Août

Keti nge ke zaba sambu na nki Yehowa ta sonikaka na ‘mukanda na yandi ya kuyibuka’ bazina ya bantu yina mambu ya bo ke tubaka ke monisaka nde bo waka yandi boma mpi bo ke yindulaka mingi zina na yandi? Mambu yina beto ke tubaka ke monisaka mambu yina kele na ntima na beto. Yezu tubaka nde: “Munoko ke tubaka mambu yina me fuluka na ntima.” (Mat. 12:34) Yehowa ke zolaka nde bantu yina ke zolaka yandi kuzinga mvula na mvula na nsi-ntoto ya mpa. Mambu yina beto ke tubaka lenda monisa kana Yehowa ta ndima lusambu na beto to ve. (Yak. 1:26) Bantu ya nkaka yina ke zolaka ve Nzambi ke tubaka mambu na makasi yonso, bo ke tubaka mambu ya mbi mpi bo ke tubaka mambu na lulendo yonso. (2 Tim. 3:1-5) Beto fwete vanda ve bonso bo. Beto ke zolaka kibeni kusepedisa Yehowa na mambu yina beto ke tubaka. Keti Yehowa ta sepela kana beto ke tuba mambu ya mbote kaka ntangu beto kele na balukutakanu to na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote kansi na mabuta na beto, beto ke tuba mambu ya mbi ntangu bantu ya nkaka ke mona beto ve to ke wa beto ve?​—1 Pie. 3:7. w22.04 5 § 4-5

Nzambi ta tula na bantima ya bibongo kumi yina mpi na ntima ya mbisi ya mfinda ngindu ya kufwa Babilone ya Nene. Ya kieleka, Yehowa ta pusa makanda na kusadila mbisi ya mfinda ya mbwaki ya ngolo disongidila Nations unies na kubalukila mabundu yonso ya luvunu mpi kufwa yo yonso. (Kus. 18:21-24) Yo ke longa beto nki? Beto fwete landa kuvanda na ‘lusambu ya bunkete mpi ya kukonda mvindu na meso ya Nzambi na beto.’ (Yak. 1:27) Beto fwete landa ve ata fioti malongi ya luvunu, beto fwete sala ve bankinsi ya mabundu ya luvunu, beto fwete kuma ve ti bikalulu ya bantu ya nsi-ntoto yai mpi beto fwete sala ve bisalu ya bampeve ya mbi ya Babilone ya Nene. Mpi beto fwete landa kusonga bantu na ‘kubasika na kati na yandi’ sambu bo vukana ve na masumu na yandi.​—Kus. 18:4. w22.05 11 § 17; 14 § 18

Bibuti, beno sosa mabaku ya kulonga bana na beno mambu ya me tala Yehowa mpi mambu mingi ya mbote yina yandi me sadilaka nge. (Kul. 6:6, 7) Yo kele kibeni mfunu na kusala mutindu yina kana dibuta na beno kele ya kukabwana na mambu ya dibundu, beno ke kuka ve kulonguka mbala na mbala ti bana na beno na nzo. Mpangi Christine ke tuba nde: “Mabaku vandaka fioti kibeni ya kutubila mambu ya kimpeve, yo yina mono vandaka kulonga bana na mono na konso ntangu yina.” Diaka, beno tuba mambu ya mbote sambu na dibundu ya Yehowa mpi sambu na bampangi. Beno tuba ve mambu ya mbi sambu na bankuluntu. Mambu yina nge ke tuba sambu na bo, ta sadisa bana na nge na kulomba bo lusadisu. Beno tula ngemba na dibuta. Mbala na mbala, beno monisa babakala na beno mpi bana na beno nde beno ke zolaka bo. Tubila bakala na nge mambu na mawete mpi na luzitu yonso mpi longa bana na nge na kusala mutindu mosi. Kana nge sala mpidina, dibuta na nge ta vanda na kiese mpi bana na nge ta longuka mambu ya Yehowa kukonda mpasi.​—Yak. 3:18. w22.04 18 § 10-11

Nsangu yina Yezu tindilaka Bakristu ya dibundu ya Efezo monisaka nde bo kangaka ntima mpi bo landaka kusadila Yehowa ata bo kutanaka ti bampasi mingi. Ata mpidina, bo vandaka kuzola diaka ve Yehowa mutindu bo vandaka kuzola yandi ntete. Yo lombaka nde bo vutukila diaka kuzola Yehowa mutindu bo vandaka kuzola yandi ntete sambu yandi ndima lusambu na bo. Bubu yai mpi, beto fwete suka ve kaka na kukanga ntima. Beto fwete kanga ntima sambu na bikuma ya mbote. Yehowa ke tulaka dikebi na mambu yina beto ke salaka mpi na bikuma yina ke pusaka beto na kusala mambu yango. Bikuma yina ke pusaka beto na kusala mambu kele mfunu mingi na meso na yandi. Sambu yandi ke zolaka nde beto sambila yandi sambu beto ke zolaka yandi mingi mpi sambu beto ke zolaka kumonisila yandi ntonda. (Bing. 16:2; Mar. 12:29, 30) Diambu ya Bakristu ya dibundu ya Sarde vandaka ve mutindu mosi ti ya Bakristu ya dibundu ya Efezo. Ntete, Bakristu ya Sarde vandaka ngolo na kimpeve kansi na nima bo bwaka madidi. Yo yina Yezu songaka bo na ‘kutelema.’ (Kus. 3:1-3) Ya kieleka, Yehowa ta vila ve kisalu na beto.​—Baeb. 6:10. w22.05 3 § 6-7

