Mars

Nsi-ntoto ya mpa me kwisa ntete ve. Kansi yindula ntete bima yina beto ke monaka. Mu mbandu bambwetete, banti, bambisi mpi bantu. Ata yo vandaka ntete ve na mwa ntangu mosi buna, muntu mosi ve lenda tuba nde bima yina kele ve kieleka. Yo kele bubu yai sambu Yehowa muntu salaka yo. (Kuy. 1:1, 26, 27) Nzambi na beto Yehowa me silaka mpi nde yandi ta tula nsi-ntoto ya mpa. Yandi ta lungisa lusilu yina. Na nsi-ntoto ya mpa, bantu ta zinga mvula na mvula mpi bo ta vanda na sante ya mbote. Na ntangu yina Yehowa me tulaka, nsi-ntoto ya mpa ta kwisa kibeni, bonso bima yina beto ke monaka bubu yai yina yandi me salaka. (Yez. 65:17; Kus. 21:3, 4) Bubu yai, nge lenda sadila mabaku yonso yina nge kele ti yo sambu na kukumisa lukwikilu na nge ngolo. Landa kumonisa ntonda sambu na kimenga ya Yezu. Yindula ngolo ya Yehowa. Sala mambu ya kimpeve. Kana nge sala mutindu yina, nge ta vanda na kati ya “bantu yina ta baka balusilu na nzila ya lukwikilu mpi ntima ya nda.”​—Baeb. 6:11, 12. w23.04 31 § 18-19

Yezu me tala na zulu mpi yandi me samba na meso ya bantu yonso. Yandi ke zola kupesa Yehowa lukumu sambu na mambu yina ta salama na nima. Na nima, Yezu me binga nde: “Lazare, kwisa kubasika!” (John 11:43) Mpi Lazare me basika. Yezu salaka kima mosi yina bantu ya nkaka yindulaka nde yo lenda salama ve. Disolo yai ke kumisa lukwikilu na beto ngolo na kivuvu ya lufutumuku. Inki mutindu? Yezu songaka Marta nde: “Mpangi na nge ta futumuka.” (Yoa. 11:23) Bonso Tata na yandi, Yezu kele ti nzala ya ngolo mpi ngolo ya kulungisa lusilu yina. Mutindu yandi dilaka ke monisa nde yandi ke vandaka ti nzala ya ngolo ya kufutumuna bantu yina me fwaka mpi ya kukatula bampasi yonso yina lufwa me nataka. Ntangu Lazare basikaka na maziamu, Yezu monisaka nde yandi kele ti ngolo ya kufutumuna bafwa. Yibuka diaka mambu yina Yezu songaka Marta ya kele na verse ya bubu. Beto kele ti bikuma ya mbote ya kundima nde lusilu ya Nzambi ya lufutumuku ta lungana. w23.04 11-12 § 15-16

Beto lenda soba mambu yina beto ke samba sambu na yo ntangu beto ke bakisa mbote-mbote luzolo ya Yehowa. Beto fwete vila ve nde Yehowa kele ti lukanu mpi yandi ta lungisa yo na ntangu yina yandi mosi me tulaka. Lukanu na yandi kele ya kukatula kimakulu mambu yonso yina ke salaka nde bantu kumona mpasi bubu yai. Mu mbandu, bisumbula ya lugangu, maladi mpi lufwa. Yehowa ta lungisa lukanu na yandi na nzila ya Kimfumu na yandi. (Dan. 2:44; Kus. 21:3, 4) Kansi bubu yai, Yehowa me bikaka nde Satana kuyala nsi-ntoto. (Yoa. 12:31; Kus. 12:9) Kana Yehowa kusala kima mosi sambu na kukatula bampasi bubu yai, yo lenda monana bonso nde Satana ke yala mbote. Kansi awa ya beto ke vingila nde Yehowa kulungisa balusilu na yandi, yo ke tendula ve nde yandi ke sadisaka beto ve. Yehowa ke sadisaka beto. w23.05 8 § 4; 9-10 § 7-8

Inki mutindu beto lenda sadisa bantu ya nkaka na kubaka mambote na Nkinsi ya Kuyibuka Lufwa ya Yezu? Kima ya ntete yina beto fwete sala kele, kubingisa bo. Katula bantu yina beto ke bingisa ntangu beto ke longa nsangu ya mbote, beto fwete sala liste ya bantu ya nkaka yina beto me zaba, yina beto lenda bingisa mpi. Yo lenda vanda bampangi na beto ya dibuta, bantu yina beto ke salaka ti bo, banduku na beto ya nzo-nkanda mpi bantu ya nkaka. Ata beto kele ve ti baemvitasio mingi ya papie, beto lenda tindila bo lien ya baemvitasio yango na telefone. Beto lenda yituka na kumona bantu mingi yina beto bingisaka me kwisa. (Lon. 11:6) Kuvila ve nde bantu yina nge ke bingisa lenda yula nge bangiufula, mingi-mingi kana bo me kwisaka ntete ve ata na lukutakanu na beto mosi. Beto lenda yindula na ntwala bangiufula yina bo lenda yula mpi kuyilama sambu na kupesa bo bamvutu. Ata na nima ya kukwisa na Nkinsi ya Kuyibuka Lufwa ya Yezu, bantu yina me sepela lenda vanda ti bangiufula ya nkaka. Beto fwete sala yonso na ntwala ya Nkinsi ya Kuyibuka Lufwa ya Yezu, ntangu yo ke salama mpi na nima ya nkinsi yango sambu na kusadisa bantu yina kele ti “nkadilu ya mbote” na kubakila yo mambote.​—Bis. 13:48. w24.01 12 § 13, 15; 13 § 16

