Novembre

Yehowa ke sadisaka beto na mitindu mingi. Yandi lenda sadisa nge na kuvanda pima ntangu muntu mosi ke songa nge mambu ya mbi na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote. Yandi lenda sadisa nge mpi na kuyibuka verse ya me fwana sambu na kutangila muntu yina me sepela ti nsangu. Yandi ke pesaka nge ngolo ya kulanda kulonga nsangu ya mbote ata bantu ya nkaka ke buyaka kundima nsangu yango. (Yer. 20:7-9) Yehowa ke sadilaka beto mpi mambu ya mbote ntangu yandi ke longaka beto mutindu ya kulonga nsangu ya mbote. Na balukutakanu ya kati-kati ya mposo, beto ke landaka bambandu ya masolo ti muntu mpi beto lenda sadila yo na kisalu ya kulonga bantu nsangu ya mbote. Na luyantiku, beto lenda wa mwa boma ya kusadila bambandu yina. Kansi kana beto sadila yo, beto lenda bakisa nde bantu ya teritware na beto me sepela ti yo. Na balukutakanu ya dibundu mpi na balukutakanu ya distrike, bo ke longaka beto mitindu ya nkaka ya kulonga bantu nsangu ya mbote yina beto me mekaka ntete ve. Sambu na kusala yo, yo lenda lomba nde beto katuka na kisika ya kitoko yina beto ke salaka, kansi kana beto sala yo, Yehowa ta sakumuna beto. w21.08 27 § 5-6

Na mukanda yina yandi sonikilaka Bakristu ya Korinto, ntumwa Polo pesaka bo bandongisila ya ngolo. Na nima ya kusonikila bo mukanda yina, yandi tindilaka bo Tito. Kansi yandi waka kiese mingi ntangu yandi zabaka nde bo ndimaka ndongisila yina mpi bo sadilaka yo. (2 Bak. 7:6, 7) Bankuluntu lenda landa mbandu ya Polo kana bo ke lutisa ntangu ti bampangi. Mu mbandu, bo lenda kuma na balukutakanu na ntwala sambu na kusolula ti bampangi sambu na kupesa bo kikesa. Yo ke bakaka kaka mwa ntangu fioti sambu na kupesa mpangi kikesa yina yandi kele ti yo mfunu na zola yonso. (Bar. 1:12) Nkuluntu yina ke landaka mbandu ya Polo ta sadila Ndinga ya Nzambi sambu na kupesa bampangi kikesa mpi kundimisa bo nde Nzambi ke zolaka bo. Yandi ke sosaka mabaku ya kusikisa bo. Kana yo ke lomba nde nkuluntu kupesa ndongisila, yandi ke sadilaka Ndinga ya Nzambi sambu na kupesa yo. Yandi ke tubaka mambu pwelele mpi na mutindu ya mbote sambu yandi ke zola nde muntu yina yandi ke pesa ndongisila kundima mpi kusadila yo.—Bag. 6:1. w22.03 28-29 § 11-12

Bubu yai, Yehowa ke pesaka bansadi na yandi “ngolo yina me luta ngolo ya bantu” sambu bo landa kusadila yandi na kwikama yonso. Yehowa ke pesaka beto ngolo na nsadisa ya kisambu. Na Baefezo 6:18, ntumwa Polo ke siamisa beto na kusamba Nzambi na “konso dibaku.” Nzambi ta pesa beto kikesa. Bantangu ya nkaka, yo lenda vanda mpasi na kukanga ntima na mambu yina beto ke kutana ti yo mpi beto lenda zaba ve mambu yina beto lenda tuba na kisambu. Kansi Yehowa ke lomba beto na kusamba yandi ata yo kele mpasi na kutendudila yandi mambu yina beto ke kutana ti yo. (Bar. 8:26, 27) Yehowa ke pesaka beto mpi ngolo na nzila ya Biblia. Polo vandaka kutanga Masonuku sambu na kubaka ngolo mpi kikesa, beto mpi fwete sala bonso yandi. (Bar. 15:4) Kana beto ke tanga Biblia mpi ke yindulula mambu yina beto ke tanga, Yehowa lenda sadila mpeve santu na yandi sambu yo sadisa beto na kubakisa mutindu Biblia lenda sadisa beto.—Baeb. 4:12. w21.05 22 § 8-10

Beto me zaba nde yo kele mfunu mingi na kulonga bantu kansi beto lenda kutana ti mambu yina lenda sala nde beto kuka ve kukumisa bantu balongoki. Mambu ya luzingu na beto lenda sala nde beto sala ve mingi na kisalu ya kukumisa bantu balongoki. Mu mbandu, bansamuni ya nkaka me kuma bambuta to bo ke belaka. Keti nge mpi me kuma mbuta to nge ke belaka? Kana yo kele mpidina, kuvila ve nde beto me bakisa nde beto lenda longuka mbote Biblia ti bantu na nzila ya ba-apareyi. Nge lenda vanda na nzo na nge mpi nge ke longuka Biblia ti muntu. Kusala mutindu yai kele ti mambote ya nkaka. Bantu ya nkaka lenda sepela kulonguka Biblia ti beto kansi bo ke vandaka ve na banzo na bo na bantangu yina beto ke samunaka. Bo ke vandaka na banzo na bo na suka-suka mpi na mpimpa. Keti nge lenda longuka Biblia ti muntu na bantangu yina? Yezu longaka Nikodemo na mpimpa sambu yo vandaka ntangu yina Nikodemo zolaka nde Yezu kulonga yandi.—Yoa. 3:1, 2. w21.07 5 § 10-11