Salomo tubaka nde kiese yina beto ke bakaka na kisalu na beto ya ngolo kele “dikabu ya Nzambi.” (Lon. 5:18, 19) Salomo zabaka nde yo vandaka kieleka. Yandi vandaka kusala ngolo. Yandi tungaka banzo, yandi salaka bilanga ya vinu, yandi salaka masamba mpi biziba. Yandi tungaka mpi bambanza. (1 Bant. 9:19; Lon. 2:4-6) Yo vandaka bisalu ya ngolo mpi ntembe kele ve nde yo pesaka yandi kiese. Kansi Salomo bakisaka nde sambu na kuvanda kibeni na kiese, yandi fwete sala diaka mambu ya nkaka. Yandi salaka mpi mambu mingi sambu na Yehowa. Mu mbandu, yandi twadisaka kisalu ya kutunga tempelo ya kitoko sambu na lusambu ya Yehowa. Kisalu yango salaka bamvula nsambwadi. (1 Bant. 6:38; 9:1) Na nima ya kusala mambu mingi, Salomo bakisaka nde kima ya kuluta mfunu yina muntu fwete sala kele kusadila Yehowa. Yandi tubaka nde: “Na nima ya kuwa mambu yonso, nsuka ya mambu yo yai: Wa Nzambi ya kieleka boma mpi zitisa bansiku na yandi.”​—Lon. 12:13. w22.05 22 § 8

Biblia me fuluka ti bambandu mingi ya bantu yina Yehowa lolulaka na ntima ya mvimba. Banani ke kwisila nge na ntu? Mbala ya nkaka nge ke yindula ntotila Manase. Yandi salaka kibeni masumu ya nene na meso ya Yehowa. Yandi sambilaka banzambi ya luvunu mpi yandi siamisaka bantu ya nkaka na kusala mutindu mosi. Yandi fwaka bana na yandi mosi mpi yandi pesaka bo bimenga na banzambi ya luvunu. Nkutu, yandi salaka diaka diambu ya mbi kuluta; yandi tulaka kiteki ya Nzambi ya luvunu na tempelo ya santu ya Yehowa. Biblia ke tuba nde: “Yandi salaka mambu ya mbi na kiteso mosi ya nene na meso ya Yehowa, sambu na kupesa yandi makasi.” (2 Bans. 33:2-7) Kansi ntangu Manase monisaka nde yandi balulaka kibeni ntima na masonga yonso, Yehowa lolulaka yandi na ntima ya mvimba. (2 Bans. 33:12, 13) Mbala ya nkaka nge ke yindula mpi ntotila Davidi yina salaka masumu ya nene na meso ya Yehowa. Mu mbandu, yandi salaka bizumba mpi yandi fwaka muntu. Kansi ntangu Davidi balulaka ntima na masonga yonso mpi ndimaka kifu na yandi, Yehowa lolulaka yandi mpi. (2 Sam. 12:9, 10, 13, 14) Ya kieleka, beto ke ndima kibeni nde Yehowa ke zolaka kulolula beto. w22.06 3 § 7

Yo ke vandaka ve pete ntangu yonso na kulanda kukumisa kivuvu na beto ngolo. Ntangu beto ke vingila nde Nzambi kusala mambu, yo lenda lembisa beto nitu. Kansi Yehowa ke zingaka mvula na mvula mpi mutindu yandi ke tadilaka ntangu, me swaswana ti mutindu beto ke tadilaka yo. (2 Pie. 3:8, 9) Yandi ta lungisa balukanu na yandi na ntangu ya mbote kansi yandi lenda sala ve mambu kaka mutindu beto ke zola nde yandi sala. Inki lenda sadisa beto na kulanda kukumisa kivuvu na beto ngolo ntangu beto ke vingila nde Nzambi kulungisa balusilu na Yandi? (Yak. 5:7) Kangama kaka na Yehowa, muntu yina ke pesaka beto kivuvu. Ya kieleka, Biblia ke monisa nde kivuvu kele kundima nde Yehowa kele mpi nde yandi kele “muntu yina ke pesaka matabisi na bantu yina ke sosaka yandi na masonga yonso.” (Baeb. 11:1, 6) Kana beto ke ndima kibeni nde Yehowa kele, beto ta kuma kundima mpi nde yandi ta sala mambu yonso yina yandi me silaka. Sambu na kulanda kukumisa kivuvu na beto ngolo, beto fwete samba Yehowa mpi tanga Ndinga na yandi. Ata beto lenda mona ve Yehowa, beto lenda kwenda pene-pene na yandi. Beto lenda solula ti yandi na nzila ya kisambu mpi beto lenda ndima kibeni nde yandi ta wa beto.​—Yer. 29:11, 12. w22.10 26-27 § 11-13

Meka kumona na mabanza mambu yina ke kumina Yobi. Yobi ke kutana ti bampasi ya ke mana ve mpi yandi me vanda na putulu ya tiya. (Yobi 2:8) Banduku na yandi ke landa kutuba nde yandi kele muntu ya mbi mpi nde mambu yonso ya yandi ke salaka kele ve mfunu. Ntangu Yobi ke kudiyangisa ngolo sambu na bana na yandi yina me fwa, bampasi ke nokila yandi bonso mvula ya matadi. Yobi me vanda ntete pima. (Yobi 2:13) Kana banduku ya Yobi ke yindula nde mutindu yandi me vanda pima yo ke tendula nde yandi ke buya Nzambi na yandi, bo ke sala kifu ya nene. Na ntangu mosi buna, Yobi me nangula ntu na yandi mpi yandi ke songa banduku na yandi nde: “Tii kuna mono ta fwa, mono ta yambula ve kwikama na mono!” (Yobi 27:5) Inki sadisaka Yobi na kuvanda kikesa mpi ngolo na bampasi yina yonso? Ata ntangu yandi lembaka kibeni nitu, yandi vandaka kundima nde Nzambi na yandi ya zola ta sadisa yandi. Yandi zabaka nde ata kana yandi me fwa, Yehowa ta futumuna yandi.​—Yobi 14:13-15. w22.06 22 § 9