Biblia ke tubilaka balufutumuku nana yina salamaka awa na ntoto. Nge lenda longuka mbote-mbote masolo yina. Ntangu nge ke longuka yo, tala mpi malongi yina nge lenda baka. Yindula mutindu konso disolo ya lufutumuku ke monisa nde Nzambi kele ti nzala ya ngolo mpi ngolo ya kufutumuna bantu yina me fwaka. Kima ya kuluta mfunu kele nde, yindula mingi lufutumuku ya Yezu sambu yo kele mfunu kuluta balufutumuku yonso ya nkaka. Kuvila ve nde bantu mingi monaka mutindu Yezu futumukaka mpi yo ke pusa beto na kundima nde yandi futumukaka kibeni. (1 Bak. 15:3-6, 20-22) Beto ke pesaka Yehowa mersi mingi sambu na lusilu ya lufutumuku yina yandi me pesaka beto. Beto fwete ndima kibeni nde yo ta lungana sambu Yehowa kele ti nzala ya ngolo mpi ngolo ya kulungisa yo. Beto fwete landa kukumisa lukwikilu na beto ngolo na kivuvu ya lufutumuku. Kana beto sala mpidina, beto ta kwenda pene-pene ya Nzambi yina me silaka beto nde: ‘Bantu yina beno vandaka kuzola ya me fwaka, ta futumuka!’​—Yoa. 11:23. w23.04 8 § 2; 12 § 17; 13 § 20

Bukati-kati mpi kudikulumusa kele bikalulu ya mutindu mosi. Beto ke monisaka nde beto kele bantu ya bukati-kati kana beto ke kuditadila na mutindu ya mbote mpi kana beto ke zaba bandilu na beto. Beto ke monisaka nde beto kele bantu ya kudikulumusa kana beto ke bakisa nde bantu ya nkaka me luta beto. (Bafil. 2:3) Mbala mingi, muntu ya bukati-kati ke vandaka mpi muntu ya kudikulumusa. Gedeoni vandaka muntu ya bukati-kati mpi ya kudikulumusa. Ntangu wanzio ya Yehowa songaka Gedeoni nde Yehowa me pona yandi sambu na kugulusa bantu ya Izraele na maboko ya bantu ya Madiani yina vandaka ngolo mingi, Gedeoni yina vandaka muntu ya kudikulumusa tubaka nde: “Dibuta na mono kele ya kuluta fioti na Manase, mpi mono kele muntu ya kukonda mfunu na nzo ya tata na mono.” (Baz. 6:15) Yandi yindulaka nde yandi fwanaka ve na kulungisa mukumba yina. Kansi Yehowa zabaka mbote nde yandi fwanaka. Yehowa sadisaka Gedeoni na kulungisa mukumba na yandi mbote-mbote. Bankuluntu ke salaka yonso sambu na kuvanda bantu ya bukati-kati mpi ya kudikulumusa na mambu yonso. (Bis. 20:18, 19) Bo ke kudisikisaka ve sambu na mambu yina bo ke salaka to sambu na mambu yina bo me salaka. Bo ke yindulaka mpi ve nde bo kele ve mfunu kana bo me sala bifu. w23.06 3 § 4-5

Bo ta niata Satana na ntu na bilumbu ke kwisa na nsuka ya luyalu ya bamvula 1 000. (Kus. 20:7-10) Na ntwala nde yo salama, Biblia tubaka na ntwala nde mambu ya kuyituka ta salama na ntoto. Ntete, makanda ta tuba nde “Ngemba mpi lutaninu!” (1 Bate. 5:2, 3) “Na kintulumukina,” mpasi ya nene ta yantika ntangu makanda ta nwanisa mabundu yonso ya luvunu. (Kus. 17:16) Na nima, Yezu ta sambisa bantu mpi yandi ta kabula mameme ti bankombo. (Mat. 25:31-33, 46) Na ntangu yina, Satana ta landa kutelemina Yehowa. Sambu yandi ke mengaka bansadi ya Nzambi ngolo kibeni, yandi ta pusa kimvuka ya makanda yina Biblia ke bingaka nde Gogi ya insi ya Magogi sambu na kunwanisa bansadi ya Yehowa. (Ezek. 38:2, 10, 11) Na ntangu mosi buna, Bakristu yina bo me tulaka mafuta, bayina ta vanda diaka awa na ntoto, ta kwenda na zulu sambu na kuvukana ti Kristu mpi basoda na yandi ya zulu sambu na kunwana na bitumba ya Armagedoni disongidila kitini ya nsuka ya mpasi ya nene. (Mat. 24:31; Kus. 16:14, 16) Na nima, Luyalu ya Bamvula 1 000 ya Kristu ta yantika.​—Kus. 20:6. w23.10 20-21 § 9-10

Bubu yai, bansadi mingi ya Yehowa ke zingaka na bansi yina bo me buyisaka kisalu na beto. Bo ke zitisaka bamfumu ya baluyalu yina kansi bonso Obadia, bo ke yambulaka ve kusadila Yehowa. (Mat. 22:21) Bo ke monisaka nde bo ke waka Yehowa boma ntangu bo ke lemfukilaka yandi na kisika ya kulemfukila bantu. (Bis. 5:29) Bo ke salaka yo ntangu bo ke landaka kulonga nsangu ya mbote mpi ntangu bo ke vukanaka na balukutakanu na kinsweki. (Mat. 10:16, 28) Bo ke salaka yonso sambu bampangi na bo kuzwa madia ya kimpeve yina bo kele ti yo mfunu sambu na kulanda kuvanda pene-pene ya Yehowa. Beto tadila mbandu ya mpangi Henri yina ke zingaka na insi mosi na Afrika, kisika yina bo buyisaka kisalu na beto sambu na mwa ntangu. Na nsungi yina, mpangi Henri kudipesaka na luzolo yonso sambu na kukabula madia ya kimpeve na bampangi. Yandi sonikaka nde: “Mono ke vandaka nsoni-nsoni. . . . Yehowa . . . sadisaka mono na kuvanda kikesa.” Keti nge mpi ke vandaka kikesa bonso mpangi Henri? Kana nge ke wa Nzambi boma ya mbote, nge ta vanda mpi kikesa bonso yandi. w23.06 16 § 9, 11

