Septembre

Kana beto ke sadila mbote dikabu na beto ya kutuba, yo lenda pusa mpi bantu ya nkaka na kundima kieleka. Beto ke sadisaka bantu na kumona mbote-mbote luswaswanu yina kele na “kati ya muntu yina ke sadilaka Nzambi ti muntu yina ke sadilaka yandi ve.” (Mal. 3:18) Mbandu ya mpangi-nkento Kimberly ke monisa yo. Bo pesaka yandi devware ya kusala ti mwana ya nzo-nkanda na bo. Ntangu bo vandaka kusala devware yina, mwana ya nzo-nkanda yina bakisaka nde mpangi Kimberly vandaka ve bonso bana ya nzo-nkanda ya nkaka. Yandi vandaka ve kutuba mambu ya mbi sambu na bantu mpi yandi vandaka ve kufinga bo. Mwana ya nzo-nkanda yina yitukaka mingi mpi nsuka-nsuka yandi ndimaka kulonguka Biblia ti mpangi Kimberly. Yehowa ke waka kiese mingi ntangu beto ke tubaka mambu yina ke pusaka bantu ya nkaka na kundima kieleka. Beto yonso fwete tuba mambu ya mbote yina ta kumisa Yehowa. w22.04 5-6 § 5-7

Yezu basisaka bademo nsambwadi yina vandaka kuniokula Maria ya Magdala. Yo pusaka Maria na kukuma longoki ya Yezu mpi na kusadisa yandi na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote. (Luka 8:1-3) Maria sepelaka mingi kibeni sambu na mambu yina Yezu sadilaka yandi. Kansi yo lenda vanda nde yandi zabaka ve mambu mingi yina Yezu ta sadila yandi na bilumbu ke kwisa. Yezu ta pesa luzingu na yandi “sambu konso muntu yina ke monisa lukwikilu na [yandi] kufwa ve kansi kubaka luzingu ya mvula na mvula.” (Yoa. 3:16) Maria kangamaka na Yezu sambu na kumonisa ntonda na mambu yina Yezu sadilaka yandi. Ntangu Yezu vandaka kuniokwama na nti ya mpasi, Maria telemaka pene-pene sambu yandi vandaka kuzola kupesa Yezu kikesa mpi kupesa bantu yina vandaka pana kikesa. (Yoa. 19:25) Ntangu Yezu fwaka, Maria mpi bankento zole ya nkaka nataka bima ya nsudi ya kitoko sambu na kutula na maziamu ya Yezu. (Mar. 16:1, 2) Ntangu Yezu futumukaka, yandi kutanaka ti Maria mpi solulaka ti yandi. Balongoki mingi zwaka ve dibaku yina.​—Yoa. 20:11-18. w23.01 27 § 4

Yo ke tendula ve nde bubu yai beto fwete lemba na kimpeve sambu na bilumbu me luta beto vandaka ngolo na kimpeve. Ata yo lenda vanda nde beto ke kuka diaka ve kusala mingi na kisalu ya Yehowa mutindu beto vandaka kusala ntete, beto fwete landa kudipesa na “kisalu ya Mfumu” sambu beto landa kubikala ya kutelema tii na nsuka. (1 Bak. 15:58; Mat. 24:13; Mar. 13:33) Beto fwete vanda kikesa mpi beto fwete sambila Yehowa na ntima ya mvimba. Nsangu yina Yezu tindilaka Bakristu ya Laodisea monisaka nde bo mpi, bo vandaka ti diambu na bo. Bo vandaka ‘diaka ve tiya mingi’ ntangu bo vandaka kusambila Yehowa mpi bo bwaka bumolo yo yina Yezu songaka bo nde bo kumaka bonso “muntu ya mpasi” mpi “muntu ya mawa.” Yo lombaka nde bo vutukila diaka kusambila Yehowa na kikesa yonso. (Kus. 3:16, 17, 19) Yo ke longa beto nki? Kana beto kele diaka ve kikesa mingi, beto fwete monisa ntonda mingi sambu na mambu yonso ya mbote yina Yehowa mpi organizasio na yandi ke pesaka beto. (Kus. 3:18) Beto fwete lutisa ve ata fioti ntangu na beto yonso na kusosa bima ya kinsuni sambu yo ta katula dikebi na beto mpi yo ta sala nde beto tula ve mambu ya kimpeve na kisika ya ntete. w22.05 3-4 § 7-8

Banda bamvula mingi, Yehowa ke sonikaka mukanda mosi ya mfunu mingi. Mukanda yango kele ti bazina ya bantu. Zina ya ntete kele ya Abele, muntu ya ntete yina kangamaka kaka na Yehowa. (Luka 11:50, 51) Banda ntangu yina, Yehowa me yikaka bazina ya bantu ya nkaka na mukanda yina, mpi bubu yai mukanda yango kele ti bazina ya bamilio ya bantu. Biblia ke binga mukanda yina nde “mukanda ya kuyibuka,” “mukanda ya luzingu,” mpi “rulo ya luzingu.” (Mal. 3:16; Kus. 3:5; 17:8) Mukanda yina ya mfunu mingi kele ti bazina ya bantu yonso yina ke sambilaka Yehowa na luzitu yonso mpi bayina ke zolaka zina na yandi. Bo ta vanda ti dibaku ya kubaka luzingu ya mvula na mvula. Bubu yai Yehowa lenda sonika bazina na beto na mukanda yina, kana beto ke yedisa kinduku ya ngolo ti yandi na nsadisa ya kimenga ya Mwana na yandi Yezu Kristu. (Yoa. 3:16, 36) Beto yonso ke zolaka nde bo sonika bazina na beto na mukanda yina, yo vanda beto kele ti kivuvu ya kuzinga na zulu to na ntoto. w22.09 14 § 1-2