Na bilumbu ya Yezu, balongoki ya Yoane Mbotiki yitukaka mingi sambu balongoki ya Yezu vandaka kubuya ve madia. Yezu tendudilaka bo nde balongoki na yandi vandaka ve ti kikuma ya kubuya madia sambu yandi vandaka ti bo. (Mat. 9:14-17) Ata mpidina, Bafarize mpi bambeni ya nkaka ya Yezu buyaka yandi sambu yandi vandaka kulanda ve bikalulu na bo. Bo waka makasi ntangu Yezu belulaka bambefo na kilumbu ya Kisabatu. (Mar. 3:1-6; Yoa. 9:16) Bo vandaka na kiese ya kutuba nde bo ke zitisa Kisabatu kansi bo vandaka kubika nde bantu kusala mumbongo na tempelo mpi bo vandaka kumona yo ve mbi. Bo waka makasi mingi ntangu Yezu buyisaka bo. (Mat. 21:12, 13, 15) Bantu yina Yezu longaka na sinagoga na Nazareti waka makasi mingi ntangu yandi sadilaka bambandu na disolo ya bantu ya Izraele sambu na kumonisa bo nde bo vandaka bantu ya bwimi mpi bo vandaka ve ti lukwikilu. (Luka 4:16, 25-30) Bantu mingi buyaka Yezu sambu yandi salaka ve mambu yina bo vandaka kuyindula nde yandi ta sala.—Mat. 11:16-19. w21.05 5-6 § 13-14

Yehowa ke sadilaka bambandu ya bansadi na yandi ya ntangu ya ntama sambu na kusadisa beto na kubuya lulendo mpi nzala ya ngolo ya kuvanda ti bima mingi. Satana Diabulu kele muntu ya ntete yina monisaka nzala ya ngolo ya kuvanda ti bima mingi. Sambu Satana vandaka wanzio ya Yehowa, yo fwete vanda nde yandi vandaka ti mikumba mingi ya mbote. Kansi yandi zolaka kuvanda ti bima mingi. Yandi zolaka nde bantu kusambila yandi mutindu bo ke sambilaka Yehowa. Satana ke zolaka nde beto kuma bonso yandi, yo yina yandi ke zolaka kupusa beto na kusepela ve ti bima yina beto kele ti yo. Mbala ya ntete yina yandi sadilaka mutambu yai kele ntangu yandi solulaka ti Eva. Yehowa pesaka Eva ti bakala na yandi madia mingi disongidila “mbuma ya konso nti ya kilanga” katula kaka mbuma ya nti mosi. (Kuy. 2:16) Kansi Satana kusaka Eva na kudia mbuma ya nti yina Yehowa buyisaka bo. Eva sepelaka ve ti bima yina yandi vandaka ti yo; yandi zolaka kuvanda ti bima mingi. Beto me zaba mambu yina kuminaka yandi. Yandi salaka disumu mpi nsuka-nsuka yandi fwaka.—Kuy. 3:6, 19. w21.06 14 § 2-3; 17 § 9

Yehowa zolaka nde bo buta bana mpi bo tanina ntoto, kisika yina yandi pesaka bo na kuzinga. Kana Adami ti Eva lemfukilaka Yehowa mpi kana bo salaka mambu yina yandi lombaka bo na kusala, bo ti bana na bo zolaka kubikala na dibuta ya Yehowa mvula na mvula. Yehowa pesaka Adami ti Eva kisika mosi ya mfunu na dibuta na yandi. Na Nkunga 8:5, Davidi tubaka mambu yai na yina me tala mutindu Yehowa salaka muntu. Yandi tubaka nde: “Nge kulumusaka yandi mwa fioti na nsi ya bawanzio, mpi nge pesaka yandi nkembo ti lukumu.” Ya kieleka, Nzambi me pesaka ve bantu ngolo, mayele mpi makuki kiteso mosi ti bawanzio. (Nk. 103:20) Bantu kele “mwa fioti na nsi” ya bawanzio. Diambu ya mawa kele nde, Adami ti Eva vandaka diaka ve na dibuta ya Yehowa. Yo me natilaka bana na bo bampasi. Kansi Yehowa me sobaka ve lukanu na yandi. Yandi ke zolaka nde bantu ya bulemfu kuvanda bana na yandi mvula na mvula. w21.08 2-3 § 2-4

Bubu yai, bantu mingi ke telemina bansadi ya Yehowa. Mu mbandu, bansadi ya nkaka ya Yehowa ke zingaka na bansi yina bamfumu ya luyalu me buyisaka kisalu na beto mpi bo lenda tula bampangi na beto na boloko mpi bo lenda ‘nata bo na ntwala ya baguvernere mpi ya bantotila’ sambu na kuta kimbangi. (Mat. 10:17, 18) Bampangi ya nkaka ke kutanaka ti mbangika ya mutindu ya nkaka. Bo ke zingaka na bansi yina bamfumu ya luyalu ke buyisaka ve Bambangi ya Yehowa na kusambila Yehowa. Kansi bo ke kutanaka ti mbangika ya bantu ya mabuta na bo yina ke salaka yonso sambu na kukanga bo nzila ya kusambila Yehowa. (Mat. 10:32-36) Mbala mingi, ntangu bantu yina ke teleminaka bansadi ya Yehowa ke bakisaka nde, bansadi ya Yehowa ke lemba ve nitu, bo ke yambulaka kutelemina bo. Bantu ya nkaka yina vandaka kutelemina ngolo Bambangi ya Yehowa me kumaka Bambangi ya Yehowa ya kikesa. Kana bantu ke telemina nge, kuyambula ve kusadila Yehowa. Vanda kikesa. Yehowa ke sadisa nge na nzila ya mpeve santu na yandi yina kele ngolo mingi. Yo yina, kuwa ve boma. w22.03 16 § 8