Muntu yina salaka zulu mpi ntoto me pesaka beto dikabu mosi ya valere. Yandi me pesaka beto nswa ya kusamba yandi. Yindula fioti: Beto lenda songa Yehowa mambu yonso yina kele na bantima na beto na konso ntangu yina beto me zola mpi na konso ndinga yina. Beto lenda samba yandi ntangu beto kele na mbeto ya opitale to ntangu beto kele na boloko mpi beto fwete ndima nde Tata na beto ke zolaka beto mpi yandi ta wa bisambu na beto. Yo yina, beto fwete pesa yandi mersi mingi sambu na dikabu yina ya kitoko. Ntotila Davidi vandaka kubaka dikabu ya kisambu na valere mingi. Yandi songaka Yehowa nde: “Bika kisambu na mono kuvanda bonso ndumbu ya bo me yidika na ntwala na nge.” (Nk. 141:1, 2) Na bilumbu ya Davidi, bo vandaka kuyidika mbote-mbote ndumbu ya santu yina banganga-nzambi vandaka kusadila na lusambu ya kieleka. (Kub. 30:34, 35) Davidi vandaka kuyindula mbote-mbote mambu yina yandi ta songa Yehowa na kisambu kaka mutindu bantu vandaka kuyidika ndumbu mbote-mbote. Beto fwete sala mpi mutindu yina. Beto ke zolaka nde bisambu na beto kusepedisa Yehowa. w22.07 20 § 1-2; 21 § 4

Yehowa muntu ke vutulaka mbi. Yehowa me pesaka beto ve nswa ya kuvutula mbi na muntu yina me sala beto mbi. (Bar. 12:20-21) Sambu beto kele bantu ya kukonda kukuka, beto ta kuka ve kusambisa mambu mbote-mbote bonso Nzambi. (Baeb. 4:13) Bantangu ya nkaka, mutindu beto ke wa lenda sala nde beto kuka ve kuzaba kima ya mbote ya kusala. Na nzila ya mpeve santu, Yehowa sadisaka Yakobo na kusonika nde: “Muntu yina ke waka makasi ke salaka ve mambu na kuwakana ti lunungu ya Nzambi.” (Yak. 1:20) Beto fwete ndima nde nsuka-nsuka Yehowa ta yidika mambu mbote. Ntangu beto ke lolulaka beto ke monisaka nde beto ke tula ntima na lunungu ya Yehowa. Ntangu beto ke bikaka mambu na maboko ya Yehowa, beto ke monisaka nde beto ke ndima nde yandi ta katula bampasi yonso yina beto waka sambu na mambu ya mbi yina bo sadilaka beto. Na nsi-ntoto ya mpa, beto ta yibukaka diaka ve mambu ya mpasi sambu yo “ta kwisa ve na mabanza, yo ta kwisa mpi ve na ntima.”​—Yez. 65:17. w22.06 10-11 § 11-12

Bampasi yonso yina beto ke kutana ti yo, ke monisa kibeni nde Yehowa ke ndima beto. (Mat. 5:11, 12) Diabulu muntu kele na kisina ya bampasi yina. Kansi Yezu me luta yandi na ngolo. Yezu ke sadisa beto na kulonga nsangu ya mbote na makanda yonso. Beto tala mambu yina ke monisa yo. Mpasi ya nkaka yina beto ke kutanaka ti yo ntangu beto ke longaka nsangu ya mbote kele yai, bantu mingi ke tubaka ve ndinga yina beto ke tubaka. Na mbona-meso yina Yezu monisaka ntumwa Yoane, Yezu monisaka yandi nde na bilumbu na beto, bo ta longa nsangu ya mbote na bandinga yonso. (Kus. 14:6, 7) Inki mutindu? Beto ke pesa bantu mingi kibeni dibaku ya kundima nsangu ya mbote. Bubu yai, na ntoto ya mvimba bantu ke tangaka mikanda yina ke tendulaka Biblia na site ya Internet na beto jw.org sambu yo kele ti bansangu na bandinga kuluta 1 000. Nto-Kimvuka ndimaka nde bo balula mukanda yina ke sadisa beto na kukumisa bantu balongoki, mukanda Zinga Mvula na Mvula! na bandinga kuluta 700. w22.07 9 § 6-7

Yezu vandaka kuwila bantu mawa. Ntumwa Matayo tubaka nde: “Ntangu yandi monaka bimvuka ya bantu, yandi wilaka bo mawa sambu bo vandaka kuniokwama mpi kuyungana bonso mameme yina me konda ngungudi.” (Mat. 9:36) Inki mutindu Yehowa ke waka? Yezu tubaka nde: “Sambu na Tata na mono yina kele na zulu, yo kele ve diambu ya mbote nde ata muntu mosi na kati ya bantu yai ya kukonda mfunu kufwa.” (Mat. 18:14) Mambu yina Yezu tubaka ke pesa beto kiese sambu yo ke monisa nde Yehowa ke zolaka beto mingi kibeni. Kana beto ke zaba Yezu mbote, zola na beto sambu na Yehowa ta kuma ngolo. Nge lenda kuma kuzola Yehowa mingi mpi kuyela na kimpeve kana nge ke lutisa ntangu ti bampangi ya dibundu na beno mpi kana nge ke sosa kuzaba bo mbote. Tala mutindu bo ke zingaka na kiese. Bo ke waka ve mpasi sambu na lukanu yina bo bakaka ya kusadila Yehowa. Lomba bo na kusonga nge mwa mambu yina bo me kutanaka ti yo na kisalu ya Yehowa. Kana nge ke zola kubaka lukanu mosi ya mfunu mingi, lomba bo ndongisila. Kuvila ve nde, “mambu ke nungaka kana bandongisi kele mingi.” w22.08 3 § 6-7

