Mai

Na nima ya kumona kimvuka yina na zulu, Yoane monaka “kimvuka mosi ya nene ya bantu.” Kimvuka yango kele ve bonso kimvuka ya bantu 144 000. Sambu mpila ya kutanga ntalu ya bantu ya kimvuka yina ya nene kele ve. Inki mambu beto me zaba sambu na kimvuka yango? Bo songaka Yoane nde: “Bo kele bantu yina me katuka na mpasi ya nene; bo me yobisaka bamvwela na bo mpi bo me kumisaka yo mpembe na menga ya Mwana-Dimeme.” (Kus. 7:14) Na nima ya kuguluka na mpasi ya nene, kimvuka yina ya nene, ta zinga awa na ntoto mpi bo ta baka mambote mingi. (Nk. 37:9-11, 27-29; Bing. 2:21, 22; Kus. 7:16, 17) Yo vanda bo me pona beto sambu na kukwenda na zulu to sambu na kuzinga awa na ntoto, beto fwete ndima nde mambu yina Kusonga kapu 7 ke tuba, ke tadila beto mpi. Yo ta vanda ntangu mosi ya kiese kibeni sambu na bimvuka zole yina ya bansadi ya Nzambi. Beto ta vanda na kiese mingi mutindu beto ponaka na kupesa Kimfumu ya Yehowa maboko. w22.05 16 § 6-7

Kana yo lombaka nde nge baka lukanu mosi ya mfunu mingi, ntembe kele ve nde nge sambaka Yehowa sambu yandi pesa nge mayele sambu nge vandaka ti mfunu na yo. (Yak. 1:5) Ntotila Salomo sonikaka nde: “Mayele kele kima ya kuluta mfunu.” (Bing. 4:7) Ya kieleka, Salomo vandaka ve kutubila mayele yonso. Yandi vandaka kutubila mayele yina ke katukaka na Yehowa Nzambi. Keti mayele yina ke katukaka na Nzambi lenda sadisa beto na mambu yina beto ke kutanaka ti yo bubu? Sambu na kukuma kibeni mayele, beto fwete longuka mpi kusadila malongi ya bantu zole yina vandaka mayele mingi kibeni. Ya ntete, Salomo. Biblia ke tuba nde: “Nzambi pesaka Salomo mayele ti luswasukusu na kiteso ya mingi kibeni.” (1 Bant. 4:29) Ya zole, Yezu yina kele mayele mingi kuluta bantu yonso. (Mat. 12:42) Biblia tubaka sambu na Yezu nde: “Mpeve ya Yehowa ta vanda na zulu na yandi, mpeve ya mayele mpi ya mayele ya kubakisa mambu.”​—Yez. 11:2. w22.05 20 § 1-2

Beto lenda tuba ve nde beto kele bambuta mingi mpi mpila ya kuditudila balukanu ya kimpeve mpi ya kulungisa yo kele ve. Beto baka mbandu ya mpangi-nkento Beverley yina kele ti bamvula 75. Yandi belaka maladi mosi ya ngolo mpi mpila ya kutambula vandaka ve. Kansi yandi zolaka kusala mingi na kampanie ya Nkinsi ya Kuyibuka Lufwa ya Yezu. Yo yina yandi kuditudilaka balukanu sambu na kampanie yina. Ntangu mpangi Beverley lungisaka balukanu yina, yandi waka kiese mingi kibeni. Mambu yina yandi salaka pusaka bampangi ya nkaka na kusala ngolo na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote. Yehowa ke bakaka na valere kisalu yina bampangi na beto yina me kuma minunu ke salaka. Ata luzingu na bo ke kanga bo nzila ya kusala mingi. (Nk. 71:17) Kuditudila balukanu yina nge lenda lungisa. Kuma ti bikalulu yina ta sepedisa Yehowa. Longuka mambu yina ta sala nde Nzambi mpi organizasio na yandi kusadila nge mingi. Sosa mitindu ya kusadisa mingi bampangi na nge. Ti lusadisu ya Yehowa, “bantu yonso kumona pwelele nde nge ke kwenda na ntwala” bonso Timoteo.​—1 Tim. 4:15. w22.04 27 § 18-19

Bibuti, kana beno me sala bikesa ya kusadisa bana na beno kansi mwana mosi me tuba nde yandi ke zola ve kusadila Yehowa, nki beno ta sala? Beno yindula ve nde beno me kuka ve kulungisa mukumba na beno. Yehowa me pesaka beto yonso ti bana na beno mpi nswa ya kupona kusadila yandi to ve. Beno ndima nde kilumbu kele yandi ta vutukila Yehowa. Beno yibuka mbandu ya mwana yina vilaka. (Luka 15:11-19, 22-24) Mwana yina salaka mambu mingi ya mbi kansi nsuka-nsuka, yandi vutukaka na papa na yandi. Bibuti, Yehowa me pesaka beno mukumba ya mbote kibeni ya kusadisa bana na beno na kusadila yandi. (Nk. 78:4-6) Yo kele ve pete mpi beto ke sikisa beno na masonga yonso sambu na bikesa yina beno ke sala sambu na kusadisa bana na beno na kuzola Yehowa mpi na kulemfukila yandi. Tata na beto ya zulu yina ke zolaka beto ta sepela mingi.​—Baef. 6:4. w22.05 30-31 § 16-18

