi na kundima lusadisu mingi-mingi kana yo me katuka na mpangi yina me sala ve bamvula mingi na kieleka. Kansi, kana beto ke zola nde Yehowa kupesa beto ngolo, beto fwete vila ve nde mbala mingi yandi ke sadilaka bampangi sambu na kupesa beto kikesa. (Bar. 1:11, 12) Beto ta kuma ve ngolo kana beto ke tula ntima na banzo-nkanda yina beto salaka, na kimvwama to na mambu yina beto me zabaka. Kansi kana beto ke tula ntima na Yehowa mpi beto vanda bantu ya kudikulumusa. Beto ta landa kukuma ngolo kana beto (1) ke tudila Yehowa ntima, (2) ke longuka bambandu ya bantu yina Biblia ke tubilaka, mpi (3) ke ndima nde bampangi kusadisa beto. Kana beto sala mutindu yina, Yehowa ta pesa beto ngolo ata beto ke yindula nde beto kele ngolo ve. w20.07 14 § 2; 19 § 18-19

Yo lenda vanda mpasi na kuvanda ntima-nda ntangu beto ke longa bantu ya dibuta na beto yina kele ve Bambangi ya Yehowa. Ndongisila yina kele na Longi 3:1, 7 lenda sadisa beto. Yo ke tuba nde: “Kele ti . . . ntangu ya kuvanda pima mpi ntangu ya kutuba.” Beto lenda bika nde bikalulu na beto ya mbote kuta kimbangi kansi ntangu yonso beto fwete sadila mabaku yina beto kele na yo ya kulonga kieleka. (1 Pie. 3:1, 2) Ntangu beto ke samuna mpi ke longa ti kikesa, beto fwete monisila bantu yonso ntima-nda, yo vanda bantu ya dibuta na beto. Beto lenda longuka ntima-nda na bambandu ya bansadi ya kwikama ya Yehowa yina kele na Biblia mpi ya bilumbu na beto. Habakuki zolaka nde mambu ya mbi kumana kansi yandi monisaka ntima-nda ntangu yandi tubaka nde: “Mono ta landa kutelama na kisika na mono ya kukengila.” (Hab. 2:1) Ntumwa Polo monisaka mpusa ya ngolo yina yandi vandaka na yo ya “kumanisa” kisalu na yandi ya kusamuna. Kansi ti ntima-nda yonso, yandi landaka “kuta kimbangi mbote-mbote sambu na nsangu ya mbote.”—Bis. 20:24. w20.09 11-12 § 12-14

Ata Yezu kele ti kiyeka ya nene, disongidila muntu ya zole na zulu mpi na ntoto, yandi ke yindulaka ve nde yandi kele mfunu kuluta. Bansadi ya Yehowa ke landaka mbandu ya Yezu. Bo ke vandaka bantu ya kudikulumusa mpi ke monisaka zola, yo ke sadisaka bantu na kuzaba nde bo kele na dibundu ya kieleka. (Luka 9:48; Yoa. 13:35) Inki nge ta sala kana mambu kubasika na dibundu mpi nge mona nde bo me yidika yo mbote ve? Na kisika ya kubokuta, ndima na kudikulumusa yonso lutwadisu ya bampangi yina ke twadisa. (Baeb. 13:17) Sambu na kuzaba mambu yina nge lenda sala na ntangu yina, kudiyula nde: ‘Keti diambu yango kele mbi kibeni mpi yo ke lomba kaka nde bo yidika yo? Keti yo kele ntangu ya mbote ya kuyidika yo? Keti mono muntu fwete yidika yo? Na masonga yonso, keti mono ke sosa kutula ngemba to mono kele kaka na mfunu nde bantu kumona nde mono kele mfunu kuluta?’ Sambu na Yehowa, kudikulumusa mpi bumosi kele mfunu mingi kuluta mayele na beto ya kuzaba kusala mambu. Yo yina, sala yonso sambu na kusadila Yehowa na kudikulumusa yonso. Kana nge sala mutindu yina, bampangi na dibundu ta zinga na bumosi.—Baef. 4:2, 3. w20.07 4-5 § 9-11