Biblia ke monisa nde Yehowa ke mengaka “meso ya lulendo, ludimi ya ke kusaka, mpi maboko yina ke tiamunaka menga ya muntu yina me sala kima ve.” (Bing. 6:16, 17) Yo ke tuba diaka nde Yehowa “ke mengaka muntu ya mubulu mpi ya ke kusaka.” (Nk. 5:6) Yehowa ke mengaka mingi kibeni mambu yina ya mbi. Yo yina, yandi fwaka bantu yonso ya mbi na bilumbu ya Noa sambu bo fulusaka ntoto ti mubulu. (Kuy. 6:13) Diaka, na nzila ya profete Malaki, Yehowa tubaka nde yandi ke mengaka bantu yina ke sadilaka bankwelani na bo mambu ya mbi sambu na kufwa makwela ti nkwelani yina me sala ve kima ya mbi. Yehowa ke buyaka lusambu na bo mpi yandi ta sambisa bo sambu na mambu ya mbi yina bo ke salaka. (Mal. 2:13-16; Baeb. 13:4) Yehowa ke zolaka nde beto “menga mambu ya mbi.” (Bar. 12:9) ‘Kumenga’ kima ke tendula kubuya yo kibeni na ntima ya mvimba, kuwa yo nzanzi mpi kuzola yo ve ata fioti. Mutindu mosi, ngindu ya kusala kima yina Yehowa ke mengaka fwete sepedisa beto ve ata fioti mpi beto fwete zola yo ve. w22.03 4-5 § 11-12

Kubika fioti, Tata na beto ya zulu ta pesa beto balusakumunu mingi na nzila ya Kimfumu na yandi. Bantu yina ke landa kuvingila Yehowa ta baka mambote mingi bubu yai mpi na nsi-ntoto ya mpa. Ntangu bansadi ya Nzambi ta kota na nsi-ntoto ya mpa, bo ta vandaka diaka ve ti basusi mpi bo ta kutana diaka ve ti bampasi yina bo ke kutana ti yo bubu yai. Mambu ya mbi mpi bampasi ta vanda diaka ve. (Kus. 21:4) Beto ta kudiyangisaka ve sambu na bima yina beto kele ti yo mfunu sambu bima ta vanda mingi. (Nk. 72:16; Yez. 54:13) Yo ta vanda diambu ya mbote kibeni. Ntangu Yehowa ke sadisaka beto na kuyambula bikalulu ya mbi mpi na kukuma bikalulu ya mbote sambu na kusepedisa yandi, yandi ke yidikaka beto sambu na kuzinga na nsi ya luyalu na yandi. Kulemba ve nitu mpi kuyambula ve kusadila Yehowa. Luzingu ya mbote kele na ntwala. Sambu beto ke vingila luzingu yina ya kitoko, beto fwete vingila ti ntima-nda yonso nde Yehowa kumanisa kisalu na yandi. w21.08 13 § 17-19

Mwa bilumbu na nima ya kuwa mambu yina ntumwa Polo sonikilaka Bakristu yina vandaka kuzinga na Yudea, yo lombaka nde bo yambula banzo na bo, bisalu na bo, bantu ya mabuta na bo yina vandaka ve kusambila Yehowa mpi bo ‘yantika kutina na bangumba.’ (Mat. 24:16) Ntembe kele ve nde na ntangu yina, yo vandaka kibeni mfunu nde bo sadisana. Na ntwala nde mambu yina kusalama, kana bo vandaka kusadila dezia ndongisila ya Polo ya kuvanda ti kikalulu ya kukaba, yo zolaka kuvanda pete sambu bo yikama ti luzingu na bo ya mpa. Bampangi ta songa beto ve ntangu yonso kima yina bo kele ti yo mfunu. Yo yina, vanda muntu yina bo ke solulaka ti yandi kukonda mpasi. Ntembe kele ve nde nge ke zaba bampangi ya dibundu na beno yina ke sadisaka ntangu yonso bantu ya nkaka kukonda mpasi. Bo ta yindula ve ata fioti nde beto ke yangisa bo kana beto lomba bo lusadisu. Beto ke zaba nde bo ta ndima kusadisa beto ntangu yonso mpi beto ke zola kuvanda bonso bo. w22.02 23-24 § 13-15

Na bamvula me katuka kuluta, bo vukisaka mabundu mingi mpi yo salaka nde mabundu ya nkaka kukuma na nziunga ya nkaka. Kana bo me tinda beto na dibundu ya nkaka, yo lenda vanda mpasi na kuyambula banduku na beto mpi dibuta na beto na dibundu yina beto vandaka. Keti Yehowa ke songaka bankuluntu dibundu yina bo fwete tinda konso nsamuni? Ve. Yo yina yo lenda vanda mpasi sambu beto landa lutwadisu yina bankuluntu ke pesa. Kansi Yehowa ke tudilaka bankuluntu ntima ntangu bo ke bakaka balukanu ya mutindu yina. Beto fwete tudila bo mpi ntima. Sambu na nki beto fwete ndima balukanu yina bankuluntu ke baka mpi kusadila yo ata kana balukanu yango ke sepedisa beto ve? Sambu kana beto sala mutindu yina, beto ta sala nde bansadi ya Yehowa kuvanda na bumosi. Mabundu ke kumaka ngolo kana bampangi yonso ke sadila na kudikulumusa yonso balukanu yina bankuluntu ke baka. (Baeb. 13:17) Diambu ya kuluta mfunu kele nde, beto ta monisa Yehowa nde beto ke tudila yandi ntima kana beto ke ndima balukanu ya bampangi yina kele ti mikumba yina yandi me ponaka sambu na kukeba beto.—Bis. 20:28. w22.02 4-5 § 9-10