Sambu beto vanda na ngemba mpi na bumosi na dibundu, beto yonso fwete sala yonso yina beto lenda sala na kisalu ya Yehowa. Beto tadila mbandu ya Bakristu ya mvu-nkama ya ntete. Bo vandaka ti makabu mpi bisalu ya kuswaswana. (1 Bak. 12:4, 7-11) Kansi yo pusaka bo ve na kutesana ti bantu ya nkaka mpi yo kabisaka bo ve. Nkutu Polo siamisaka bo na kusala mambu yina yo lombaka nde bo sala sambu “na kutunga nitu ya Kristu.” Polo sonikilaka Bakristu ya Efezo nde: “Kana konso kitini ke sala mbote-mbote, yo ke sadisaka nitu na kuyela ntangu yo ke kuditunga na zola.” (Baef. 4:1-3, 11, 12) Bampangi yina salaka mambu yina Polo tubaka tulaka ngemba mpi salaka nde dibundu kuvanda na bumosi. Yo kele bikalulu yina beto ke mona bubu yai na mabundu. Baka lukanu ya kudifwanisa ve ti bantu ya nkaka. Baka malongi na mbandu ya Yezu mpi sala bikesa ya kulanda mbandu ya bikalulu na yandi. Ndima nde yandi ‘me konda ve lunungu sambu yandi vila kisalu na nge.’ (Baeb. 6:10) Landa kuvanda na kiese ntangu nge ke sadila Yehowa mpi zaba nde yandi ke vandaka mpi na kiese ntangu yandi ke monaka nge ke sala yonso yina nge lenda sala sambu na kusepedisa yandi. w22.04 14 § 15-16

Beto kele na kiese ya kuzaba nde kana muntu me sala disumu, beto kele ve ti nswa ya kutuba nde Yehowa ta lolula yandi to ve. Yehowa muntu kele ti nswa yina. Kansi, kele ti kima yina beto fwete sala. Inki kele kima yango? Mu mbandu, muntu mosi lenda sadila beto diambu ya mbi kibeni mpi yandi lenda lomba beto pardo to ve. Ata mpidina, beto lenda lolula yandi disongidila beto lenda baka lukanu ya kukangila yandi ve makasi mpi ya kubumbila yandi ve kimbeni. Ya kieleka, kusala mutindu yina lenda baka ntangu mingi mpi yo lenda lomba nde beto sala bikesa, mingi-mingi kana muntu yango sadilaka beto diambu yina pesaka beto mpasi mingi kibeni. Nzozulu ya Nkengi ya Kifalansa ya Septembri 15, 1994 tubaka nde: “Kana nge me lolula muntu yina me sadila nge diambu ya mbi, yo ke tendula ve nde nge ke mona mpamba mbi yina yandi sadilaka nge. Sambu na Mukristu, kulolula ke tendula kutudila Yehowa ntima mpi kubikisa mambu yonso na maboko na yandi. Yandi kele Zuzi ya mbote ya kuluta bazuzi yonso mpi yandi ta sadila beto mambu ya mbote na ntangu ya mbote.” w22.06 9 § 6-7

Na mukanda ya Kusonga, Yehowa silaka nde na bilumbu na beto yandi ta vukisa bantu ya makanda yonso, ya mabuta yonso mpi ya bandinga yonso na lusambu ya bunkete. Bubu yai bantu yina kele ‘kimvuka ya nene.’ (Kus. 7:9, 10) Bantu ya kimvuka yango me swaswana. Kimvuka yango kele ti babakala, bankento, bana mpi bantu ya me katuka na bisika ya mutindu na mutindu. Ata mpidina, bo ke zingaka na dibuta mosi mpi na ngemba. (Nk. 133:1; Yoa 10:16) Bo ke vandaka ntangu yonso ya kuyilama na kusonga bantu yina ke zola kuwa, kivuvu yina bo ke vandaka ti yo ya nsi-ntoto mosi ya mpa. (Mat. 28:19, 20; Kus. 14:6, 7; 22:17) Kana nge kele na kati ya kimvuka ya nene, beto ke ndima nde kivuvu ya mambu ya mbote yina ta salama na bilumbu ke kwisa kele mfunu sambu na nge. Diabulu ke zolaka nde nge vanda diaka ve ti kivuvu sambu na bilumbu ke kwisa. Yandi ke zolaka nde nge ndima kibeni nde Yehowa ta lungisa ve mambu yina yandi me silaka. Kana Satana me pusa beto na kuvanda diaka ve ti kivuvu, beto ta vanda diaka ve kikesa mpi nkutu beto lenda yambula kusambila Yehowa. w22.06 20-21 § 2-3

Kivuvu na beto ya ngolo ke sadisaka beto na kukanga ntima na bampasi sambu beto ke ndimaka kibeni nde bantangu ya mbote ke vingila beto na ntwala. Kuvila ve nde Yezu tubaka nde bantu ta monisa beto mpasi. (Yoa. 15:20) Kana beto ke yindula na mudindu mambote yina beto ta baka na bilumbu ke kwisa, yo ta sadisa beto na kulanda kusadila Yehowa. Beto tadila mutindu kivuvu sadisaka Yezu na kubikala ya kwikama na Yehowa ata yandi vandaka kuvingila lufwa mosi ya mpasi. Na Pantekoti 33 ya ntangu na beto, ntumwa Piere tubilaka mbikudulu mosi ya kele na mukanda ya Bankunga mpi yina vandaka kutubila kivuvu yina Yezu vandaka ti yo na ntwala ya lufwa na Yandi. Yezu tubaka nde: “Mono ta zinga na kivuvu; sambu nge ta bika mono ve na Maziamu, nge ta bika mpi ve nde muntu na nge ya kwikama kupola. . . . Nge ta fulusa mono ti kiese mingi na ntwala na nge.” (Bis. 2:25-28; Nk. 16:8-11) Yezu vandaka ti kivuvu ya ngolo nde Nzambi ta futumuna yandi mpi nde yandi ta vanda ti kiese ya kuvanda diaka ti Tata na Yandi na zulu.​—Baeb. 12:2, 3. w22.10 25 § 4-5

