Bansiku ya Nani Nge Lenda Tudila Ntima?

Muntu mosi ya kwisaka kutala Afrika sambu na mbala ya ntete kuyitukaka mingi na kumona muntu mosi metelema na lweka ya nzila. Yandi monaka nde na nima ya baminuta fyoti, muntu yango vandaka kubenda makulu na yandi malembemalembe mpi kukwenda na simu yankaka ya nzila kaka ya kutelama. Nzenza yina kubakisaka na nima kibeni sambu na nki muntu yina vandaka kutambula malembemalembe mutindu yina. Yandi vandaka kulanda kivudi ya poto ya telefone. Kivudi yango vandaka kutambula malembemalembe mutindu mwini vandaka kutambula na nima ya midi yina.

BONSO kivudi yina vandaka kulanda mwini, mambu yonso ya bantu kesalaka ti bansiku na bo kebalukaka. Kansi, Yehowa Nzambi, “[Tata] yina salaka bamwinda ya zulu,” kebalukaka ve. Longoki Yakobo kusonikaka nde, “yandi kele kaka kiteso mosi, ata mambu mosi ke sobaka ve, yandi ke balukaka mpi ve.” (Yakobo 1:17) Malashi, profete ya Muyuda, kusonikaka mambu yina Nzambi yandi mosi kutubaka: “Mono kele Mfumu Nzambi, mono ke bikalaka kaka Mfumu Nzambi.” (Malashi 3:6) Na bilumbu ya Yezaya, Nzambi kutubilaka dikanda ya Izraele nde: “Mono ta vanda kaka mutindu mosi tii kuna ya beno me nuna, mono ta bakaka kilo na beno tii kuna ya beno me kuma nsuki-mpembe.” (Yezaya 46:4) Yo yina, ata ntangu ke na kuluta yo lenda balula ve ntima ya beto ketulaka na balusilu ya Nkwa-Ngolo Yonso.

Dilongi ya Beto Kebaka na Nsiku

Kaka mutindu beto ketulaka ntima na balusilu ya Yehowa mpi mutindu yo kebalukaka ve, mutindu mosi mpi bansiku ya keswaswanisaka mambu ya mbi ti ya mbote kebalukaka ve. Keti nge lenda tula ntima na komersa yina kesadilaka bima zole ya kutesila kilo, na kati na yo kitesilu mosi mpamba kele ya masonga? Ata fyoti ve. Mutindu mosi, “Mfumu Nzambi ke zolaka ve bantu yina ke tesaka bima na nzila ya muyibi, yandi ke monaka kiese kana bantu ke sadila bima ya mbote na kutesila bima.” (Bingana 11:1; 20:10) Na Nsiku yina yandi pesaka bantu ya Izraele, Yehowa kupesaka nsiku yai: “Beno kusa bantu ve ntangu beno ke sadila kilo to kima ya kutesila bima. Kilo ti bima na beno ya kutesilaka bima yo fweti vanda ya kieleka. Mono kele Mfumu Nzambi, Nzambi na beno, mono muntu basisaka beno na Ezipte.”​—Levi 19:35, 36.

Sambu bo zitisaka nsiku yai, Nzambi kundimaka bantu ya Izraele mpi bo zwaka bima mingi ya kinsuni. Mutindu mosi mpi, kuzitisa bansiku ya Yehowa ya kebalukaka ve, na kutesa bima na kilo mpi na kutesa bima yankaka kaka ve, kansi na mambu yonso ya luzingu, kenataka balusakumunu na muntu yina kesambila mpi ketudila yandi ntima. Nzambi ketuba nde: “Mono Mfumu Nzambi na nge, mono muntu ke longa nge sambu na mambote na nge, mono muntu ke nata nge na nzila ya nge fweti landa.”​—Yezaya 48:17.

Sambu na Nki Bantu Kezitisa Dyaka Ve Bansiku Bubu Yai?

