Septembre

Bantu ya nkaka na bilumbu ya Yezu sepelaka ti malongi na yandi kansi bo vandaka kuzola mpi nde Yezu kusala diaka mambu ya nkaka. Kansi ntangu Yezu buyaka kupesa bo kidimbu yina bo vandaka kusosa, bo buyaka yandi. (Mat. 16:4) Mambu yina Masonuku ke tuba. Profete Yezaya tubaka mambu yai sambu na Mesia: “Yandi ta boka ve mpi ta tombula ve ndinga na yandi, mpi yandi ta sala ve nde ndinga na yandi kuwakana na bala-bala.” (Yez. 42:1, 2) Yezu vandaka kusamuna na kudikulumusa yonso. Yandi tungaka ve batempelo, yandi lwataka ve bilele ya bamfumu ya mabundu mpi yandi songaka ve bantu na kubinga yandi na bazina ya lukumu. Ntangu bo kangaka Yezu, yandi buyaka kusala diambu mosi ya kuyituka sambu na kumonisa ntotila Erode nde yandi kele muntu ya nene. (Luka 23:8-11) Yezu salaka mwa mambu ya kuyituka kansi kisalu ya kusamuna vandaka kisalu ya kuluta mfunu sambu na yandi. Yandi songaka balongoki na yandi nde: “Yo yina kikuma ya mono kwisilaka.”—Mar. 1:38. w21.05 4 § 9-10

Beto ke sosaka bantu yina kele ti “nkadilu ya mbote sambu na kubaka luzingu ya mvula na mvula.” (Bis. 13:48) Sambu na kusadisa bantu yina na kukuma balongoki, beto fwete sadisa bo na (1) kubakisa mambu yina bo ke longuka na Biblia, na (2) kundima yo mpi na (3) kusadila yo. (Bakol. 2:6, 7; 1 Bate. 2:13) Bampangi yonso na dibundu ta sadisa balongoki ya Biblia kana bo ke monisila bo zola mpi ke yamba bo mbote na balukutakanu. (Yoa. 13:35) Nsamuni fwete lutisa bantangu mingi mpi kusala ngolo sambu na kusadisa longoki na kuyambula balukwikilu yina longoki “me kangamaka ngolo” na yo. (2 Bak. 10:4, 5) Sambu na kusadisa longoki na kusoba bikalulu na yandi mpi kubaka mbotika, yo lenda lomba bangonda mingi kansi bikesa yina beto ke sala ta kwenda ve mpamba. Yo kele mfunu mingi nde longoki kusoba bikalulu na yandi. w21.07 3 § 6

Keti beto Bambangi ya Yehowa ke ndimaka kibeni nde mambu yina beto ke longaka kele kieleka mpi nde beto ke sambilaka Yehowa kaka mutindu yandi ke zolaka? Ntumwa Polo ndimaka kibeni nde, yandi zabaka kieleka. (1 Bate. 1:5) Yandi vandaka ti mambu yina ndimisaka yandi kibeni nde yandi zabaka kieleka. Polo vandaka kulonguka Ndinga ya Nzambi mbote-mbote. Yandi ndimaka nde “Masonuku yonso kele ya kupemama na Nzambi.” (2 Tim. 3:16) Inki yandi longukaka? Ntangu yandi vandaka kulonguka, yandi monaka mambu yina monisaka kibeni nde Yezu kele Mesia ya lusilu, kansi bamfumu ya mabundu ya Bayuda zabaka yo ve. Bamfumu yina ya luvunu vandaka kutuba nde, bo vandaka kulonga bantu kieleka ya me tala Nzambi kansi bo vandaka kusala mambu yina Nzambi ke mengaka. (Tito 1:16) Polo vandaka ve bonso bamfumu yina. Yandi ponaka ve mambu yina yandi ta ndima mpi yina yandi ta ndima ve na Ndinga ya Nzambi. Yandi vandaka kulonga mpi kusadila “mambu yonso yina Nzambi me kanaka.”—Bis. 20:27. w21.10 18 § 1-2

Beto ke kunaka mpi ke losilaka bima masa kansi beto fwete vila ve nde Nzambi muntu ke yedisaka bima. (1 Bak. 3:6, 7) Bantu yonso kele mfunu mingi na meso ya Yehowa. Yandi me pesaka beto mukumba ya nene ya kusala ti Mwana na yandi kisalu ya kuvukisa bantu ya makanda yonso na ntwala nde nsi-ntoto yai kufwa. (Agai 2:7) Beto lenda fwanisa kisalu na beto ya kusamuna ti kisalu ya kugulusa bantu. Beto kele bonso bantu yina bo me tinda sambu na kugulusa bantu yina kele na kati ya maswa yina ke dinda. Ata bantu yango lenda gulusa bantu fioti mpamba, kisalu yina bo me sala kele mfunu mingi. Yo kele mutindu mosi ti kisalu na beto ya kusamuna. Beto ke zabaka ve bantu ikwa ta guluka ntangu Nzambi ta fwa nsi-ntoto yai ya Satana. Kansi Yehowa lenda sadisa konso muntu yina sambu na kusadisa bo. Mpangi Andreas yina ke zingaka na Bolivie ke tuba nde: “Mono ke zabaka nde kana muntu mosi me longuka kieleka mpi me baka mbotika, yo kele sambu bantu mingi salaka bikesa ya kusadisa yandi.” Beto fwete vanda ti mabanza ya mbote na kisalu ya kusamuna. Kana beto sala mutindu yina, Yehowa ta sakumuna beto mpi kisalu ya kusamuna ta natila beto kiese mingi. w21.05 19 § 19-20

