Octobre

Mambu yina beto ke longaka mpi yina beto ke ndimaka ke katukaka na Ndinga ya Nzambi. Yo yina bantu mingi bubu yai ke buyaka kuwa nsangu na beto sambu na mutindu na beto ya kusambila Yehowa. Mambu yina beto ke longaka ke wakanaka ve ti mambu yina bo ke zolaka kuwa. Mambu yina lenda sadisa beto na kulanda kuvanda balongoki ya Yezu. Ntumwa Polo songaka Bakristu ya Roma nde: “Lukwikilu ke katukaka na mambu yina muntu me wa. Ebuna mambu yina muntu me wa ke kwisaka na nzila ya nsangu ya me tala Kristu.” (Bar. 10:17) Yo yina, beto ke kumisaka lukwikilu na beto ngolo ntangu beto ke longukaka Masonuku. Beto ke salaka ve bankinsi yina Biblia ke buyisaka ata bankinsi yango kele kitoko nki mutindu. Beto fwete kumisa ngolo lukwikilu na beto ti nzayilu ya siki-siki sambu “kukonda lukwikilu muntu lenda pesa ve Nzambi kiese.” (Baeb. 11:1, 6) Yo yina, beto kele ve na mfunu ya kumona kidimbu mosi ya kuyituka ya me katuka na zulu sambu na kundimisa beto nde beto me zwa kieleka. Kana beto ke longuka mbote-mbote malongi ya Biblia yina ke kumisaka lukwikilu ngolo, yo ta sadisa beto na kundima kibeni nde beto kele na kieleka mpi yo ta sadisa beto na kukatula badute yina beto lenda vanda ti yo. w21.05 4-5 § 11-12

Ntumwa Polo kutanaka ti bampasi mingi. Yandi vandaka ti mfunu ya kikesa mingi-mingi ntangu bo bulaka yandi, bo taka yandi matadi mpi bo tulaka yandi na boloko. (2 Bak. 11:23-25) Polo ndimaka na masonga yonso nde bantangu ya nkaka, yandi vandaka kunwana ti bangindu ya mbi. (Bar. 7:18, 19, 24) Yandi vandaka mpi ti maladi yina vandaka bonso “nsende na nsuni” yina yandi zolaka nde Nzambi kukatula yandi yo. (2 Bak. 12:7, 8) Yehowa pesaka Polo ngolo ya kulanda kusamuna ata yandi kutanaka ti mambu ya mpasi. Beto tubila mambu yina Polo salaka. Mu mbandu, ntangu bo kangaka yandi na nzo mosi na Roma, yandi longaka ti kikesa yonso nsangu ya mbote na bantu mingi mpi mbala ya nkaka na bamfumu ya nene. (Bis. 28:17; Bafil. 4:21, 22) Yandi longaka mpi nsangu ya mbote na basoda mingi yina vandaka kutanina ntotila ya Roma mpi na bantu yonso yina vandaka kukwisa sambu na kutala yandi. (Bis. 28:30, 31; Bafil. 1:13) Kaka na ntangu yina, yandi sonikaka mikanda na nsadisa ya mpeve santu; mikanda yina ke sadisa mpi Bakristu ya kieleka bubu yai. w21.05 21 § 4-5

Ntotila Uziya kumaka lulendo; yandi ndimaka ve ndongisila yina bantu ya nkaka pesaka yandi mpi yandi salaka mambu yina yandi vandaka ve ti nswa ya kusala. Uziya salaka mambu mingi ya mbote. Yandi nungaka bitumba mingi, yandi tungaka bambanza ti banzo-zulu mingi mpi yandi salaka bilanga mingi. Biblia ke tuba nde: “Nzambi ya kieleka salaka nde yandi toma.” (2 Bans. 26:3-7, 10) Diaka, Biblia ke tuba nde: “Kansi, ntangu yandi kumaka ngolo, ntima na yandi kumaka lulendo sambu na kubwa na yandi mosi.” Yehowa pesaka nsiku nde banganga- nzambi mpamba bantu fwete yoka ndumbu na tempelo. Kansi ntotila Uziya kwendaka na lulendo yonso na tempelo sambu na kuyoka ndumbu. Yehowa waka makasi mpi yandi losilaka Uziya maladi ya lepre. (2 Bans. 26:16-21) Keti beto lenda kuma lulendo mpi kusala disumu bonso Uziya? Ee, beto lenda kuma lulendo mpi kusala disumu kana beto ke kudimona mfunu mingi kuluta bantu ya nkaka. Beto fwete vila ve nde mayele yina beto kele ti yo mpi mikumba na beto ke katukaka na Yehowa. (1 Bak. 4:6, 7) Kana beto kele lulendo, Yehowa ta sadila beto ve. w21.06 16 § 7-8

Yezu zabaka nde bantu ta ndima ve nsangu ya mbote ntangu yonso. Beto ke zaba ve bantu ikwa yina widikilaka balongoki ya Yezu kumaka Bakristu. Yo lombaka nde balongoki yina kubakisa nde kiese yina bo waka vandaka ve kaka sambu bantu widikilaka bo kansi yo vandaka mpi sambu Yehowa sepelaka ti kisalu ya ngolo yina bo salaka. Kana beto ke landa kulonga nsangu ya mbote mpi beto ke yambula ve, beto ta baka luzingu ya mvula na mvula. Ntangu beto ke salaka bikesa ya kukuna bankeni ya kieleka ya Kimfumu, beto ke ‘kunaka mpi sambu na mpeve’ mpi beto ke bikaka nde mpeve santu ya Nzambi kusadisa beto. Kana beto “yambula” ve to beto “lemba” ve, Yehowa ta pesa beto luzingu ya mvula na mvula ata beto longuka Biblia ti muntu tii na mbotika to ve.—Bag. 6:7-9. w21.10 26 § 8-9

