Kutuba Kukonda Mpasi

NTANGU nge ketangaka na ndinga ya ngolo, keti nge kebulaka mabaku na bangogo yankaka? To ntangu nge ketelamaka na ntwala ya bantu sambu na kusala diskure, keti nge ketelamaka mbala mingi sambu na kusosa bangogo ya nge fwete tuba? Kana yo kele buna, yo lenda vanda nde nge ketubaka na mpasi. Bangogo ti bangindu ya muntu yina ketubaka kukonda mpasi kebasikaka yo mosi, kukonda kukangama, na ntangu yandi ketanga mpi ketuba. Yo ketendula ve nde yandi ketubaka kukonda kulemba, nswalunswalu, to kukonda kuyindula. Yandi ketubaka na mutindu mosi ya kitoko. Nzo-Nkanda ya Kisalu ya Teokrasi ketulaka dikebi mingi na kutuba kukonda mpasi.

Mambu mingi lenda sala nde muntu kutuba ve kukonda mpasi. Keti yo kelomba nde nge tudila mosi na kati ya mambu yai kelanda dikebi? (1) Kana muntu ketangila bantu yankaka, yandi lenda yantika kukangama-kangama sambu yandi kekutana ti bangogo yankaka ya yandi kesadilaka ve. (2) Kupema ya ntangu fyoti na bisika mingi kekumisaka kutuba bitini-bitini. (3) Kukonda kudibongisa kesalaka mpi nde muntu kukangama-kangama na ntangu yandi ketuba. (4) Kana muntu ketuba na ntwala ya bantu, kima ya kesalaka mbala mingi nde yandi kangama-kangama kele kukonda kubongisa malongi na ndonga ya mbote. (5) Kana muntu mezaba ve bangogo mingi, yandi lenda kangama ntangu yandi kesosa bangogo ya mbote ya yandi fwete sadila. (6) Kana muntu kenyata bangogo mingi, yo lenda kumisa kutuba mpasi. (7) Kukonda kuyikana ti bansiku ya gramere lenda sala mpi nde muntu kukangama-kangama.

Kana nge kekangama-kangama, bawi tabasika ve na mutindu ya kyeleka na Nzo ya Kimfumu, kansi bangindu na bo lenda yantika kutambula-tambula. Ebuna, mambu mingi ya nge tatuba takwenda mpamba.

Na ndambu yankaka, nge fwete keba na mpila nde kusosa kutuba ti ngolo mpi kukonda kukangama kunata nge ve na kuyantika kutuba na lulendo, to mbala yankaka na kubangisa bawi. Kana bantu kemona nde mutindu na nge ya kutuba kele ya kingolongolo to ya kukonda masonga sambu nge mekatuka na kisika yankaka, yo tabebisa lukanu na nge. Ata ntumwa Polo kuvandaka mutubi mosi ya mbote, yandi ‘vandaka na kikesa ve, yandi vandaka kutekita mpenza na boma’ ntangu yandi kwendaka kusolula ti bantu ya Korinto, sambu yandi benda ve dikebi ya kukonda mfunu na yandi mosi.—1 Kor. 2:3.

Bikalulu ya Kubuya. Bantu mingi kevandaka ti kikalulu ya kutula “uh” to “eh” na ntangu bo ketubaka. Mbala mingi, bankaka keyantikaka kutuba ti bangogo yai “lere yai,” “eh,” “alore,” “vedire,” to bo keyikaka bangogo yai, “ebuna, yo yina, nge kemona si” to “nge kezaba,” na ntwala ya konso kima ya bo ketuba. Mbala yankaka nge kezabaka ve mbala ikwa nge kesadilaka bangogo yai. Nge lenda lomba muntu mosi na kuwidikila nge mpi na kuvutukila bangogo yai konso mbala ya nge ketuba yo. Yo lenda yitukisa nge.

Bantu yankaka kevutukilaka mambu mbala mingi kana bo ketanga mpi ketuba. Disongidila, bo keyantikaka nsa mosi mpi na nima bo kezengaka yo na nzila mpi bo kevutukilaka kitini ya mambu ya bo mekatuka kutuba.

Bankaka ketubaka nswalunswalu kibeni, kansi bo keyantikaka ngindu mosi, mpi na katikati ya nsa bo kekotaka na ngindu yankaka. Ata bangogo kebasika kukonda mpasi, kusoba bangindu na kintulumukina kebebisaka kutuba kukonda mpasi.

Mutindu ya Kutomisa. Kana nge kemonaka mpasi na kuzwa ngogo ya mbote, nge fwete sala ngolo na kulonguka bangogo mingi. Tula kidimbu na bangogo ya mpa ya nge memona na Nzozulu ya Nkengi, Réveillez-vous !, mpi na mikanda yankaka ya nge ketangaka. Tala yo na diksionere, sosa mutindu bo ketubaka yo mpi ntendula na yo, mpi yika bangogo yai yankaka na bangogo yina nge mezaba dezia. Kana diksionere kele ve, lomba lusadisu na muntu yina ketubaka ndinga yango mbote.