Kana nge kele mpangi-bakala yina me bakaka mbotika, nge lenda sala ngolo sambu na kukuma kutuba mbote mpi kulonga mbote. Sambu na nki? Sambu kana nge ke “kudipesa na” kutanga, na kutuba mpi na kulonga nge ta sadisa bantu yina ke widikila nge. (1 Tim. 4:15) Nge lenda kuditudila lukanu ya kulonguka mpi ya kusadila konso dilongi ya kele na kamukanda Kudipesa na Kutanga mpi na Kulonga. Longuka ntete dilongi mosi. Sadila yo mbote-mbote na nzo mpi sala ngolo na kusadila dilongi yango ntangu nge ke sala masolo na balukutakanu. Lomba bandongisila na kilandi ya ndongisi to na bankuluntu ya nkaka yina “ke salaka ngolo na kutuba mpi na kulonga.” (1 Tim. 5:17) Tula dikebi na kusadila dilongi yina kele na kamukanda Kulonga mpi sadisa bantu yina ke widikila nge na kukumisa lukwikilu na bo ngolo to na kusadila mambu yina bo ke longuka. Kana nge sala mutindu yina, nge ta kuma ti kiese mingi, bo mpi ta kuma ti kiese mingi. w21.08 24 § 17

Kana beto ke tadila bantu ya nkaka nde bo me luta beto, beto ta tesana ve ti bampangi yina lenda zaba kusala mambu ya nkaka mbote kuluta beto. Beto ta sepela ti bo na kisika ya kutesana ti bo, mingi-mingi kana bo ke sadila mayele yina bo kele ti yo na kisalu ya Yehowa sambu na kupesa yandi lukumu. Kana beto yonso kusala mutindu yina, dibundu ta vanda na ngemba mpi na bumosi. Kana beto kele ti kikalulu ya kudikulumusa, disongidila, kana beto ke bakisa nde kele ti mambu ya nkaka yina beto ta kuka ve kusala, yo ta sadisa beto na kuwila ve bantu kimpala. Beto ta sosa ve kumonisa nde beto kele mayele mingi to beto ke salaka mambu mbote kuluta bantu ya nkaka. Na kisika ya kuwila bantu kimpala, beto ta sosa kulonguka mambu yina beto me zaba ve kusala na bampangi yina me zaba kusala yo mbote kuluta beto. Mu mbandu, kana mpangi mosi na dibundu ke salaka badiskure ya kitoko, beto lenda yula yandi mutindu yandi ke yidikaka badiskure na yandi. Kana mpangi-nkento mosi ke lambaka mbote, beto lenda yula yandi mutindu yandi ke salaka sambu yo sadisa beto mpi na kukuma kulamba mbote. w21.07 16 § 8-9

Na mukanda ya Kutanga, Biblia ke tuba nde Yehowa tubaka nde bo fwa muntu mosi ya Izraele sambu yandi lokutaka bankuni na Kisabatu. Na 2 Samuele, Biblia ke tuba nde bamvula mingi na nima, Yehowa lolulaka ntotila Davidi ntangu yandi salaka bizumba mpi ntangu yandi fwaka muntu. (Kut. 15:32, 35; 2 Sam. 12:9, 13) Beto lenda kudiyula nde: ‘Sambu na nki Yehowa lolulaka Davidi ntangu yandi fwaka muntu mpi salaka bizumba kansi yandi tubaka nde bo fwa muntu ya nkaka yina salaka diambu yina monanaka bonso nde yo vandaka ve disumu ya nene?’ Biblia ke tubaka ve ntangu yonso mambu yonso ya disolo yina yo ke tubila. Mu mbandu, beto me zaba nde Davidi balulaka ntima na masonga yonso ntangu yandi salaka mambu yina ya mbi. (Nk. 51:2-4) Kansi beto me zaba ve nki muntu yina fwaka nsiku ya Kisabatu salaka na nima. Keti yandi waka mpasi sambu na diambu yina yandi salaka? Keti yandi fwaka dezia bansiku ya Yehowa na ntwala ya kufwa nsiku yina ya Kisabatu? Keti yandi tulaka ve dikebi na balukebisu yina Yehowa pesaka to yandi buyaka yo? Biblia ke tubila yo ve. Ata mpidina, mambu yina beto me zaba na yina me tala Nzambi na beto me fwana mpi beto ke ndima kibeni nde yandi kele “ya lunungu na banzila na yandi yonso.”—Nk. 145:17. w22.02 2-3 § 3-4