Kilumbu mosi, Yakobo ti Yoane, bantumwa zole ya Yezu, songaka mama na bo na kusonga Yezu nde yandi pesa bo bisika ya lukumu na Kimfumu. (Mat. 20:20, 21) Mambu yina Yakobo ti Yoane salaka monisaka kikalulu ya lulendo mpi yo monisaka nde bo vandaka kuzola kukuma bantu ya kuluta mfunu. (Bing. 16:18) Yakobo ti Yoane mpamba ve bantu monisaka bikalulu ya mbi kilumbu yina. Beto tala mpi mambu yina bantumwa ya nkaka salaka. Biblia ke tuba nde: “Ntangu bantumwa ya nkaka kumi waka mambu yina, bo wilaka bampangi yina zole makasi.” (Mat. 20:24) Beto lenda mona na mabanza mutindu Yakobo, Yoane ti bantumwa ya nkaka vandaka kuswana. Inki Yezu salaka? Yandi waka ve makasi. Yezu tubaka ve nde yandi ke sosa bantumwa ya kuluta mbote, disongidila bantu ya kudikulumusa mpi bayina ta zolanaka ntangu yonso. Kansi Yezu monisilaka bo ntima-nda mpi yandi solulaka ti bo mbote-mbote sambu yandi zabaka nde bo ke zolaka kusala mambu ya mbote. (Mat. 20:25-28) Yezu landaka kusadila bo mambu na zola yonso. w23.03 28-29 § 10-13

Nge me sala mambu mingi. Nge me longukaka mbote-mbote Biblia. Mbala ya nkaka nge longukaka yo bamvula mingi. Kulonguka na nge ndimisaka nge kibeni nde Biblia kele Ndinga ya Nzambi. Diaka, yo sadisaka nge na kuzaba mpi na kuzola Munkwa ya Biblia. Zola na nge sambu na Yehowa kumaka ngolo mpi yo pusaka nge na kudipesa na yandi mpi na kubaka mbotika. Nge bakaka balukanu ya mbote kibeni. Na ntwala nde nge baka mbotika, nge kutanaka ti mambu ya mpasi yina salaka nde nge sadila ve Yehowa na mutindu ya mbote. Kansi ntangu nge ke yela na kimpeve, nge ta kutana mpi ti bampasi ya nkaka. Satana ta sosa kupusa nge na kuyambula kuzola Yehowa mpi kusadila yandi. (Baef. 4:14) Kansi kupesa yandi ve nzila ya kusala yo. Inki lenda sadisa nge na kulanda kusadila Yehowa na mutindu ya mbote mpi kulungisa lusilu na nge ya kulanda kusadila yandi? Nge fwete landa kusala bikesa sambu na “kuyela” na kimpeve.​—Baeb. 6:1. w22.08 2 § 1-2

Na dibuta, konso muntu kele ti mukumba ya kubumba mambu ya kinsweki ya dibuta. Mu mbandu, nkento mosi ya kele Mukristu lenda vanda ti kikalulu mosi yina bakala na yandi ke sepelaka ve ti yo. Keti bakala na yandi ta songa yo bantu ya nkaka mpi kupesa nkento na yandi nsoni? Yandi ta sala yo ve sambu yandi ke zolaka nkento na yandi mpi yandi ta sala ve ata fioti kima yina ta pesa nkento na yandi mpasi. (Baef. 5:33) Batoko ke zolaka nde bo sadila bo mambu na luzitu yonso. Yo kele mfunu nde bibuti kuvila yo ve. Bo fwete songa ve bantu ya nkaka bifu ya bana na bo. Kana bo sala mutindu yina, yo ta pesa bana na bo nsoni. (Bakol. 3:21) Bana mpi fwete bumba kinsweki. Bo fwete songa ve bantu ya nkaka ya kele ve na dibuta na bo mambu ya kinsweki yina lenda pesa bantu ya nkaka ya dibuta na bo nsoni. Kana konso muntu na kati ya dibuta ke bumba mambu ya kinsweki ya dibuta, bantu yonso na dibuta ta kuma kuzolana ngolo. w22.09 10 § 9