Ntangu Adami ti Eva lemfukilaka ve Nzambi, yo monanaka bonso nde Satana kangaka Nzambi nzila ya kulungisa lukanu na yandi ya kufulusa ntoto ti bantu ya bulemfu mpi ya kukuka. Mbala ya nkaka Satana yindulaka nde Yehowa ta kuka diaka ve kulungisa lukanu na yandi. Mbala ya nkaka yandi yindulaka nde Nzambi ta fwa Adami ti Eva mpi yandi ta sala bantu ya nkaka ya kukuka sambu na kulungisa lukanu na yandi sambu na bantu. Kansi kana Nzambi salaka mutindu yina, Diabulu zolaka kutuba nde yandi kele muntu ya luvunu. Sambu na nki? Sambu mutindu Kuyantika 1:28 ke monisa yo, Yehowa songaka Adami ti Eva nde bana na bo bantu ta fulusa ntoto. To mbala ya nkaka Satana yindulaka nde Yehowa ta bika nde Adami ti Eva kubuta bana ya kukonda kukuka mpi bana yango ta kuma ve ata fioti bantu ya kukuka. (Kul. 7:20; Bar. 3:23) Kana yo zolaka kusalama mutindu yina, Diabulu zolaka kutuba nde Yehowa me nunga ve ata fioti. Sambu na nki? Sambu lukanu ya Nzambi ya kufulusa ntoto ti bana ya kukuka mpi ya bulemfu ya Adami zolaka kulungana ve ata fioti. w23.11 6 § 15-16

Yehowa ke pesaka beto bansiku na yandi ya pwelele na nzila ya Ndinga na yandi mpi ya dibundu na yandi. Beto kele ve ata ti kikuma mosi ya kuyika diaka bansiku ya nkaka na zulu ya bansiku yina yandi ke pesaka. (Bing. 3:5-7) Kana beto sala mutindu yina, beto ta landa kaka mambu yina bo me sonikaka na Biblia mpi beto ta tudila ve bampangi bansiku na mambu yina Biblia me pesaka ve bansiku. Satana ke sadilaka “bangindu ya luvunu ti ya mpamba-mpamba” mpi “mambu ya ntete-ntete ya nsi-ntoto” sambu na kukusa bantu mpi kukabula bo. (Bakol. 2:8) Na mvu nkama ya ntete, yandi vandaka kusadila bangindu ya bantu, malongi ya Bayuda yina vandaka ve na Masonuku mpi dilongi yina vandaka kutuba nde Bakristu fwete zitisa Nsiku ya Moize. Yo vandaka mambu ya luvunu sambu yo vandaka kukatula dikebi ya bantu na Yehowa, Nto ya mayele. Bubu yai, Satana ke sadilaka bima yina ke mwangaka bansangu mpi internet sambu na kupanza mambu ya luvunu mpi bansangu ya luvunu yina bamfumu ya politiki ke pesaka. w23.07 16 § 11-12

Satana yindulaka ve ata fioti mambu yina Yehowa lendaka kusala sambu na kulungisa lukanu na yandi. Yehowa yindulaka mutindu ya kuluta mbote ya kulungisa lukanu na yandi ata Satana, Adami mpi Eva lemfukilaka yandi ve. Yehowa bikaka nde Adami ti Eva kubuta bana mpi yo salaka nde mambu yina yandi tubaka, kulungana. Yehowa kele ve muntu ya luvunu ata fioti. Diaka, Yehowa monisaka nde kana yandi me tuba kima mosi, yandi ta sala yo. Ata kima mosi ve lenda kanga yandi nzila. Diaka, yandi monisaka nde lukanu na yandi ta lungana kibeni ntangu yandi pesaka “mwana” mosi yina ta gulusa bana ya bulemfu ya Adami ti Eva. (Kuy. 3:15; 22:18) Mwana yango zolaka kupesa luzingu na yandi bonso kimenga sambu na kugulusa bantu. Satana yindulaka ve ata fioti nde Nzambi lendaka kusala diambu yina. Sambu na nki? Sambu zola ya kieleka muntu pusaka Yehowa na kupesa kimenga ya Yezu. (Mat. 20:28; Yoa. 3:16) Kansi Satana ke vandaka ve ti kikalulu yina. Yandi ke vandaka bwimi. Ebuna nki ta salama sambu na kimenga yina Yehowa me pesaka? Na nsuka ya Luyalu ya Bamvula Funda, bana ya kukuka mpi ya bulemfu ya Adami ti Eva ta zinga na ntoto na Paladisu kaka mutindu lukanu ya Yehowa vandaka. w23.11 6 § 17

Beto ke zitisaka nsiku ya Yehowa ya me tala luzingu mpi menga. Sambu na nki? Sambu Yehowa ke tuba nde menga kele luzingu, disongidila dikabu ya mfunu mingi yina yandi me pesaka beto. (Levi 17:14) Ntangu Yehowa songaka bantu na kukuma kudia bambisi, yandi songaka bo nde bo fwete dia ve menga. (Kuy. 9:4) Yandi vutukilaka diaka nsiku yina ntangu yandi pesaka bantu ya Izraele Nsiku ya Moize. (Levi 17:10) Yandi songaka diaka bampangi ya Nto-Kimvuka ya mvu nkama ya ntete na kusonga Bakristu yonso nde: “Beno landa kubuya . . . menga.” (Bis. 15:28, 29) Beto ke landaka kulemfuka na nsiku yina ntangu beto ke bakaka balukanu ya me tala mambu ya lusansu. Diaka, beto ke lemfukilaka kibeni bansiku ya Yehowa ya me tala bikalulu ya mbote. Ntumwa Polo tubaka nde beto fwete “fwa” bitini ya nitu na beto, disongidila beto fwete sala yonso sambu na kukatula banzala ya mbi. Beto fwete tala ve ata fioti mpi beto fwete sala ve ata fioti kima yina lenda pusa beto na kusala mansoni.​—Bakol. 3:5; Yobi 31:1. w23.07 15 § 5-6