Lukanu ya muzombi ke vandaka ya kukanga to ya kufwa bambisi. Muzombi lenda sadila mitambu mingi, yandi lenda sadila mpi ata mutambu yina Biblia ke tubila. (Yobi 18:8-10) Inki mutindu muzombi ke pusaka bambisi na kukangama na mutambu na yandi? Yandi ke longukaka bambisi mbote-mbote. Yandi ke sosaka kuzaba nzila yina bo ke lutaka, madia yina bo ke diaka mpi mutindu yandi lenda kanga bo. Satana mpi kele bonso muzombi. Yandi ke longukaka beto. Yandi ke sosaka kuzaba kisika yina beto ke kwenda mpi mambu yina ke sepedisaka beto. Na nima, yandi ke sadilaka mutambu yina lenda kanga beto ntangu beto kele na kidiba. Kansi Biblia ke ndimisa beto nde ata yandi me kanga beto, beto lenda tina. Diaka, Biblia ke songaka beto mambu yina beto lenda sala sambu na kutina mitambu yango. Satana ke sadilaka mitambu zole ya nene sambu na kukanga bantu; mitambu yango kele lulendo mpi bwimi. Banda bamvula mingi, Satana ke sadilaka mitambu yai sambu na kukanga bantu. Yandi kele bonso muntu yina ke kangaka bandeke; yandi ke kangaka bo na mutambu to na filet. (Nk. 91:3) Kansi beto ke zolaka ve nde Satana kukanga beto. Sambu na nki? Sambu Yehowa me songaka beto mayele yonso yina Satana ke sadilaka sambu na kukanga bantu.—2 Bak. 2:11. w21.06 14 § 1-2

Bampangi ya minunu yina ke kangamaka na Yehowa kele mfunu mingi. Ndinga ya Nzambi ke tuba nde nsuki na bo ya mpembe kele bonso mpu ya kimfumu. (Bing. 20:29) Kansi kukonda mpasi, beto lenda tudila bo ve dikebi. Kana baleke ke bakisa nde bampangi ya minunu kele mfunu mingi, bo ta baka mambote yina me luta bimvwama. Bampangi ya minunu yina ke kangamaka na Yehowa kele mfunu mingi na meso na yandi. Yandi ke zabaka kibeni kimuntu na bo ya kati, yandi ke zabaka bikalulu na bo ya mbote mpi yandi ke sepelaka ti yo. Yandi ke waka kiese ntangu bampangi ya minunu ke pesaka baleke mayele yina bo me bakaka na nsungi ya bamvula mingi yina bo ke sadilaka Yehowa na mutindu ya mbote. (Yobi 12:12; Bing. 1:1-4) Yehowa ke sepelaka mpi ti kikalulu na bo ya kukanga ntima. (Mal. 3:16) Bo ke kutanaka ti mambu ya mpasi na luzingu na bo, kansi bo ke landaka kaka kukangama na Yehowa. Kivuvu na bo sambu na bilumbu ke kwisa kele ngolo kuluta mutindu yo vandaka ntangu bo yantikaka kulonguka kieleka. Yehowa ke zolaka bo sambu bo ke landa kulonga zina na yandi “ata na kimununu.”—Nk. 92:12-15. w21.09 2 § 2-3

Yo kele mbote na kutadila mbala na mbala bikuma yina ke pusaka beto na kusala mambu. Beto lenda kudiyula nde: ‘Keti mono ke monaka nde mono kele mfunu, kaka kana mono me tesana ti bampangi ya nkaka? Keti mono ke salaka ngolo na dibundu, kaka sambu bampangi kumona nde mono kele muntu ya kuluta mbote mpi nde mono me luta bampangi ya nkaka? To keti mono ke salaka ngolo kaka sambu mono ke zolaka kusepedisa Yehowa?’ Biblia ke tuba nde beto fwete kudifwanisa ve ti bantu ya nkaka. Sambu na nki? Sambu kana beto ke yindula nde beto ke salaka mambu mbote kuluta bampangi ya nkaka, beto lenda kuma lulendo. Kana beto ke yindula mpi nde bampangi ke salaka mambu mbote kuluta beto, yo lenda lembisa beto nitu. (Bar. 12:3) Beto fwete vila ve nde Yehowa bendaka beto ve na yandi sambu beto kele kitoko, to beto ke tubaka mbote to sambu bantu mingi ke zolaka beto, kansi yandi bendaka beto sambu beto ke zolaka yandi na luzolo yonso mpi sambu beto ke widikilaka Mwana na yandi.—Yoa. 6:44; 1 Bak. 1:26-31. w21.07 14-15 § 3-4

Sambu na kusala yo, beto fwete samba, beto fwete longuka Ndinga ya Nzambi mpi kuyindula mingi mambu yina beto ke longuka. Landa kusala mambu yai mpi lomba Yehowa na kupesa nge ngolo ya kusala yo. Yandi ta pesa nge mpeve santu na yandi yina ta sadisa nge na kukatula kikalulu ya kudifwanisa ti bantu ya nkaka. Yehowa ta sadisa nge mpi na kuzaba kana nge me kuma kuwila bantu ya nkaka kimpala mpi nge me kuma lulendo mpi yandi ta sadisa nge na kusoba nswalu. (2 Bans. 6:29, 30) Yehowa ke zabaka bantima na beto. Yandi ke zabaka mpi bikesa yina beto ke salaka sambu na kunwana ti mpeve ya nsi-ntoto yai mpi ti bifu na beto mosi. Ntangu Yehowa ke monaka mutindu beto ke salaka ngolo sambu na kunwana ti mambu yai, yandi ke kumaka kuzola beto diaka mingi. Yehowa ke sadilaka mbandu ya mama ti bebe na yandi sambu na kusadisa beto na kubakisa mutindu yandi ke zolaka beto. (Yez. 49:15) Yo ke pesa kikesa na kuzaba nde, Yehowa ke zolaka beto mingi mutindu mama yai ke zolaka mwana na yandi ntangu yandi ke monaka mutindu beto ke salaka yonso yina beto lenda sala sambu na kusadila yandi na moyo na beto ya mvimba. w21.07 24-25 § 17-19