Kilumbu mosi, Yezu ti balongoki na yandi vandaka ya kulemba mingi sambu bo samunaka mingi. Bo vandaka ti mfunu ya kisika mosi sambu na kupema. Kansi kaka na ntangu yina, kimvuka mosi ya bantu kwisaka kisika yina bo vandaka. Yezu wilaka bo mawa mpi yandi yantikaka kulonga bo “mambu mingi.” Sambu Yezu kuditulaka na kisika ya bantu yina. Yandi zolaka kusadisa bo sambu yandi bakisaka nde bo vandaka kuniokwama mpi bo vandaka ve ti kivuvu. Bubu yai mpi bantu ke niokwama mpi bo me konda kivuvu ata yo ke monana bonso nde bo ke zingaka na kiese. Bo kele bonso mameme yina me vila mpi ya me konda ngungudi ya kutwadisa bo. Ntumwa Polo tubaka nde bantu ya mutindu yai me zaba ve Nzambi mpi bo kele ve ti kivuvu. (Baef. 2:12) Beto ke zolaka bantu ya teritware na beto mpi beto ke wilaka bo mawa, yo yina beto ke sadisaka bo na kuzaba Nzambi. Mutindu ya mbote ya kusadisa bo kele kulonguka Biblia ti bo. w21.07 5 § 8

Muntu ya lulendo ke yindulaka nde yandi me luta bantu ya nkaka mpi yandi ke vandaka bwimi. Muntu yina ke wilaka bantu kimpala, ke lulaka bima na bo mpi yandi ke zolaka kubotula bo bima yango. Ya kieleka, kana muntu ke wila muntu ya nkaka kimpala, yandi ta menga yandi. Beto lenda fwanisa kikalulu ya lulendo mpi ya kuwila bantu ya nkaka kimpala ti tubaniama yina ke kotaka na nti; yo ke diaka nti malembe-malembe mpi na nima nti ke bebaka. Mutindu mosi, yo lenda vanda nde muntu mosi ke sadilaka Yehowa banda bamvula mingi, kansi kana yandi me kuma lulendo mpi ke wila bantu ya nkaka kimpala, yandi ta yambula kusadila Yehowa. (Bing. 16:18) Yandi ta kudipesa mpasi mpi yandi ta pesa bantu ya nkaka mpasi. Ndongisila yina ntumwa Polo pesaka lenda sadisa beto na kuvanda ve lulendo. Yandi tubaka nde: “Beno sala ve ata diambu mosi ti mpeve ya kuswana to sambu na kumonisa nde beno me luta bankaka, kansi ti kudikulumusa yonso beno tadila bankaka nde bo me luta beno.”—Bafil. 2:3. w21.07 15-16 § 6-8

Bantu ya nkaka ke yindulaka nde dibundu ya kieleka fwete pesa bamvutu na bangiufula yonso, yo vanda bangiufula yina Biblia me pesaka ve mvutu pwelele. Keti yo kele mutindu yina? Beto tadila mbandu ya ntumwa Polo. Yandi songaka Bakristu na ‘kuzikisa mambu yonso,’ kansi yandi tubaka mpi nde yandi zabaka ve mambu yonso. (1 Bate. 5:21) Yandi tubaka diaka nde: “Beto kele ti nzayilu ndambu. Beto ke tala na nsadisa ya tala-tala ya kibende yina lenda monisa ve bima pwelele.” (1 Bak. 13:9, 12) Polo bakisaka ve mambu yonso, beto mpi ke bakisaka ve mambu yonso. Kansi Polo bakisaka malongi ya ntete-ntete ya me tala Yehowa. Mambu yina yandi zabaka ndimisaka yandi kibeni nde yandi zwaka kieleka. Beto lenda ndima kibeni nde beto kele na kieleka kana beto fwanisa mbandu yina Yezu pesaka ya me tala lusambu ya kieleka ti mambu yina beto Bambangi ya Yehowa ke salaka bubu yai. w21.10 18-19 § 2-4

Bampangi ya minunu, yo vanda beno kele na kisalu ya ntangu yonso to ve, beno lenda sala mambu mingi sambu na kusadisa bampangi. Inki mutindu beno lenda sala yo? Beno sepela ti mikumba na beno ya mpa, beno kuditudila balukanu ya mpa mpi beno tula dikebi na mambu yina beno lenda sala kansi ve na mambu yina beno ta kuka ve kusala. Ntotila Davidi vandaka ti mpusa ya ngolo ya kutungila Yehowa nzo. Kansi ntangu Yehowa songaka yandi nde Salomo yina vandaka leke muntu ta tunga nzo yina, yandi ndimaka lukanu ya Yehowa mpi yandi sadisaka Salomo na ntima ya mvimba na kutunga nzo yina. (1 Bans. 17:4; 22:5) Davidi yindulaka ve nde yandi muntu ta sala kisalu yina mbote sambu Salomo vandaka ‘leke mpi yandi zabaka ve mambu mingi.’ (1 Bans. 29:1) Davidi zabaka nde bo ta tunga tempelo sambu Yehowa muntu ta sadisa bo na kutunga yo. Kansi bo ta tunga yo ve sambu bantu yina vandaka kutwadisa, vandaka ti bamvula mingi to zabaka mambu mingi. Bubu yai bampangi ya minunu ke landaka mbandu ya Davidi. Bo ke landaka kusadila Yehowa ata bo kele diaka ve ti mikumba yina bo vandaka ti yo ntete. Bo ke zabaka nde Yehowa ta sadisa baleke yina ke lungisa mikumba yina bo vandaka kulungisa. w21.09 9 § 4; 10 § 5, 8