Mbala ya nkaka, Samsoni vandaka kuzola Dalila mingi, yo yina yandi ndimaka ve nde Dalila lendaka kuteka yandi. Yo vanda mpidina to ve, Dalila vandaka kupusa Samsoni mbala na mbala na kusonga yandi kisina ya ngolo na yandi mpi nsuka-nsuka, Samsoni songaka yandi yo. Diambu ya mawa kele nde, kifu yina Samsoni salaka, salaka nde yandi vidisa ngolo na yandi mpi Yehowa kusepela diaka ve ti yandi sambu na mwa ntangu. (Baz. 16:16-20) Samsoni kutanaka ti bampasi mingi sambu yandi tudilaka Dalila ntima na kisika ya kutudila Yehowa ntima. Bantu ya Filistia kangaka Samsoni mpi bo fwaka yandi meso. Bo tulaka yandi na boloko na Gaza. Bo kumisaka yandi mpika sambu na kubalula ditadi yina bo vandaka kunikila bambuma. Na nima, bantu ya Filistia pesaka Samsoni nsoni ntangu bo vukanaka sambu na kusala nkinsi mosi. Bo pesaka kimenga na nzambi na bo ya luvunu Dagoni, sambu bo yindulaka nde yandi muntu pesaka bo Samsoni. Bo basisaka Samsoni na boloko mpi bo nataka yandi na kisika yina bo vandaka kusala nkinsi sambu yandi ‘sekisa bo.’​—Baz. 16:21-25. w23.09 5-6 § 13-14

Nduku na nge ya kisalu to nduku na nge ya nzo-nkanda lenda yula nge sambu na nki nge ke lemfukilaka bansiku ya Biblia. Beto ta sala yonso sambu na kutendudila yandi balukwikilu na beto mpi kuzitisa bangindu na yandi. (1 Piere 3:15) Yo kele mbote na kutadila ngiufula yina bo me yula beto bonso kima yina ta sadisa beto na kuzaba kima yina kele mfunu sambu na muntu yina na kisika ya kuyindula nde yandi ke sosila beto. Ata beto me zaba ve kikuma yina me pusa muntu mosi na kuyula ngiufula, beto fwete sala yonso sambu na kupesa yandi mvutu na mawete yonso. Mvutu na beto lenda pusa yandi na kutadila diaka bangindu na yandi. Kana nduku mosi ya kisalu me yula beto nde sambu na nki beto ke salaka ve nkinsi ya lubutuku, yindula fioti: Keti yo lenda vanda nde yandi ke kudiyula kana beto ke vandaka mpi ti nswa ya kulutisa ntangu ya mbote ti bantu ya nkaka? Beto lenda sadisa nduku na beto ya kisalu kana beto sikisa yandi mutindu yandi ke tudilaka bantu ya nkaka ya kisalu dikebi. Yo lenda sadisa beto na kutubila mbote mambu yina Biblia ke tubaka sambu na bankinsi ya lubutuku. w23.09 17 § 10-11

Beto kele ti dibaku ya mbote ya kusadila ntangu yai ya me bikala sambu na kulonga nsangu ya mbote na bantu ya mitindu yonso na ntoto ya mvimba. Ntumwa Piere songaka beto na ‘kuyibuka ntangu yonso’ kilumbu ya Yehowa. (2 Piere 3:11, 12) Inki mutindu? Konso kilumbu, beto lenda yindula mutindu luzingu ta vanda kitoko na nsi-ntoto ya mpa. Kudimona mutindu nge ke pema mupepe ya kitoko, nge ke dia madia ya mbote, nge ke yamba bantu yina me fwaka ya nge vandaka kuzola ntangu bo ke futumuka mpi nge ke longa bantu yina zingaka bamvula mingi na ntwala mutindu baprofesi ya Biblia lunganaka. Kana nge ke sala mpidina, yo ta sadisa nge na kulanda kuvingila kilumbu ya Yehowa mpi na kuvila ve nde beto ke zinga na bilumbu ya nsuka. Kana beto ke “zaba . . . na ntwala” mutindu luzingu ta vanda na bilumbu ke kwisa, balongi ya luvunu ta ‘vidisa beto ve nzila.’ w23.09 27 § 5-6

Bubu yai, baleke ke zingaka na kati ya baleke ya nkaka yina “ke lemfukaka ve na bibuti” na bo. (2 Tim. 3:1, 2) Sambu na nki baleke mingi ke lemfukaka ve na bibuti na bo? Baleke ya nkaka ke yindulaka nde bibuti na bo mosi ke sadilaka ve mambu yina bo ke songaka bo, yo yina bo ke yindulaka nde yo kele ve mbote na kulemfukila bibuti na bo, bankaka ke yindulaka nde mutindu mambu me sobaka mingi na ntoto, bandongisila ya bibuti na bo me manaka ngala, yo kele ve mfunu mpi nde bibuti na bo kele makambu ngolo kibeni. Kana nge kele leke, keti nge ke yindulaka mpi mutindu yina? Baleke mingi ke kukaka ve kulemfukila mambu yina kele na verse ya bubu. Inki lenda sadisa nge na kulemfukila bibuti na nge? Mbandu ya kuluta mbote ya Yezu lenda sadisa nge na kuvanda bulemfu. (1 Pie. 2:21-24) Yandi vandaka muntu ya kukuka kansi bibuti na yandi vandaka bantu ya kukonda kukuka. Kansi Yezu vandaka kulemfukila bibuti na yandi ata bantangu ya nkaka bo vandaka kusala bifu mpi bo vandaka kubakisa yandi ve mbote.​—Kub. 20:12. w23.10 7 § 4-5