Yezu sepelaka na lusadisu yina yandi bakaka na bankento ya kwikama yina sadilaka “bima na bo” sambu na kusadisa yandi na kisalu ya kusamuna. (Luka 8:1-3) yandi longaka bo bakieleka ya mudindu. Mu mbandu, yandi songaka bo nde yandi ta fwa mpi na nima yandi ta futumuka. (Luka 24:5-8) Yandi sadisaka bankento yai mutindu yandi sadisaka bantumwa sambu na bampasi yina bo zolaka kukutana ti yo. (Mar. 9:30-32; 10:32-34) Ata bantumwa tinaka ntangu bo kangaka Yezu, bankento ya nkaka sadisaka yandi mpi bo vandaka na lweka ya Yezu ntangu yandi vandaka kufwa na nti ya mpasi. (Mat. 26:56; Mar. 15:40, 41) Bankento ya kwikama vandaka bantu ya ntete yina monaka lufutumuku ya Yezu. Yandi songaka bo na kusonga bantumwa nde yandi me futumuka. (Mat. 28:5, 9, 10) Yo ke monana nde na Pantekoti ya mvu 33 ya ntangu na beto, bankento yina vandaka pana ntangu mpeve-santu kulumukaka na balongoki bakaka mpi dikabu ya kutuba na bandinga ya nzenza mpi ya kusonga bantu ya nkaka “mambu ya nene ya Nzambi.”—Bis. 1:14; 2:2-4, 11. w20.09 23 § 11-12

Kisalu ya kukumisa bantu balongoki ke gulusaka luzingu ya bantu. Inki mutindu beto me zaba yo? Ntangu Yezu pesaka nsiku yina kele na Matayo 28:19, 20, yandi tubaka nde: “Beno kwenda . . . beno kumisa bantu . . . balongoki, beno botika bo.” Sambu na nki yo kele mfunu nde muntu kubaka mbotika? Muntu fwete baka mbotika kana yandi ke zola kuguluka. Muntu yina ke zola kubaka mbotika fwete kwikila nde yandi ta baka dibaku ya kuzinga mvula na mvula sambu Yezu fwaka sambu na beto mpi yandi futumukaka. Yo yina ntumwa Piere songaka Bakristu nde: ‘Mbotika ke gulusa beno ntangu yai, na nzila ya lufutumuku ya Yezu Kristu.’ (1 Pie. 3:21) Kana longoki me baka mbotika, yandi lenda baka dibaku ya kuzinga mvula na mvula. Sambu na kukumisa bantu balongoki, beto fwete yedisa “mayele ya kulonga.” (2 Tim. 4:1, 2) Sambu na nki? Sambu Yezu songaka beto nde: “Beno kwenda . . . beno kumisa bantu . . . balongoki, . . . beno longa bo.” Ntumwa Polo tubaka nde “kwamina” na kisalu yai “sambu kana nge ke sala yo, nge ta kudigulusa mpi ta gulusa bantu yina ke widikila nge.” w20.10 14 § 1-2