Biblia kepesa kikuma yina kesala nde bantu kuzitisa dyaka ve bansiku bubu yai. Kusonga, mukanda ya nsuka ya Biblia, ketubila bitumba mosi yina kusalamaka na zulu, yina menataka makambu ya mpasi yina bantu yonso ya kezingaka na ntoto kekutanaka na yo tii bubu yai. Ntumwa Yoane kusonikaka nde: “Bitumba bwaka na kati ya zulu. Mishele ti bawanzio na yandi bo nwanaka ti dragoni ti bawanzio na yandi. Dragoni belaka; yo yina yandi ti bawanzio na yandi bo vandaka diaka na nswa ve ya kuvanda na kati ya zulu. Dragoni yina ya nene, bo losaka yandi na [ntoto]. Yandi kele nioka yina ya ntama, ya bo ke bingaka Satana; yandi muntu ke kusaka bantu yonso. Bo losaka yandi ti bawanzio na yandi na ntoto.”​—Kusonga 12:7-9.

Inki makambu kusalamaka mbala mosi na nima ya bitumba yai? Yoane kutubaka dyaka nde: “Yo yina nge zulu ti beno bantu ke zingaka kuna, beno vanda na kiese! Kansi mawa mingi na ntoto ti na nzadi-mungwa! Sambu Diabulu me kwisa kukulumuka kuna na beno; yandi me dasuka, sambu yandi me zaba nde ntangu mingi ve me bika na yandi.”​—Kusonga 12:12.

Ntangu Mvita ya Ntete ya Inza kubwaka na mvu 1914 yo nataka “mawa mingi na ntoto” mpi yo sukisaka nsungi mosi yina kuvandaka ti bansiku ya meswaswana mpenza ti bansiku ya bubu yai. Nkento mosi ya kelongukaka mambu yina melutaka, Barbara Tuchman, ketuba nde: “Mvita ya Nene ya mvu 1914-18 kele bonso ngumba ya ntoto ya kekabula ntangu yina ti ntangu na beto. Mutindu yo fwaka bantu mingi yina zolaka kuvanda mfunu mpi yina zolaka kusala bima mingi na bamvula yina kulandaka, mutindu yo fwaka lukwikilu yina bantu vandaka na yo na bima mingi, mutindu yo balulaka bangindu, mpi yo bikisaka bantu na mpasi na mabanza, yo salaka nde nitu ti bangindu ya bantu kuvanda ya kuswaswana mpenza na ntwala ti na nima ya bansungi yina yonso zole.” Eric Hobsbawm, muntu yankaka ya kelongukaka mambu yina melutaka, kendima nde: “Banda na mvu 1914, mambu yonso meyantikaka kubeba nkutu ti bansiku yina bo vandaka kumona mbote na ntangu yina na bansi yina metomaka . . . Yo kele pete ve na kuzaba kiteso ya beto mevutukila, na vitesi yonso, mambu yina bankaka na beto yina kuzingaka na mvu-nkama ya kumi na uvwa lenda binga nde luzingu ya bumbisi.”

Na mukanda na yandi (L’humanité : histoire morale du XX^e siècle), nsoniki yankaka, Jonathan Glover ketuba nde: “Kima mosi ya kemonana mingi na ntangu na beto kele kuvila ya bansiku ya bikalulu ya mbote.” Ata yandi kendimaka ve nde kele ti bansiku ya bikalulu ya mbote ya kekatukaka na nto yankaka sambu dibundu mebwaka na bansi ya Mputu, yandi kekebisa nde: “Bayina na kati na beto kekwikilaka ve nde kele ti bansiku ya bikalulu ya mbote ya kekatukaka na mabundu fwete wa mpi mpasi na kumona mutindu bansiku yango ke na kumana ngala.”

Kukonda kutulana ntima yina kemonana bubu yai na mumbongo, na politiki, na mabundu, ata nkutu na kati ya mabuta, ti mambu ya mbi yina yo kenataka kekatuka na mayele ya mbi yina Diabulu kesadila sambu bantu yonso ya nsi-ntoto kuvanda na mawa. Satana kesala ngolo na kunwana bitumba na yandi tii kuna na nsuka mpi na kubwisa bantu yonso yina kesala kikesa na kuzitisa bansiku ya Nzambi na luzingu na bo.​—Kusonga 12:17.

Keti beto lenda tula kivuvu nde kukonda kutulana ntima tamana kilumbu? Ntumwa Piere ketuba nde: “Beto ke vingila nde Nzambi kubasisa zulu ya mpa ti ntoto ya mpa, yina ya yandi silaka beto; kuna [lunungu tavandaka, NW].” (2 Piere 3:13) Beto lenda tula ntima na lusilu yina sambu Nzambi kele ti ngolo ya kulungisa lukanu na yandi mpamba ve, kansi sambu yandi kendimisa beto mpenza nde yo talungana. Sambu na yina metala ‘mambu ya yandi ke tubaka’ Yehowa ketuba nde: “Yo ke vutuka[ka] ve mpamba na mono kana yo me sala ve ntete luzolo na mono, kana yo me lungisa ve bangindu na mono.” Yai kele lusilu mosi ya kutudila ntima kibeni!​—Yezaya 55:11; Kusonga 21:4, 5.