Yehowa solulaka ti Yobi, yandi yibusaka Yobi mayele na yandi ya kukonda nsuka mpi yandi songaka yandi nde yandi ke zolaka bima yina yandi salaka mpi yandi ke taninaka yo. Yandi tubilaka bambisi mingi ya kuyituka yina yandi me salaka. (Yobi 38:1, 2; 39:9, 13, 19, 27; 40:15; 41:1, 2) Yehowa sadilaka mpi leke Elihu muntu ya mbote sambu na kupesa Yobi kikesa. Elihu ndimisaka Yobi nde ntangu yonso Yehowa ke sakumunaka bansadi na yandi kana bo ke kanga ntima. Yehowa sadilaka mpi Elihu sambu na kupesa Yobi bandongisila na zola yonso. Elihu sadisaka Yobi na kudiyangisa ve mingi kaka sambu na mambu na yandi ntangu yandi yibusaka Yobi nde, beto bantu kele fioti kibeni kana beto kudifwanisa ti Yehowa, Muntu yina salaka zulu ti ntoto. Yehowa pesaka mpi Yobi mukumba mosi. Yandi songaka Yobi na kusamba sambu na banduku na yandi tatu yina tubaka mambu ya mbi. (Yobi 42:8-10) Inki mutindu Yehowa ke sadisaka beto bubu yai ntangu beto ke kutana ti bampasi ya ngolo? Bubu yai, Yehowa ke solulaka ve ti beto mbala mosi mutindu yandi solulaka ti Yobi. Kansi yandi ke solulaka ti beto na nzila ya Ndinga na Yandi Biblia.​—Bar. 15:4. w22.08 11 § 10-11

Dibundu ya Roma vandaka ti Bakristu yina vandaka Bayuda mpi bayina vandaka ve Bayuda. Ntangu bansadi ya Yehowa vandaka diaka ve na nsi ya Nsiku ya Moize, bo vandaka diaka ve kulemfuka na bansiku na yo ya me tala kudia madia ya nkaka. (Mar. 7:19) Bakristu ya nkaka yina vandaka Bayuda vandaka kudia konso madia yina bo vandaka kuzola. Kansi bankaka vandaka kuyindula nde yo vandaka ve mbote na kudia madia ya nkaka. Dibundu kabwanaka sambu na diambu yina. Ntumwa Polo songaka Bakristu ya Roma nde yo kele mfunu na kulanda kutula ngemba. Polo sadisaka bampangi na kubakisa nde bangindu ya mutindu yina, vandaka mbi sambu na bampangi mpi sambu na dibundu ya mvimba. (Bar. 14:19, 20) Yandi vandaka kusoba na luzolo yonso bikalulu na yandi sambu na kubudisa ve bantu ya nkaka sakuba. (1 Bak. 9:19-22) Mutindu mosi mpi, beto lenda pesa bampangi ya nkaka kikesa mpi kulanda kutanina ngemba kana beto ke swana ve sambu na mambu ya me tala bangindu ya bantu ya nkaka. w22.08 22 § 7

Kana beto me kuditudila lukanu mosi na kisalu ya Yehowa, beto fwete landa kusala yonso sambu na kulungisa yo. Yo kele mpi mutindu mosi ntangu beto ke salaka bikesa ya kusala mambu ya lunungu. Ti ntima-nda yonso, Yehowa ta sadisa beto na kulanda kuyela malembe-malembe. (Nk. 84:5, 7) Yehowa ke yibusa beto na zola yonso nde, yo kele ve mpasi na kusala mambu ya lunungu. (1 Yoa. 5:3) Yo ke taninaka beto mpi beto kele ti mfunu ya lutaninu yina konso kilumbu. Kuvila ve binwaninu ya kimpeve yina ntumwa Polo tubilaka. (Baef. 6:14-18) Inki kinwaninu vandaka kutanina ntima ya Mukristu? Yo vandaka “kitaninu-ntulu ya lunungu.” Yo ke monisa bansiku ya lunungu ya Yehowa. Kaka mutindu kitaninu-ntulu ke taninaka ntima ya soda, bansiku ya lunungu ya Yehowa lenda tanina ntima na nge, disongidila kimuntu na nge ya kati. Yo yina, yo kele mfunu mingi nde kitaninu-ntulu ya lunungu kuvanda na kati ya bitaninu na nge ya kimpeve.​—Bing. 4:23. w22.08 29 § 13-14

Ndinga ya Nzambi ke pesaka bantu ya kwikama lutwadisu ya mayele banda bamvula mingi. Inki mutindu? Yehowa salaka yonso sambu bantu kusala bakopi ya Masonuku ya Santu. Ata bantu yina salaka bakopi vandaka bantu ya kukonda kukuka, bo tulaka dikebi mingi ntangu bo vandaka kusala yo. Muntu mosi ya mayele tubaka sambu na Masonuku ya Kiebreo nde: “Kele ve ata ti mukanda mosi ya ntama yina bo me salaka bakopi na yo mbote-mbote bonso Biblia.” Yo yina, beto fwete ndima kibeni nde mambu yina beto ke tangaka na Biblia me katukaka na Yehowa, Munkwa na yo. “Konso dikabu ya mbote mpi konso kado ya kukuka” ke katukaka na Yehowa. (Yak. 1:17) Biblia kele mosi na kati ya makabu ya kuluta mbote yina Yehowa me pesaka beto. Kana muntu mosi me pesa beto dikabu, yo ke monisa nde muntu yina me zaba beto mpi bampusa na beto mbote. Yo kele mpi mutindu mosi sambu na Muntu yina pesaka beto Biblia. Beto ke longukaka mambu mingi ya me tala Yehowa ntangu beto ke tadilaka mbote dikabu yango. Beto ke bakisaka nde yandi ke zabaka beto mpi yandi ke zabaka mbote bampusa na beto. w23.02 2-3 § 3-4