Piere, yina vandaka longoki, kumaka kuzola mingi kisalu ya kuloba bantu. Yehowa sadisaka yandi mpi yandi kumaka kusala mbote kisalu yai. (Bis. 2:14, 41) Beto ke samunaka sambu beto ke zolaka Yehowa, yo kele kikuma ya ntete ya ke pusaka beto na kusala kisalu yai. Zola na beto sambu na Yehowa ke pusaka beto na kusonga bantu mambu na yandi ata beto ke yindula nde beto me fwana ve. Ntangu Yezu bingaka Piere na kukuma mulobi-bantu, yandi songaka yandi nde: “Kuwa diaka boma ve.” (Luka 5:8-11) Piere waka ve boma sambu na mambu yina lendaka kukumina yandi kana yandi kuma longoki ya Yezu kansi yandi yitukaka mutindu Yezu sadisaka bo na kukanga bambisi na mutindu ya kuyituka. Yandi zabaka nde Yezu salaka kimangu, yo yina yandi yindulaka nde yandi me fwana ve ata fioti na kusala ti Yezu. Bonso Piere nge lenda wa boma ya mambu yina yo ta lomba nde nge sala kana nge me kuma longoki ya Kristu. Kana yo kele mutindu yina, kumisa ngolo zola na nge sambu na Yehowa, Yezu mpi bantu sambu yo ta pusa nge na kundima emvitasio ya kukuma mulobi-bantu.—Mat. 22:37, 39; Yoa. 14:15. w20.09 3 § 4-5

Beto ke pesaka na luzolo yonso ntangu, ngolo mpi bima na beto sambu na kuzwa bantu ya kele ti “nkadilu ya mbote sambu na kubaka luzingu ya mvula na mvula.” (Bis. 13:48) Kana beto ke sala mutindu yina beto ta landa mbandu ya Yezu. Yandi tubaka nde: “Madia na mono kele kusala luzolo ya muntu yina tindaka mono mpi kumanisa kisalu na yandi.” (Yoa. 4:34; 17:4) Yai kele mpi lukanu na beto. Beto ke zolaka kumanisa kisalu yina bo me pesaka beto. (Yoa. 20:21) Beto ke zola nde bampangi yonso mpi bayina ke samunaka diaka ve kulanda kusala kisalu yai ti beto. (Mat. 24:13) Yo kele ve pete na kusala kisalu ya nene yina Yezu me pesaka beto. Ata mpidina, beto ke salaka yo ve beto mosi. Yezu tubaka nde yandi ta vanda ti beto. Diaka, beto kele “banduku ya kisalu ya Nzambi” mpi beto ke salaka “kumosi ti Kristu.” (1 Bak. 3:9; 2 Bak. 2:17) Yo yina, beto ta kuka kusala yo. Beto kele na kiese mingi ya kulanda kusala kisalu yai mpi kusadisa bantu ya nkaka na kusala yo.—Bafil. 4:13. w20.11 7 § 19-20

Mbala mingi balukanu yina bibuti ke bakaka sambu na bana lenda bebisa to kubongisa luzingu ya bana na bo na bilumbu ke kwisa. Kana bibuti ke baka balukanu ya mbi, yo lenda natila bana na bo bampasi mingi, kansi kana bo ke baka balukanu ya mbote, bo lenda sadisa bana na bo na kuvanda ti luzingu ya kiese. Ya kieleka, bana mpi fwete baka balukanu ya mbote. Lukanu ya kuluta mbote yina bantu fwete baka kele ya kusadila Yehowa, Tata na beto ya zulu. (Nk. 73:28) Bibuti ya Yezu bakaka lukanu ya kusadisa bana na bo na kusadila Yehowa, mpi balukanu yina bo vandaka kubaka monisaka nde kusadila Yehowa vandaka diambu ya kuluta mfunu na luzingu na bo. (Luka 2:40, 41, 52) Yezu mpi bakaka balukanu ya mbote yina sadisaka yandi na kulungisa mukumba na yandi na lukanu ya Yehowa. (Mat. 4:1-10) Ntangu Yezu yelaka, yandi kumaka muntu ya mawete, ya kwikama mpi ya kikesa, yina sepedisaka bibuti na yandi ya vandaka kusambila Nzambi. w20.10 26 § 1-2