Mukanda ya Kusonga ke tubila “dragoni mosi ya nene mpi ya mbwaki.” (Kus. 12:3) Dragoni yina nwanaka ti Yezu mpi bawanzio na yandi. (Kus. 12:7-9) Yo ke nwanisa bansadi ya Nzambi mpi yo ke pesa bambisi ya mfinda to baluyalu ngolo. (Kus. 12:17; 13:4) Dragoni yina kele nani? Yo kele “nioka ya ntama, yina bo ke bingaka Diabulu mpi Satana.” (Kus. 12:9; 20:2) Yandi muntu ke yalaka bambeni yonso ya Yehowa. Inki ta kumina dragoni? Kusonga 20:1-3 ke tendula nde wanzio mosi ta losa Satana na dibulu mosi ya nda yina ta vanda bonso boloko sambu na yandi. Ntangu Satana ta vanda na dibulu yina ya nda, yandi ta “kusa diaka ve makanda tii kuna bamvula 1 000 ta suka.” Nsuka-nsuka, bo ta losa Satana ti bademo na yandi na “dizanga ya tiya mpi ya sufre.” Yo ke tendula nde bo ta fwa bo kimakulu. Yindula mutindu nsi-ntoto ta vanda na nima ya kufwa Satana ti bademo na yandi. Yo ta vanda ntangu mosi ya mbote kibeni. w22.05 14 § 19-20

Yezu vandaka kusala ngolo. Ntangu yandi vandaka leke, yandi vandaka sharpantie. (Mar. 6:3) Ntembe kele ve nde, bibuti na yandi sepelaka mingi mutindu yandi vandaka kusadisa bo sambu na kulungisa bampusa ya dibuta na bo yina vandaka ti bantu mingi. Yezu vandaka muntu ya kukuka mpi yandi vandaka kusala kisalu ya kukuka. Yo yina, yo lenda vanda nde bantu mingi vandaka kuzola bima yina yandi vandaka kusala. Ntembe kele ve nde, Yezu vandaka kusepela ti kisalu na yandi. Ata Yezu vandaka kusala ngolo, yandi vandaka kubaka mpi ntangu ya kusala mambu ya kimpeve. (Yoa. 7:15) Ntangu yandi vandaka kulonga, yandi songaka bantu yina vandaka kuwidikila yandi nde: “Beno sala ve sambu na madia yina ke bebaka, kansi beno sala sambu na madia yina ke bikalaka sambu na luzingu ya mvula na mvula.” (Yoa. 6:27) Na Disolo na Zulu ya Ngumba, Yezu tubaka nde: “Beno fulusa sambu na beno mosi bimvwama na zulu.” (Mat. 6:20) Mayele ya ke katukaka na Nzambi ke sadisaka beto na kuvanda ti bukati-kati na yina me tala kisalu na beto ya kinsuni. Beto Bakristu, bo ke longaka beto na kusala ‘kisalu ya ngolo mpi kisalu ya mbote.’ w22.05 22 § 9-10

Enise pesaka Timoteo mbandu ya mbote. Ntembe kele ve nde, yandi bakisaka nde zola ya ngolo ya mama na yandi sambu na Yehowa pusaka yandi na kusala mambu yina yandi vandaka kusala. yandi bakisaka mpi nde, mama na yandi vandaka na kiese sambu yandi vandaka kusambila Yehowa. Mutindu mosi mpi bubu yai, bamama mingi me sadisaka mabuta na bo na kusambila Yehowa ‘kukonda nde bo tuba ata kima mosi.’ (1 Pie. 3:1, 2) Nge lenda sala mpi mutindu yina. Inki mutindu? Tula kinduku na nge ti Yehowa na kisika ya ntete. (Kul. 6:5, 6) Bonso bamama mingi, nge ke salaka bibansa mingi. Nge ke sadilaka ntangu na nge, mbongo mpi yo lenda lomba nde nge lala ve mpongi to nge sala mambu ya nkaka sambu na kulungisa bampusa ya kinsuni ya bana na nge. Kansi nge fwete lutisa ve ntangu mingi kaka sambu na kulungisa bampusa ya kinsuni ya bana na nge sambu yo lenda sala nde nge zwa ve ntangu ya kukumisa kinduku na nge ti Yehowa ngolo. Mbala na mbala baka ntangu ya kusamba nge mosi, ya kulonguka Biblia mpi ya kukwenda na balukutakanu. Kana nge sala mpidina, nge ta kumisa kinduku na nge ti Yehowa ngolo mpi nge ta vanda mbandu ya mbote sambu na dibuta na nge mpi sambu na bantu ya nkaka. w22.04 16 § 1; 19 § 12-13