Beto lenda kuma ti kiese mingi kana beto ke sala bikesa sambu na kusala mbote konso kisalu yina bo ke pesa beto na kisalu ya Yehowa. “Kudipesa ya mvimba” na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote mpi na kusala bisalu ya dibundu. (Bis. 18:5; Baeb. 10:24, 25) Yidika mbote balukutakanu sambu nge pesa bamvutu mpi bakomantere ya ke pesa kikesa. Kubaka ve na nsaka konso disolo yina bo ke pesa nge na lukutakanu ya kati-kati ya mposo. Kana bo me lomba nge na kulungisa mukumba mosi na dibundu, sala yo na ntangu ya mbote mpi monisa nde nge kele muntu yina bo lenda tudila ntima. Kuyindula ve nde kisalu yina bo me pesa nge na dibundu kele ve mfunu mpi nde nge kele ve ti mfunu ya kulutisa ntangu na nge na kusala yo. Sala ngolo sambu nge kuma kusala kisalu na nge mbote. (Bing. 22:29) Kana nge ke kudipesa ya mvimba na mambu ya kimpeve mpi na mikumba na nge, nge ta yela nswalu mpi nge ta kuma ti kiese mingi. (Bag. 6:4) Yo ta vandila nge ve mpasi na kusepela ti bampangi yina ke baka mukumba yina nge ke zolaka.—Bag. 5:26. w21.08 22 § 11

Beto fwete vanda ve lulendo, mpi beto fwete ndima nde Yehowa kulonga beto. Maladi mosi lenda sala nde ntima ya muntu kusala diaka ve mbote. Mutindu mosi mpi lulendo lenda sala nde beto lemfuka ve na mambu yina Yehowa ke songa beto. Bafarize vandaka lulendo. Yo yina, bo buyaka kundima mambu yina monisaka pwelele nde Yezu vandaka ti mpeve ya Nzambi mpi nde yandi kele Mwana ya Nzambi. (Yoa. 12:37-40) Lulendo na bo yina kangaka bo nzila ya kubaka luzingu ya mvula na mvula. (Mat. 23:13, 33) Beto fwete bika nde Ndinga ya Nzambi mpi mpeve santu na yandi kulanda kusoba kimuntu na beto, bangindu na beto mpi yo sadisa beto ntangu beto ke baka balukanu. Yakobo vandaka muntu ya kudikulumusa. Yo yina, yandi ndimaka nde Yehowa kulonga yandi. Diaka, kikalulu na yandi ya kudikulumusa sadisaka yandi mpi na kukuma longi ya mbote. w22.01 10 § 7

Kana beto ‘ke landa kusamba,’ beto ta ndima nde Tata na beto ya zulu ke waka bisambu na beto. (Bakol. 4:2) Ata beto lenda mona nde Yehowa ke pesa ve mvutu nswalu, yandi ke tuba nde yandi ta pesa mvutu “na ntangu ya mbote.” (Baeb. 4:16) Yo yina beto fwete pesa ve Yehowa foti kana yandi ke pesa ve mvutu nswalu na bisambu na beto mutindu beto yindulaka. Mu mbandu, banda bamvula mingi bantu mingi ke sambaka sambu Kimfumu ya Nzambi kufwa nsi-ntoto yai. Nkutu Yezu tubaka nde beto fwete samba sambu Kimfumu ya Nzambi kukwisa. (Mat. 6:10) Kansi yo ta vanda kibeni buzoba kana beto bika nde lukwikilu na beto na Nzambi kulemba sambu nsuka ya nsi-ntoto me kwisa ve na ntangu yina beto ke zola. (Hab. 2:3; Mat. 24:44) Yo ta vanda mbote nde beto landa kuvingila Yehowa, kusamba yandi mpi kundima nde yandi ta pesa mvutu na bisambu na beto. Nsuka ta kwisa na ntangu ya mbote sambu Yehowa me ponaka dezia ‘kilumbu mpi ngunga yina’ yo ta kwisa. Yo ta vanda kilumbu ya kuluta mbote sambu na bantu yonso yina ke zolaka Yehowa.—Mat. 24:36; 2 Pie. 3:15. w21.08 10 § 10-11