Kana beto ke baka balukanu ya kimpeve, yo ta sadisa beto na kuvanda ti luzingu ya mbote. Sambu na kusala yo, diambu ya mfunu kele nde beto fwete baka balukanu na kutadila mayele na beto, ngolo na beto mpi mambu ya luzingu na beto kansi ve na kutadila mayele, ngolo mpi mambu ya luzingu ya bantu ya nkaka. Sambu kana beto sala mutindu yina, beto ta kuka ve kulungisa balukanu yango mpi beto ta lemba nitu. (Luka 14:28) Sambu nge ke sadilaka Yehowa, nge kele mfunu mingi na dibuta na yandi mpi ata muntu mosi kele bonso nge. Yehowa bendaka nge ve na yandi sambu nge vandaka mbote kuluta bantu ya nkaka. Yandi bendaka nge sambu yandi talaka na ntima na nge mpi yandi monaka nde nge kele muntu ya kudikulumusa, muntu yina yandi lenda longa sambu yandi soba. Ndima nde Yehowa ke sepelaka ntangu nge ke salaka bikesa ya kusadila yandi. Nge ke kangaka ntima mpi nge kele ya kwikama na yandi. Yo ke monisa nde nge kele ti “ntima ya kitoko mpi ya mbote.” (Luka 8:15) Yo yina, landa kusala yonso yina nge lenda sala sambu na kusadila Yehowa. Kana nge sala mutindu yina, nge ta vanda ti kikuma ya kuwa kiese ‘sambu na nge mosi.’—Bag. 6:4. w21.07 24 § 15; 25 § 20

Beto fwete vanda ntima-nda ntangu bantu ke sadila beto mambu ya mbi. Mu mbandu, kana bankuluntu me zaba nde mpangi mosi me sala disumu ya nene, bo ke sambaka sambu na kusosa “mayele yina ke katukaka na zulu” sambu yo sadisa bo na kubakisa diambu yina bonso Yehowa. (Yak. 3:17) Lukanu na bo ke vandaka ya kusadisa mpangi yina me sala disumu na kukatuka na “nzila na yandi ya mbi.” (Yak. 5:19, 20) Bo ke zolaka mpi kusala yonso sambu na kutanina dibundu mpi kupesa bampangi yina diambu yango salaka mpasi kikesa. (2 Bak. 1:3, 4) Kana bankuluntu me bakisa nde mpangi yina salaka disumu ya nene, bo fwete tadila ntete mambu yonso mpi yo lenda baka mwa ntangu. Na nima bo fwete samba, bo fwete pesa mpangi yina ndongisila ya me katuka na Biblia mpi kupesa yandi ndola “na kiteso yina me fwana.” (Yer. 30:11) Bankuluntu fwete baka ve lukanu nswalu-nswalu. Kana bankuluntu ke yidika mambu mbote, dibundu ya mvimba ta vanda na ngemba. w21.08 11 § 12-13

Nzala kotaka na Izraele yo yina Naomi ti bakala na yandi mpi bana na bo zole ya babakala kwendaka na Moabi. Bakala ya Naomi fwaka kuna. Bana na yandi zole ya babakala kwelaka kansi diambu ya mawa kele nde, bo mpi fwaka. (Ruti 1:3-5) Mambu yonso yina ya mpasi yangisaka Naomi mingi kibeni mpi yo lembisaka yandi nitu, yo yina yandi yindulaka nde Yehowa vandaka kunwanisa yandi. Mutindu yandi vandaka kuwa pusaka yandi na kutuba nde: “Diboko ya Yehowa me balukila mono.” “Nkwa-Ngolo Yonso me kumisa luzingu na mono bululu kibeni.” Yandi tubaka diaka nde: “Yehowa me nwanisa mono mpi Nkwa-Ngolo Yonso me pesa mono mpasi.” (Ruti 1:13, 20, 21) Yehowa ke zabaka mbote nde “mpasi lenda kumisa muntu ya mayele muntu ya kilawu.” (Lon. 7:7) Yehowa pusaka Ruti na kumonisila Naomi zola ya kwikama. Na luzolo yonso mpi na mawete yonso, Ruti monisilaka mama-bokilo na yandi Naomi zola ya kwikama mpi yandi sadisaka Naomi na kulemba ve nitu mpi na kubakisa nde Yehowa vandaka kuzola yandi kaka. w21.11 9 § 9; 10 § 10, 13

Kana beto ke kudipesa ya mvimba na mukumba yina beto kele ti yo, keti yo ke tendula nde beto fwete sosa ve mitindu ya nkaka ya kusala mingi na kisalu ya Yehowa? Yo ke tendula ve mutindu yina. Beto fwete kuditudila balukanu yina ta sadisa beto na kusamuna mbote mpi na kulonga mbote. Beto fwete kuditudila mpi balukanu yina ta sadisa beto na kusadisa bampangi. Beto ta lungisa balukanu yina kana beto ke kudipesa na kusadisa bampangi na kisika ya kusosa mambote na beto mosi. (Bing. 11:2; Bis. 20:35) Inki balukanu nge lenda kuditudila? Samba Yehowa sambu yandi sadisa nge na kuzaba balukanu yina nge ta kuka kulungisa. (Bing. 16:3) Nge lenda sala bikesa ya kulungisa lukanu ya kukuma mupasudi-nzila nsadisi to mupasudi-nzila ya ntangu yonso. Nge lenda sadila Yehowa na Betele to kusala kisalu ya kutunga banzo ya Kimfumu, banzo ya balukutakanu ya nene, babiro ya Betele mpi babiro ya kubalula mikanda. Nge lenda longuka mpi ndinga ya nkaka sambu na kulonga mingi nsangu ya mbote na kisika ya nkaka. w21.08 23 § 14-15