Beto kele na kiese mingi ya kuzaba nde beto kele ve ti nswa ya kutuba mutindu bo fwete sambisa bantu. Yehowa kele Zuzi ya kuluta nene yo yina kisalu yina ya mfunu, kele ya yandi. (Bar. 14:10-12) Beto fwete ndima kibeni nde ntangu yonso Yehowa ta sambisa mambu na kuwakana ti bansiku na yandi ya kukuka na yina me tala mambu ya mbote mpi ya mbi. (Kuy. 18:25) Yandi ke salaka ve ata fioti mambu ya mbi. Beto ke vingila ntangu yina Yehowa ta katula mambu yonso ya mbi yina kukonda kukuka mpi disumu me natilaka bantu. Na ntangu yina, bampasi yonso yina beto ke waka yo vanda na nitu to na mabanza, ta mana kimakulu. (Nk. 72:12-14; Kus. 21:3, 4) Beto ta yindulaka yo diaka ve. Ntangu yai ya beto ke vingila nde mambu yango kusalama, beto ke pesa Yehowa mersi mingi sambu yandi me pesaka beto makuki ya kulanda mbandu na yandi ya kulolula. w22.06 13 § 18-19

Zuzi ya mbote fwete zaba nsiku mbote kibeni. Yandi fwete zaba mbote kibeni mambu yina kele mbote mpi yina kele mbi. Zuzi ya mbote fwete sala diaka nki? Yandi fwete zaba mambu yonso ya me tala diambu yina yandi ke sambisa na ntwala ya kubaka lukanu. Yehowa kele Zuzi ya kuluta mbote sambu yandi ke zabaka mambu yonso ntangu yonso. Yehowa kele ve bonso bazuzi ya nsi-ntoto yai. Sambu ntangu yonso yandi ke zabaka mambu yonso ya me tala konso diambu. (Kuy. 18:20, 21; Nk. 90:8) Ntangu yandi ke sambisaka, yandi ke sukaka ve na mambu yina bantu ke mona to ke wa. Yehowa ke zabaka mpi yandi ke tadilaka bikalulu yina muntu bakaka na bibuti na yandi, mutindu bo longaka yandi, kisika yina yandi ke zingaka mpi mutindu muntu yango ke wa mpi sante na yandi sambu na kuzaba kima yina pusaka yandi na kusala diambu yango. Yehowa ke zabaka mpi mambu yina ke vandaka na ntima na beto. Yandi ke bakisaka mbote-mbote bikuma yina pusaka muntu na kusala diambu mosi. Ata kima mosi ve kele ya kubumbana na meso ya Yehowa. (Baeb. 4:13) Kana Yehowa me lolula muntu, yo kele sambu yandi ke zaba mambu yonso ya me tala diambu ya muntu yango salaka. w22.06 4 § 8-9

Beto fwete tula dikebi ya mingi na mayele ya mbi yina Satana sadilaka sambu na kumeka Yobi sambu yandi ke sadilaka mayele ya mutindu mosi bubu yai. Satana ke tubaka nde beto ke zolaka mpenza ve Yehowa Nzambi mpi nde beto ta buya yandi kana yo ke lomba nde beto gulusa luzingu na beto. Satana ke tubaka diaka nde Nzambi ke zolaka beto ve mpi nde yandi ke monaka ve bikesa ya beto ke salaka sambu na kusepedisa Yehowa. Sambu beto me zaba mayele ya mbi yina Satana ke sadilaka, beto bantu yina ke tulaka kivuvu na Yehowa beto ke ndimaka ve ata fioti mambu ya luvunu yina yandi ke tubaka. Kana beto ke kutana ti bampasi, beto fwete mona yo dibaku ya mbote sambu beto kudizaba mbote. Bampasi yina Yobi kutanaka ti yo sadisaka yandi na kuzaba bifu yina yandi vandaka ti yo mpi na kusoba yo. Mu mbandu, yo longaka yandi nde yandi fwete yedisa kikalulu ya kudikulumusa mingi mpenza. (Yobi 42:3) Beto mpi beto lenda zaba bifu na beto ntangu beto ke kutana ti bampasi. Kana beto me zaba bifu na beto, beto ta sala yonso sambu na kusoba yo. w22.06 23 § 13-14

Yehowa ke ndimisa beto nde yandi ta sadisa beto. Mu mbandu, na ntwala nde Yehowa kutuba nde: “Beno kele bambangi na mono,” yandi tubaka nde: “Ntangu nge ta luta na kati ya bamasa, mono ta vanda ti nge, mpi ntangu nge ta luta na kati ya banzadi, yo ta dindisa nge ve. Ntangu nge ta tambula na kati ya tiya, nge ta zika ve, ludimi ya tiya ta yoka nge mpi ve.” (Yez. 43:2) Ntangu beto ke longaka nsangu ya mbote, bantangu ya nkaka beto ke kutanaka ti bampasi yina kele bonso nzadi to bampasi yina kele bonso tiya. Ata mpidina, Yehowa ke sadisaka beto na kulanda kulonga nsangu ya mbote. (Yez. 41:13) Bantu mingi ke buyaka nsangu ya beto ke longaka. Beto ke zabaka nde beto ke longaka mbote nsangu ya mbote ata bantu ya nkaka ke buya yo. Beto ke bakaka kikesa sambu beto ke zabaka nde Yehowa ke sepelaka ntangu beto ke landaka kulonga nsangu ya mbote. Ntumwa Polo tubaka nde: “Konso muntu ta baka matabisi na yandi na kutadila kisalu na yandi.”​—1 Bak. 3:8; 4:1, 2. w22.11 4 § 5-6