Kilumbu yina bantu ta yantika kufutumuka awa na ntoto na luyalu ya Kristu ya Bamvula Funda ta vanda kilumbu mosi ya kiese kibeni. Bantu yonso yina me fwilaka bantu yina bo vandaka kuzola ke vingilaka bo na kiese yonso. Yehowa mpi ke vingilaka bo na kiese yonso. (Yobi 14:15) Bantu yonso ta vanda na kiese awa na ntoto ntangu bantu yina bo vandaka kuzola ta futumuka. “Bantu ya lunungu” bayina bazina na bo kele na mukanda ya luzingu, ta futumuka sambu na luzingu. (Bis. 24:15; Yoa. 5:29) Mbala ya nkaka, bantu mingi yina beto vandaka kuzola, bayina me fwaka ta vanda na kati ya bantu yina ta futumuka ntangu fioti na nima ya Armagedoni. Diaka, “bantu ya kukonda lunungu,” mu mbandu bayina zwaka ve dibaku ya kuzaba Yehowa to ya kusadila yandi mbote ntangu bo vandaka na luzingu ta futumuka sambu na lusambisu. Yo ta lomba nde bo longa bantu yonso yina ta futumuka. (Yez. 26:9; 61:11) Yo yina yo ta lomba nde bo yidika kisalu ya nene ya kulonga bantu awa na ntoto.​—Yez. 11:10. w22.09 20 § 1-2

Yehowa monisaka nde yandi kele ti kiyeka ya kuluta nene na zulu ya bamfumu yina vukanaka. Yandi nwanaka sambu na Izraele mpi yandi sadisaka bo na kubotula babwala ya nene ya Ntoto ya Lusilu. (Yoz. 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24) Mbala na mbala, Yehowa me monisaka kibeni nde yandi kele Muntu Yina Me Luta Yonso. Ntangu Nebukadenezare, ntotila ya Babilone kudikumisaka sambu na ‘ngolo na yandi, kikesa na yandi mpi nkembo ya bunene na yandi’ na kisika ya kundima na kudikulumusa yonso nde Yehowa mpamba muntu me fwana na kubaka nkembo, Yehowa kumisaka yandi diboma. Ntangu diboma na yandi manaka, Nebukadenezare “kumisaka Muntu ya Kuluta Zulu” mpi yandi ndimaka nde ‘luyalu ya Yehowa kele luyalu ya mvula na mvula.’ Yandi tubaka diaka nde: “Kele ve ti muntu yina lenda kanga yandi nzila.” (Dan. 4:30, 33-35) Muyimbi-bankunga tubaka nde: “Kiese na dikanda yina Yehowa kele Nzambi na yo, bantu yina yandi me solaka na kuvanda bantu na yandi.” (Nk. 33:12) Yo kele kikuma ya mbote ya ke pusa beto na kulanda kukangama na Yehowa. w22.10 15-16 § 13-15

Mutindu bambikudulu mingi ya Biblia me lunganaka dezia, yo ke kumisaka lukwikilu na beto ngolo mpi yo ke ndimisaka beto kibeni nde mambu yina Nzambi me tubaka sambu na bilumbu ke kwisa ta lungana. Beto ke kudiwaka mutindu mosi ti muyimbi bankunga yina sambaka Yehowa nde: “Mono kele na nzala ya ngolo ya luguluku na nge, sambu ndinga na nge kele kivuvu na mono.” (Nk. 119:81) Na Biblia, Yehowa me pesaka beto “makwisa mpi kivuvu.” (Yer. 29:11) Kivuvu na beto sambu na bilumbu ke kwisa me simbama ve na bikesa yina muntu lenda sala kansi yo me simbama na balusilu ya Yehowa. Beto fwete longuka mbote-mbote bambikudulu ya Biblia sambu yo sadisa beto na kulanda kutudila Ndinga ya Nzambi ntima. Beto ke tudilaka diaka Biblia ntima sambu bantu ke bakaka mambote ntangu bo ke sadilaka bandongisila na yo. (Nk. 119:66, 138) Bankwelani ya nkaka yina zolaka kufwa makwela, me kumaka na kiese mpi bo kele na bumosi sambu bo sadilaka bandongisila ya Biblia. Bana na bo ke sepelaka mingi na kuvanda na dibuta ya Bakristu sambu bibuti na bo ke kebaka bo mpi ke zolaka bo.​—Baef. 5:22-29. w23.01 5 § 12-13

Yindula mambote yina nge me bakaka dezia na kulungana ya balusilu yina kele na Ndinga ya Nzambi. Mu mbandu, Yezu tubaka nde Tata na yandi ta pesa nge bima yina nge kele ti yo mfunu sambu na kuzinga. (Mat. 6:32, 33) Yezu tubaka mpi nde Yehowa ta pesa nge mpeve santu kana nge lomba yandi yo. (Luka 11:13) Yehowa ke lungisaka mambu yina. Nge lenda yindula mpi balusilu ya nkaka yina Yehowa me lungisaka sambu na nge. Mu mbandu, Yehowa silaka nde yandi ta lolula nge, yandi ta pesa nge kikesa mpi yandi ta disa nge na kimpeve. (Mat. 6:14; 24:45; 2 Bak. 1:3) Kana nge yindula na mudindu mambu yina Nzambi me sadilaka nge dezia, yo ta kumisa kivuvu na nge ngolo na mambu yina yandi ta sala sambu na nge na bilumbu ke kwisa. Beto ke ndima kibeni nde Yehowa ta lungisa balusilu na yandi. Muyimbi-bankunga tubaka nde: “Kiese na muntu yina . . . kivuvu na yandi kele na Yehowa Nzambi na yandi, . . . Muntu yina ke vandaka ntangu yonso ya kwikama.”​—Nk. 146:5, 6. w22.10 27 § 15; 28 § 17