Konso muntu na kati na beto ta kutana ti mpasi. Kansi, beto ta kuka ve kukangila yo ntima na ngolo na beto mosi. Bonso Tata ya zola, Yehowa ke taninaka beto ntangu yonso. Yandi kele pene-pene na beto, yandi kele ya kuyilama na kuwa bisambu ya beto ke lomba yandi lusadisu mpi yandi ke zolaka kibeni kusadisa beto. (Yez. 43:2) Beto ke ndima nde beto ta kanga ntima na bampasi sambu Yehowa me pesaka beto bima yonso yina beto kele ti yo mfunu sambu na kukanga ntima. Yandi me pesaka beto dikabu ya kisambu, Biblia, madia mingi ya kimpeve mpi dibuta ya bampangi sambu na kusadisa beto na bantangu ya mpasi. Beto kele na kiese mingi mutindu Tata na beto ya zulu ke kebaka mpi ke taninaka beto. “Bantima na beto ke vandaka na kiese sambu na yandi.” (Nk. 33:21) Beto ke monisaka Yehowa nde, beto ke sepelaka ti lutaninu na yandi ya zola kana beto ke sadila mbote bima yonso yina yandi me pesaka beto sambu na kusadisa beto. Beto mpi fwete sala yonso sambu na kubikala na nsi ya lutaninu ya Nzambi. Disongidila, kana beto ke landa kusala yonso sambu na kulemfukila Yehowa mpi kusala mambu ya mbote na meso na yandi, yandi ta landa kutanina beto mvula na mvula. w22.08 13 § 15-16

Bantu mingi ke tudilaka ve bantu ya nkaka ntima bubu yai sambu bo ke zabaka ve nani bo lenda tudila ntima. Bo ke zabaka ve kibeni kana bantu yina bo ke zitisaka mu mbandu, bantu ya politiki, bantu ya mayele mpi bantu ya mumbongo ke salaka yonso sambu na kusala mambu ya mbote sambu na mambote na bo, disongidila bantu yina ke zabaka ve nani bo lenda tudila ntima. Diaka, bo ke zitisaka ve bamfumu ya mabundu yina ke tubaka nde bo kele Bakristu. Yo yina bo ke ndimaka ve nde Biblia, mukanda yina bamfumu ya mabundu yina ke tubaka nde bo ke zitisaka, ke tubaka kieleka. Beto bansadi ya Yehowa, beto ke ndimaka kibeni nde Yehowa kele “Nzambi ya kieleka” mpi ntangu yonso yandi ke zolaka kusadila beto mambu ya mbote. (Nk. 31:5; Yez. 48:17) Beto ke ndimaka mambu yina beto ke tangaka na Biblia. Beto ke ndima mambu yai ya muntu mosi ya mayele tubaka: “Ata kima mosi ve ya Nzambi me tubaka kele luvunu to ta konda kulungana. Bansadi ya Nzambi ke ndimaka nde mambu yina Nzambi ke tubaka kele kieleka sambu bo ke tudilaka Nzambi yina tubaka yo ntima.” w23.01 2 § 1-2

Beto ke pesaka bampangi na beto kikesa ntangu beto ke sadisaka bo na kukumisa ngolo lukwikilu na bo na Yehowa. Bantu yina kele ve Bambangi ya Yehowa ke pesaka bampangi ya nkaka mpasi. Bampangi ya nkaka ke belaka ngolo mpi bankaka ke salaka ngolo sambu na kunwana ti bangindu ya mbi. Bampangi ya nkaka ke kingaka banda ntama nsuka ya nsi-ntoto yai. Mambu yina lenda meka lukwikilu ya Bakristu bubu yai. Bakristu ya mvu-nkama ya ntete kutanaka ti bampasi ya mutindu mosi. Ntumwa Polo vandaka kusadila Masonuku sambu na kupesa bampangi na yandi kikesa. Mu mbandu, Bakristu yina vandaka Bayuda vandaka kuzaba ve nki bo lenda tuba na bantu ya mabuta yina vandaka kutuba nde dibundu ya Bayuda vandaka mbote kuluta dibundu ya Bukristu. Ntembe kele ve nde, mukanda yina Polo sonikilaka Bakristu ya Baebreo pesaka Bakristu yina kikesa kibeni. (Baeb. 1:5, 6; 2:2, 3; 9:24, 25) Mambu yina yandi tubaka sadisaka bo na kuzaba nki bo ta tuba na bantu ya mabuta na bo yina vandaka ve Bakristu. w22.08 23-24 § 12-14