Bubu yai, beto ke mona mutindu bambikudulu ya Biblia ke lungana. Bantu “ya bandinga yonso ya makanda” ke longuka mutindu ya kutuba “ndinga ya bunkete” ya kieleka ya Biblia. (Zek. 8:23; Sef. 3:9) Bantu kuluta 8 000 000 na bansi 240 kele na kati ya organizasio ya Yehowa mpi konso mvula, bantu mingi kibeni ke baka mbotika. Kima ya kuluta mfunu kele ve ntalu ya bantu yina ke baka mbotika kansi kima ya kuluta mfunu kele bikalulu yina Bakristu fwete vanda ti yo, disongidila “kimuntu ya mpa” yina balongoki yina ya mpa ke kuma ti yo. (Bakol. 3:8-10) Bantu mingi me yambulaka mansoni, mubulu, bo ke vandaka diaka ve ti bangindu ya mbi sambu na bantu ya nkaka mpi bo ke yindulaka diaka ve nde insi na bo me luta insi ya bantu ya nkaka. Mambu yina kele na Yezaya 2:4 ke lungana. Bo ke “longuka mpi diaka ve bitumba.” Sambu beto ke salaka bikesa ya kulwata kimuntu ya mpa, beto ke bendaka bantu na organizasio ya Yehowa mpi beto ke monisaka kibeni nde beto ke landaka nkengi na beto Kristu Yezu. (Yoa. 13:35) Sambu na nki mambu yonso yina ke salama? Yo ke salama sambu Yezu muntu ke sadisa beto. w22.07 9 § 7-8

Ntangu beto ke samba, beto fwete monisa kibeni nde beto ke zitisa Yehowa. Yindula bambona-meso ya kuyituka yina Yezaya, Ezekiele, Daniele mpi Yoane monaka. Yo yonso ke monisa nde Yehowa kele Ntotila ya kuluta nene. Yezaya “monaka Yehowa me vanda na kiti mosi ya kimfumu ya nda mpi ya kunanguka.” (Yez. 6:1-3) Ezekiele monaka Yehowa me vanda na pusu-pusu na yandi ya zulu mpi ‘nsemo mosi bonso nsemo ya nkongolo’ ziungaka yandi. (Ezek. 1:26-28) Daniele monaka “Mbuta ya Bilumbu” me lwata bilele ya mpembe mpi baludimi ya tiya vandaka kubasika na kiti ya kimfumu na yandi. (Dan. 7:9, 10) Yoane monaka Yehowa me vanda na kiti ya kimfumu mpi kima mosi yina vandaka bonso nkongolo mosi ya kitoko, yina vandaka kumonana bonso emerode ya kulere ya masa ya saka-saka vandaka na nziunga na yandi. (Kus. 4:2-4) Kana beto ke yindula nkembo yina Yehowa mpamba muntu kele ti yo, yo ta yibusa beto dibaku ya nene yina beto kele ti yo ya kukwenda pene-pene na yandi na kisambu mpi mfunu ya kusala yo na luzitu mingi. w22.07 20 § 3

Baleke, Satana ta sala yonso sambu na kupusa beno na kuvanda diaka ve ti kinduku ya mbote ti Yehowa mpi na kukwenda ve pene-pene na yandi. Sambu beno vanda diaka ve banduku ya Yehowa, Satana lenda pusa beno na kuyindula nde mambu ya nkaka yina Biblia ke tubaka kele ve kieleka. Mu mbandu, bantu ya nkaka lenda sosa kundimisa beno nde Nzambi ve muntu salaka beto kansi beto kudibasikilaka. Ntangu beno vandaka bana-fioti, mbala ya nkaka beno yindulaka yo ve. Kansi ntangu yai ya beno me kuma bambuta, mbala ya nkaka bo ke longa beno yo na nzo-nkanda. Mbala ya nkaka beno ke yindula nde mambu yina balongi na beno ke longa kele kieleka. Kansi, bo me salaka ve bikesa ya kusosa kuzaba kana Ngangi kele. Beno vila ve mambu yai ya Bingana 18:17 ke tuba: “Muntu ya ntete na kutuba na ntangu ya kusamba mambu ke monanaka muntu ya lunungu, tii kuna muntu ya nkaka ke kwisaka mpi ke yulaka yandi bangiufula mbote-mbote.” Na kisika ya kundima kibeni mambu yonso yina beno ke longuka na nzo-nkanda, beno fwete longuka mbote-mbote mambu yina kele na Ndinga ya Nzambi mpi na mikanda na beto. w22.08 2 § 2; 4 § 8

Beto ke zolaka kubakisa mambu yina beto ke tanga na Ndinga ya Nzambi. Bantangu ya nkaka beto lenda baka ve kibeni mambote na mambu yina beto ke tanga. Mu mbandu, beto tadila mambu yina Yezu solulaka ti “muntu mosi yina zabaka nsiku mbote-mbote.” (Luka 10:25-29) Ntangu muntu yina yulaka Yezu mambu yina yandi fwete sala sambu na kubaka luzingu ya mvula na mvula, Yezu sadisaka yandi na kuzwa mvutu na Ndinga ya Nzambi. Yezu yulaka yandi nde: “Bo me sonikaka nki na Nsiku? Inki mutindu nge ke tangaka?” Muntu yina pesaka mvutu yina katukaka na Masonuku. Yandi tubaka nde nge fwete zola Nzambi mpi nge fwete zola nkweno na nge. (Levi 19:18; Kul. 6:5) Yandi yulaka Yezu na nima nde: “Nani kibeni kele nkweno na mono?” Muntu yina monisaka nde yandi vandaka ve kubakisa mbote-mbote mambu yina yandi vandaka kutanga. Yo yina, yandi monaka ve mutindu ya kusadila mbote-mbote mambu yina Masonuku vandaka kutuba na luzingu na yandi. Beto ke vandaka ti mfunu ya lusadisu ya Yehowa sambu na kubakisa Masonuku. Yo yina, lomba Yehowa mpeve santu na yandi sambu yo sadisa nge na kutula dikebi na mambu yina nge ke tanga mpi lomba lusadisu na yandi sambu na kusadila mambu yina nge me tanga. w23.02 9 § 4-5