Muntu yina ke zabaka bandilu na yandi, ke zabaka mambu yina yandi ta kuka kusala mpi yina yandi ta kuka ve kusala. Yo yina, yandi ke landaka kuvanda na kiese mpi yandi ke salaka ngolo. Beto lenda fwanisa muntu yina ke zabaka bandilu na yandi ti shofere yina ke pusa kamio na ngumba. Yandi fwete kulumusa vitesi sambu na kumata ngumba yina mbote. Ya kieleka, yandi ta mata ngumba yina malembe-malembe kansi yandi ta landa kaka kukwenda na ntwala. Mutindu mosi, muntu yina ke zabaka bandilu na yandi, ke zabaka ntangu yina yo ta lomba nde yandi “kulumusa vitesi” sambu na kulanda kusadila Yehowa mpi kusadisa bampangi. (Bafil. 4:5) Beto tadila mbandu ya Barzilai. Yandi vandaka ti bamvula 80 ntangu ntotila Davidi bingaka yandi sambu na kusala na nzo na yandi. Barzilai buyaka kusala na nzo ya ntotila sambu yandi zabaka bandilu na yandi. Yandi zabaka nde yandi ta kuka ve kusala mingi. Yo yina yandi pesaka ntotila Davidi, Kimami yina vandaka leke sambu na kusala na kisika na yandi. (2 Sam. 19:35-37) Bonso Barzilai, bampangi ya minunu ke vandaka na kiese ya kubika nde baleke kulungisa mikumba yina bo vandaka kulungisa na dibundu. w21.09 10 § 6-7

Keti nge ke kukaka ve kundima nde Yehowa kele Tata ya zola? Bantu ya nkaka ke kukaka ve kundima nde yandi kele Tata ya zola. Kana tata yina me butaka beto vandaka kuzola beto ve, yo lenda vanda mpasi sambu beto ndima nde Yehowa kele Tata ya zola. Kansi yo ke pesa beto kikesa na kuzaba nde Yehowa ke zabaka mutindu beto ke kudiwaka mpi sambu na nki beto ke kudiwaka mutindu yina. Yandi ke zolaka kuvanda pene-pene na beto. Yo yina Ndinga na yandi ke tuba nde: “Beno kwenda pene-pene na Nzambi, ebuna yandi ta kwisa pene-pene na beno.” (Yak. 4:8) Yehowa ke zolaka beto mpi yandi ke tuba nde yandi ta vanda Tata na beto ya kuluta mbote. Yezu lenda sadisa beto na kukwenda pene-pene ya Yehowa. Yandi ke zabaka Yehowa mbote kibeni mpi yandi ke monisaka bikalulu ya Yehowa na mutindu ya kukuka. Yo yina yandi tubaka nde: “Muntu yina me mona mono me mona mpi Tata.” (Yoa. 14:9) Bonso yaya na kati ya dibuta, Yezu ke longaka beto mutindu ya kuzitisa Tata na beto mpi mutindu ya kulemfukila yandi. Yandi ke longaka beto mpi mutindu ya kusala mambu yina ta sepedisa Tata na beto mpi mutindu ya kusala mambu yina ta sala nde yandi ndima beto. Kansi Yezu ke sadisaka beto mingi-mingi na kubakisa nde Yehowa kele Tata ya mbote kibeni mpi yandi ke zolaka beto. w21.09 21 § 4-5

Bansadi ya Yehowa ke sambilaka Nzambi mosi kaka ya kieleka na bumosi. Yehowa me pesaka bankuluntu mukumba ya nene kibeni ya kutula bunkete na dibundu. Kana Mukristu mosi me sala disumu ya nene, Yehowa ke lombaka bankuluntu na kutala kana yo ke lomba nde yandi bikala na dibundu to ve. Bo fwete tala mpi kana muntu yango me balula kibeni ntima sambu na disumu yina yandi salaka. Yandi lenda tuba nde yandi me balula ntima. Keti yandi ke menga kibeni disumu yina yandi salaka? Keti yandi me baka lukanu ya kuvutukila yo diaka ve? Kana banduku ya mbi bantu pusaka yandi na kusala disumu yina, keti yandi me ndima kibeni na kufwa kinduku ti bo? Bankuluntu ke sambaka Yehowa. Bo ke talaka mambu yonso ya me tala disumu yina mpi mambu yina Biblia ke tuba. Bo ke talaka mpi mutindu muntu yina me sala disumu ke wa sambu na disumu yina yandi salaka. Na nima, bo ke talaka kana yo ke lomba nde yandi bikala na dibundu to ve. Bantangu ya nkaka, bo fwete basisa yandi na dibundu.—1 Bak. 5:11-13. w22.02 5 § 11-12

Ata beto me bakaka mbotika bilumbu fioti me luta to bamvula mingi me luta, beto yonso fwete vanda ti kimuntu yina Yehowa ke zolaka. Sambu na kusala yo, beto fwete yala bangindu na beto. Sambu na nki? Sambu bangindu na beto ke vandaka ti bupusi ya ngolo na kimuntu na beto. Kana beto ke yindula ntangu yonso mambu ya mbi, beto ta tuba mpi ta sala mambu ya mbi. (Baef. 4:17-19) Kansi kana beto ke yindula ntangu yonso mambu ya mbote, ntembe kele ve nde beto ta tuba mpi ta sala mambu yina ta sepedisa Tata na beto Yehowa. (Bag. 5:16) Kansi beto lenda pona na kulanda ve bangindu yina. Na ntwala ya kubaka mbotika, beto fwete yambula kusala mpi kutuba mambu yina Yehowa ke mengaka. Yo kele kima ya ntete mpi ya kuluta mfunu yina beto fwete sala sambu na kukatula kimuntu ya ntama. Kansi sambu na kusepedisa kibeni Yehowa, beto fwete lwata kimuntu ya mpa. w22.03 8 § 1-2