Bantu mingi na nsi-ntoto yai ya Satana ke zabaka ve nani bo lenda tudila ntima. Ntangu yonso, bo ke waka mpasi sambu na mambu yina bantu ya mumbongo, bamfumu ya luyalu mpi bamfumu ya mabundu ke salaka. Bantu mingi ke monaka mpi nde bo lenda tudila ve banduku, bantu yina ke zingaka pene-pene ti bo mpi nkutu bantu ya mabuta na bo ntima. Yo fwete yitukisa beto ve. Biblia tubaka nde: “Na bilumbu ya nsuka . . . , bantu ta vanda . . . bantu ya me konda kwikama, . . . bantu ya ke kusilaka bankaka makambu, . . . bantu ya ke tekaka bankaka.” Yo ke tendula nde bantu ta sala mambu bonso Satana, mfumu ya nsi-ntoto yai yina bo lenda tudila ve ntima ata fioti. (2 Tim. 3:1-4; 2 Bak. 4:4) Beto kele Bakristu mpi beto me zaba nde beto fwete tudila Yehowa ntima ya mvimba. Beto ke ndimaka kibeni nde yandi ke zolaka beto mpi nde yandi “ta yambula ve ata fioti” banduku na yandi. (Nk. 9:10) Beto fwete tudila mpi Kristu Yezu ntima sambu yandi pesaka luzingu na yandi sambu na beto. (1 Pie. 3:18) Diaka beto mosi me bakisaka nde Biblia ke pesaka lutwadisu yina beto fwete tudila ntima.​—2 Tim. 3:16, 17. w22.09 2 § 1-2

Kiese ya kieleka kele ve kaka mawi ya kiese yina beto ke waka na ntima mpi na nima yo mana. Kiese ya kieleka lenda wumela luzingu na beto ya mvimba. Inki mutindu yo lenda wumela? Na Disolo na Zulu ya Ngumba Yezu tubaka nde: “Kiese na bantu yina ke bakisaka mbote nde bo kele ti nzala ya mambu ya kimpeve.” (Mat. 5:3) Yezu zabaka nde Yehowa Nzambi ya kele Ngangi na beto, me salaka beto ti nzala ya ngolo ya kuzaba yandi mpi ya kusambila yandi. Yo kele ‘mpusa na beto ya kimpeve.’ Yehowa kele “Nzambi ya kiese” yo yina bantu yina ke sambilaka yandi lenda vanda mpi na kiese. (1 Tim. 1:11) Keti beto lenda vanda na kiese kaka kana beto ke kutana ve ti bampasi? Ve. Na disolo yina Yezu salaka na zulu ya ngumba, yandi tubaka nde ata “bantu yina kele na mawa” lenda vanda na kiese. Yandi tubaka mpi nde “bantu yina bo me monisaka mpasi sambu na lunungu” lenda vanda mpi na kiese. (Mat. 5:4, 10, 11) Yezu vandaka kulonga beto nde beto ta vanda na kiese kana beto ke lungisa bampusa na beto ya kimpeve mpi kana beto ke kwenda pene-pene ya Nzambi. Kansi ve kana beto ke kutana ve ti bampasi na luzingu na beto.​—Yak. 4:8. w22.10 6 § 1-3

Luswasukusu ta sadisa Mukristu na kuzaba “ntangu ya kuvanda pima mpi ntangu ya kutuba.” (Lon. 3:7) Na bansi ya nkaka, bo ke tubaka nde kutuba kele arza kansi kuvanda mpima kele wolo. Yo ke tendula nde bantangu ya nkaka, yo ke vandaka mbote na kuvanda mpima. Beto tadila mbandu mosi. Mbala mingi bo ke lombaka nkuluntu mosi ya kele ti eksperiansi na kusadisa mabundu ya nkaka na mambu ya mpasi. Beto tala mambu yina nkuluntu mosi ke tuba sambu na nkuluntu yango: “Yandi ke salaka yonso sambu yandi tuba ve mambu ya kinsweki ya me tala mabundu ya nkaka.” Bankuluntu ya dibundu ya nkuluntu yina ke zitisaka yandi sambu yandi ke vandaka ti luswasukusu. Bo ke ndimaka nde yandi ta songa ve bantu ya nkaka mambu na bo ya kinsweki. Beto fwete vanda mpi masonga sambu bantu ya nkaka kutudila beto ntima. Beto ke tudilaka muntu ya masonga ntima sambu beto ke zabaka nde ntangu yonso yandi ta tuba kieleka.​—Baef. 4:25; Baeb. 13:18. w22.09 12 § 14-15

Bantu mingi ke kangaka makutu sambu na kuwa ve mayele ya kieleka ntangu yo ke tuba na “ndinga ya ngolo na bala-bala.” (Bing. 1:20) Biblia ke monisa nde bimvuka tatu ya bantu ke buyaka mayele: “bantu yina me konda mayele,” “bantu yina ke sekaka bantu” mpi “bazoba.” (Bing. 1:22-25) “Bantu yina me konda mayele” kele bantu yina ke ndimaka mambu yonso yina bo ke waka mpi bo ke kusaka bo kukonda mpasi. (Bing. 14:15, noti na nsi ya lutiti.) Mu mbandu, yindula bamilio ya bantu yina bamfumu ya mabundu mpi bamfumu ya politiki ke kusa. Bankaka ke waka mpasi mingi kana bo me bakisa nde bamfumu yina kusaka bo. Kansi bantu yina Bingana 1:22 ke tubila me ponaka bo mosi na kulanda kuvanda bantu yina me konda mayele sambu bo ke zolaka kuvanda mutindu yina. (Yer. 5:31) Bo ke zolaka ve kulonguka mambu yina Biblia ke tubaka mpi bo ke lemfukaka ve na bansiku ya kele na Biblia. Ya kieleka beto ke zolaka ve kusala mambu bonso bantu yina ke buyaka na luzolo yonso kuzaba mambu.​—Bing. 1:32; 27:12. w22.10 19 § 5-7