“Inki mutindu nge zabaka kieleka?” Ntembe kele ve nde nge me pesaka mvutu na ngiufula yina mbala mingi. Yo kele na kati ya bangiufula ya ntete yina beto ke yulaka mpangi yina beto ke zola kuzaba mbote. Beto ke zolaka kuwa mutindu bampangi na beto yantikaka kuzaba mpi kuzola Yehowa, beto ke sepelaka mingi kusonga bo sambu na nki beto ke sepelaka kuvanda Bambangi ya Yehowa. (Bar. 1:11) Masolo yina ke sadisaka beto mpi na kulanda kuvila ve nde kieleka kele kima mosi ya mfunu kibeni. Beto ke kumaka ti lukanu ya ngolo ya ‘kulanda kutambula na kieleka,’ disongidila kulanda kuzinga na mutindu yina ta pusa Yehowa na kusakumuna beto mpi na kundima beto. Beto kele ti bikuma mingi ya ke pusaka beto na kuzola kieleka. Kikuma ya kuluta mfunu kele nde, beto ke zolaka Yehowa Nzambi, Nto ya kieleka. Na nzila ya Ndinga na yandi Biblia, beto ke zabaka nde yandi kele Nzambi ya kuluta ngolo yina salaka zulu ti ntoto mpi yandi kele Tata ya zola yina ke kebaka beto na zola yonso.​—1 Pie. 5:7. w22.08 14 § 1, 3

Ntumwa Polo pesaka bampangi kikesa na kumonisa zola na nzila ya “bisalu ya mbote.” (Baeb. 10:24) Yandi vandaka kusadisa bampangi na yandi na mambu yina yandi vandaka kutuba mpi na yina yandi vandaka kusala. Mu mbandu, ntangu bampangi yina vandaka na Yudea vandaka na nzala, Polo natilaka bo madia yina bo vandaka na yo mfunu. (Bis. 11:27-30) Diaka, ata Polo vandaka kusamuna mingi mpi kulonga mingi nsangu ya mbote, ntangu yonso yandi vandaka kusala yonso sambu na kusadisa bampangi yina vandaka ti mfunu ya lusadisu ya bima ya kinsuni. Kusala mutindu yina ndimisaka bampangi na yandi nde Yehowa ta lungisa bampusa na bo. Bubu yai, beto ta pesa bampangi na beto kikesa kana beto ke sadila ntangu, ngolo mpi mayele na beto sambu na kupesa bo kikesa ntangu bo me bwila kisumbula ya lugangu. Beto lenda pesa mpi bampangi na beto kikesa kana beto ke pesa makabu mbala na mbala sambu na kupesa maboko na kisalu ya ke salama na ntoto ya mvimba. Kana beto sala mpidina, beto ta sadisa bampangi na beto na kundima kibeni nde Yehowa ta yambula bo ve ata fioti. w22.08 24 § 14

Bambikudulu mingi ya Biblia me lunganaka. Bo sonikaka bambikudulu ya nkaka bamvula mingi kibeni na ntwala nde yo lungana. Mambu ya ntama ke monisa kibeni nde bambikudulu yina lunganaka. Yo ke yitukisa beto ve sambu beto me zaba nde Yehowa muntu kele Munkwa ya bambikudulu yonso ya kele na Biblia. Yindula Bambikudulu yina tubilaka lufwa ya mbanza Babilone. Na mvu-nkama ya nana na ntwala ya ntangu na beto, na nsadisa ya mpeve santu, profete Yezaya tubaka nde bo ta fwa mbanza Babilone yina vandaka ngolo mingi. Yandi tangaka nkutu ti zina ya muntu yina ta fwa yo, Sirusi mpi yandi tubaka mutindu yo ta salama. (Yez. 44:27–45:2) Yezaya tubaka mpi nde bo ta fwa Babilone kimakulu mpi ata muntu mosi ve ta zingaka diaka kuna. (Yez. 13:19, 20) Bantu ya Media mpi ya Persia fwaka Babilone na 539 na ntwala ya ntangu na beto mpi mbanza yina vandaka mbanza ya ngolo me kumaka mayumbu bubu yai. w23.01 4 § 10

Yehowa me ponaka beto na kuvanda na kati ya dibuta ya bansadi na yandi ya ntoto ya mvimba. Yo kele dikabu ya nene kibeni mpi yo ke natilaka beto mambote mingi. (Mar. 10:29, 30) Na ntoto ya mvimba, beto kele ti bampangi mingi yina ke zolaka Yehowa bonso beto mpi bo ke salaka yonso sambu na kuzitisa bansiku na yandi. Beto ke tubaka ve ndinga mosi ti bo, beto ke zingaka ve kisika mosi mpi beto ke lwataka ve kiteso mosi. Ata mpidina, beto ke zolaka bo ata beto me kutana ti bo na mbala ya ntete. Beto ke zolaka mingi kukumisa mpi kusambila Tata na beto ya zulu yina ke zolaka beto mpi beto fwete landa kuzinga na bumosi ti bo. (Nk. 133:1) Bantangu ya nkaka, bo ke sadisaka beto ntangu beto ke kutanaka ti bampasi. (Bar. 15:1; Bag. 6:2) Bo ke siamisaka beto mpi na kulanda kusadila Yehowa mpi na kulanda kuvanda ngolo na kimpeve. (Baeb. 10:23-25) Yindula mutindu beto ta kudiwa kana bampangi na beto kusadisa beto ve na kutelemina Satana Diabulu, mbeni na beto yonso mpi nsi-ntoto na yandi ya nku. w22.09 2-3 § 3-4