Yo kele ve pete sambu bankuluntu kuzaba kana muntu yina me sala disumu ya nene me balula kibeni ntima na masonga yonso to ve. Sambu na nki? Sambu bankuluntu ke zabaka ve mambu yina kele na bantima ya bantu. Yo yina bo fwete sala yonso sambu na kumona mambu yina ke monisa kibeni nde mpangi yina me sala disumu me bakisa nde yandi salaka mbi kibeni mpi yandi ke zola kusoba. Bankuluntu fwete tala kana mabanza ya mpangi yina me sala disumu, mutindu yandi ke kudiwa mpi bikalulu na yandi ke monisa kibeni nde yandi me soba. Yo lenda baka ntangu mingi sambu mpangi yina kusoba mpi kumonisa kibeni nde yandi me balula ntima na masonga yonso. Muntu yina bo me basisa na dibundu fwete kwisa na balukutakanu mbala na mbala mpi yandi fwete sadila bandongisila ya bankuluntu, ya kusamba mbala na mbala mpi ya kulonguka Biblia mbala na mbala sambu na kumonisa kibeni nde yandi me balula ntima na masonga yonso. Yandi fwete sala mpi yonso sambu na kutina mambu yina lenda pusa yandi na kusala diaka disumu yango. Kana yandi sala yonso sambu na kuvutukila kinduku na yandi ti Yehowa, yandi ta lolula yandi na ntima ya mvimba mpi bankuluntu ta sadisa yandi na kuvutuka na dibundu. w21.10 6 § 16-18

Yezu ke zolaka Yehowa mingi, yo yina yandi ke sambilaka kaka Yehowa. Ata ntangu yandi vandaka awa na ntoto, yandi vandaka kusambila kaka Yehowa. (Luka 4:8) Yandi longaka balongoki na yandi na kusambila mpi kaka Yehowa. Yezu ti balongoki na yandi yina kangamaka kaka na yandi sadilaka ve ata fioti biteki sambu na kusambila Yehowa. Nzambi kele mpeve mpi yandi ke monanaka ve, yo yina ata muntu mosi ve lenda sala kima yina ta fwanana ti yandi. (Yez. 46:5) Keti beto lenda sala biteki yina bantu ya nkaka ke yindulaka nde yo kele santu mpi kusambila yo? Na Nsiku ya zole na kati ya Bansiku Kumi, Yehowa tubaka mambu ya kele na verse ya bubu. Bantu yina ke zolaka kusepedisa Nzambi ke bakisaka nde yandi ke zolaka ve nde bo sambila biteki. Bantu yina ke longukaka mambu ya ntama ke ndimaka nde Bakristu ya mvu-nkama ya ntete vandaka kusambila kaka Nzambi. Bubu yai, Bambangi ya Yehowa ke landaka mbandu ya Bakristu ya mvu-nkama ya ntete. w21.10 19-20 § 5-6

Yezu songaka Bakristu ya mvu-nkama ya ntete yina vandaka kuzinga na Yudea nde kilumbu mosi ‘basoda ta ziunga mbanza Yeruzalemi.’ (Luka 21:20-24) Ntangu bo ta mona mambu yina me salama, bo fwete ‘yantika kutina na bangumba.’ Kana bo tina, bo ta guluka kansi ntangu bo ta tina, bo ta yambula bima na bo. Mwa bamvula me luta, Nzozulu ya Nkengi mosi tubaka nde: “Bo yambulaka bilanga ti banzo, nkutu bo basisaka ve ata bima na bo ya vandaka na kati ya banzo. Bo tulaka ntima na lutaninu ti lusadisu ya Yehowa, bo pesaka lusambu na yandi kisika ya kuluta bima yonso yina vandaka bonso bima ya mfunu.” Yo tubaka diaka nde: “Ngindu na beto na bima ya kinsuni lenda mekama na bilumbu kekwisa, na kusonga nki ke mfunu mingi na meso na beto: ‘Bima ya kinsuni to luguluku yina Nzambi tapesa na bantu yonso yina kele na simu na yandi?’ Ee, kutina na beto lenda vanda dikambu ya kukutana ti bampasi ya luzingu to kudipimisa bima yankaka. Beto fwete vanda ya kuyilama sambu na kusala mambu yonso ya talombama.” w22.01 4 § 7-8

Ntangu bantu ya Izraele basikaka na Ezipte, ntangu fioti na nima, Yehowa songaka Moize mambu ya mfunu mingi na yina me tala zina na yandi mpi bikalulu na yandi. Yandi tubaka nde: “Yehowa, Yehowa, Nzambi yina ke wilaka bantu mawa mpi ke fwilaka bo nkenda, yandi ke waka makasi nswalu ve mpi kele ya kufuluka na zola ya kwikama mpi kieleka, yandi ke monisilaka mafunda ya bantu zola ya kwikama, yandi ke lolulaka kifu, mambu ya mbi, mpi disumu.” (Kub. 34:6, 7) Ntangu Yehowa songaka Moize mambu yina ya kitoko ya me tala bikalulu na yandi, yandi songaka Moize kima mosi ya kuluta mfunu ya me tala zola na yandi ya kwikama. Inki kele kima yango? Yehowa tubaka nde yandi kele ve kaka ti zola ya kwikama kansi yandi tubaka nde yandi kele “ya kufuluka na zola ya kwikama.” Bangogo “ya kufuluka na zola ya kwikama” kele mbala kuluta sambanu na Biblia. (Kut. 14:18; Neh. 9:17; Nk. 86:15; 103:8; Yoe. 2:13; Yon. 4:2) Na bambala yina yonso sambanu, bangogo yina ke tadila kaka Yehowa kansi bantu ve. Yo ke benda kibeni dikebi na kumona nde mbala mingi Yehowa yandi mosi ke bula munsonso na zola na yandi ya kwikama. w21.11 2-3 § 3-4