Organizasio ya Nzambi ke pesaka beto lutwadisu sambu na kutanina beto. Bo ke yibusaka beto mpi na kupesa bankuluntu adresi na beto mpi nimero na beto ya telefone sambu bo lenda solula ti beto kana kisumbula me salama. Bo lenda songa beto na kubikala na banzo to na kutina, bo lenda songa beto kisika yina beto lenda bumbana, bo lenda songa beto na kutina, bo lenda songa beto mutindu beto lenda zwa bima yina beto kele ti yo mfunu, mutindu mpi ntangu yina beto lenda sadisa bantu ya nkaka. Kana beto lemfuka ve, beto lenda tula luzingu na beto mpi luzingu ya bankuluntu na kigonsa. Bankuluntu ke langidilaka beto. (Baeb. 13:17) Bampangi mingi yina katukaka na banzo na bo sambu na kisumbula to sambu na mavwanga yina bantu ke basisaka, me salaka yonso sambu na kuyikama ti mutindu na bo ya mpa ya kuzinga mpi bo ke salaka mingi na kisalu ya Yehowa. Bonso Bakristu ya mvu-nkama ya ntete yina tinaka sambu na mbangika, bo ke landaka “kuzabisa nsangu ya mbote ya ndinga.” (Bis. 8:4) Kulonga nsangu ya mbote ke sadisaka bo na kutula dikebi mingi na mambu ya Kimfumu kansi ve na bampasi yina bo ke kutana ti yo. Yo yina, bo ke landaka kuvanda na kiese mpi na ngemba. w22.12 19 § 12-13

Yehowa ke bakaka konso muntu na kati na beto na valere. Na ntwala nde Yezu kutinda bantumwa na yandi sambu na kulonga, yandi siamisaka bo na kuwa ve bantu yina ke telemina bo boma. (Mat. 10:29-31) Sambu na kusala yo, yandi tubilaka kandeke mosi yina bantu vandaka kuzaba mingi na Izraele. Bo vandaka kuteka tu-bandeke yina na ntalu fioti kibeni na bilumbu ya Yezu. Kansi yandi songaka balongoki na yandi nde: “Ata mosi ve na kati na yo ta bwa na ntoto kukonda nde Tata na beno kuzaba yo.” Na nima, yandi tubaka nde: “Beno kele na mfunu mingi kuluta tu-bandeke mingi.” Yezu vandaka kundimisa balongoki na yandi nde, Yehowa vandaka kubaka konso muntu na kati na bo na valere. Yo yina, bo vandaka ve ata ti kikuma mosi ya kuwa mbangika boma. Ntembe kele ve nde, balongoki vandaka kuyibuka mambu yina Yezu vandaka kusonga bo ntangu bo vandaka kumona tu-bandeke yina na bambanza mpi na babwala yina bo vandaka kulonga nsangu ya mbote. Konso ntangu yina nge ke mona ka-ndeke ya fioti, kuvila ve nde Yehowa ke bakaka nge na valere sambu nge mpi “kele na mfunu mingi kuluta tu-bandeke mingi.” Yezu ta sadisa nge na kuwa ve boma na ntwala ya mbangika. w23.03 18 § 12

Bantangu ya nkaka, beto ke kutanaka ti bampasi. Mu mbandu, bantu ya dibuta na beto lenda telemina beto to kisalu na beto lenda fwa. Kana beto ke kutana ti bampasi yina ke wumela, beto lenda konda kivuvu mpi beto lenda niokwama na mabanza. Satana ke sadilaka bantangu yina ya mpasi sambu na kupusa beto na kuyindula nde Yehowa ke zolaka beto ve. Diabulu ke zolaka nde beto yindula nde Yehowa to organizasio na yandi kele na kisina ya bampasi na beto. Bantu ya nkaka ya Izraele yina vandaka na Ezipte kutanaka mpi ti diambu ya mutindu yina. Ntete, bo ndimaka kibeni nde Yehowa muntu ponaka Moize mpi Aroni sambu na kukatula bo na kimpika. (Kub. 4:29-31) Kansi na nima, ntangu Farao kumaka kuniokula bo mingi, bo pesaka Moize mpi Aroni foti sambu na bampasi na bo. (Kub. 5:19, 20) Bo pesaka Moize ti Aroni foti. Yo vandaka diambu ya mpasi kibeni. Kana nge ke kutana ti bampasi yina ke wumela, songa Yehowa na kisambu mambu yonso yina ke yangisa nge mpi sosa lusadisu na yandi. w22.11 15 § 5-6

Yehowa kele Muntu Yina Ke Pesaka Luzingu mpi yandi kele ti ngolo ya kufutumuna bafwa. Yandi pesaka profete Eliya ngolo ya kufutumuna mwana-bakala ya mufwidi ya Sarefati. (1 Bant. 17:21-23) Na nima, Nzambi pesaka profete Elisha ngolo ya kufutumuna mwana ya nkento ya Shunemi. (2 Bant. 4:18-20, 34-37) Mutindu Eliya mpi Elisha futumunaka bantu mpi mutindu bantu ya nkaka futumukaka, yo ke monisa nde Yehowa kele ti ngolo ya kufutumuna bafwa. Ntangu Yezu vandaka na ntoto, yandi monisaka nde Tata na yandi pesaka yandi ngolo ya kufutumuna bafwa. (Yoa. 11:23-25, 43, 44) Bubu yai, Yezu kele na zulu mpi Nzambi me pesaka yandi “kiyeka yonso na zulu mpi na ntoto.” Yo yina yandi ta lungisa lusilu ya ke tuba nde “bantu yonso yina kele na maziamu ya kuyibuka” ta futumuka mpi bo ta vanda ti kivuvu ya kuzinga mvula na mvula.​—Mat. 28:18; Yoa. 5:26-29. w22.12 5 § 10