Yo lenda vanda mpasi na kudiyala ntangu beto ke sadila ba aplikasio ya kutindilana ba message mpi ya kusolula ti bantu na Internet. Kana beto keba ve, beto lenda panza mambu ya kinsweki na bantu mingi kukonda kukana. Kana beto panza bansangu yina na Internet, beto ta zaba ve mutindu bantu ya nkaka ta sadila yo mpi mpasi yina yo lenda nata. Kudiyala ta sadisa beto mpi na kuvanda mpima ntangu bambeni ke pusa beto na kutuba mambu yina lenda tula bampangi na beto na kigonsa. Yo lenda salama ntangu bapolisi ke yula beto bangiufula na insi yina bo me buyisaka kisalu na beto. Beto lenda sadila munsiku ya ‘kukeba munoko na beto ti kima ya kukangila munoko,’ ntangu bo ke pusa beto na kutuba mambu yina lenda tula bampangi na beto na kigonsa to ntangu bo ke yula beto bangiufula to na mambu ya nkaka. (Nk. 39:1) Beto fwete vanda bantu ya me fwana na kutudila ntima na dibuta, na kinduku, na dibundu mpi na nganda ya dibundu. Diaka beto fwete kudiyala sambu bantu kutudila beto ntima. w22.09 13 § 16

Sambu na kuvanda na kiese ya kieleka, beto fwete dia madia ya kimpeve. Yo kele mfunu mingi sambu na beto. Yezu tubaka nde: “Muntu fwete zinga na mampa mpamba ve, kansi na mambu yonso ya ke basikaka na munoko ya Yehowa.” (Mat. 4:4) Yo yina, beto fwete lutisa ve ata kilumbu mosi kukonda kutanga Biblia, Ndinga ya Nzambi. Yehowa ke zolaka beto yo yina yandi me songaka beto na nzila ya Biblia mambu ya mfunu yina beto fwete sala sambu na kuvanda ti luzingu ya kiese. Beto ke longukaka lukanu na yandi sambu na luzingu na beto. Beto ke longukaka mambu yina beto fwete sala sambu na kukwenda pene-pene na yandi mpi yina beto fwete sala sambu yandi lolula masumu na beto. Beto ke longukaka mpi kivuvu ya mbote kibeni yina yandi me silaka beto sambu na bilumbu ke kwisa. (Yer. 29:11) Mambu ya kieleka yina beto ke zabaka ntangu beto ke longukaka Biblia, ke pesaka beto kiese mingi kibeni na ntima. Konso ntangu yina nge ke lemba nitu sambu na bampasi ya luzingu, lutisa ntangu mingi na kutanga Ndinga ya Yehowa mpi yindula na mudindu mambu ya nge ke tanga. w22.10 7 § 4-6

Biblia kele ti bikuma ya mbote ya kusiamisa beto na kulanda ve kuvanda bantu yina me konda mayele. Beto ke kumaka mayele ntangu beto ke sadilaka minsiku ya Biblia na luzingu na beto. Kana beto sala mutindu yina, beto ta mona mutindu Biblia ke sadisaka beto na kubaka balukanu ya mbote yina ta natila beto ve bampasi. Yo kele mbote na kuyindula balukanu yina beto me bakaka. Mu mbandu, kana nge ke longukaka Biblia mpi nge ke kwendaka na balukutakanu kansi nge me kudipesaka ve na Yehowa mpi nge me bakaka ve mbotika, nge fwete yindula mambu yina nge fwete sala sambu na kusala yo. Kana nge me bakaka mbotika, keti nge ke sala bikesa ya kukuma nsamuni mpi longi ya mbote ya nsangu ya mbote? Keti nge ke sadilaka mambu yina nge ke longukaka na Biblia? Keti nge ke sadilaka bantu ya nkaka mambu mutindu Yezu zolaka kusadila bo? Kana yo ke lomba nde beto soba, beto fwete yindula na mudindu mambu yina Yehowa ke songaka beto na kusala sambu yo ke “kumisaka mayele muntu yina me konda mayele.”​—Nk. 19:7. w22.10 20 § 8

Ezekiele bakisaka kibeni nde mpeve ya Nzambi kele ngolo mingi. Mambu yina Ezekiele monaka na mbona-meso sadisaka yandi na kubakisa nde mpeve santu vandaka kusadisa bawanzio ya ngolo mpi yo vandaka kupusa makulu ya nene ya pusu-pusu ya zulu. (Ezek. 1: 21) Inki Ezekiele salaka? Yandi sonikaka mambu yina yandi monaka. Yandi sonikaka nde: “Ntangu mono monaka yo, mono fukamaka luse na ntoto.” Ezekiele yitukaka mingi yo yina yandi fukamaka na ntoto. (Ezek. 1:28) Na nima, ntangu yonso yina Ezekiele vandaka kuyindula mbona-meso yina ya kuyituka, yo vandaka kundimisa yandi kibeni nde mpeve ya Nzambi ta sadisa yandi na kulanda kulonga nsangu ya mbote. Yehowa songaka Ezekiele nde: “Mwana ya muntu, telama sambu mono tuba ti nge.” Mambu yina Yehowa songaka Ezekiele mpi mpeve santu na yandi pesaka Ezekiele ngolo yina yandi vandaka ti yo mfunu sambu na kutelama na ntoto. (Ezek. 2:1, 2) Ntangu yandi vandaka kulonga, “diboko” ya Nzambi disongidila mpeve santu ya Nzambi vandaka kutwadisa yandi.​—Ezek. 3:22; 8:1; 33:22; 37:1; 40:1. w22.11 4 § 7-8