Bankwelani lenda baka malongi na mbandu ya ntumwa Piere ti nkento na yandi. Bangonda kiteso ya sambanu na nima, ntangu Piere kutanaka ti Yezu na mbala ya ntete, yo lombaka nde Piere kubaka lukanu mosi ya mfunu. Piere vandaka kusala kisalu ya kuloba sambu na kulungisa bampusa ya dibuta na yandi. Yo yina, ntangu Yezu bingaka Piere na kusala ti yandi kisalu ya ntangu yonso, yo lombaka nde Piere kuyindula mutindu ya kulungisa bampusa ya nkento na yandi. (Luka 5:1-11) Piere bakaka lukanu ya kukwenda ti Yezu sambu na kulonga nsangu ya mbote. Yo kele pwelele nde nkento ya Piere ndimaka lukanu yina Piere bakaka. Biblia ke monisa nde na nima ya lufutumuku ya Yezu, nkento ya Piere kwendaka ti Piere na ba voyage ya nkaka. (1 Bak. 9:5) Ntembe kele ve nde mbandu na yandi ya mbote sadisaka Piere na kupesa bampangi yina me kwelaka bandongisila kukonda mpasi. (1 Pie. 3:1-7) Ya kieleka, Piere ti nkento na yandi ndimaka mambu yina Yehowa tubaka nde yandi ta lungisa bampusa na bo kana bo tula Kimfumu na kisika ya ntete.—Mat. 6:31-34. w21.11 18 § 14

Ntumwa Polo vandaka kuzola bampangi na yandi. Yandi vandaka kusala ngolo kibeni sambu na kusadisa bo. (Bis. 20:31) Bampangi na yandi ya Bakristu vandaka kuzola yandi mpi mingi. Na dibaku mosi, bo “dilaka mingi” ntangu bankuluntu ya Efezo zabaka nde bo ta mona yandi diaka ve. (Bis. 20:37) Bankuluntu na beto mpi yina ke salaka ngolo ke zolaka beto mingi kibeni mpi bo ke salaka yonso yina bo lenda sala sambu na kusadisa beto. (Bafil. 2:16, 17) Kansi bantangu ya nkaka, bankuluntu ke kutanaka ti mambu ya mpasi. Inki lenda sadisa bo na kununga bampasi yina? Bankuluntu na beto yina ke salaka ngolo, lenda tadila mbandu ya Polo. Yandi vandaka ve wanzio. Polo vandaka muntu ya kukonda kukuka mpi bantangu ya nkaka yandi vandaka kunwana sambu na kusala mambu ya mbote. (Bar. 7:18-20) Yandi vandaka kukutana mpi ti bampasi ya ngolo. Kansi yandi yambulaka ve kusala mingi sambu na bampangi na yandi mpi yandi landaka kuvanda kaka na kiese. Kana bankuluntu ke landa mbandu ya Polo, bo lenda nunga bampasi yina bo ke kutana ti yo mpi bo lenda landa kuvanda na kiese ntangu bo ke sadila Yehowa. w22.03 26 § 1-2

Levi 19:3 ke tubila kuzitisa Kisabatu. Beto Bakristu, beto kele ve na nsi ya Nsiku ya Moize yo yina, beto ke zitisaka ve Kisabatu. Ata mpidina, beto lenda baka malongi mingi na mutindu bantu ya Izraele vandaka kuzitisa Kisabatu mpi na mutindu yo vandaka kunatila bo mambote. Na Kisabatu, bo vandaka ve kusala bisalu na bo; bo vandaka kupema mpi bo vandaka kusala mambu ya kimpeve. Yo yina, na kilumbu ya Kisabatu Yezu vandaka kukwenda na sinagoga na bwala na bo mpi yandi vandaka kutanga Ndinga ya Nzambi. (Kub. 31:12-15; Luka 4:16-18) Nsiku ya Nzambi ya kele na Levi 19:3 ya ke tuba nde “beno fwete zitisa bisabatu,” fwete pusa beto na kusumba mwa ntangu konso kilumbu sambu na kusala mambu ya kimpeve. Keti nge ke mona nde nge fwete sala bikesa mingi sambu na kulemfuka na nsiku yina? Kana nge ke baka mwa ntangu ya kusala mambu ya kimpeve mbala na mbala, yo ta sadisa nge na kukuma ti kinduku ya ngolo ti Yehowa sambu yo ta sadisa nge na kukuma santu. w21.12 5 § 13