Bampangi ya minunu ya ke vandaka ti kikalulu ya kudikulumusa ke bakisaka nde sambu bo me kuma minunu, bo ta kuka diaka ve kusala mambu mutindu bo vandaka kusala ntete. Beto baka mbandu ya bankengi ya nziunga. Kana bo me lungisa bamvula 70, bo ke vandaka diaka ve bankengi ya nziunga; bo ke pesaka bo mukumba ya nkaka. Yo lenda vanda mpasi sambu na bo. Bo vandaka kusepela mingi ti mukumba na bo ya kusadila bampangi. Kansi bo ke bakisaka nde baleke kele mfunu mingi sambu na kulungisa mukumba yina. Bo ke monisaka kikalulu ya Balevi na Izraele ya ntama. Kana bo lungisa bamvula 50, bo vandaka kusala diaka ve kisalu yina bo vandaka kusala na nzo-tenta. Balevi yina vandaka na kiese ata bo vandaka kusala diaka ve na nzo-tenta mpi bo vandaka kupesa bo mukumba ya nkaka. Bo vandaka kusepela ti mikumba yina bo vandaka na yo mpi bo vandaka kusala yonso sambu na kusadisa baleke. (Kut. 8:25, 26) Bubu yai, ata bampangi yina vandaka ntete bankengi ya nziunga ke talaka diaka ve mabundu mingi, bo ke sadisaka mingi bampangi ya mabundu na bo mpi bo ke pesaka bo kikesa. w21.09 8-9 § 3-4

Yezu taka disolo mosi ya ke pesa kikesa ya mwana mosi yina vilaka. Disolo yango kele na Luka 15:11-32. Leke mosi ya bakala kolamaka na papa na yandi, katukaka na nzo mpi yandi kwendaka “na insi mosi ya ntama.” Kuna kisika yandi kwendaka, yandi kumaka kusala mansoni. Kansi ntangu yandi kumaka kumona mpasi, yandi yantikaka kuyindula mingi mambu ya mbi yina yandi salaka. Yandi bakisaka nde yandi vandaka kuzinga mbote kibeni na nzo ya papa na yandi. Yezu tubaka nde leke yina “kumaka diaka na mabanza ya mbote.” Yandi bakaka lukanu ya kuvutuka na nzo mpi ya kulomba papa na yandi pardo. Yo vandaka mfunu mutindu mwana yina bakisaka nde yandi salaka mambu mingi ya mbi. Kansi yo lombaka nde yandi sala diaka mambu ya nkaka. Mambu yina mwana yina vilaka salaka monisaka kibeni nde yandi balulaka ntima na masonga yonso. Kingana yai kele ve kaka disolo yina ke pesa kikesa. Malongi yina yo ke longa lenda sadisa bankuluntu na kuzaba kana muntu yina me sala disumu ya nene me balula kibeni ntima na masonga yonso. w21.10 5 § 14-15

Inki bo ta nikisa ve to nki bo ta katula ve? Ntumwa Polo tubaka nde: ‘Sambu beto fwete baka Kimfumu yina bo lenda nikisa ve, beto landa kusadila Nzambi kisalu ya santu na mutindu yina yandi ke ndimaka, ti boma ya Nzambi mpi matekita.’ (Baeb. 12:28) Ntangu kunikana ya nsuka ta mana, kaka Kimfumu ya Nzambi ta bikala. Ata kima mosi ve ta nikisa yo. (Nk. 110:5, 6; Dan. 2:44) Ntangu kele diaka ve. Bantu fwete pona kana bo ta landa kupesa maboko na baluyalu ya nsi-ntoto yai yina ta fwa to kana bo ta pona kusadila Yehowa mpi kusoba luzingu na bo sambu na kusala luzolo ya Yehowa sambu bo baka luzingu ya mvula na mvula. (Baeb. 12:25) Beto lenda sadisa bantu na kubaka lukanu yai ya mfunu ntangu beto ke longa nsangu ya mbote. Beto vila ve mambu yai ya Mfumu Yezu tubaka: “Bo ta samuna nsangu yai ya mbote ya Kimfumu na ntoto ya mvimba sambu na kuta kimbangi na makanda yonso, ebuna nsuka ta kwisa.”—Mat. 24:14. w21.09 19 § 18-20

Bankuluntu, beno kele ti mukumba ya nene ya kusadisa bantu ya dibuta ya muntu yina bo vandaka kuzola, yina me yambula kusadila Yehowa. (1 Bate. 5:14) Beno pesa bo kikesa na ntwala ya balukutakanu mpi na nima ya balukutakanu. Beno kwenda kutala bo mbala na mbala mpi beno samba ti bo. Beno longa nsangu ya mbote ti bo mpi bantangu ya nkaka beno bingisa bo na lusambu na beno ya dibuta. Bankuluntu fwete sadisa mameme yina ke niokwama, bo fwete wila bo mawa mpi bo fwete zola bo. (1 Bate. 2:7, 8) Yehowa “ke zola ve nde ata muntu mosi kufwa, kansi yandi ke zola nde bantu yonso kubalula ntima.” (2 Pie. 3:9) Ata muntu me sala disumu ya nene, luzingu na yandi kele kaka mfunu na meso ya Nzambi. Kuvila ve nde Yehowa me futaka ntalu mingi, disongidila luzingu ya Mwana na yandi yina yandi ke zolaka mingi sambu na beto. Na zola yonso, Yehowa ke sosaka kusadisa bantu yina me yambula kusadila yandi sambu bo vutukila yandi. Yandi ke ndima nde bo ta vutukila yandi mutindu mbandu yina Yezu pesaka ya me tala mwana yina vilaka ke monisa yo.—Luka 15:11-32. w21.09 30-31 § 17-19