Profete Yezaya tubilaka mutindu ya zole yina Yehowa ke longaka beto. Yandi tubaka nde: “Makutu na nge ta wa ndinga mosi na nima na nge.” Awa Yezaya ke monisa nde Yehowa kele bonso longi yina ke tudila bana na yandi ya nzo-nkanda dikebi. Yandi kele na nima na bo mpi yandi ke songa bo nzila yina bo fwete kwenda mpi yandi ke twadisa bo. Bubu yai beto ke waka ndinga ya Nzambi na nima na beto. Inki mutindu? Bo me sonikaka Biblia, Ndinga ya Nzambi banda ntama, na ntwala nkutu nde beto butuka. Yo yina ntangu beto ke tangaka Biblia, yo kele bonso nde beto ke waka ndinga ya Nzambi na nima na beto. (Yez. 51:4) Inki mutindu beto lenda baka mambote mingi na lutwadisu yina Yehowa ke pesaka beto? Beto vila ve nde Yezaya tubilaka mambu zole. Ya ntete, “Nzila yo yai.” Ya zole, “beno landa yo.” Beto fwete suka ve kaka na kuzaba “nzila.” Beto fwete “landa yo” mpi. Na nzila ya Ndinga ya Yehowa mpi ya malongi yina organizasio na yandi ke longaka beto, beto ke zabaka mambu yina yandi ke zolaka nde beto sala. Bo ke longaka beto mpi mutindu ya kusadila mambu yina beto ke longukaka. Sambu na kulanda kusadila Yehowa na kiese yonso, beto fwete longuka mpi beto fwete sadila mambu yina beto ke longuka. Kana beto sala mutindu yina, Yehowa ta sakumuna beto. w22.11 11 § 10-11

Ntangu bantumwa ya Yezu fwaka, Bakristu ya luvunu kotaka na dibundu ya Bukristu. (Mat. 13:24-27, 37-39) Bo vandaka kutuba “mambu ya nioka-nioka sambu na kubenda balongoki na kulanda bo.” (Bis. 20:30) Mosi na kati ya mambu ya nioka-nioka yina bantu yina yantikaka kulonga vandaka nde Yezu pesaka ve nitu na yandi “mbala mosi mpamba sambu na kunata masumu ya bantu mingi” mutindu Biblia ke tubaka. Kansi, bo vandaka kulonga nde yandi fwete landa kupesa kimenga na yandi mbala na mbala. (Baeb. 9:27, 28) Bubu yai, bantu mingi ke ndimaka dilongi yina ya luvunu. Bo ke kwendaka na nzo-nzambi konso mposo, bantangu ya nkaka konso kilumbu sambu na kuyibuka kimenga ya Yezu yina dibundu ya katolika ke bingaka nde “Ogarisia.” Na mabundu ya nkaka ya Kikristu, bo ke yibukaka ve lufwa ya Yezu mbala na mbala. Kansi bo ke bakisaka ve mbote-mbote ntendula ya kimenga ya Yezu. w23.01 21 § 5

Na nsungi ya Luyalu ya Yezu ya Bamvula Funda, bafwa ta futumuka mpi bantu ya bulemfu ta kuma bantu ya kukuka. Bantu ya lunungu “ta baka ntoto, mpi bo ta zinga kimakulu na zulu na yo.” (Nk. 37:10, 11, 29) Diambu ya kiese kele nde, Yehowa “ta katula lufwa, mbeni ya nsuka.” (1 Bak. 15:26) Kivuvu na beto ya kuzinga mvula na mvula me simbama ngolo na Ndinga ya Nzambi. Kivuvu yina lenda sadisa beto na kukangama kaka na Yehowa na bilumbu yai ya mpasi mingi. Kansi sambu na kusepedisa Yehowa, beto fwete suka ve kaka na kuvanda ti kivuvu ya kuzinga mvula na mvula. Beto fwete sala diaka mambu ya nkaka. Kikuma ya kuluta mfunu yina ke pusaka beto na kukangama kaka na Yehowa mpi na Yezu kele zola na beto ya ngolo sambu na bo. (2 Bak. 5:14, 15) Yo ke pusaka beto na kulanda mbandu na bo mpi na kusonga bantu ya nkaka kivuvu yina beto kele ti yo. (Bar. 10:13-15) Kana beto ke sala yonso sambu na kuvanda ve bantu ya bwimi mpi kana beto ke kaba, Yehowa ta sepela kuvanda nduku na beto mvula na mvula. w22.12 6-7 § 15-16