Beto tala bambandu yai. Mpangi-nkento mosi ya mununu ke yibuka mambu ya mbote yina yandi salaka bamvula me luta. Ata yandi ke kutana ti bampasi mingi bubu yai, yandi ke landa kusadila Yehowa ti kikesa. (1 Bak. 15:58) Konso kilumbu, yandi ke yindula mutindu yandi, bantu ya dibuta na yandi mpi banduku na yandi ta zinga na nsi-ntoto ya mpa. Mpangi-nkento ya nkaka ke yibuka diambu ya mbi yina mpangi mosi sadilaka yandi kansi yandi me baka lukanu ya kukangila ve mpangi yina kimbeni. (Bakol. 3:13) Mpangi-bakala mosi ke yibuka bifu yina yandi salaka kansi bubu yai, yandi ke tula dikebi kaka na kusala bikesa sambu na kusadila Yehowa mbote-mbote. (Nk. 51:10) Inki bampangi yai tatu ke yibuka? Bo yonso ke yibuka mambu yina me lutaka kansi bo ke tula ve dikebi na bo kaka na mambu yango. Sambu bo ke “tala kaka na ntwala.” Sambu na nki yo kele mfunu? Kana muntu ke tambula mpi yandi ke tala ntangu yonso na nima, yandi ta tambula ve mbote. Mutindu mosi, beto ta sadila ve Yehowa mbote kana beto ke tula dikebi kaka na mambu yina me lutaka.—Luka 9:62. w20.11 24 § 1-3

Davidi monanaka muntu ya kukonda ngolo na ntwala ya soda ya ngolo Goliati. Na kutuba masonga, Goliati vandaka nene, yandi vandaka ti binwaninu yonso mpi yandi vandaka soda ya ngolo. Kansi Davidi vandaka leke, yandi zabaka ve kunwana mpi yandi vandaka ve ti binwaninu ya bitumba. Ata mpidina Davidi tulaka ntima na ngolo ya Yehowa mpi Yehowa sadisaka yandi na kununga Goliati. (1 Sam. 17:41-45, 50) Davidi kutanaka ti diambu ya nkaka ya mpasi yina pusaka yandi na kuyindula nde yandi kele ngolo ve. Na kwikama yonso, Davidi sadilaka Saule, ntotila ya Izraele yina Yehowa ponaka. Na luyantiku, ntotila Saule vandaka kuzitisa Davidi. Kansi na nima lulendo pusaka yandi na kuwila Davidi kimpala. Yandi sadilaka Davidi mambu ya mbi; nkutu yandi sosaka kufwa Davidi. (1 Sam. 18:6-9, 29; 19:9-11) Ata ntotila Saule vandaka kusadila Davidi mambu ya mbi, yandi landaka kaka kuzitisa ntotila yai ya Yehowa ponaka. (1 Sam. 24:6) Davidi tudilaka Yehowa ntima mpi Yehowa pesaka yandi ngolo ya kukanga ntima na bampasi yina.—Nk. 18:1, bangogo yina kele na zulu ya kapu. w20.07 17 § 11-13

Mambu mingi ya mbikudulu ya bantotila zole yina ke wakanaka ve, ntotila ya nordi mpi ntotila ya sudi me lunganaka, yo ke ndima beto nde ndambu yina me bikala ta lungana mpi. Sambu na kubakisa mbikudulu yai ya kele na Daniele kapu 11, beto fwete zaba nde yo ke tubila kaka bamfumu mpi baluyalu yina vandaka ti bupusi ya ngolo na bansadi ya Nzambi. Ata bansadi ya Nzambi kele mingi ve kana beto fwanisa bo ti ntalu ya bantu yina kele na ntoto ya mvimba, bo ke vandaka mbala mingi ti bupusi mingi na mambu ya nene ya ke salamaka na ntoto. Sambu na nki? Sambu lukanu ya ntete-ntete ya Satana ti bantu na yandi kele ya kunwanisa bantu yina ke lemfukilaka Yehowa mpi Yezu. (Kuy. 3:15; Kus. 11:7; 12:17) Diaka, mbikudulu yina kele na mukanda ya Daniele fwete wakana ti bambikudulu ya nkaka ya kele na Ndinga ya Nzambi. Yo yina, Beto fwete tula mpi dikebi na baverse ya nkaka ya bambikudulu ya Biblia sambu beto bakisa mbikudulu ya Daniele. w20.05 2 § 1-2