Kana nge baka kikalulu ya kutanga na ndinga ya ngolo, yo tasadisa nge na kutuba kukonda mpasi. Sonika bangogo ya nge mezaba ve, mpi tuba yo mbala mingi na ndinga ya ngolo.

Sambu na kutanga kukonda kukangama, yo kele mfunu na kubakisa kisalu yina konso ngogo kesala na kati ya nsa. Mbala mingi, yo kelombaka kutanga bangogo na kimvuka sambu na kubasisa mbote dibanza ya nsoniki. Tula dikebi ya mingi na bimvuka yai ya bangogo. Tula yo bidimbu kana yo tasadisa nge. Lukanu na nge kele kaka ve ya kutanga bangogo kukonda kifu, kansi ya kubasisa mpi bangindu pwelele. Na nima ya kulonguka nsa mosi, luta na nsa yina kelanda tii kuna nge talonguka paragrafe ya mvimba. Yikana ti mutindu bangindu kelandana. Na nima, meka kutanga yo na ndinga ya ngolo. Tanga paragrafe yango mbala mingi tii kuna nge lenda sala yo kukonda kukangama mpi kukonda kupema na bisika ya mbi. Na nima, luta na baparagrafe yankaka.

Dyaka, matisa vitesi na nge. Kana nge bakisa kisalu yina konso ngogo kesala na kati ya nsa, nge tatalaka bangogo mingi na mbala mosi kansi ngogo mosi mpamba ve mpi nge tayindulaka na ntwala mambu yina kelanda. Kusala mutindu yai tasala nde kutanga na nge kuvanda ya mbote.

Kutanga mbala na mbala kukonda kuyilama na ntwala lenda vanda mutindu ya mbote ya kulonguka. Mu mbandu, kukonda kuyilama na ntwala, tanga kapu ya lumbu ti komantere na yo na ndinga ya ngolo; salaka yo mbala na mbala. Yikamisa meso na nge na kumona kimvuka ya bangogo ya kebasisa dibanza ya mvimba, na kisika ya kutala ngogo mosi mpamba na mbala mosi.

Na ntangu nge kesolula, sambu na kutuba kukonda kukangama, yo kelombaka nde nge yindula na ntwala ya kutuba. Salaka yo mbala na mbala na masolo na nge ya konso kilumbu. Pona bangindu ya nge kezola kutuba mpi mutindu yo talandana; na nima nge lenda yantika kutuba. Kutubaka ve nswalunswalu. Sala ngolo na kutuba dibanza ya mvimba kukonda kuzenga to kusoba bangindu na nzila. Yo lenda vanda mbote na kusadila bansa ya nkufi mpi ya kukonda mpasi.

Bangogo takwisa mbala mosi kana nge mezaba mbote mambu ya nge kezola kutuba. Mbala mingi, yo kevandaka mfunu ve na kupona bangogo ya nge tasadila. Na kutuba ya mbote, kana nge kezola kumeka, yo tavanda mbote kana ngindu ya nge kezola kutuba kele pwelele na mabanza na nge ebuna na nima sosa bangogo ya nge tasadila na ntangu nge ketuba. Kana nge sala mutindu yai mpi kana nge tula ngindu na nge na mambu ya nge tatuba na kisika ya kutula yo na bangogo ya nge tasadila, bangogo takwisa yo mosi kukonda mpasi, mpi nge tatuba bangindu na nge mutindu nge yidikaka yo. Kansi, kana nge yantika kuyindula bangogo na kisika ya kuyindula bangindu, nge lenda yantika kukangama ntangu nge ketuba. Kana nge kemeka kusala yo mbala na mbala, nge lenda kuka kuyedisa kikalulu ya kutuba kukonda mpasi; kikalulu yai ya kele mfunu mingi sambu na kutuba mpi kutanga mbote.

Ntangu Yehowa kuponaka Moize na kutuba na zina na yandi na ntwala ya dikanda ya Izraele mpi ya Farao ya Ezipte, Moize kumonaka nde yandi takuka ve. Sambu na inki? Yandi vandaka ve mutubi ya ketubaka kukonda mpasi; ziku yandi vandaka kukukama. (Kub. 4:10; 6:12) Moize kupesaka bikuma mingi, kansi Nzambi kundimaka ve ata kikuma mosi. Yehowa kutindaka Aroni na kukwenda ti yandi sambu na kusala bonso kinati-ndinga na yandi, kansi Yandi sadisaka mpi Moize na kutuba yandi mosi. Mbala na mbala mpi ti kikesa yonso, Moize kutubaka kaka ve na ntwala ya muntu mosi mpi na ntwala ya bimvuka ya fyoti, kansi yandi tubaka mpi na ntwala ya dikanda ya mvimba. (Kul. 1:1-3; 5:1; 29:2; 31:1, 2, 30; 33:1) Kana nge sala kikesa mpenza na ntima ya mvimba, mpi nge tula ntima na Yehowa, nge mpi lenda tuba na mutindu yina tapesa Nzambi lukumu.