Kana bantu ke niokula beto, yo lenda sala nde beto sala diaka ve mambu yina beto ke salaka sambu na kuvanda na ngemba. Beto lenda kudiyangisa mingi mpi kuwa boma sambu na mambu yina ta salama na nima. Yo kele mbi ve na kudiwa mutindu yina. Kansi, beto fwete keba. Yezu monisaka nde kana bantu ke niokula balongoki na yandi, yo lenda pusa bo na kubula sakuba. (Yoa. 16:1, 2) Ata Yezu tubaka nde bantu ta monisa beto mpasi, yandi tubaka mpi nde beto lenda bikala ya kwikama na Yehowa. (Yoa. 15:20; 16:33) Kana bo me buyisa kisalu na beto, Betele to bankuluntu ta songa beto mambu yina beto fwete sala. Bo ta sala yo sambu na kutanina beto, sambu na kusadisa beto na kuzwa madia ya kimpeve mpi sambu na kusadisa beto na kulonga nsangu ya mbote na kiteso yina beto lenda sala yo. Sala yonso sambu na kulemfuka na mambu yina bo ta songa nge. (Yak. 3:17) Kutuba mpi ve mambu ya bampangi na beto na bantu yina kele ve ti nswa ya kuzaba yo.​—Lon. 3:7. w22.12 20-21 § 14-16

Bubu yai, Yezu ke landa kutwadisa balongoki na yandi ntangu bo ke longa nsangu ya Kimfumu ya Nzambi na ntoto ya mvimba. Yandi me lungisaka mambu yina yandi tubaka. Na nzila ya organizasio ya Yehowa, Yezu ke longaka beto mutindu ya kulonga nsangu ya mbote mpi yandi ke pesaka beto bima yonso yina beto kele ti yo mfunu sambu na kulonga yo. (Mat. 28:18-20) Beto ke salaka mambu yina Yezu songaka beto ntangu beto ke salaka yonso sambu na kulonga nsangu ya mbote mpi ntangu beto ke landaka kukengila mpi kuvingila nde Yehowa kufwa nsi-ntoto yai ya mbi. Kana beto ke sadila mambu yina kele na Baebreo 6:11, 12, beto ta kangama ngolo na kivuvu na beto “tii na nsuka.” Yehowa me tulaka kilumbu mpi ntangu yina yandi ta fwa nsi-ntoto yai ya Satana. Ntangu kilumbu yina ta lunga, Yehowa ta lungisa mambu yonso yina yandi me tubaka na Ndinga na yandi. Kansi bantangu ya nkaka, beto lenda yindula nde nsuka ya nsi-ntoto yai ke kwisa ve nswalu. Ya kieleka, kilumbu ya Yehowa “ta sukinina ve!” (Hab. 2:3) Yo yina beto fwete “landa kutala Yehowa” mpi kumonisa ‘kikalulu ya kuvingila Nzambi ya luguluku na beto.’​—Mika 7:7. w23.02 19 § 15-16

Lukanu ya muntu yina ke mata ngumba ke vandaka ya kukuma na nsuka ya ngumba. Kansi kele ti bisika yina yandi lenda telema mwa fioti sambu na kutala bima ya kitoko yina yandi ke mona. Mbala na mbala, yindulaka fioti mutindu Yehowa ke sadisaka nge ata ntangu nge ke kutanaka ti bampasi. Na nsuka ya konso kilumbu, kudiyula nde: ‘Inki diambu ya mbote Yehowa me sadila mono bubu yai? Ata mpasi yango kele kaka, nki mutindu Yehowa ke sadisa mono na kukangila yo ntima?’ Yindula ata kima mosi yina Yehowa me sala sambu na kusadisa nge. Ya kieleka, nge lenda samba sambu mpasi na nge kumana. (Bafil. 4:6) Beto fwete vila ve mambu ya mbote yina Yehowa ke sadila beto bubu yai. Kima ya mfunu kele nde, Yehowa ke tuba nde yandi ta pesa beto ngolo mpi yandi ta sadisa beto na kukanga ntima. Yo yina, mbala na mbala pesaka Yehowa mersi mutindu yandi ke sadisaka nge. Na nima, nge ta bakisa nde Yehowa ke sadisa nge mutindu yandi sadisaka Yozefi ata na bantangu ya mpasi.​—Kuy. 41:51, 52. w23.01 19 § 17-18

Kudiyula nde: ‘Keti mambu yina mono ke salaka ke monisaka kibeni nde mono ke bakisa nde nsi-ntoto yai ta fwa ntama mingi ve? Keti balukanu yina mono ke bakaka ya me tala kusala banzo-nkanda ya nda mpi kisalu yina mono ta sala ke monisaka nde kusadila Yehowa kele kima ya kuluta mfunu na luzingu na mono? Keti mono ke ndimaka kibeni nde Yehowa ta lungisa bampusa na mono mpi ya dibuta na mono?’ Yehowa ke waka kiese mingi ntangu yandi ke monaka beto ke sala bikesa ya kusala luzolo na yandi na mambu yonso yina beto ke sala. (Mat. 6:25-27, 33; Bafil. 4:12, 13) Beto fwete tadila mbala na mbala mabanza na beto mpi beto fwete sala bansoba ya me fwana. Polo songaka Bakristu ya Korinto nde: “Beno landa kudimeka sambu na kuzaba kana beno kele na lukwikilu; beno landa kuditala kana beno kele nki mutindu.” (2 Bak. 13:5) Sambu na kukumisa mabanza na beto ya mpa, beto fwete longuka, kuyindula mutindu Nzambi ke yindulaka mpi beto fwete sala mambu yina kele mfunu sambu na kusala luzolo ya Yehowa.​—1 Bak. 2:14-16. w23.01 9 § 5-6