Zola ya kwikama kele mfunu mingi sambu na Yehowa. (Ozea 6:6) Na nzila ya profete Mika, Yehowa ke siamisa beto na “kuzola zola ya kwikama.” (Mika 6:8, noti na nsi ya lutiti.) Kansi na ntwala ya kuzola yo, beto fwete zaba ntete ntendula na yo. Zola ya kwikama ke tendula nki? Bangogo “zola ya kwikama” kele kiteso ya 230 na Biblia—Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa. Yo ke tendula nki? “Bantendula ya Bangogo ya Biblia” ke tuba nde zola ya kwikama kele “zola ya me simbama na lusilu, kwikama, mpi kukangama ya ngolo. Bo ke sadilaka yo mbala mingi sambu na kutubila zola ya Nzambi sambu na bantu, kansi yo kele mpi zola yina bantu ke monisaka na kati na bo.” Yehowa kele mbandu ya kuluta mbote na yina me tala zola ya kwikama. Yo pusaka ntotila Davidi na kutuba nde: “O Yehowa, zola na nge ya kwikama ke kumaka tii na zulu . . . O Nzambi, zola na nge ya kwikama kele na mfunu kibeni!” (Nk. 36:5, 7) Bonso Davidi, keti beto mpi ke monaka nde zola ya kwikama ya Nzambi kele mfunu kibeni? w21.11 2 § 1-2; 3 § 4

Yezu, “mwana ya ntete ya lugangu yonso,” bawanzio mpi bansadi ya Yehowa kele na dibuta ya Yehowa. (Bakol. 1:15; Nk. 103:20) Ntangu Yezu vandaka na ntoto, yandi sadisaka bantu na kubakisa nde bo lenda binga Yehowa, Tata na bo. Na dibaku mosi, ntangu Yezu vandaka kusolula ti balongoki na yandi, yandi bingaka Yehowa ‘Tata na yandi mpi Tata na bo.’ (Yoa. 20:17) Ntangu beto ke kudipesaka na Yehowa mpi ke bakaka mbotika, beto ke kotaka na dibuta ya kimpeve ya bampangi na beto yina ke zolaka beto. (Mar. 10:29, 30) Yehowa kele Tata ya zola. Yezu ke zola nde beto baka Yehowa mutindu yandi ke bakaka yandi. Yandi ke zola nde beto baka Yehowa bonso Tata ya zola yina beto lenda solula ti yandi konso ntangu yina. Kansi ve bonso muntu ya mbi yina ke zolaka kaka kusonga beto mambu yina beto fwete sala. Yandi yantikaka kisambu ya mbandu ti bangogo yai: “Tata na beto.” Yezu lendaka kusonga beto na kubinga Yehowa “Nkwa-Ngolo Yonso,” “Ngangi,” to “Ntotila ya kukonda nsuka.” Batitre yai yonso me fwana sambu na yandi mpi yo kele na Biblia. (Kuy. 49:25; Yez. 40:28; 1 Tim. 1:17) Kansi Yezu songaka beto na kubinga Yehowa nde “Tata.” w21.09 20 § 1, 3

Ntotila Manase buyaka kuwa mambu yina Yehowa songaka yandi na nzila ya baprofete. “Yo yina Yehowa tindilaka [Yuda] bamfumu ya basoda ya ntotila ya Asiria, mpi bo kangaka Manase ti bandobo mpi kangisaka yandi miniololo zole ya kwivre ebuna bo nataka yandi na Babilone.” Ntangu Manase vandaka na boloko na Babilone, yo ke monana nde yandi yindulaka mingi mambu yina yandi salaka. Yandi “kudikulumusaka mingi kibeni na ntwala ya Nzambi ya ba-nkaka na yandi.” Yandi sukaka ve pana, yandi salaka diaka mambu ya nkaka. “Yandi bondilaka Yehowa Nzambi na yandi sambu yandi wila yandi mawa.” Ya kieleka, Manase “landaka kusamba Nzambi.” (2 Bans. 33:10-12) Yehowa pesaka mvutu na bisambu ya Manase. Yehowa bakisaka nde Manase sobaka kibeni sambu mambu yina yandi tubaka na bisambu monisaka yo. Yo yina Yehowa waka kisambu ya Manase ntangu yandi lombaka pardo mpi Yehowa vutulaka yandi na kimfumu. Manase salaka yonso sambu na kumonisa kibeni nde yandi balulaka ntima na masonga yonso. w21.10 4 § 10-11

Yo lombaka nde Akilasi ti Prisila kuyambula bantu yina bo yikamaka ti bo, bo sosa nzo ya nkaka mpi bo yantika diaka kusala kisalu na bo ya kutunga batenta na kisika ya nkaka. Ntangu bo kumaka na Korinto, Akilasi ti Prisila kudipesaka na bisalu ya dibundu mpi bo sadisaka ntumwa Polo na kupesa bampangi kikesa. Na nima, bo kwendaka na bambanza ya nkaka, bisika yina mpusa ya bansamuni vandaka mingi. (Bis. 18:18-21; Bar. 16:3-5) Bo vandaka ti mambu mingi ya kusala mpi bo vandaka ti luzingu ya kiese. Bubu yai mpi, bankwelani lenda landa mbandu ya Prisila ti Akilasi ya kutula mambote ya Kimfumu na kisika ya ntete. Ntangu ya kuluta mbote yina nkento ti bakala lenda solula mambu yina bo ta sala na luzingu na bo kele ntangu bo ke talana sambu na makwela. Kana bankwelani ke kuditudila balukanu na kisalu ya Yehowa mpi bo zole ke sala yonso sambu na kulungisa yo, bo ta mona mutindu Yehowa ta sadisa bo na mitindu mingi.—Lon. 4:12. w21.11 17 § 11-12

