Ya Sikisiki na Mambu ya Siansi
‘Mono mesonikila nge bingana yina lenda pesa nge mayele ti bandongisila ya mbote; Yo lenda songa nge mambu ya kieleka.’—BINGANA 22:20, 21.
INKI MUTINDU BIBLIA MESWASWANA TI MIKANDA YANKAKA? Mbala mingi mikanda ya ntama kevandaka ti bangindu yina beto lenda tudila ve ntima mpi ya mbi, yina siansi ya bilumbu yai memonisaka nde yo kele ve kyeleka. Ata bubu yai, yo kelombaka yai nde bansoniki kuyidika dyaka mambu ya kele na mikanda sambu na kuwakanisa yo ti mambu ya mpa ya bantu kesengumuna. Kansi, Biblia ketuba nde munkwa na yo kele Ngangi mpi Ndinga na yandi “ke zingaka mvula na mvula.”—1 Piere 1:25.
MBANDU: Bansiku ya Moize vandaka kulomba Bantu ya Izraele na kulosa mvindu na dibulu na ‘kisika ya ntama na camp’ mpi kufika yo. (Kulonga 23:12, 13) Kana muntu mosi ya Izraele mesimba mbisi ya kufwa to mvumbi, yandi fwete yobila masa. (Levi 11:27, 28; Kutanga 19:14-16) Kana muntu mosi kele ti wazi, nsiku vandaka kulomba nde bo tula yandi na kingenga tii ntangu maladi na yandi lenda sambukila dyaka muntu yankaka ve.—Levi 13:1-8.
MAMBU YINA MINGANGA YA BUBU KETUBA: Tii bubu yai, kukatula mvindu, kuyobisa maboko mpi kutula mbefo na kingenga kele mitindu ya kuluta mbote ya kuditanina na maladi. Na bisika yina bakabine kevandaka ve, kimvuka mosi ya Amerika (Centre américain d’épidémiologie), kepesa bandongisila yai: “Kana nge kezola kusala wese, kwenda na kitamina ya bametre 30, ntama ti kisika yina masa kele mpi na nima fika yo.” Kimvuka ya ketadilaka mavimpi ya nitu (OMS) ketuba nde kana bisika yina beto kezinga kele ti kabine ya bunkete yo lenda sala nde bantu 36 na kati ya nkama, kubela pulupulu. Bamvula pene ya 200 meluta, minganga kwisaka kubakisa nde bo vandaka kupesa bantu mingi maladi sambu bo vandaka ve kuyobisa maboko na nima ya kusimba mvumbi. Tii bubu yai kimvuka yina ya Amerika kebingaka kuyobisa maboko “mutindu mosi ya kuluta mbote sambu na kuditanina na bamaladi ya nsambukila.” Inki beto lenda tuba sambu na ngidika ya kutula na kingenga bantu ya wazi to bayina kebela bamaladi yankaka? Ntama mingi ve, zulunalu mosi (Saudi Medical Journal) tubaka nde: “Ntangu maladi ya nsambukila kele ntete na luyantiku, kutula bambefo na kingenga lenda vanda mutindu mosi kaka ya mbote ya kutanina bantu yankaka.”
INKI NGE KEYINDULA? Keti nge keyindula nde kele ti mukanda yankaka ya santu ya ke na kuwakana ti siansi ya bilumbu yai? To keti Biblia meswaswana ti mikanda yankaka?
[Bangogo sambu na kubenda dikebi ya kele na lutiti 6]
“Mutindu yina bantu ya Izraele ya bilumbu ya Moize vandaka bunkete mpi kuditanina sambu na kuzwa ve bamaladi keyitukisaka bantu yonso.”—MANUAL OF TROPICAL MEDICINE, BY DRS. ALDO CASTELLANI MPI ALBERT J. CHALMERS