Keti mbikudulu ya kuvutula diaka lusambu ya bunkete ke tadila beto mpi bubu yai? Ee. Inki mutindu? Banda na 1919 ya ntangu na beto, bamilio ya bantu me katukaka na kimpika ya Babilone ya Nene disongidila, kimvuka ya mabundu yonso ya luvunu. Bo me nataka bo na kisika mosi ya kitoko kibeni kuluta Izraele, kisika yina Bayuda vutukaka ntangu bo basikaka na kimpika. Bo me nataka bo na paladisu ya kimpeve. (Yez. 51:3; 66:8) Banda na 1919 ya ntangu na beto, Bakristu yina bo me tulaka mafuta ke zingaka na paladisu ya kimpeve. Na nima, bantu yina kele ti kivuvu ya kuzinga awa na ntoto disongidila “mameme ya nkaka,” kotaka mpi na paladisu ya kimpeve mpi Yehowa ke sakumunaka bo mingi. (Yoa. 10:16; Yez. 25:6; 65:13) Paladisu ya kimpeve kele na ntoto ya mvimba. Yo yina konso kisika yina bansadi ya Yehowa ke zingaka na ntoto ya mvimba, bo kele na kati ya paladisu ya kimpeve kana bo ke landa kusambila Yehowa na mutindu ya mbote. w22.11 11-12 § 12-15

Mbala ya nkaka yo ke vandaka mpasi sambu nge bakisa mutindu Yehowa ke zingaka “mvula na mvula.” (Yez. 40:28) Yo ke vandaka mpi mpasi sambu bantu mingi kubakisa yo. Elihu tubaka sambu na Nzambi nde: “Muntu lenda bakisa ve ntalu ya bamvula na yandi.” (Yobi 36:26) Kansi kana beto ke bakisa ve kima mosi, yo ke tendula ve nde kima yango kele ve kieleka. Mu mbandu, kana beto ke bakisa ve mbote-mbote mutindu nsemo ke salaka, yo ke tendula ve nde nsemo ke vandaka ve. Mutindu mosi, beto bantu ta bakisaka ve ata fioti mbote-mbote mutindu Yehowa ke zingaka mvula na mvula mpi nde yandi ta zingaka mvula na mvula. Kansi yo ke tendula ve nde Nzambi ke zingaka ve mvula na mvula. Kieleka na yina me tala Ngangi ke tadila ve mambu yina beto lenda bakisa to yina beto lenda bakisa ve. (Bar. 11:33-36) Yandi vandaka na ntwala nde yandi sala bima yonso yina kele na zulu mpi na ntoto. Mu mbandu, ntangu mpi bambwetete. Ya kieleka, Yehowa vandaka na ntwala nde yandi ‘tandula zulu.’​—Yer. 51:15. w22.12 2-3 § 3-4

Bantangu ya nkaka, bo lenda lomba beto na kusala kisambu na ntwala ya bantu. Mu mbandu, mpangi-nkento mosi yina ke longuka Biblia ti longoki na yandi lenda lomba mpangi-nkento ya nkaka yina kele ti yandi na kusala kisambu. Mbala ya nkaka, mpangi-nkento yina ke zaba ve mbote longoki ya Biblia. Yo yina, yandi lenda zola nde yandi sala kisambu ya nsuka. Yo ta sadisa yandi na kuzaba mbote mambu yina yandi ta tuba na kisambu sambu na longoki yina ya Biblia. Bo lenda lomba mpangi-bakala mosi na kusamba na lukutakanu ya kisalu ya kusamuna to na lukutakanu ya dibundu. Mpangi ya kele ti mukumba yina fwete vila ve lukanu ya lukutakanu yina. Kisambu kele ve dibaku ya kupesa dibundu bandongisila to ya kupesa baluzayisu. Na balukutakanu na beto mingi ya dibundu, nkunga mpi kisambu ke bakaka minuta tanu. Yo yina, mpangi yina ke sala kisambu fwete tuba ve “bangogo mingi,” mingi-mingi na luyantiku ya lukutakanu.​—Mat. 6:7. w22.07 24 § 17-18

Yezu tubaka nde na bilumbu ya nsuka, kipupa mpi maladi yina ke mwanganaka ta vanda na “bisika ya mutindu na mutindu.” (Luka 21:11) Sambu na nki kuzaba mambu yina ke sadisaka beto na kuvanda na ngemba? Beto ke yitukaka ve ntangu beto ke monaka kipupa mosi me basika. Beto ke bakisaka nde mambu yina ke salama kaka mutindu Yezu tubaka. Yo yina, beto fwete sadila mambu yina Yezu songaka beto, bantu yina ke zinga na bilumbu ya nsuka nde: “Beno keba, beno tekita ve na boma.” Kana kipupa mosi me basika, yo ke vandaka ve pete ntangu yonso na kusala mambu yonso yina beto vandaka kusala ntete. Kansi beto fwete bika ve nde yo kanga beto nzila ya kulonguka Biblia mpi ya kuvukana na balukutakanu. Masolo ya luzingu yina kele na mikanda na beto mpi bavideo ta yibusa nge nde bampangi na beto ke landaka kusadila Yehowa na kwikama yonso ata bo ke kutana ti bampasi ya mutindu yina. w22.12 17 § 4, 6