Ya kieleka, beto fwete sadila nsiku ya Nzambi ya kulemfukila bibuti na beto. Kuvila ve nde nsiku yina kele na Levi 19:3 ya ke tubila kulemfukila mama mpi tata, kele na nima ya bangogo yai: “Beno fwete vanda santu, sambu mono, Yehowa Nzambi na beno, mono kele santu.” (Levi 19:2) Ntangu beto ke yindula nsiku yina Yehowa pesaka ya kuzitisa bibuti, beto lenda kudiyula nde: ‘Keti mono ke zitisaka kibeni bibuti na mono?’ Kana nge ke mona nde yo lombaka nde nge sala diaka mambu mingi sambu na kuzitisa bo, nge lenda baka lukanu ya kuyidika mambu ya nkaka ntangu yai. Kana na bamvula me luta nge salaka ve mambu mingi sambu na bibuti na nge, nge lenda sala yonso sesepi yai sambu na kulutisa ntangu mingi ti bo mpi sambu na kusadisa bo diaka mingi. To nge lenda pesa bo bima yina bo kele na yo mfunu, nge lenda sadisa bo na mambu ya kimpeve mpi kumonisa bo nde nge ke zolaka bo. Kana nge ke sala mutindu yina, yo ta monisa nde nge ke zitisa nsiku yina kele na Levi 19:3. w21.12 4-5 § 10-12

Ntotila Davidi salaka masumu ya nene. Mu mbandu, yandi salaka bizumba ti Bat-sheba mpi nkutu yandi fwaka bakala na yandi. (2 Sam. 11:2-4, 14, 15, 24) Yo salaka nde Davidi yandi mosi, dibuta na yandi mpi bankento na yandi kuniokwama. (2 Sam. 12:10, 11) Na dibaku ya nkaka, Davidi tudilaka ve Yehowa ntima ya mvimba ntangu yandi tangaka ntalu ya basoda ya Izraele. Inki salamaka? Bantu ya Izraele 70 000 fwaka na kipupa. (2 Sam. 24:1-4, 10-15) Keti nge ke yindula nde Yehowa zolaka kulolula ve Davidi? Kansi Yehowa yindulaka ve mutindu yina. Yehowa tulaka dikebi na mutindu Davidi kangamaka na yandi bamvula yina yonso mpi na mutindu yandi balulaka ntima na masonga yonso. Yo yina, Yehowa lolulaka Davidi sambu na masumu ya nene yina yandi salaka. Yehowa zabaka nde Davidi vandaka kuzola yandi mingi kibeni mpi nde yandi vandaka kuzola kusala mambu ya mbote. Beto ke pesa Yehowa mersi mingi sambu yandi ke tulaka dikebi na bikalulu na beto ya mbote mpi na mambu ya mbote yina beto ke salaka.—1 Bant. 9:4; 1 Bans. 29:10, 17. w21.12 19 § 11-13

Yezu wilaka bantu yina vandaka ti bifu na nitu mawa. Keti nge ke yibuka nsangu yina yandi tindilaka Yoane Mbotiki? Yandi tubaka nde: “Bifwa-meso ke mona, bantu ya makulu-kifu ke tambula, bantu yina kele na maladi ya lepre ke kuma bunkete, bifwa-makutu ke wa, bafwa ke futumuka.” Ntangu bantu yonso monaka mambu ya kuyituka yina Yezu salaka, “bo pesaka Nzambi lukumu.” (Luka 7:20-22) Bakristu ke vandaka na kiese ya kulanda mbandu ya Yezu ya kuwila bantu yina kele ti bifu na nitu mawa. Beto ke sadilaka bo mambu ya mbote, beto ke zitisaka bo mpi beto ke monisilaka bo ntima-nda. Ya kieleka, Yehowa me pesaka beto ve ngolo ya kusala mambu ya kuyituka bonso Yezu. Kansi beto kele ti dibaku ya kusonga bifwa-meso to bantu yina kele bifwa-meso na kimpeve nsangu ya mbote ya me tala paladisu, kisika yina bantu ta vanda ti sante ya mbote mpi kimpeve ya mbote. (Luka 4:18) Nsangu yina ya mbote ke sadisa dezia bantu mingi na kupesa Nzambi lukumu. w21.12 9 § 5