Bubu yai bantu kele ti bangindu mingi na yina me tala mambu yina ke kuminaka bantu na nima ya lufwa. Inki Biblia ke longaka sambu na yo? Kana muntu me fwa, nitu na yandi ke polaka. Kansi Nzambi yina gangaka zulu ti ntoto kele ti ngolo ya kuvutula muntu yina me fwa na luzingu mpi kupesa yandi nitu ya kitoko. (Kuy. 1:1; 2:7) Polo sadilaka mbandu mosi ya ke monisa nde Nzambi ta futumuna bantu ti nitu ya nkaka. Beto baka mbandu ya “nkeni” to “nti” yina bo ke kuna. Ntangu nkeni to nti yango ke menaka, yo ke yantikaka kuyela. Nti yango to nkeni yina, ke vandaka ve mutindu mosi ti yina bo kunaka. Polo sadilaka mbandu yai sambu na kumonisa nde Ngangi lenda pesa muntu “nitu mutindu yandi me zola.” Polo tubaka diaka nde ‘kele ti banitu ya zulu mpi banitu ya ntoto.’ Inki mutindu? Na ntoto beto kele ti banitu ya kinsuni kansi na zulu banitu ya kimpeve bonso nitu yina bawanzio kele na yo.—1 Bak. 15:36-41. w20.12 9-10 § 7-9

Beto yonso ke zolaka kuzinga na ngemba. Ata muntu mosi ve ke zolaka kuvanda ti basusi. Kansi, bantangu ya nkaka beto lenda vanda ti basusi ya ngolo yina lenda pusa beto na kuyula ngiufula yina ntotila Davidi yulaka Yehowa na verse ya bubu. Mambu mingi lenda sala nde beto kuma ti basusi mpi beto lenda kanga yo ve nzila. Mu mbandu beto ta kuka ve kusala nde ntalu ya madia, ya bilele mpi ya kufutila nzo kumata ve. To beto ta kuka ve kukanga banduku ya kisalu to ya nzo-nkanda nzila ya kupusa beto na kukusa to na kusala mansoni. Diaka, beto ta kuka ve kukanga bantu nzila ya kusala mubulu to ya kusala mambu ya nku na kisika yina beto ke zingaka. Beto ke kutana ti mambu yai ya mpasi sambu beto ke zinga na nsi-ntoto yina bantu mingi ke zitisaka ve minsiku ya Biblia. Satana, nzambi ya nsi-ntoto yai ke zaba nde basusi ya nsi-ntoto yai ta sala nde bantu ya nkaka kusadila ve Yehowa. (Mat. 13:22; 1 Yoa. 5:19) Yo yina, beto ke yituka ve na kumona nde nsi-ntoto me fuluka ti mambu ya mbi yina ke pusa bantu na kukuma ti basusi ya ngolo. w21.01 2 § 1, 3

Ntumwa Yoane ke siamisa beto na kumenga ve bampangi. Kana beto ke sadila ve ndongisila yai, Satana ta yala beto. (1 Yoa. 2:11) Diambu yai kuminaka Bakristu ya nkaka na nsuka ya mvu-nkama ya ntete ya ntangu na beto. Satana salaka yonso sambu na kupusa bampangi na kumenga bampangi na bo mpi kukabula bansadi ya Nzambi. Ntangu Yoane sonikaka mikanda na yandi, bantu yina vandaka ti mpeve ya Satana kotaka na dibundu. Mu mbandu, Diotrefesi kabulaka bampangi na dibundu mosi. (3 Yoa. 9, 10) Yandi vandaka kuzitisa ve bampangi yina nto-kimvuka vandaka kutinda. Nkutu yandi sosaka kubasisa na dibundu bampangi yina vandaka kuyamba bampangi yina yandi vandaka kuzola ve. Yandi vandaka kibeni muntu ya lulendo! Bubu yai mpi, Satana ke landa kusala yonso sambu na kukabula bansadi ya Nzambi. Yo yina, beto fwete menga ve bampangi na beto mpi beto fwete landa kusadisa bo. w21.01 11 § 14