Yakobi monisaka pwelele nde yandi vandaka kuzola mwana na yandi Yozefi mingi kibeni. (Kuy. 37:3, 4) Yo yina bambuta ya Yozefi kumaka kuwila yandi kimpala. Ntangu dibaku monanaka, bo tekaka Yozefi na kimvuka mosi ya bantu ya mumbongo ya Madiani. Bantu yina ya mumbongo nataka Yozefi ntama kibeni na Ezipte mpi bo tekaka yandi diaka na Potifare, mfumu ya bantu yina vandaka kukengila nzo ya Farao. Luzingu ya Yozefi sobaka nswalu kibeni. Ntete yandi vandaka mwana yina papa na yandi vandaka kuzola mingi kansi na nima yandi kumaka mpika na Ezipte. (Kuy. 39:1) Bantangu ya nkaka, beto ke kutanaka ti bampasi yina “bantu ya nkaka me kutanaka na yo” disongidila bampasi yina bantu yonso ke kutanaka ti yo. (1 Bak. 10:13) To beto lenda kutana ti bampasi sambu beto kele balongoki ya Yezu. Mu mbandu, bantu lenda telemina beto, bo lenda seka beto to bo lenda pesa beto mpasi sambu na lukwikilu na beto. (2 Tim. 3:12) Ata nge ke kutana ti bampasi ya nki mutindu, Yehowa lenda sadisa nge na kukangila yo ntima. w23.01 14-15 § 3-4

Bantangu ya nkaka beto lenda mona nde yo ke lomba kaka nde beto solula ti mpangi mosi yina me pesa beto makasi. Kansi yo ta vanda mbote nde beto kudiyula ntete bangiufula yai: ‘Keti mono ke bakisa mpenza mambu yonso yina salamaka?’ (Bing. 18:13) ‘Keti yandi salaka diambu yango na luzolo?’ (Lon. 7:20) ‘Keti mono me salaka dezia kifu ya mutindu yina?’ (Lon. 7:21, 22) ‘Kana mono solula ti yandi sambu na yo, keti mono ta tula diaka ve mafuta na tiya?’ Kana beto baka ntangu ya kudiyula bangiufula yina, beto lenda mona nde zola na beto sambu na mpangi yina ta pusa beto na kuvila diambu yina mpi na kubika kuyindula yo. Konso muntu na kati na beto ke monisaka mpi nde yandi kele longoki ya kieleka ya Yezu, ntangu yandi ke monisilaka bampangi zola ya kieleka ata bo ke sala bifu. Kana beto ke zola bampangi na beto na masonga yonso, beto ta sadisa bantu ya nkaka na kuzaba dibundu ya kieleka mpi na kuvukana ti beto sambu na kusambila Yehowa. Beto fwete sala yonso sambu na kulanda kumonisa zola yina ke salaka nde bantu kuzaba Bakristu ya kieleka. w23.03 31 § 18-19

Biblia ke sadisaka beto na kubakisa nde kikalulu ya kuluta nene ya Yehowa kele zola. Sambu Yehowa ke zolaka beto, yandi sonikaka ve mambu yina beto ke vandaka ve ti mfunu na yo sambu na kusadila yandi. (Yoa. 21:25) Yehowa ke monisaka mpi zola sambu yandi ke solulaka ti beto na mutindu yina ke pesaka beto lukumu. Na Biblia, Yehowa ke songaka beto ve mambu yina beto fwete sala mpi yina beto fwete sala ve na konso diambu ya luzingu na beto. Yo yina, Ndinga ya Nzambi ke pusaka beto na kuzola mpi na kulemfukila yandi na ntima na beto ya mvimba. Biblia ke monisaka nde Yehowa ke tudilaka beto kibeni dikebi. Inki mutindu? Ndinga na yandi me fuluka ti masolo ya ke monisa mutindu bantu ke kudiwaka. Beto lenda bakisa kukonda mpasi mutindu bantu yina Biblia ke tubilaka vandaka kudiwa sambu bo vandaka “ti mawi bonso ya beto.” (Yak. 5:17) Kima ya kuluta mfunu kele nde, kana beto ke tadila mutindu Yehowa sadilaka bantu yina vandaka bonso beto mambu, beto ta bakisa kukonda mpasi nde “Yehowa kele kibeni ti lutondo mpi yandi ke wilaka bantu mawa.”​—Yak. 5:11. w23.02 6 § 13-15

Mukanda ya nsuka ya Biblia ke yantika ti bangogo yai: “Kusonga ya Yezu Kristu, yina Nzambi pesaka yandi, sambu na kusonga bampika na yandi mambu yina fwete salama ntama mingi ve.” (Kus. 1:1) Yo yina, mambu yina ke salama na nsi-ntoto ke benda dikebi na beto sambu yo ke lungisa baprofesi ya Biblia. Beto ke vandaka ti mpusa ya ngolo ya kusonga yo bantu ya nkaka. Ntangu beto ke tubila baprofesi ya Biblia, beto fwete vanda ve ti badute sambu na yo. Sambu na nki? Sambu beto ta zola ve ata fioti kusala kima mosi yina ta sala nde dibundu kuvanda ve na bumosi. Mu mbandu, beto lenda wa mambu yina bamfumu ya luyalu ke tuba sambu na kumanisa mavwanga mpi kutula ngemba ti lutaninu na nsi-ntoto. Na kisika ya kutuba nde mambu yango ke lungisa mambu yina 1 Batesalonika 5:3 ke tubaka, beto fwete zaba bantendula ya nsuka yina kele na mikanda na beto. Kana mambu yina beto ke tuba ke katuka na bima yina organizasio ya Yehowa me basisaka, yo ta sadisa dibundu na kulanda kuvanda na bumosi mpi “na ngindu mosi.”​—1 Bak. 1:10; 4:6. w23.02 16 § 4-5