Mbala ya nkaka nge ke samuna ve mpi ke longa ve nsangu ya mbote mutindu nge vandaka kusala yo ntete sambu nge ke bela. Ata mpidina, nge lenda sepela kaka sambu na mambu yina nge lenda sala na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote. Beto baka mbandu ya ntotila Davidi ntangu yandi kwendaka ti bantu na yandi sambu na kugulusa mabuta na bo mpi kubotula bima na bo na bantu ya Amaleki. Bantu 200 lembaka mingi na kunwana, yo yina bo bikalaka sambu na kutanina bima. Davidi ti bantu na yandi nungaka bitumba yina mpi bo bakaka bima mingi ya valere na bantu ya Amaleki. Yandi tubaka nde bantu yina nwanaka ti bayina bikalaka fwete kabisa bima yina kiteso mosi. (1 Sam. 30:21-25) Yo kele mutindu mosi ti kisalu na beto ya kukumisa bantu balongoki yina ke salamaka na ntoto ya mvimba. Nge lenda kuka ve kusala mingi mutindu nge ke zola na kisalu ya kusamuna mpi ya kulonga nsangu ya mbote, kansi kana nge sala yonso yina nge lenda sala, nge ta vanda na kiese mingi ntangu yonso yina nge ke mona muntu mosi ke zaba Yehowa mpi ke baka mbotika. Yehowa ke monaka bikesa yina beto ke salaka mpi bikuma ya mbote yina ke pusaka beto na kusala kisalu ya kulonga nsangu ya mbote mpi yandi ke sakumunaka beto. Yandi ke longaka beto mpi mutindu ya kuvanda na kiese sambu na mambu yonso yina beto ke salaka na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote. (Yoa. 14:12) Beto fwete ndima nde Yehowa ta sepela ti beto kana beto ke landa kaka kulonga nsangu ya mbote mpi ke yambula ve. w21.10 28 § 15-17

Kana beto ke yela mpi ke kuma minunu, beto lenda wa boma nde Yehowa ta sadila beto diaka ve mutindu yandi vandaka kusadila beto ntete ntangu beto vandaka baleke. Kana beto kele diaka ve ti ngolo mutindu beto vandaka ti yo ntete, beto lenda sadila mayele na beto mpi mambu yina beto me zaba sambu na kusadisa baleke na kubaka mikumba mpi kulungisa yo mbote. Bampangi ya minunu fwete vanda ti kikalulu ya kudikulumusa kana bo ke zola kusadisa baleke. Muntu ya kudikulumusa ke monaka nde bantu ya nkaka me luta yandi. (Bafil. 2:3, 4) Bampangi ya minunu ya ke vandaka ti kikalulu ya kudikulumusa, ke bakisaka nde muntu lenda lungisa mukumba mosi na mitindu mingi ya ke wakana ti minsiku ya Biblia mpi ya ke wakana ti mukumba yina. Yo yina, bampangi ya minunu ke lombaka ve nde bantu yonso kusala mambu mutindu bo vandaka kusala bilumbu me luta. (Lon. 7:10) Bo ke vandaka ti mambu mingi ya mfunu ya kusonga baleke kansi bo ke zabaka nde “mambu ya ke salama na nsi-ntoto kele na kusoba” mpi nde yo lenda vanda mfunu nde bo longuka mitindu ya mpa ya kusala mambu.—1 Bak. 7:31. w21.09 8 § 1, 3

Yehowa ke songaka ve ata fioti bansadi na yandi na kusala mambu ya mbi. Yandi kele santu na mambu yonso. Mambu yina bo sonikaka na kinzanza mosi ya wolo yina bo vandaka kutula na tirbani ya nganga-nzambi ya nene monisaka yo pwelele. Bo sonikaka mambu yai na kinzanza yango: “Busantu kele ya Yehowa.” (Kub. 28:36-38) Mambu yina bo sonikaka na kinzanza yina vandaka kundimisa konso muntu yina vandaka kumona yo nde Yehowa kele kibeni santu. Ebuna nki beto lenda tuba sambu na muntu ya Izraele yina lendaka ve kumona kinzanza yina sambu yandi lendaka ve kupusana pene-pene ya nganga-nzambi ya nene? Keti yandi vandaka kuzaba nde Yehowa kele santu? Ee. Bantu yonso ya Izraele vandaka kuwa mambu yina bo sonikaka na kinzanza yina sambu bo vandaka kutanga Nsiku na ntwala ya babakala, ya bankento mpi ya bana. (Kul. 31:9-12) Kana nge vandaka pana, nge zolaka kuwa mambu yai: “Mono kele Yehowa Nzambi na beno, mpi beno fwete . . . vanda santu, sambu mono kele santu.” “Beno fwete vanda santu sambu na mono, sambu mono Yehowa, mono kele santu.”—Levi 11:44, 45; 20:7, 26. w21.12 3 § 6-7

Bampangi ya nkaka lenda kudiyangisa sambu na bima yina bo kele ti yo mfunu. Yo lenda vanda nde bo ke zingaka na insi yina bantu mingi kele bansukami mpi yo ke vandaka mpasi na kuzwa kisalu. Yo lenda vanda mpasi sambu bo zwa mbongo ya me fwana sambu na kusansa mabuta na bo. To yo lenda vanda nde muntu yina vandaka kusosa mbongo sambu na kusansa dibuta me fwaka mpi dibuta yina me bikala, kele ve ti mbongo ya kusumba bima yina bo kele ti yo mfunu. Na kisika ya kudiyangisa mingi sambu na bampasi na beto, beto fwete tudila Yehowa ntima. Kuvila ve nde Yehowa ke tuba nde yandi ta pesa beto bima yina beto kele ti yo mfunu kana beto tula mambu ya kimpeve na kisika ya ntete. (Mat. 6:32, 33) Ya kieleka, yandi ke salaka yo ntangu yonso. (Kul. 8:4, 15, 16; Nk. 37:25) Yehowa ke lungisaka bampusa ya bandeke mpi ya bintuntu. Yo yina, beto fwete kudiyangisa ve sambu na madia mpi bilele. (Mat. 6:26-30; Bafil. 4:6, 7) Kaka mutindu zola ke pusaka bibuti na kulungisa bampusa ya bana na bo, zola ke pusaka mpi Tata na beto ya zulu na kulungisa bampusa na beto ya kinsuni. w21.12 17 § 4-5; 18 § 8