Mambu yina Yakobo vandaka kulonga vandaka kukatuka na Masonuku. Yandi sadilaka Ndinga ya Nzambi sambu na kusadisa bantu yina yandi vandaka kulonga na kubakisa nde, Yehowa ke sakumunaka bantu yina ke kangamaka na yandi mutindu yandi sakumunaka Yobi. Yakobo longaka dilongi yina mbote sambu yandi sadilaka bangogo ya pete mpi yandi tendulaka mambu mbote. Yo sadisaka yandi na kubenda dikebi ya bantu na Yehowa kansi na kimuntu na yandi ve. Dilongi yina beto ke baka: Beto fwete sadila bangogo ya pete ntangu beto ke longa mpi mambu yina beto ke longa fwete katuka na Ndinga ya Nzambi. Ntangu beto ke longa bantu, beto fwete sosa ve kumonisa bo nde beto me zaba mambu mingi. Kansi beto fwete monisa bo mambu mingi yina Yehowa me zaba mpi nde Yehowa ke zolaka bo mingi. (Bar. 11:33) Sambu na kusala yo, beto fwete longa kaka mambu yina kele na Biblia. Beto fwete sadisa bo na kuyindula na mudindu bambandu ya Biblia mpi na kubakisa mutindu Yehowa ke yindulaka, mpi mutindu yandi ke waka na kisika ya kusonga bo mambu yina beto zolaka kusala kana yo vandaka beto. Yo ta pusa bo na kusadila mambu yina bo ke longuka sambu na kusepedisa Yehowa kansi ve sambu na kusepedisa beto. w22.01 11 § 9-10

Nzambi ke zolaka nde beto suka kaka ve na kubuya kusadila bantu ya nkaka mambu ya mbi. Kansi yandi ke zolaka mpi nde beto sadila bo mambu ya nkaka. Mukristu fwete zola nkweno na yandi bonso yandi mosi sambu na kusepedisa Nzambi. Beto tala mutindu Yezu monisaka mfunu ya nsiku yina kele na Levi 19:18. Kilumbu mosi, Mufarize mosi yulaka Yezu nde: “Inki kele nsiku ya kuluta nene na kati ya Nsiku?” Yezu songaka yandi nde “nsiku ya kuluta nene mpi ya ntete” kele yai: Beto fwete zola Yehowa Nzambi na beto na ntima na beto ya mvimba, na moyo na beto ya mvimba, mpi na mabanza na beto yonso. Na nima Yezu vutukilaka mambu yina kele na Levi 19:18 mpi yandi tubaka nde: “Ya zole, ya me fwanana ti yo, yo yai: ‘Nge fwete zola nkweno na nge bonso nge mosi.’” (Mat. 22:35-40) Beto lenda sala mambu mingi sambu na kumonisa nde beto ke zolaka bantu ya nkaka. Mu mbandu, beto fwete sadila mambu yina Levi 19:18 ke tuba. Yo ke tuba nde: ‘Nge fwete vutula ve mbi to kubumbila bantu kimbeni na ntima.’ w21.12 10-11 § 11-13

Yezu tandulaka diboko na yandi, yandi simbaka ntumwa Piere mpi gulusaka yandi. Yo kele mfunu na kuvila ve nde kana Piere landaka kutala Yezu, yandi zolaka kulanda mpi kutambula na zulu ya masa. Kansi ntangu Piere talaka mupepe, yandi yantikaka kuwa boma mingi mpi yandi kumaka ti badute. Yo yina, yandi yantikaka kudinda. (Mat. 14:24-31) Beto lenda baka malongi na mbandu ya Piere. Ntangu Piere basikaka na maswa mpi yantikaka kutambula na nzadi-mungwa, yandi yindulaka ve nde mupepe ta pesa yandi boma mpi nde yandi ta dinda. Yandi zolaka kulanda kutambula na zulu ya masa mpi kukuma kisika Mfumu na yandi vandaka. Kansi yandi kumaka ve kisika ya Mfumu na yandi vandaka sambu yandi waka boma ya mupepe. Bubu yai, beto fwete vanda ti lukwikilu sambu na kukanga ntima na bampasi kaka mutindu Piere vandaka ti mfunu ya lukwikilu sambu na kulanda kutambula na masa. Kana beto yambula kutudila Yehowa ntima mpi kana beto yambula kutudila balusilu na yandi ntima, lukwikilu na beto lenda lemba mpi yo lenda vanda bonso nde basusi ke dindisa beto. Ata beto ke kutana ti bampasi ya nki mutindu, beto fwete landa kutudila Yehowa ntima mpi kutula ntima na ngolo na yandi nde yandi ta sadisa beto. w21.12 17-18 § 6-7

Kisambu, kulonguka mpi kuyindula na mudindu kele na kati ya mambu yina beto fwete sala sambu na kusambila Yehowa. Ntangu beto ke sambaka, beto ke solulaka ti Tata na beto ya zulu yina ke zolaka beto mingi. Ntangu beto ke longukaka Biblia, yo ke sadisaka beto na kuzaba Nzambi yina me luta bantu yonso na mayele. (Bing. 2:1-5) Ntangu beto ke yindulaka na mudindu mambu yina beto me longuka na yina me tala Yehowa, beto ke yindulaka bikalulu na yandi ya mbote mpi mambu ya mbote yina yandi ta sala sambu na beto mpi sambu na bantu yonso. Yo kele kibeni mutindu ya mbote ya kusadila ntangu na nge. Kansi nki lenda sadisa beto na kusadila mbote kibeni mwa ntangu yina beto kele ti yo? Kana mpila kele, sosa kisika ya pima. Beto tadila mbandu ya Yezu. Na ntwala nde Yezu kuyantika kisalu ya kulonga nsangu ya mbote awa na ntoto, yandi salaka bilumbu 40 na ntoto ya zelo na zelo. (Luka 4:1, 2) Na kisika yina ya pima, Yezu sambaka Yehowa mpi yandi yindulaka na mudindu mambu yina Tata na yandi vandaka kuzola nde yandi sala. Yo sadisaka yandi na kuyilama sambu na kununga bampasi yina yandi zolaka kukutana ti yo. w22.01 27-28 § 7-8