Kuzitisa Bansiku ya Nzambi na Luzingu

Na nsi-ntoto yai ya bansiku ke na kubaluka mpi kuvila, Bambangi ya Yehowa kesalaka ngolo na kuzitisa bansiku ya bikalulu ya mbote yina Biblia kepesaka na luzingu na bo. Yo yina, bo kevandaka ya kuswaswana ti bantu mingi, mpi yo mesalaka nde bantu yankaka kutudila bo dikebi kansi bankaka kumenga bo.

Na lukutakanu mosi yina Bambangi ya Yehowa kusalaka na Londres, zulunaliste mosi kuyulaka muntu mosi kana Bambangi ya Yehowa kele mpenza Bakristu. Muntu yango kuvutudilaka yandi nde: “Ee, beto kele [Bakristu] ya ngolo mpenza sambu Yezu kele mbandu ya beto kelandaka. Nsi-ntoto mefuluka na bwimi, mpi beto kebakaka mpenza Yezu Kristu bonso nzila, kyeleka, mpi luzingu. Beto kekwikilaka nde yandi kele Mwana ya Nzambi, kansi yandi kele ve Nzambi mosi na kati ya Butatu busantu, yo yina kesalaka nde mutindu na beto ya kubakisa Biblia kuswaswana ti mabundu ya mezabanaka mingi.”

Ntangu yandi lutisaka disolo yango na televizio BBC, zulunalisiti yina kusukisaka programe na yandi na bangogo yai: “Mono melonguka mambu mingi ya kesonga sambu na nki Bambangi ya Yehowa kekwisaka kubula na bakyelo na beto. Mpi mono kendima ve nde katula bantu yai, mono memonaka dezia bantu 25000 ya melwata kitoko mpi ya mevanda bo yonso kisika mosi pima na ngemba mpi na ntangu mosi.” Yai kele kimbangi mosi ya mbote mpenza ya mekatuka na muntu mosi ya kele ve Mbangi yina kesonga mayele ya kulemfuka na bansiku ya Nzambi ya kebalukaka ve!

Ata bantu yankaka lenda buya dibanza ya kuzinga na bansiku ya bo mosi ve mesala, beto kelomba na nge na kulonguka Biblia sambu nge zaba bansiku ya Nzambi. Kansi, kulonguka yo ve kaka na zulu-zulu. Landa ndongisila ya ntumwa Polo: “Beno landa bikalulu ya bantu ya ntangu yai ve, kansi beno pesa Nzambi nzila na kubalula mabanza na beno sambu beno kukuma mutindu ya nkaka mpenza. Ebuna beno ta zaba mambu yai ya Nzambi ke zolaka: mambu yina kele ya mbote, mambu yina ke pesaka yandi kiese, mambu yina ke na kifu ve.” (Roma 12:2) Kwenda nge tala Nzo ya Kimfumu yina kele na kisika nge kezingaka, mpi sosa kuzabana ti Bambangi yina kele kuna. Nge tamona nde bo kele bantu bonso bantu yonso kansi bo ketulaka ntima na bo na balusilu ya Biblia mpi bo kemonisaka nde bo metulaka ntima na bo na Nzambi na mpila bo kesalaka ngolo na kuzitisa bansiku na yandi na luzingu na bo.

Ntembe kele ve nde kulemfuka na bansiku ya Nzambi ya kebalukaka ve mpi ya mefwana na kutudila ntima na luzingu na nge mosi tanatila nge balusakumunu mingi. Wa mutindu Nzambi yandi mosi kebinga nge: “Kana nge landaka bansiku na mono mbote-mbote, nge zolaka kuvanda na ngemba kimakulu, nge zolaka kununga mpenza; yo zolaka kuvanda bonso masa ke luta mingi, yo ke yuma ve.”​—Yezaya 48:18.

[Bifwanisu ya kele na lutiti 5]

Bubu yai, bantu ketulanaka dyaka ve ntima yo vanda na mumbongo, na politiki, na mabundu, ata nkutu na dibuta