Ntumwa Polo tendudilaka bo nde bimenga yina Nsiku vandaka kulomba lendaka ve kukatula disumu kimakulu. Yo yina, bo ‘katulaka’ Nsiku yina. Na nima, Polo yantikaka kulonga bo bakieleka ya mudindu. Yandi yibusaka bampangi na yandi Bakristu “kivuvu ya kuluta mbote” ya me simbama na kimenga ya Yezu yina lendaka kusadisa bo kibeni na kupusana “pene-pene na Nzambi.” (Baeb. 7: 19) Polo tendudilaka Bakristu ya Baebreo nde mutindu bo vandaka kusambila Yehowa ntangu bo kumaka Bakristu lutaka kibeni mutindu bo vandaka kusambila yandi ntangu bo vandaka na dibundu ya Bayuda. Mambu yina bo vandaka kusala na dibundu ya Bayuda, vandaka kaka “kivudi ya mambu yina ke kwisa, kansi mambu ya kieleka kele na Kristu.” (Bakol. 2:17) Kivudi to kizuzi ya kima, ke monisaka kaka mutindu kima yango kele kansi yo ke vandaka ve kibeni kima yango. Mutindu mosi, mutindu Bayuda vandaka kusambila Nzambi na ntangu ya ntama, vandaka kaka kivudi sambu mutindu ya kuluta mbote ya kusambila yandi zolaka kukwisa na nima. Beto fwete bakisa mambu yina Yehowa me yidikaka sambu na kulolula masumu na beto sambu beto sambila yandi na mutindu yina yandi ke zolaka. w23.10 25 § 4-5

Daniele kapu 11 ke tubila bantotila zole to bangolo ya politiki yina ke nwanaka sambu na kuyala ntoto ya mvimba. Kana beto fwanisa profesi yina ti baprofesi ya nkaka na Biblia, beto ke bakisa nde “ntotila ya nordi” kele Russie ti bansi yina ke pesaka yandi maboko. “Ntotila ya sudi” kele Anglo-Amerika Ngolo ya Nsi-Ntoto ya Mvimba. “Ntotila ya nordi” ke niokulaka bansadi ya Nzambi yina ke zingaka na nsi ya luyalu na yandi. Bo me bulaka mpi me tulaka Bambangi ya Yehowa ya nkaka na boloko sambu na lukwikilu na bo. Mambu yina “ntotila ya nordi” ke salaka ke pesaka ve bampangi na beto boma kansi yo ke kumisaka lukwikilu na bo ngolo. Sambu na nki? Sambu bampangi na beto ke zabaka nde mutindu bo ke niokulaka bo ke lungisaka profesi yina kele na mukanda ya Daniele. (Dan. 11:41) Kuzaba yo ta sadisa beto na kulanda kuvanda ti kivuvu ya ngolo mpi na kulanda kukangama na Yehowa. w23.08 11 § 15-16

Yehowa ke zolaka beto, yo yina yandi ke bakisaka mutindu beto ke waka mpi yandi ke vandaka ti nzala ya ngolo ya kutanina beto. Kana beto ke kutana ti bampasi, yo ke salaka yandi mpi mpasi. Yo yina, beto fwete ndima nde yandi ta pesa mvutu ntangu beto ke samba yandi nde: “Tanina mono bonso mbuma ya disu na nge.” (Nk. 17:8) Disu kele kitini mosi ya mfunu mingi na nitu mpi beto ke taninaka yo mbote-mbote. Yo yina ntangu Yehowa ke fwanisaka beto ti mbuma ya disu na yandi, yo kele bonso yandi ke tuba nde: ‘Bansadi na mono, konso muntu yina ke sala beno mbi, yandi ke simba kima yina kele mfunu mingi sambu na mono.’ Yehowa ke zola nde konso muntu na kati na beto kundima nde yandi ke zolaka yandi. Kansi, yandi ke zaba nde sambu na mambu ya mpasi yina beto me kutanaka ti yo, yo lenda sala nde beto kudiyula kana Yehowa ke zolaka beto kibeni. To yo lenda vanda nde beto ke kutana ti mambu mingi ya mpasi ntangu yai mpi yo ke meka kibeni lukwikilu na beto na Yehowa. Inki ta sadisa beto na kundima kibeni nde Yehowa ke zolaka beto? Kana beto ke longuka mutindu Yehowa ke monisilaka Yezu, Bakristu yina yandi me tulaka mafuta mpi beto yonso, zola. w24.01 27 § 6-7

Esdrasi monaka mutindu Yehowa sadisaka bantu na yandi na ntangu ya mpasi. Ntembe kele ve nde Esdrasi vandaka na Babilone na mvu 484 na ntwala ya ntangu na beto, ntangu ntotila Asuerusi basisaka nsiku nde bo fwa Bayuda yonso yina vandaka na luyalu ya Persia. (Est. 3:7, 13-15) Luzingu ya Esdrasi vandaka na kigonsa. Ntangu Bayuda waka yo, bo yonso “na konso provense” yina bo vandaka, bo waka mawa ya ngolo, bo buyaka madia mpi bo vandaka kudila ntangu bo vandaka kusamba Yehowa sambu yandi sadisa bo. (Est. 4:3) Yindula mutindu Esdrasi mpi Bayuda yonso ya nkaka waka ntangu mambu balukaka mpi bo fwaka bantu yina salaka komplo ya kufwa bo. (Est. 9:1, 2) Mambu yina kumisaka kibeni lukwikilu ya Esdrasi ngolo na Yehowa mpi ntembe kele ve nde yo sadisaka yandi na kutudila diaka Yehowa ntima mingi na mambu ya mpasi yina yandi zolaka kukutana ti yo na nima. Yo ndimisaka yandi mpi nde Yehowa ke taninaka bantu na yandi ntangu yonso. w23.11 17 § 12-13