Na Mvita ya Ntete ya Ntoto ya Mvimba, luyalu ya Allemagne mpi ya Grande-Bretagne bangikaka bansadi ya Nzambi yina vandaka kubuya kunwana bitumba. Basoda ya États-Unis kangaka bampangi yina vandaka kutwadisa kisalu na beto mpi bo tulaka bo na boloko. Mbangika yai lungisaka mambu ya mbikudulu tubaka na Kusonga 11:7-10. Na nima, na bamvu 1930 mingi-mingi na Mvita ya Zole ya Ntoto ya Mvimba, ntotila ya nordi bangikaka ngolo bansadi ya Nzambi. Hitler ti bantu na yandi buyisaka kisalu ya bansadi ya Nzambi. Bo fwaka bansadi ya Yehowa mingi mpi nataka bankaka na bisika yina bo vandaka kusadisa bo bisalu ya ngolo. Ntotila ya nordi ‘vwezaka kisika ya santu’ mpi ‘katulaka kimenga ya konso ntangu’ mutindu yandi buyisaka bansadi ya Nzambi na kukumisa Nzambi na meso ya bantu. (Dan. 11:30b, 31a) Hitler tubaka nde yandi ta manisa bansadi ya Nzambi yonso na Allemagne. w20.05 6 § 12-13

Kana beto ke zolana ngolo na dibundu, mpeve ya kutesana ta kota ve na dibundu. Kuvila ve nde Yonatani sosaka ve kutesana ti Davidi mpi yandi sosaka ve kukuma ntotila na kisika ya Davidi. (1 Sam. 20:42) Beto yonso lenda landa mbandu ya Yonatani. Beto fwete wila ve bampangi ya nkaka kimpala sambu bo me luta beto na mambu ya nkaka ‘kansi ti kudikulumusa yonso beto tadila bankaka nde bo me luta beto.’ (Bafil. 2:3) Beto fwete zaba nde konso muntu na dibundu lenda sala diambu mosi sambu na kusadisa dibundu. Kana beto kele ti kikalulu ya kudikulumusa, yo ta sadisa beto na kumona bikalulu ya mbote ya bampangi mpi kulanda mbandu na bo ya kwikama. (1 Bak. 12:21-25) Kana beto ke zolana ngolo, beto ke sadisaka bampangi na kusadila Yehowa na bumosi. Beto ke monisaka nde beto kele balongoki ya Yezu mpi yo ke bendaka bantu ya ntima-masonga na kusadila Yehowa. Diambu ya kuluta mfunu kele nde beto ke kumisaka Yehowa, “Tata ya mawa mingi mpi Nzambi yina ke lembikaka bantu yonso.”—2 Bak. 1:3. w21.01 24 § 14; 25 § 16

Bubu yai, bantu ya nkaka ke zitisaka beto ve mpi bo ke sekaka beto sambu bo ke yindulaka nde beto kele ve mayele mpi beto kele ve ngolo. Sambu na nki? Sambu beto ke vandaka ve ti bikalulu ya bantu ya nsi-ntoto yai. Beto ke salaka bikesa sambu na kuvanda bantu ya kudikulumusa, ya mawete mpi ya bulemfu. Kansi bantu ya nsi-ntoto yai ke sepelaka ti bantu ya lulendo mpi ya kukonda bulemfu. Diaka, beto ke kotaka ve na mambu ya politiki mpi beto ke kumaka ve basoda. Beto kele ve bonso bantu ya nsi-ntoto yai, yo yina bo ke yindulaka nde bo me luta beto. (Bar. 12:2) Ata bantu ke yindulaka nde beto kele ngolo ve, Yehowa ke sadila beto sambu na kusala mambu ya nene. Beto ke samuna na nsi-ntoto na mutindu yina me salamaka ntete ve. Beto ke basisa mpi ke balula mikanda mingi kibeni mpi beto ke sadila Biblia sambu na kusadisa bantu mingi na kusoba luzingu na bo. Beto ke sala mambu yai yonso ya nene na ngolo ya Yehowa. w20.07 15 § 5-6