Ntangu Yezu vandaka awa na ntoto, yandi vandaka kuzinga ti bantu ya mitindu yonso. Yandi vandaka kudia ti bamvwama mpi bantu ya lukumu kansi yandi vandaka mpi kulutisa ntangu mingi ti bansukami mpi bantu ya ke niokwama. Diaka, yandi vandaka kuwila bantu yina bantu ya nkaka vandaka kubinga nde bantu ya “masumu” mawa. Bantu ya nkaka ya lulendo vandaka kubuya Yezu sambu na mambu yina yandi vandaka kusala. Bo yulaka balongoki na yandi nde: “Sambu na nki beno ke dia mpi ke nwa ti bakalaki ya mpaku mpi bansumuki?” Yezu songaka bo mambu yina kele na mukapu ya bubu. (Luka 5:29-31) Bamvula mingi na ntwala nde Mesia kubutuka, profete Yezaya tubaka nde bantu ta buya yandi. Yandi tubaka nde: “Bantu vwezaka yandi mpi buyaka yandi, . . . Yo vandaka bonso nde bo bumbilaka beto luse na yandi. Bo vwezaka yandi, mpi beto bakaka yandi bonso muntu ya mpamba.” (Yez. 53:3) Profete Yezaya tubaka nde “bantu” ta buya Mesia. Yo yina, yo lombaka nde Bayuda ya mvu-nkama ya ntete kuzaba mbote nde bo ta buya Yezu. w21.05 8-9 § 3-4

Bakristu ya nkaka vandaka ve kusadila nswalu bandongisila yina yandi pesaka bo. (Yak. 1:22) Bankaka vandaka ti kikalulu ya kupona-pona. Bo vandaka ve kusadila bamvwama mambu kiteso mosi ti bansukami. (Yak. 2:1-3) Bankaka diaka vandaka kukuka ve kuyala ludimi na bo. (Yak. 3:8-10) Bakristu yina vandaka ti bikalulu ya mbi kibeni. Kansi Yakobo vandaka kundima nde bo ta soba. Yandi pesaka bo bandongisila na mawete yonso. Kansi yandi songaka bo mambu pwelele mpi yandi songaka Bakristu yina vandaka ti mfunu ya lusadisu na kimpeve, na kukwenda mpi kumona bankuluntu sambu bo sadisa bo (Yak. 5:13, 14) Dilongi yina beto ke baka: Beto fwete vanda ve makambu ngolo mpi beto fwete ndima nde bantu lenda soba. Yo lenda vanda mpasi sambu bantu mingi yina beto ke longukaka Biblia ti bo kusadila bandongisila na yo. (Yak. 4:1-4) Yo lenda baka ntangu mingi sambu bo yambula bikalulu ya mbi mpi bo kuma ti bikalulu ya mbote yina Bakristu fwete vanda ti yo. Beto fwete songa balongoki na beto ya Biblia mambu yina yo ke lomba nde bo sala sambu na kusoba. Beto fwete ndima nde bo ta soba. Beto fwete ndima nde Yehowa ta benda bantu ya kudikulumusa pene-pene na yandi mpi yandi ta pesa bo ngolo ya kusoba.—Yak. 4:10. w22.01 11 § 11-12

Bakristu yonso ke salaka bikesa sambu na kulanda mbandu ya Yehowa ya kuwila bantu mawa. Sambu na nki? Sambu Yehowa ke waka ve bisambu ya bantu yina ke wilaka ve bantu ya nkaka mawa. Beto yonso ke zolaka nde Yehowa kuwa bisambu na beto yo yina beto fwete sala yonso sambu na kuwila bantu ya nkaka mawa. Beto fwete widikila mpangi yina kele na mpasi mpi ntangu yonso, beto fwete widikila ‘bidilu ya muntu ya kukonda mfunu.’ Yo yina beto fwete sala yonso sambu na kusadila mambu yai ya Biblia ke tubaka: “Muntu yina ke wilaka ve bantu mawa, bo ta sambisa yandi kukonda mawa.” (Yak. 2:13) Kana beto ke yibuka nde beto ke zolaka mpi nde bantu ya nkaka kuwila beto mawa, ntembe kele ve nde beto ta wila mpi bantu ya nkaka mawa. Kana muntu me sala disumu mpi me balula ntima, beto fwete wila yandi mawa ntangu bo me vutula yandi na dibundu. Bambandu ya Biblia ya bantu yina vandaka ntima-mbote mpi kuwila bantu mawa lenda sadisa beto na kuwila bantu mawa mpi na kuvanda ve ntima-ngolo. w21.10 12 § 16-17

Na mpimba ya nsuka ya luzingu na yandi awa na ntoto mpi mutindu kisalu na yandi kumaka na nsuka, Yezu kwendaka kusosa kisika mosi ya pima sambu na kuyindula na mudindu mpi kusamba. Yandi zwaka kisika mosi ya pima na kilanga ya Getsemane. Kaka kilumbu yina, Yezu pesaka balongoki na yandi ndongisila ya mfunu na yina me tala kisambu. Bo kumaka na kilanga ya Getsemane na mpimpa ya ngolo, mbala ya nkaka na minwi. Yezu songaka balongoki nde bo “landa kukengila,” mpi yandi kwendaka kusamba. (Mat. 26:37-39) Kansi ntangu yandi vandaka kusamba, bo lalaka. Ntangu yandi kutaka bo ya kulala, yandi songaka bo diaka nde bo ‘landa kukengila mpi kusamba ntangu yonso.’ (Mat. 26:40, 41) Yandi bakisaka nde bo vandaka kudiyangisa mingi mpi bo vandaka ya kulemba. Yezu kuditulaka na kisika na bo mpi yandi zabaka nde “nsuni kele ngolo ve.” Kansi mbala zole diaka Yezu kwendaka kusamba mpi ntangu yandi vutukaka, yandi kutaka balongoki na yandi me lala na kisika ya kusamba.—Mat. 26:42-45. w22.01 28 § 10-11