Ntumwa Polo vandaka kutubila ntete-ntete “bisalu ya nsiku,” disongidila nsiku ya Moize yina Nzambi pesaka bantu ya Izraele na Ngumba ya Sinai. (Bar. 3:21, 28) Yo ke monana nde na bilumbu ya Polo, Bayuda ya nkaka yina kumaka Bakristu vandaka kuyindula nde bo fwete landa kulemfukila Nsiku ya Moize mpi kusala mambu yina Nsiku yango vandaka kulomba. Yo yina, Polo sadilaka mbandu ya Abrahami sambu na kumonisa nde yo ke lomba ve nde muntu kulemfukila Nsiku sambu yandi vanda muntu ya lunungu. Kansi yo ke lomba nde yandi vanda ti lukwikilu. Kuzaba mambu yai ke pesa kikesa sambu yo ke ndimisa beto nde beto kele ti dibaku ya kukuma bantu ya lunungu. Yo ke tendula nde beto fwete kwikila na Nzambi mpi na Kristu sambu Nzambi kundima beto. Kansi “bisalu” yina Yakobo tubilaka na Yakobo kapu 2 kele ve “bisalu ya nsiku” yina Polo tubilaka. Yakobo vandaka kutubila bisalu to mambu yina Bakristu ke salaka konso kilumbu. (Yak. 2:24) Bisalu yina ke monisaka kana Mukristu ke kwikilaka mpenza na Nzambi to ve. w23.12 3 § 8; 4-5 § 10-11

Mpangi-nkento yina ke zola kukwela, fwete pona mbote-mbote muntu yina yandi ta kwela. Kuvila ve nde nge fwete lemfukila bakala yina nge ta kwela. (Bar. 7:2; Baef. 5:33) Yo yina kudiyula nde: “Keti yandi kele Mukristu ya kuyela na kimpeve? Keti yandi ke tulaka mambu ya kimpeve na kisika ya ntete na luzingu na yandi? Keti yandi ke bakaka balukanu ya mbote? Keti yandi ke ndimaka bifu na yandi? Keti yandi ke zitisaka bankento? Keti yandi ta sadisa mono na kimpeve, ta lungisa bampusa na mono ya kinsuni mpi ta vanda nduku na mono ya ngolo? Ya kieleka, kana nge ke zola kuzwa bakala ya mbote, nge mosi ntete fwete vanda nkento ya mbote. Nkento ya mbote kele “nsadisi” ya bakala na yandi mpi yandi kele muntu “yina me fwanana na yandi.” (Kuy. 2:18) Yandi ke zolaka Yehowa mpi ke sadisaka bantu ya nkaka na kumona bikalulu ya mbote ya bakala na yandi. (Bing. 31:11, 12; 1 Tim. 3:11) Nge lenda yilama sambu na mukumba yai kana nge ke kumisa kinduku na nge ti Yehowa ngolo mpi nge ke sadisa bantu ya nkaka na nzo mpi na dibundu. w23.12 22-23 § 18-19

Yehowa ke tuba nde yandi ta pesa beto mayele yina beto kele ti yo mfunu sambu na kubaka balukanu ya mbote. Beto ke vandaka ti mfunu ya mayele ya Nzambi, mingi-mingi ntangu beto ke baka balukanu yina ta soba luzingu na beto ya mvimba. Yandi ke pesaka beto mpi ngolo ya kukanga ntima. Yehowa ta pesa beto ngolo ya kukanga ntima na bampasi na beto mutindu yandi pesaka ntumwa Polo. (Bafil. 4:13) Yandi ke sadilaka mpi dibuta na beto ya kimpeve. Na mpimpa ya nsuka ya luzingu ya Yezu awa na ntoto, yandi sambaka mingi kibeni. Yandi sambaka Yehowa sambu yandi bika ve nde bantu kuyindula nde bo ke pesa yandi ndola sambu yandi me vweza Nzambi. Na kisika nde Yehowa kusala kima yina Yezu lombaka yandi, yandi tindaka wanzio mosi sambu na kupesa Yezu kikesa. (Luka 22:42, 43) Yehowa lenda pusa mpi mpangi na beto mosi na kubinga beto na telefone to na kutala beto sambu na kupesa beto kikesa. Beto yonso fwete sosa mabaku ya kutubila bampangi na beto “ndinga ya mbote.”​—Bing. 12:25. w23.05 10-11 § 9-11

Mbala ya nkaka, bampangi yina me bwaka madidi na kimpeve ya me kwisa na Nkinsi ya Kuyibuka Lufwa ya Yezu ke waka boma nde bampangi ta yamba bo ve mbote. Yo yina, kuyula bo ve bangiufula yina lenda pesa bo nsoni to yina lenda yangisa bo, to kutuba ve mambu yina lenda sala bo mpasi. Bo kele kibeni bampangi na beto. Beto ke vandaka na kiese ya kuvukana diaka ti bo sambu na kusambila Yehowa. (Nk. 119:176; Bis. 20:35) Beto kele na kiese mingi sambu Yezu me songaka beto na kulanda kuyibuka lufwa na yandi konso mvula mpi beto me bakisa sambu na nki yo kele mfunu mingi na kusala yo. Kana beto ke sala nkinsi yango, beto ke bakilaka yo mambote mpi beto ke sadisaka bantu ya nkaka na kubakila yo mpi mambote na mitindu mingi. (Yez. 48:17, 18) Beto ke kumisaka ngolo zola na beto sambu na Yehowa mpi Yezu. Beto ke monisaka nde beto ke sepelaka mingi ti mambu yina bo me salaka sambu na beto. Beto ke kumisaka kinduku na beto ngolo ti bampangi na beto. Beto lenda sadisa mpi bantu ya nkaka na kubakisa mutindu bo mpi bo lenda bakila kimenga ya Yezu mambote. Yo yina, beto sala yonso sambu na kuyilama sambu na Nkinsi ya Kuyibuka Lufwa ya Yezu ya mvula yai. Yo kele kilumbu ya kuluta mfunu ya mvula. w24.01 14 § 18-19