Ya kieleka mutindu Yezu ke lemfukilaka Yehowa, yo ke tendula ve nde yandi me konda mayele. Yo kele pwelele nde mambu yina Yezu longaka ke monisa nde yandi kele mayele mingi. (Yoa. 7:45, 46) Yehowa zabaka nde Yezu kele mayele mingi yo yina yandi zolaka nde Yezu kusadisa yandi na kuganga zulu ti ntoto. (Bing. 8:30; Baeb. 1:2-4) Na nima ya lufutumuku ya Yezu, Yehowa pesaka yandi “kiyeka yonso na zulu mpi na ntoto.” (Mat. 28:18) Ata Yezu kele mayele mingi, yandi ke landaka lutwadisu ya Yehowa. Sambu na nki? Sambu yandi ke zolaka Tata na yandi. Babakala fwete zaba nde ntangu Yehowa ke lombaka bankento na kulemfukila babakala na bo, yo ke tendula ve nde babakala me luta bankento. Yehowa me ponaka bankento ti babakala sambu na kuyala ti Yezu na zulu sambu na kumonisa nde babakala me luta ve bankento. (Bag. 3:26-29) Yehowa monisaka nde yandi ke tudilaka Mwana na yandi ntima mutindu yandi me pesaka yandi kiyeka. Mutindu mosi mpi, bakala ya mayele ke pesaka nkento na yandi mikumba ya nkaka. w21.02 11 § 13-14

Ndinga ya Nzambi kele bonso kitala-tala, yo ke sadisaka beto na kuzaba mambu yina beto fwete yidika mpi mutindu ya kuyidika yo. (Yak. 1:23-25) Mu mbandu, na nima ya kulonguka Ndinga ya Nzambi, beto lenda bakisa nde yo ke lomba nde beto kuma ti kikalulu ya kudiyala. Yehowa ta sadisa beto na kuvanda mawete kana beto me kutana ti bantu to mambu yina ke pesa beto makasi. Yo ta sadisa beto na kuyindula mbote mpi na kubaka balukanu ya mbote. (Yak. 3:13) Yo kele kibeni mfunu nde beto zaba Biblia mbote. Bantangu ya nkaka beto ke zabaka mambu yina yo lombaka nde beto sala kaka na nima ya kusala kifu. Mutindu ya mbote kibeni ya kubaka mayele kele kubaka malongi na mambu ya mbote ya bantu ya nkaka mpi na bifu na bo. Yo yina, Yakobo ke siamisa beto na kubaka malongi na bambandu ya bantu yina Biblia ke tubilaka, mu mbandu Abrahami, Rahabi, Yobi, mpi Eliya. (Yak. 2:21-26; 5:10, 11, 17, 18) Bansadi yai ya kwikama ya Yehowa kangaka ntima na bampasi yina lendaka kumanisa bo kiese. Bambandu na bo ya kukanga ntima ke monisa nde Yehowa lenda sadisa beto mpi na kukanga ntima. w21.02 29-30 § 12-13