Nkuluntu mosi to mpangi mosi ya kuyela na kimpeve lenda songa beto diambu mosi yina beto fwete sala. Kana muntu yina ke zolaka beto mingi me pesa beto ndongisila yina me katuka na Biblia, beto fwete sadila yo. Ya kieleka, yo lenda vanda mpasi sambu beto ndima ndongisila ya muntu ya nkaka. Yo lenda pesa beto nkutu makasi. Sambu na nki? Yo lenda vanda mpasi na kundima ndongisila kana muntu yina me pesa beto yo ke songa beto na pwelele yonso kifu yina beto me sala. (Lon. 7:9) Beto lenda sosa kudinungisa. Beto lenda kuma ti bangindu ya mbi sambu na bikuma yina pusaka yandi na kupesa beto bandongisila yina to beto lenda mona nde mutindu na yandi ya kupesa beto bandongisila vandaka mbote ve. Nkutu beto lenda pesa yandi foti mpi kutuba nde: ‘Yandi kele ve ti nswa ya kupesa mono ndongisila. Yandi ke salaka mpi bifu.’ Mpi kana beto me sepela ve ti ndongisila yina, beto lenda buya yo to beto lenda lomba muntu ya nkaka ndongisila sambu beto ke zola nde yandi songa beto mambu yina ke sepedisa beto. w22.02 8-9 § 2-4

Keti luzingu na nsi-ntoto ya mpa lenda vanda ti mwa mambu ya mpasi yina lenda sala nde beto tudila diaka ve Yehowa ntima na mambu yonso? Mu mbandu beto tadila mambu yina salamaka ntangu fioti na nima ntangu bantu ya Izraele basikaka na kimpika na Ezipte. Bantu ya nkaka yantikaka kubokuta sambu na madia ya kitoko yina bo vandaka kudia kuna mpi bo vandaka kuzola ve mana yina Yehowa vandaka kupesa bo. (Kut. 11:4-6; 21:5) Keti beto lenda kuma mpi ti bangindu ya mutindu yina na nima ya mpasi ya nene? Beto ke zaba ve kisalu yina yo ta lomba sambu na kutula ntoto bunkete mpi kukumisa yo paladisu malembe-malembe. Ntembe kele ve nde, kisalu ya kusala ta vanda mingi mpi na luyantiku luzingu lenda vanda ve pete. Keti beto ta bokuta sambu na bima yina Yehowa ta pesa beto na ntangu yina? Ya kieleka, kana beto ke pesa Yehowa mersi mingi sambu na bima yina yandi ke pesa beto bubu yai, ntembe kele ve nde beto ta sala mpi mutindu mosi na bilumbu ke kwisa. w22.02 7 § 18-19

Bangogo “Muyuda mosi” mpi “beno” yina Biblia tubilaka ya kele na Zekaria 8:23 ke tadila kimvuka yina mosi, disongidila Bakristu yina bo me tulaka mafuta bayina kele awa na ntoto. (Bar. 2:28, 29) “Bantu kumi ya bandinga yonso ya makanda” kele mameme ya nkaka. Bo me “simba ngolo,” disongidila bo me kangamaka ngolo ti Bakristu yina bo me tulaka mafuta mpi bo me vukanaka ti bo na lusambu ya bunkete. Mutindu mosi, Yehowa lungisaka mambu ya kele na Ezekiele 37:15-19, 24, 25 mutindu yandi me salaka nde Bakristu yina bo me tulaka mafuta mpi mameme ya nkaka kusala na kimvuka mpi na bumosi. Baverse yina tubilaka bitini zole ya banti. Bantu yina kele ti kivuvu ya kuzinga na zulu kele bonso kitini ya nti “sambu na Yuda” (dikanda yina bo vandaka kupona bantotila ya Izraele), mpi bantu yina kele ti kivuvu ya kuzinga awa na ntoto kele bonso kitini yina ya nkaka ya nti “ya Efrayimi.” Yo lombaka nde Yehowa kuvukisa bitini yina zole ya banti sambu yo kuma “nti mosi.” Yo ke tendula nde bo ke salaka na bumosi na lutwadisu ya Ntotila mosi Kristu Yezu.—Yoa. 10:16. w22.01 22 § 9-10

Yezu monisaka nde bantu ya nkaka vandaka kupesa bansukami makabu kansi bo vandaka kusala yonso sambu bantu kumona bo mpi kusikisa bo. Mambu yina bo vandaka kusala vandaka mbote kansi Yehowa vandaka ve kusepela ti yo. (Mat. 6:2-4) Beto ta monisa kibeni nde beto kele ti kikalulu ya bumbote kana beto ke sala ve mambu ya mbote ti bikuma ya mbi. Nge lenda kudiyula nde: ‘Keti mono ke zabaka mambu ya mbote mpi keti mono ke salaka yo kibeni? Inki ke pusaka mono na kusala mambu ya mbote?’ Mpeve na yandi kele ngolo mingi mpi yo ke salaka. (Kuy. 1:2) Yo yina, konso kikalulu ya mbuma ya mpeve fwete pusa beto na kusala mambu. Mu mbandu, Yakobo sonikaka nde: “Lukwikilu yina me konda bisalu kele ya kufwa.” (Yak. 2:26) Yo kele mpi mutindu mosi ti bikalulu yonso ya nkaka ya mbuma ya mpeve ya Nzambi. Konso ntangu yina beto ke monisaka yo, beto ke monisaka pwelele nde mpeve santu ya Nzambi ke sadisa beto. w22.03 11-12 § 14-16