Inki mutindu Yehowa ke twadisaka beto? Ntete-ntete, na nsadisa ya Biblia, Ndinga na yandi. Kansi yandi ke sadilaka mpi bantu sambu na kutwadisa beto. Mu mbandu, yandi ke sadilaka “mpika ya kwikama mpi ya mayele” yina ke pesaka beto madia ya kimpeve ya ke sadisaka beto na kubaka balukanu ya mbote. (Mat. 24:45) Yehowa ke sadilaka mpi bantu ya nkaka ya me fwana sambu na kutwadisa beto. Mu mbandu, bankengi ya nziunga mpi bankuluntu na mabundu ke pesaka beto kikesa mpi ke pesaka beto formasio yina ke sadisaka beto na kukanga ntima na bantangu ya mpasi. Beto ke pesaka Yehowa mersi mingi mutindu yandi ke twadisaka beto na bantangu yai ya nsuka ya kele mpasi mingi kibeni. Yo ke sadisaka beto na kulanda kuvanda banduku ya Yehowa mpi na kulanda kutambula na nzila ya luzingu. Ata mpidina, bantangu ya nkaka yo lenda vanda mpasi sambu beto landa lutwadisu ya Yehowa, mingi-mingi kana yandi me sadila bantu ya kukonda kukuka sambu na kupesa beto yo. Na bantangu ya mutindu yina, beto ke vandaka ti mfunu ya kundima kibeni nde Yehowa muntu ke twadisaka bansadi na yandi mpi nde kulanda lutwadisu na yandi ke natilaka beto mambote ntangu yonso. w24.02 20 § 2-3

Beto ta yedisa zola na beto sambu na Nzambi kana beto ke longuka Ndinga na yandi mbote-mbote. Ntangu nge ke tanga Biblia, tala mbote-mbote mambu yina konso verse ke monisa sambu na Yehowa. Kudiyula nde: ‘Inki mutindu disolo yai ke monisa nde Yehowa ke zolaka mono? Sambu na nki yo ke pusa mono na kuzola Yehowa?’ Beto ta yedisa mpi zola na beto sambu na Yehowa kana beto ke samba yandi mbala na mbala mpi na ntima ya mvimba. (Nk. 25:4, 5) Yehowa ta pesa mpi mvutu na bisambu na beto. (1 Yoa. 3:21, 22) Beto fwete yedisa mpi zola na beto sambu na bantu ya nkaka. Mwa bamvula na nima ya ntangu yina ntumwa Polo kumaka Mukristu, yandi kutanaka ti Timoteo yina vandaka leke mosi ya mbote. Timoteo vandaka kuzola Yehowa mpi yandi vandaka kuzola bantu. Polo songaka Bakristu ya Filipi nde: “Mono kele ve ti muntu ya nkaka yina kele ti nkadilu bonso ya [Timoteo]; yandi ke kudibanzaka na masonga yonso sambu na mambu na beno.” (Bafil. 2:20) Polo vandaka kutubila mutindu Timoteo vandaka kuzola mingi bampangi. Ntembe kele ve nde, mabundu yina Timoteo vandaka kutala vandaka kuvingila viziti na yandi ti kiese yonso.​—1 Bak. 4:17. w23.07 9 § 7-10

Moize fwaka na ntwala nde bantu ya Izraele kukota na Ntoto ya Lusilu. Keti Yehowa yambulaka kusadisa bantu na yandi na nima ya lufwa ya Moize? Ve. Yehowa vandaka kusadisa bantu na yandi ntangu bo vandaka kulemfukila yandi. Na ntwala nde Moize kufwa, Yehowa songaka yandi na kutula Yozue sambu yandi twadisa bantu ya Izraele. Moize vandaka kupesa Yozue formasio banda bamvula mingi. (Kub. 33:11; Kul. 34:9) Diaka, Yehowa pesaka bantu mingi ya nkaka kiyeka ya kutwadisa bantu na yandi. Mu mbandu bamfumu ya mafunda, bamfumu ya bankama, bamfumu ya makumi tanu mpi nkutu bamfumu ya makumi. (Kul. 1:15) Bo vandaka kukeba mbote bansadi ya Nzambi. Mbandu yina ke wakana mpi ti mbandu ya Eliya. Yandi salaka ngolo bamvula mingi sambu na kusadisa bantu ya Izraele na kusambila Yehowa na mutindu ya mbote. Kansi na nima, Yehowa pesaka yandi mukumba ya nkaka ya kulungisa na sudi, na Yuda. (2 Bant. 2:1; 2 Bans. 21:12) Keti Yehowa yambulaka bantu yina vandaka kusadila yandi na mutindu ya mbote, bayina vandaka na kimfumu ya makanda kumi ya Izraele? Ve. Eliya pesaka Elisha formasio bamvula mingi. Yehowa landaka kulungisa lukanu na yandi mpi yandi kebaka bansadi na yandi yina vandaka kusadila yandi na mutindu ya mbote. w24.02 5 § 12

