Bansukami Takinga Dyaka Ntangu Ikwa?

“Kana nsi mosi ya kimpwanza lenda kusadisa ve bantu mingi ya kele bansukami, yau lenda ve kugulusa ndambu ya kele bamvwama.”​—⁠John F. Kennedy.

“MONO kezola makwisa kungenga sambu na muntu yonso​—⁠bunsukami ve, muntu ya kukonda nzo ve, paladisu!” Yai kele bangogo ya mwana ya bakala mosi ya bamvula 12 ya São Paulo. Kansi keti mpila kele ya kukatula bunsukami? Bansukami takinga dyaka ntangu ikwa?

Bamingi kekudimonaka bansukami kaka sambu bau lenda kusumba ve bima ya bau kele na yau mfunu. Ntangu yai, yindula fyoti na yina metadila mvwandilu ya mawa ya bayina ya kenyokwama mpenza na bunsukami. Keti nge lenda kuyindula mpasi ya nene mpi mawa ya bantu ya mutindu yina? Mu mbandu, bankaka fwete kukulana ti bandeke mpi bampuku na kusosaka madya ya kelosamaka na bisika ya mvindu kelosamaka! Bilumbu ikwa bunsukami ya mutindu yai fwete kunyokula bantu? Dodokilu ya Federico Mayor, directeur-général ya UNESCO (United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization) kele ya kulunga mpenza: “Bika nde beto kuyambula kundima yai ya mbi ya kenata beto na kundima mambu ya lenda kundimama ve​—⁠bunsukami, nzala, kunyokwama ya mafuku ya bantu.”

Keti ndosi yai nde bantu yonso tavanda na luzingu ya mbote talungisama? Inki kivuvu bansukami kele na yau?

Inki Mabaku Kele Sambu na Nsukami?

Bantwadisi ya mbote kesilaka bisalu ya mingi, lufutu ya mbote, mambote ya bantu, mpi kukabula ya mbote ya ntoto ya madya. Bau lenda kundima mambu yai ya prezida ya ntete ya Etats-Unis, John F. Kennedy kutubaka nde: “Kana nsi mosi ya kimpwanza lenda kusadisa ve bantu mingi ya kele bansukami, yau lenda ve kugulusa ndambu ya kele bamvwama.” Kansi, mabanza ya mbote mpamba melunga ve na kukatula bunsukami. Mu mbandu, keti kuyela ya mumbongo lenda kusadisa bansukami yonso? Kibeni ve. Ntwadisi mosi ya ntama ya Inde Jawaharlal Nehru kutubaka nde: “Ngolo ya nsi mosi ya kapitaliste, kana yau mebikala ya kukonda kunikana, yau kekumisaka mvwama na kimvwama ya kuluta, nsukami na kinsukami ya kuluta.” Kansi, na zulu ya mpasi ti kukonda bima, sansa mosi ya kudiwa ya kukonda mfunu kegongisaka kilo ya bunsukami. Keti bantwadisi ya bantu lenda kusadisa bansukami na kununga mawi ya kukonda mfunu to ya kukonda kivuvu?

Ya kyeleka, bansukami mingi ya kukonda kivuvu, mezabaka kununga bunsukami mpi mawi ya kukonda kudindima na ntwala ya bampasi ya nene, bonso kumata ya bantalu mpi kukonda kisalu. Kuluta dyaka, nzala, kukonda nzo, mpi bunsukami lenda kukatulama yonso ve. Keti mambu yai keyitukisaka nge? Beto melomba na nge kutanga disolo ya kelanda: “Kubika Fyoti, Muntu Ata Mosi Ve Tavanda Nsukami!”