Keti muntu mosi to mpangi mosi me sadila nge diambu mosi ya mbi kibeni? Mu mbandu, bampangi ya Yozefi sadilaka yandi mambu ya mbi. Kansi yandi landaka kusadila Yehowa mpi Yehowa sakumunaka yandi sambu na ntima-nda na yandi mpi kikalulu na yandi ya kukanga ntima. Nsuka-nsuka Yozefi lolulaka bantu yina sadilaka yandi mambu ya mbi mpi yandi bakisaka nde Yehowa sakumunaka yandi. (Kuy. 45:5) Bonso Yozefi, beto ta baka kikesa kana beto ke kwenda pene-pene ya Yehowa mpi kana beto ke bika nde yandi yidika mambu. (Nk. 7:17; 73:28) Kana nge ke niokwama sambu na mambu ya mbi yina bo me sadila nge to sambu na kikuma ya nkaka, kuvila ve nde Yehowa kele pene-pene ya “bantu yina kele na mawa.” (Nk. 34:18) Yandi ke zolaka nge sambu nge ke vandaka ntima-nda mpi nge ke losilaka yandi kizitu na nge. (Nk. 55:22) Yandi kele Zuzi ya ntoto ya mvimba. Yandi ke monaka mambu yonso. (1 Pie. 3:12) Yo yina kana nge ke kutana ti bampasi ya ngolo yina nge ke kuka ve kukangila ntima, vingila nde Yehowa kuyidika mambu. w21.08 11 § 14; 12 § 16

Yo ta vanda mbote kana beto ke sala mambu yina ta sadisa beto na kukuma banduku ya Yehowa. Yo yina, beto fwete tula mambu ya kuluta mfunu na kisika ya ntete. Bantangu ya nkaka, sambu na kusadila mbote kibeni ntangu na beto, yo lenda lomba nde beto pona kima mosi ya mbote na kati ya mambu zole ya mbote. Mambu yina salamaka ntangu Yezu kwendaka kutala Maria mpi Marta ke monisa yo pwelele. Marta vandaka na kiese mingi ya kuyamba Yezu. Yo yina yandi yantikaka kulambila yandi bima mingi. Kansi mpangi na yandi Maria vandaka na lweka ya Yezu mpi yandi vandaka kuwa malongi na yandi. Mambu yina Marta vandaka kusala vandaka ve mbi. Kansi Yezu tubaka nde Maria “me sola kima ya mbote.” (Luka 10:38-42, noti na nsi ya lutiti.) Mbala ya nkaka, mwa bilumbu na nima, Maria vilaka madia yina bo diaka kilumbu yina. Kansi beto ke ndima nde yandi vilaka ve ata fioti mambu yina Yezu longaka yandi. Kaka mutindu Maria vandaka na kiese ya kulutisa ntangu yina ti Yezu, beto mpi beto fwete vanda na kiese ya kulutisa ntangu ti Yehowa. w22.01 27 § 5-6

Ata Ahabi kudikulumusaka na ntwala ya Yehowa, mambu yina yandi salaka na nima monisaka nde yandi balulaka ve ntima na masonga yonso. Yandi katulaka ve lusambu ya Baale na kimfumu na yandi. Yandi siamisaka ve bantu na kusambila Yehowa. Na nima ya lufwa ya Ahabi, Yehowa monisaka mutindu yandi vandaka kutadila Ahabi. Profete Yehu tubaka nde Ahabi vandaka “muntu ya mbi.” (2 Bans. 19:1, 2) Ya kieleka, kana Ahabi balulaka ntima na masonga yonso, profete Yehu zolaka ve kutuba nde yandi vandaka muntu ya mbi yina mengaka Yehowa. Yo kele pwelele nde ata Ahabi waka mpasi sambu na mambu ya mbi yina yandi salaka, yandi balulaka ve ata fioti ntima na masonga yonso. Inki malongi beto ke baka na mambu yina Ahabi salaka? Ntangu Eliya songaka Ahabi nde Yehowa ta pesa dibuta na yandi ndola, Ahabi kudikulumusaka. Yo vandaka diambu ya mbote. Kansi mambu yina yandi salaka na nima monisaka nde yandi balulaka ve ntima na masonga yonso. Kubalula ntima ke tendula ve kusuka kaka na kutuba nde mono me wa mpasi sambu na mambu yina mono me sala. w21.10 3 § 4-5, 7-8