Mbala ya nkaka, beto ke salaka mambu ya kimpeve mbala na mbala mpi beto ke sadilaka bantu mambu ya mbote. Kansi ntumwa Piere songaka Bakristu na kusala diaka diambu mosi ya mfunu. Na ntwala nde Piere kusonga beto na kukuma bantu ya santu na bikalulu na beto yonso, yandi tubaka nde: “Beno yidika mabanza na beno sambu na kisalu.” (1 Pie. 1:13) Inki kele kisalu yango? Piere tubaka nde bampangi ya Kristu yina bo me tulaka mafuta ta “zabisa bisika yonso bikalulu ya kuluta mbote ya Muntu yina bingaka” bo. (1 Pie. 2:9) Bakristu yonso bubu yai kele ti dibaku ya kusala kisalu ya kuluta mfunu, kisalu yina ke sadisaka bantu mingi kuluta konso kisalu yina beto ke salaka. Beto bantu ya santu, beto kele ti dibaku ya nene ya kusala kisalu ya kusamuna mpi ya kulonga nsangu ya mbote mbala na mbala ti kikesa yonso. (Mar. 13:10) Kana beto ke sala yo, beto ta monisa nde beto ke zolaka Nzambi mpi bantu ya nkaka. Beto ta monisa mpi nde beto ke zola kukuma bantu ya santu na bikalulu na beto yonso. w21.12 13 § 18

Ntumwa Polo vandaka kuyindula mambu ya mbote sambu na bampangi. Kansi Polo zabaka nde kana muntu me sala kifu, yo ke tendula ve kaka nde yandi kele muntu ya mbi. Yandi vandaka kuzola bampangi mpi yandi vandaka kutula dikebi na bikalulu na bo ya mbote. Kana bo ke kuka ve kusala ntangu yonso mambu ya mbote, yandi vandaka kundimisa bo nde bo kele ti bikuma ya mbote mpi nde bo kele kaka ti mfunu ya lusadisu. Beto tadila mutindu Polo sadilaka bampangi-bankento zole mambu na dibundu ya Filipi. (Bafil. 4:1-3) Mbala ya kaka Evodia ti Sentishe vandaka ti mavwanga mpi bo vandaka diaka ve banduku. Polo vandaka ve makambu ngolo mpi yandi vandaka ve kutuba mambu ya mbi sambu na bo. Kansi yandi tulaka dikebi na bikalulu na bo ya mbote. Bampangi-bankento yina vandaka kusambila Yehowa na mutindu ya mbote banda bamvula mingi. Polo zabaka nde Yehowa vandaka kuzola bo. Polo vandaka kuyindula mambu ya mbote sambu na bampangi-bankento yina. Yo yina, yo sadisaka yandi na kupesa bo kikesa mpi na kusadisa bo na kumanisa mavwanga na bo. Polo vandaka kutula dikebi na bikalulu ya mbote ya bampangi. Yo sadisaka yandi na kulanda kuvanda na kiese mpi na kulanda kuwakana mbote ti bampangi na dibundu. w22.03 30 § 16-18

Ngemba yina Yehowa ke pesaka ta sadisa beto na kudiwa mbote mpi na kudiyangisa ve. Mpangi-nkento Luz monaka kieleka ya diambu yina. Yandi ke tuba nde: “Mono vandaka kudiwa mono mosi. Bantangu ya nkaka, yo vandaka kupusa mono na kuyindula nde Yehowa ke zolaka mono ve. Kansi kana mono me kudiwa mono mosi, mono vandaka kusonga yo Yehowa mbala mosi. Kisambu vandaka kusadisa mono na kudiwa mbote.” Mutindu mbandu ya mpangi Luz ke monisa yo, kisambu ta sadisa beto na kukuma na ngemba. (Bafil. 4:6, 7) Yehowa ti Yezu ta pesa beto mpi kikesa, kana muntu yina beto vandaka kuzola me fwa. Beto me longuka mpi nde beto fwete wila bantu mawa mpi kulonga bo nsangu ya mbote sambu Yehowa Nzambi ti Yezu Kristu ke wilaka mpi bantu mawa. Beto me longuka diaka nde, beto ke bakaka kikesa mutindu beto me zaba nde Yehowa ti Mwana na yandi yina yandi ke zolaka mingi ke zabaka mbote mutindu beto ke waka kana beto me lemba nitu mpi bo ke zola kusadisa beto na kukanga ntima. Beto ke vingila ti mpusa ya ngolo ntangu Yehowa ta “kusula mansanga yonso na meso na [beto].”—Kus. 21:4. w22.01 15 § 7; 19 § 19-20

Yezu tubilaka bakielo zole yina ke nataka na banzila zole; nzila ya “nene” mpi nzila yina kele “nkaka.” (Mat. 7:14) Nzila ya tatu kele ve. Beto fwete pona nzila yina beto ta kwenda. Yo kele lukanu ya kuluta mfunu yina beto fwete baka sambu nzila yina ke nataka na luzingu ya mvula na mvula kele kaka mosi. Nzila ya “nene” kele nzila yina bantu mingi ke kwendaka sambu yo kele ve nkaka. Diambu ya mawa kele nde, bantu mingi me bakaka lukanu ya kubikala na nzila yina mpi ya kusala mambu yina bantu mingi ya kele na nzila yango ke salaka. Bo ke zabaka ve nde Satana Diabulu ke salaka yonso sambu bantu kulanda nzila yina ya ke nataka na lufwa. (1 Bak. 6:9, 10; 1 Yoa. 5:19) Nzila ya “nene” me swaswana ti nzila ya “nkaka” mpi Yezu tubaka nde bantu fioti mpamba ke zwaka yo. Sambu na nki? Na verse yina ke landa, Yezu kebisaka balongoki na yandi sambu na baprofete ya luvunu.—Mat. 7:15. w21.12 22-23 § 3-5