Bakristu ya Efezo kumaka kuzitisa Ndinga ya Nzambi, nsemo yina kumaka kutwadisa bo. (Nk. 119:105) Bantu yina ya Efezo yambulaka mambu ya mabundu ya luvunu mpi mansoni yina bo vandaka kusala. Bo kumaka ‘kulanda mbandu ya Nzambi’ mpi kusala yonso sambu na kusambila Yehowa mpi kusepedisa yandi. (Baef. 5:1) Mutindu mosi mpi, na ntwala nde beto longuka kieleka, beto vandaka na mpimpa na kimpeve mpi na bikalulu na beto. Bankaka vandaka kusala bankinsi ya mabundu ya luvunu mpi bankaka vandaka kusala mansoni. Kansi ntangu beto longukaka bansiku ya Yehowa ya me tala mambu ya mbi mpi mambu ya mbote, beto salaka bansoba. Beto kumaka kuzitisa bansiku na yandi. Yo yina, beto me bakaka mambote mingi. (Yez. 48:17) Kansi bubu yai, beto ke landa kukutana ti bampasi. Beto fwete vanda ntama ti mpimpa yina beto yambulaka mpi beto fwete “landa kutambula bonso bana ya nsemo.” w24.03 21 § 6-7

Nge lenda yindula nde nge kele ve ya kuyilama sambu na kudipesa na Yehowa mpi kubaka mbotika. Mbala ya nkaka yo ke lomba nde nge soba mambu ya nkaka na luzingu na nge sambu na kulemfuka na bansiku yonso ya Yehowa. To mbala ya nkaka yo ke lomba nde nge baka ntangu ya kukumisa lukwikilu na nge ngolo. (Bakol. 2:6, 7) Balongoki yonso ya Biblia ke yelaka ve na kimpeve mutindu mosi mpi baleke yonso ve ke vandaka ya kuyilama sambu na kudipesa na Yehowa mpi kubaka mbotika na ntangu mosi. Tala bisika yina yo ke lomba nde nge yidika mpi sala bikesa ya kuyidika yo. Kudifwanisa ve ti muntu ya nkaka. (Bag. 6:4, 5) Ata kana nge me bakisa nde nge kele ntete ve ya kuyilama sambu na kudipesa na Yehowa, landa kuvanda ti lukanu yina. Samba Yehowa sambu yandi sadisa nge na bikesa yina nge ke sala sambu na kusala bansoba ya me fwana na luzingu na nge. (Bafil. 2:13) Ndima kibeni nde yandi ta wa kisambu na nge mpi yandi ta pesa mvutu.​—1 Yoa. 5:14. w24.03 5 § 9-10

Kilumbu mosi, Sara waka makasi; nkutu yandi pesaka Abrahami foti sambu na mambu yina pesaka yandi makasi. Abrahami zabaka nde Sara vandaka nkento ya bulemfu mpi nde Sara vandaka kusadisa yandi na kulungisa balukanu yina yandi vandaka kubaka. Yandi waka mambu yina Sara vandaka kutuba mpi yandi sosaka kuyidika diambu yango. (Kuy. 16:5, 6) Yo ke longa beto nki? Babakala, beno kele ti mukumba ya kubaka balukanu sambu na mabuta na beno. (1 Bak. 11:3) Kansi na zola yonso, beno fwete tula dikebi ya mingi na mambu yina bankento na beno ke tuba, mingi-mingi kana lukanu yina beno ke zola kubaka ta tadila bo mpi. (1 Bak. 13:4, 5) Kilumbu ya nkaka diaka, Abrahami bakaka lukanu ya kuyamba banzenza yina kwisilaka bo na ntangu yina bo yindulaka ve. Yandi lombaka Sara na kuyambula mambu yina Sara vandaka kusala mpi yandi songaka yandi na kusala mampa. (Kuy. 18:6) Sara salaka nswalu mambu yina Abrahami songaka yandi. Bampangi-bankento, beno lenda landa mbandu ya Sara kana beno ke sadisa babakala na beno na kulungisa balukanu yina bo ke baka. Kana beno ke sala mpidina, beno ta kumisa makwela na beno ngolo.​—1 Pie. 3:5, 6. w23.05 24-25 § 16-17

Ntangu Yehowa tulaka Gedeoni Zuzi, bulemfu na yandi mpi kikesa na yandi mekamaka. Yehowa songaka yandi na kupanza mesa-kimenga yina papa na yandi salaka sambu na kupesa bimenga na Baale. (Baz. 6:25, 26) Na nima ya kupona basoda na yandi, Yehowa songaka yandi mbala zole na kuvutula basoda ya nkaka. (Baz. 7:2-7) Na nima, Yehowa songaka Gedeoni na kunwanisa bambeni na camp na bo na mpimpa. (Baz. 7:9-11) Bankuluntu fwete vanda “ya kuyilama na kulemfuka.” Nkuluntu ya bulemfu ke zitisaka mambu yina Biblia ke tubaka mpi yandi ke lemfukaka na lutwadisu yina organizasio ya Nzambi ke pesaka. Yandi ke vandaka mbandu ya mbote sambu na bantu ya nkaka. Kansi, bulemfu na yandi lenda mekama. Mu mbandu, bo lenda soba lutwadisu mosi mpi yo lenda vanda mpasi sambu yandi lemfukila yo. Bantangu ya nkaka, yandi lenda kudiyula kana lutwadisu yango kele mfunu to mbote. To bo lenda lomba yandi na kulungisa mukumba mosi yina lenda sala nde bo kanga yandi. Inki mutindu bankuluntu lenda landa mbandu ya Gedeoni na mambu ya mutindu yina? Bo fwete tula dikebi na lutwadisu yina organizasio ya Yehowa ke pesaka mpi kusadila yo. w23.06 4-5 § 9-11