Ntangu bantu ya Izraele buyaka kuwila Ezekiele, yo monisaka nde bo buyaka Yehowa. Bangogo ya verse ya bubu ndimisaka Ezekiele nde yandi lungisaka mukumba na yandi mbote ata bantu buyaka kuwila yandi. Yehowa ndimisaka mpi Ezekiele nde ntangu mambu yina yandi ke longa ta lungana, bantu ta zaba nde ‘profete mosi vandaka na kati na bo.’ (Ezek. 2:5; 33:33) Ya kieleka, mambu yina pesaka Ezekiele kikesa ya kulanda kulonga nsangu ya mbote. Bubu yai, beto ke bakaka mpi kikesa sambu beto ke zabaka nde Yehowa muntu ke tindaka beto na kulonga nsangu ya mbote. Yandi ke pesaka beto lukumu mutindu yandi ke bingaka beto “bambangi” na yandi. (Yez. 43:10) Yo kele dibaku ya nene kibeni. Kaka mutindu Yehowa songaka Ezekiele nde: “Kuwa ve boma,” Yehowa ke songaka beto mpi nde: “Beno wa boma ve.” (Ezek. 2:6) Sambu na nki beto fwete wa ve bambeni na beto boma? Bonso Ezekiele, Yehowa muntu ke tindaka beto mpi yandi ke sadisaka beto.​—Yez. 44:8. w22.11 3-4 § 4-5

Bubu yai, beto ke sepelaka mingi ti bankuluntu mpi bansadi ya kisalu yina beto lenda tudila ntima. Bampangi yina ya kwikama ke kebaka beto mbote na kimpeve. Beto ke pesaka Yehowa mersi mutindu beto kele ti bampangi yina. Kansi, inki mutindu beto mpi lenda monisa nde beto kele bantu yina me fwana na kutudila ntima? Beto ke zolaka bampangi na beto mpi beto ke tudilaka bo dikebi. Kansi beto fwete vanda ti bukati-bukati mpi beto fwete bumba mambu na bo ya kinsweki. Bampangi ya nkaka na dibundu ya mvu-nkama ya ntete vandaka ‘kutonga mpi kudikotisa na mambu ya bantu ya nkaka mpi kutubila mambu yina bo fwete tubila ve.’ (1 Tim. 5:13) Ya kieleka, beto ke zola ve kuvanda bonso bo. Muntu mosi lenda songa beto mambu na yandi mpi yandi lenda lomba beto na kusonga yo ve muntu ya nkaka. Mu mbandu, mpangi-nkento mosi lenda songa beto maladi yina yandi ke bela to mambu ya nkaka ya mpasi yina yandi ke kutana ti yo mpi yandi lenda lomba beto na kusonga yo ve bantu ya nkaka. Beto fwete sala kaka mutindu yandi ke zola. w22.09 10 § 7-8

Ngogo ya Kigreki ya bo me balula na bangogo “beno kumisa mabanza na beno ya mpa” lenda tendula “beno yidika mabanza na beno.” Yo yina sambu na kukumisa mabanza na beto ya mpa beto fwete suka ve kaka na kuvanda ti mwa bikalulu ya mbote. Kansi beto fwete kuditadila mbote-mbote sambu na kuzaba kimuntu na beto ya kati mpi kusala bansoba ya me fwana sambu beto lemfuka na bansiku yonso ya Yehowa. Beto fwete sala yo ve kaka mbala mosi kansi beto fwete landa kusala yo. Ntangu beto ta kuma bantu ya kukuka, ntangu yonso beto ta sepedisaka Yehowa na mambu yonso yina beto ta salaka. Kansi bubu yai, beto fwete landa kusala ngolo sambu na kusepedisa Yehowa. Polo monisaka nde kukuma ti mabanza ya mpa mpi kuzaba luzolo ya Nzambi ke tambulaka nzila mosi mutindu Baroma 12:2 ke monisa yo. Na kisika ya kubika nde nsi- ntoto yai kuyala beto, beto fwete kuditadila mbote-mbote sambu na kuzaba kana beto ke bikaka kibeni nde mambu yina beto ke sala kuwakana ti bangindu ya Nzambi. Beto fwete baka ve balukanu ya ke wakana ti nsi-ntoto yai. w23.01 8-9 § 3-4

Keti Yehowa ke kangaka nzila nde beto kutana ve ti mambu ya mpasi? Keti yandi ke vandaka ti bikuma ya mbote ya kupesa nzila nde mambu ya mbi kukumina beto? Biblia ke tubaka ve mutindu yina. (Lon. 8:9; 9:11) Beto me zaba nde ntangu beto ke kutanaka ti bampasi, Yehowa ke monaka yo mpi yandi ke widikilaka bisambu ya beto ke salaka sambu na kulomba yandi lusadisu. (Nk. 34:15; Yez. 59:1) Diambu ya kuluta mfunu kele nde, Yehowa ta sadisa beto na kukanga ntima na bampasi. Inki mutindu? Yehowa ke sadisaka beto mpi ntangu yandi ke pesaka beto kikesa. Mbala mingi, yandi ke salaka yo kaka na ntangu yina beto ke vandaka na mfunu na yo. (2 Bak. 1:3, 4) Keti nge ke yibuka ntangu yina Yehowa pesaka nge kikesa yina nge vandaka ti yo mfunu sambu na kusadisa nge? Mbala mingi, beto ke bakisaka mutindu Yehowa sadisaka beto na kukangila mpasi mosi ntima kaka kana mpasi yango me luta. w23.01 17-18 § 13-15