Profete Yezaya ti nkento na yandi tulaka kisalu ya Yehowa na kisika ya ntete. Yezaya vandaka profete mpi yo lenda vanda nde nkento na yandi vandaka kusala mambu yina baprofete vandaka kusala sambu Biblia ke bingaka yandi “mbikudi ya nkento.” (Yez. 8:1-4) Yezaya ti nkento na yandi tulaka lusambu ya Yehowa na kisika ya ntete na luzingu na bo. Bubu yai, bankwelani mpi lenda landa mbandu ya Yezaya ti nkento na yandi kana bo ke sala yonso yina bo lenda sala na kisalu ya Yehowa. Bo ta kumisa lukwikilu na bo ngolo kana bo ke longuka mambu yina Biblia tubaka na ntwala mpi kana bo ke mona mutindu yo ke lunganaka ntangu yonso. (Tito 1:2) Bo lenda yindula mpi mambu yina bo lenda sala sambu na kulungisa mambu ya nkaka yina Biblia tubaka. Mu mbandu, bo lenda pesa maboko na kisalu yina Yezu tubilaka ya kulonga nsangu ya mbote na ntoto ya mvimba na ntwala nde nsuka kukwisa. Kana bankwelani ke ndima kibeni nde mambu yina Biblia ke tubaka ke lunganaka, bo ta kuma ti mpusa ya kusala mingi na kisalu ya Yehowa. w21.11 16 § 9-10

Yezu vandaka kudiyangisa sambu na mama na yandi. Sambu Yezu vandaka kutudila Maria dikebi mpi kuzola yandi mingi, yandi pesaka yandi na maboko ya Yoane sambu yandi zabaka nde Yoane ta lungisa bampusa ya kimpeve ya Maria. Banda kilumbu yina, Yoane kumaka bonso mwana ya Maria mpi yandi yantikaka kulungisa bampusa ya Maria bonso ya mama na yandi. Yezu vandaka kuzola kibeni mama yai ya mbote yina sansaka yandi mpi yina vandaka ya kutelema ntangu yandi vandaka kufwa. Inki malongi beto ke baka na mambu yina Yezu tubaka? Zola na beto sambu na bampangi lenda vanda ngolo kuluta zola na beto sambu na bantu ya dibuta na beto. Bantu ya dibuta na beto lenda telemina beto to kubuya beto. Kansi mutindu Yezu silaka, kana beto kangama na Yehowa mpi na dibundu na yandi, beto ta zwa bampangi “mbala 100 kuluta” bayina buyaka beto. Beto ta zwa bampangi yina ta kuma bana na beto ya babakala, bana na beto ya bankento, bamama na beto mpi bapapa na beto. (Mar. 10:29, 30) Inki mutindu nge ke kudiwaka mutindu nge kele na dibuta ya kimpeve yina kele na bumosi sambu bo ke kwikilaka na Yehowa, ke zolaka Yehowa mpi bo ke zolanaka?—Bakol. 3:14; 1 Pie. 2:17. w21.04 9-11 § 7-8

Zola ya kwikama ke pusaka beto na kusala yonso sambu na kusadisa bantu ya nkaka. Bonso na ntangu ya ntama, bubu yai mpi bampangi mingi ke monisilaka bampangi na bo zola ya kwikama ata bayina bo me zaba ve. Mu mbandu, kana bo me wa nde kisumbula ya lugangu me salama, kukonda kusukinina, bo ke zolaka kuzaba mutindu bo lenda sadisa bampangi yina kuna. Kana mpangi mosi na dibundu ke niokwama mpi yandi kele ve ti mbongo, kukonda kusukinina bo ke salaka yonso sambu na kusadisa yandi. Bo ke landaka mbandu ya Bakristu ya Masedonia na mvu-nkama ya ntete. Bo ke salaka yonso sambu na kupesa “nkutu kuluta bima na bo” sambu na kusadisa bampangi yina ke niokwama. (2 Bak. 8:3) Bubu yai mpi bankuluntu ke sikisaka bampangi yina ke sadisaka bampangi ya nkaka na dibundu. Yo ke pesaka bampangi yina kikesa ya kulanda kusadisa bampangi.—Yez. 32:1, 2. w21.11 11 § 14; 12 § 21

Beto yonso ke vandaka ti mfunu ya bandongisila mbala na mbala. Bantangu ya nkaka, beto lenda lomba muntu yina beto ke zitisaka bandongisila. Diaka, mpangi mosi yina ke zolaka beto lenda songa beto nde beto ke zola kulanda “nzila ya mbi,” disongidila beto ke zola kusala diambu mosi ya mbi yina ta natila beto bampasi. (Bag. 6:1) Bo lenda pesa beto mpi bandongisila kana bo me pesa beto ndola sambu beto salaka disumu ya nene. Beto fwete wa bandongisila ata bo me pesa beto yo sambu na konso kikuma yina. Yo kele mbote na kuwa bandongisila sambu yo lenda gulusa beto. (Bing. 6:23) Verse ya me simba disolo yai, ke siamisa beto na ‘kuwa mambu yina bantu ya mayele ke tuba.’ Ata muntu mosi ve ke zabaka mambu yonso. Yo ke vandaka kaka ti muntu yina ke zabaka mambu mingi kuluta beto. (Bing. 12:15) Yo yina, kana beto ke wa bandongisila, yo ke tendula nde beto kele bantu ya kudikulumusa. Yo ke monisa nde beto me zaba bandilu na beto mpi ke bakisa nde beto kele ti mfunu ya lusadisu sambu na kulungisa balukanu na beto. Ntotila ya mayele Salomo sonikaka nde: “Mambu ke nungaka na nzila ya bandongisi mingi.”—Bing. 15:22. w22.02 8 § 1-2