Ntangu beno ke longuka Biblia, muntu ya ntete-ntete ya kele ti mukumba ya kusadisa longoki na kubakisa Ndinga ya Nzambi kele nsamuni yina ke longukaka ti yandi. Kana nge me kwenda ti nsamuni na longoki na yandi ya Biblia, nge fwete vila ve nde nge kele nsadisi. (Lon. 4:9, 10) Inki nge lenda sala sambu na kusadisa nsamuni yina ke longuka ti longoki na yandi? Kudibongisa sambu na kulonguka ya Biblia. Yula nsamuni ya ke longuka ti longoki yina mwa mambu ya me tala longoki yango. Nge lenda yula yandi nde: “Inki mambu nge me zaba sambu na longoki yina? Inki disolo beno ta longuka ti yandi? Inki malongi nge ke zola nde longoki kubaka na disolo yina? Keti kele ti mambu yina mono fwete sala ve mpi kutuba ve ntangu beto ke longuka? Inki mutindu mono lenda siamisa longoki na kuyela?” Ya kieleka, nsamuni yina ta songa nge ve mambu ya kinsweki ya longoki kansi mambu yina yandi ta songa nge ta sadisa nge na kudibongisa mbote. Mpangi Joy yina ke misionere ke tuba nde: “Kusala mutindu yai ke sadisaka mpangi yina mono ke kwenda ti yandi na kutudila longoki ya Biblia dikebi mpi na kuzaba mambu yina yandi lenda tuba sambu na kusadisa longoki.” w21.03 9 § 5-6

Bantangu ya nkaka bo ke mengaka beto sambu beto ke lemfukilaka bansiku ya Nzambi. Bansiku ya Nzambi kele ya kuswaswana kibeni ti bikalulu ya bantu ya nsi-ntoto. Mu mbandu, bubu yai bantu mingi ke salaka mansoni mutindu mosi ti yina bantu ya Sodome ti Gomore salaka mpi Nzambi fwaka bo. (Yude 7) Sambu beto ke zitisaka minsiku ya Biblia, bantu mingi ke vwezaka beto mpi ke tubaka nde beto kele makambu ngolo. (1 Pie. 4:3, 4) Inki lenda sadisa beto na kukanga ntima ntangu bantu ke menga beto mpi ke finga beto? Beto fwete vanda ti lukwikilu ya ngolo mpi kundima nde Yehowa ta sadisa beto. Bonso kitaninu, lukwikilu ta sadisa beto na “kufwa batolo-tolo yonso ya tiya ya muntu ya mbi.” (Baef. 6:16) Katula lukwikilu, beto fwete vanda diaka ti kima ya nkaka. Beto fwete vanda ti zola. Sambu na nki? Sambu zola “ke waka makasi ve.” Yo ke fikaka mpi yo ke kangaka ntima na mambu yonso ya mpasi. (1 Bak. 13:4-7, 13) Zola sambu na Yehowa, zola sambu na bampangi na beto Bakristu mpi zola sambu na bambeni na beto ta sadisa beto na kukanga ntima ntangu bantu ke menga beto. w21.03 20-21 § 3-4

Sambu na kumonisa nde beto ke zolaka bampangi, kele ti mambu yina beto fwete sala ve. Mu mbandu, beto ta wa ve makasi mpamba-mpamba sambu na mambu yina bo ke tuba. Beto tadila diambu yina salamaka na nsuka ya luzingu ya Yezu na ntoto. Yandi songaka balongoki na yandi nde sambu na kubaka luzingu, bo fwete dia nitu na yandi mpi bo fwete nwa menga na yandi. (Yoa. 6:53-57) Mambu yai pesaka balongoki mingi mpasi, yo yina bo yambulaka Yezu. Kansi banduku na yandi ya kieleka yambulaka yandi ve. Bo mpi bakisaka ve mambu yina Yezu tubaka. Mbala ya nkaka bo yitukaka ntangu bo waka mambu yina. Kansi bo yindulaka ve nde mambu yina Yezu tubaka vandaka mbi mpi bo waka ve makasi. Bo tudilaka Yezu ntima sambu bo zabaka nde Yezu vandaka kutuba kieleka. (Yoa. 6:60, 66-69) Yo kele kibeni mfunu nde beto wa ve makasi mpamba-mpamba sambu na mambu yina banduku na beto ke tuba. Kansi beto fwete pesa bo dibaku ya kutendudila beto mambu yina bo me tuba, yina beto me bakisa ve.—Bing. 18:13. w21.01 11 § 13