Mbisi yina vandaka bonso mbisi ya mfinda yina vandaka ti ba-ntu nsambwadi kansi yo, yo vandaka mbwaki ya ngolo. Mukanda ya Kusonga ke bingaka yo nde “kifwani ya mbisi ya mfinda” mpi yo ke tubaka nde yo kele “ntotila ya nana.” (Kus. 13:14, 15; 17:3, 8) Yoane tubaka nde “ntotila” yina basikaka, na nima yandi vilaka mpi na nima yandi basikaka diaka. Yo ke monisa kibeni Organisation des Nations unies yina ke pesaka maboko na mambu ya politiki ya ntoto ya mvimba. Ntangu yo basikaka, bo vandaka kubinga yo Société des Nations. Na nima, yo vilaka na Mvita ya Zole ya Ntoto ya Mvimba. Na nima, yo basikaka diaka mpi bo ke bingaka yo Nations unies. Bambisi yina ya mfinda to baluyalu ke siamisaka bantu na kutelemina Yehowa mpi bansadi na yandi. Yoane tubaka nde yo kele bonso nde bo ke vukisa “bantotila ya ntoto ya mvimba” sambu na bitumba ya Armagedoni disongidila “kilumbu ya nene ya Nzambi Nkwa-Ngolo Yonso.”​—Kus. 16:13, 14, 16. w22.05 10 § 10-11

Ntangu Yezu longukaka mpi kutanga Masonuku yina yandi mosi, yandi zabaka mbote-mbote Masonuku yango mpi yandi vandaka kuzola yo mingi. Yandi bikaka mpi nde Masonuku yina kupusa yandi na kusala mambu ya mbote. Mu mbandu, yindula mambu yina salamaka na tempelo ntangu Yezu vandaka kaka ti bamvula 12. Balongi yina vandaka kuzaba mbote-mbote Nsiku ya Moize vandaka ‘kuyituka sambu na mayele ya Yezu mpi sambu na bamvutu na yandi.’ (Luka 2:46, 47, 52) Beto mpi lenda zaba Ndinga ya Nzambi mpi kuzola yo kana beto ke tanga yo mbala na mbala. Beto lenda baka malongi ya mfunu na mambu yina Yezu songaka bantu yina vandaka kuzaba Nsiku mbote-mbote, yo vanda balongi ya nsiku, Bafarize mpi Basaduse. Bamfumu yina ya mabundu vandaka kutanga Masonuku mbala na mbala kansi bo vandaka ve kubakila yo mambote. Yezu tubilaka mambu tatu yina yo lombaka nde bamfumu ya mabundu yina kusala sambu na kubaka mambote na lutangu na bo ya Masonuku. Na disolo yai, beto ta tubila mutindu mambu yina Yezu songaka bo ta sadisa beto (1) na kubakisa mambu yina beto ke tanga, (2) na kuzwa bimvwama ya kimpeve mpi (3) na kubika nde Ndinga ya Nzambi kusoba luzingu na beto. w23.02 8-9 § 2-3

Bigonsa ya nkaka yina beto fwete tina kele kumonisa mawi ya zola sambu na muntu yina nge kele ve ti ngindu ya kukwela, kulutisa ndilu na kunwa malafu, kudia mbiki, kutuba mambu ya mbi, kutala bansaka ya mubulu, kutala pornografi mpi mambu ya nkaka ya mbi. (Nk. 101:3) Diabulu ke salaka yonso sambu na kubebisa kinduku na beto ti Yehowa. (1 Pie. 5:8) Kana beto keba ve, Satana lenda pusa beto na kuyedisa bikalulu ya mbi na mabanza mpi na bantima na beto. Mu mbandu, kulula, luvunu, lukasi, kikenene, lulendo mpi kimbeni. (Bag. 5:19-21) Kana beto yambula yo ve nswalu, yo lenda yela bonso nti ya poison mpi yo lenda pusa beto na kusala mambu ya mbi. (Yak. 1:14, 15) Kigonsa ya nkaka ya beto fwete tina kele banduku ya mbi. Beto fwete vila ve nde beto ta kuma bonso bantu yina beto ke lutisaka ntangu mingi ti bo. (1 Bak. 15:33) Kana beto ke keba na mambu yina beto ke sala, beto ta sala ve kinduku ti bantu yina ke zitisaka ve bansiku ya Yehowa. (Luka 21:34; 2 Bak. 6:15) Beto ta mona bigonsa mpi beto ta tina yo. w23.02 16 § 7; 17 § 10-11

Zola na nge sambu na Yehowa me kumaka ngolo ntangu nge longukaka mambu mingi ya me tala yandi. Ya kieleka, nge ke zolaka kukwenda pene-pene na yandi bubu yai mpi mvula na mvula. Mpi nge lenda sala yo. Na mawete yonso, yandi ke siamisaka beto na kusala mambu yina ta pesa yandi kiese. (Bing. 23:15, 16) Nge lenda sala yo na mambu yina nge ke tuba mpi yina nge ke sala. Mambu yina nge ke salaka na luzingu ta monisa kana nge ke zolaka kibeni Yehowa. Yo kele lukanu ya mbote yina nge lenda kuditudila na luzingu na nge. Inki mutindu nge lenda monisa nde nge ke zolaka Yehowa? Ya ntete, nge fwete sala kisambu sambu na kudipesa na Nzambi mosi kaka ya kieleka. (Nk. 40:8) Na nima, nge ta baka mbotika sambu na kumonisa yo na meso ya bantu. Kilumbu na nge ya mbotika kele kilumbu ya kiese mpi ya mfunu mingi na luzingu na nge. Nge ke yantika luzingu ya mpa disongidila nge ke zinga sambu na Yehowa kansi ve sambu na nge mosi. (Bar. 14:8; 1 Pie. 4:1, 2) Yo kele lukanu mosi ya nene kansi yo ta sadisa nge na kuvanda ti luzingu ya kuluta mbote. w23.03 5-6 § 14-15