Muntu yina me sala disumu ya nene fwete suka ve kaka na kuwa mpasi sambu na disumu yina yandi me sala sambu na kumonisa nde yandi me balula ntima na masonga yonso. Yandi fwete soba mabanza na yandi mpi kubalula ntima. Yandi fwete sala mpi mambu yina ke monisa kibeni nde yandi me balula ntima na masonga yonso. Yandi fwete yambula mambu ya mbi yina yandi salaka mpi yandi fwete lemfukila diaka minsiku ya Yehowa. (Ezek. 33:14-16) Muntu yina me sala disumu fwete yidika ntete-ntete kinduku na yandi ti Yehowa. Inki beto fwete sala kana beto me zaba nde nduku na beto mosi ya ngolo me sala disumu ya nene? Beto ta sadisa yandi ve kana beto bumba disumu yina. Nkutu beto ta kuka ve kubumba yo sambu Yehowa ke monaka mambu yonso. (Bing. 5:21, 22) Beto ta sadisa nduku na beto kana beto yibusa yandi nde lukanu ya bankuluntu kele ya kusadisa bampangi. Kana yandi me buya kusonga bankuluntu disumu yango, beto fwete songa yo bankuluntu. Kana beto sala mutindu yina, yo ta monisa nde beto ke zola kibeni kusadisa yandi. Yo kele mfunu sambu kana bo sadisa yandi ve, kinduku na yandi ti Yehowa ta fwa. w21.10 7 § 19-21

Beto yonso fwete landa mbandu ya Yezu ya kutula mambote ya bantu ya nkaka na kisika ya ntete. Biblia ke tuba nde Yezu “kumaka bonso mpika.” (Bafil. 2:7) Mpika ya mbote to nsadi ya mbote ke sosaka mabaku ya kusepedisa mfumu na yandi. Beto ke zola kusadila diaka Yehowa mingi mpi kusadisa mingi bampangi na beto sambu beto kele bampika ya Yehowa. Nge lenda kudiyula nde: ‘Keti mono ke ndimaka kusadila na luzolo yonso ntangu mpi ngolo na mono sambu na kusadisa bantu ya nkaka? Kana bo kele ti mfunu ya muntu sambu na kutula bunkete na nzo ya balukutakanu ya nene to sambu na kuyidika Nzo ya Kimfumu, keti mono ke ndimaka kusala yo na luzolo yonso?’ Yindula nde nge me bakisa kibeni nde nge fwete soba kisika mosi kansi nge ke kuka ve kusala yo. Kana yo kele mpidina, samba Yehowa mpi na masonga yonso. Songa yandi mutindu nge ke kudiwa mpi lomba yandi na kupesa nge “nzala ti ngolo ya kusala mambu.”—Bafil. 2:13. w22.02 22-23 § 9-11

Yezu vandaka ntima-mbote. Yo monanaka pwelele na mambu yina yandi vandaka kusala. Yandi vandaka mawete mpi yandi vandaka ve makambu ngolo ata ntangu yandi vandaka kuwa ve mbote. (Mat. 11:29, 30) Mu mbandu, ntangu nkento mosi ya Fenisia bondilaka yandi na kubelula mwana na yandi, Yezu buyaka ntete kusala mambu ya nkento yina lombaka yandi. Kansi ntangu nkento yina monisaka lukwikilu ya ngolo, Yezu belulaka mwana na yandi. (Mat. 15:22-28) Ata Yezu vandaka ntima-mbote, yandi yambulaka ve kupesa bantu bandongisila. Bantangu ya nkaka yandi vandaka kumonisila bantu yina yandi vandaka kuzola ntima-mbote ntangu yandi vandaka kusungika bo. Mu mbandu, ntangu Piere sosaka kulembisa Yezu nitu sambu yandi sala ve luzolo ya Yehowa, Yezu nganinaka yandi na meso ya balongoki ya nkaka. (Mar. 8:32, 33) Yandi salaka ve mutindu yina sambu na kupesa Piere nsoni kansi yandi salaka yo sambu na kupesa Piere formasio mpi kukebisa balongoki ya nkaka na kuvanda ve lulendo. Ntembe kele ve nde Piere waka nsoni kansi disipline yina natilaka yandi mambote. Sambu na kumonisa kibeni nde nge ke sadilaka bantu yina nge ke zolaka mambu ya mbote, bantangu ya nkaka yo lenda lomba nde nge tubila bo mambu na masonga yonso. Ntangu nge ke sala yo, landa mbandu ya Yezu mpi bandongisila yina nge ke pesa bo fwete katuka na Ndinga ya Nzambi. w22.03 11 § 12-13

Beto ke sambilaka Yehowa ntangu beto ke kumisaka yandi. (Nk. 34:1) Beto ke kumisaka Yehowa ntangu beto ke songaka bantu ya nkaka nde beto ke zolaka mingi bikalulu ya kitoko ya Yehowa mpi bisalu na yandi. Beto ta songa bantu ya nkaka mambu mingi ya mbote sambu na Yehowa kana beto ke monisila yandi ntonda. Kana beto baka ntangu ya kuyindula mingi bumbote ya Yehowa disongidila mambu yonso yina yandi me salaka sambu na beto, beto ta konda ve ata fioti bikuma ya kukumisa yandi. Kisalu ya kulonga nsangu ya mbote kele mutindu ya mbote yina ke sadisaka beto na ‘kupesa Nzambi kimenga ya lukumu, disongidila, mbuma ya bikobo na beto.’ Kaka mutindu beto fwete yindula mbote-mbote mambu yina beto fwete tuba na kisambu, beto fwete yindula mpi mbote-mbote mambu yina beto ta tuba kana beto me kutana ti muntu mosi na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote. Beto ke zola nde “kimenga ya lukumu” yina beto ke pesa Nzambi kuvanda ya kuluta mbote. Yo yina beto ke longaka nsangu ya mbote na kikesa mpi na kiese yonso. w22.03 21 § 8