Sambu na nki nge ke zolaka Yezu Kristu? Yezu ke zolaka kieleka, kudikulumusa mpi lunungu. Kana nge ke zolaka kieleka mpi lunungu, yo ke monisa mpi nde nge ke zolaka Yezu Kristu. Yindula mutindu Yezu nwaninaka mambu ya kieleka mpi ya lunungu ti kikesa yonso. (Yoa. 18:37) Ebuna nki mutindu Yezu ke monisaka nde yandi ke zolaka kudikulumusa? Mambu yina Yezu salaka monisaka nde yandi ke zolaka kudikulumusa. Mu mbandu, yandi pesaka lukumu yonso na Tata na yandi kansi ve na yandi mosi. (Mar. 10:17, 18; Yoa. 5:19) Kudikulumusa ya Yezu ke pusa nge na kudiwa nki mutindu? Ya kieleka, yo ke pusa nge na kuzola Mwana ya Nzambi mpi na kulanda mbandu na yandi. Sambu na nki Yezu ke vandaka muntu ya kudikulumusa? Sambu yandi ke zolaka Tata na yandi mpi yandi ke landaka mbandu na yandi ya kudikulumusa. (Nk. 18:35; Baeb. 1:3) Keti nge ke zola ve kulanda mbandu ya Yezu yina monisaka bikalulu ya Yehowa na mutindu ya kukuka? w23.03 3-4 § 6-7

Biblia ke tubila bimvuka zole ya bantu yina ta futumuka, bayina kele ti kivuvu ya kuzinga mvula na mvula na ntoto disongidila, “bantu ya lunungu ti bantu ya kukonda lunungu.” “Bantu ya lunungu” kele bantu yina sadilaka Yehowa na kwikama yonso na ntwala nde bo fwa. Kansi “bantu ya kukonda lunungu” kele bantu yina sadilaka ve Yehowa na ntwala nde bo fwa. Mutindu bimvuka yina zole ta futumuka, keti beto lenda tuba nde bazina na bo kele ya kusonika na mukanda ya luzingu? Na ntwala nde “bantu ya lunungu” kufwa, bazina na bo vandaka dezia na mukanda ya luzingu. Keti bo katulaka bazina na bo na mukanda ya luzingu na ntwala nde bo fwa? Ve, sambu bo kele kaka na “luzingu” na mabanza ya Yehowa. Yehowa “kele Nzambi ya bafwa ve, kansi ya bantu yina kele na luzingu, sambu na meso na yandi bo yonso kele na luzingu.”​—Luka 14:14. w22.09 16 § 9-10

Yehowa zolaka nde Adami ti Eva kusepela ti bima yina yandi salaka. Ntangu Nzambi salaka Adami, yandi pesaka yandi kisalu mosi ya mfunu ya kukeba paladisu mpi ya kufulusa yo. (Kuy. 2:8, 9) Yindula kiese yina Adami waka ntangu yandi monaka bankeni ke mena mpi bintuntu ke yela. Adami vandaka ti dibaku ya nene ya kukeba kilanga ya Edeni. Yehowa pesaka mpi Adami mukumba ya kupesa bambisi bazina. (Kuy. 2:19, 20) Yehowa lendaka kupesa bambisi bazina yandi mosi. Kansi, yandi pesaka Adami mukumba yina. Ntembe kele ve nde, na ntwala ya kupesa konso mbisi zina, Adami vandaka kulonguka yo mbote-mbote, kutala mutindu yo kele mpi bikalulu na yo. Adami sepelaka ti kisalu yina. Yo sadisaka yandi na kubakisa nde Yehowa kele mayele mpi nde Yehowa me zaba kusala kisalu mbote. w23.03 15 § 3

Anglo-Amerika yina kele makulu ya kiteki ya nene kele ngolo ya nsuka ya ntoto ya mvimba yina Biblia tubilaka. (Dan. 2:31-33) Ata ngolo mosi ve ta yinga yo. Kansi Kimfumu ya Nzambi ta fwa yo na Armagedoni ti baluyalu yonso ya nkaka ya bantu. (Kus. 16:13, 14, 16; 19:19, 20) Sambu na nki mbikudulu yina kele mfunu sambu na beto? Mbikudulu ya Daniele kele ti mambu ya nkaka ya ke monisa nde beto ke zinga na bilumbu ya nsuka. Bamvula kuluta 2500 me luta, Daniele tubaka nde na nima ya Babilone, bangolo iya ya ntoto ya mvimba ta vanda ti bupusi ya ngolo na bansadi ya Nzambi. Diaka, yo monisaka nde Anglo-Amerika Ngolo ya Nsi-Ntoto ya Mvimba ta vanda ngolo ya nsuka. Yo ke pesa beto kikesa mpi kivuvu nde ntama mingi ve Kimfumu ya Nzambi ta fwa baluyalu yonso ya bantu mpi yo mpamba ta yala ntoto ya mvimba. w22.07 4 § 9; 5 § 11-12