Kutuba ti Tiya mpi Kubasisa Mawi

MAWI kele kitini ya mfunu ya luzingu ya muntu. Kana muntu kusonga mawi na yandi, yandi kemonisa mambu yina kele na ntima na yandi, mutindu ya muntu yina yandi kele na kati, mpi mutindu yandi kekudiwaka na yina metala mambu mpi bantu. Sambu na mambu ya mpasi ya bo mekutanaka na yo na luzingu, mpi mbala yankaka sambu na bikalulu ya kisika yina bo kezingaka, bantu mingi kebumbaka mawi na bo. Kansi Yehowa kesyamisa beto na kukuna bikalulu ya mbote na kimuntu na beto ya kati mpi na kumonisa yo na mutindu mosi ya kufwana.​—Roma 12:10; 1 Tes. 2:7, 8.

Ntangu beto ketuba, bangogo ya beto kesadila lenda monisa mbotembote mawi. Kansi, kana beto ketuba ve bangogo ya beto kesadila ti mawi ya kufwana, bantu yina kewidikila beto lenda yindula nde beto ketuba ve ti masonga. Kansi, kana beto ketuba bangogo ti mawi ya kufwana, disolo na beto takuma kitoko mpi yo lenda simba ntima ya bantu yina kewidikila beto.

Mutindu ya Kumonisa Tiya. Mbala mingi mawi ya tiya kekwisaka ntangu beto keyindulaka bantu. Yo yina, ntangu beto ketubila bikalulu ya kitoko ya Yehowa mpi kemonisa ntonda na beto sambu na bumbote na yandi, beto fwete monisa tiya na ndinga na beto. (Yez. 63:7-9) Mpi ntangu beto ketuba na bantu yankaka, mutindu na beto ya kutuba fwete monisa mpi tiya yina fwete benda bo.

Muntu mosi ya maladi ya lepre kwendaka na Yezu mpi kubondilaka nde Yezu kubelula yandi. Yindula mungungu ya ndinga ya Yezu ntangu yandi tubaka nde: “Mono me zola; beluka ka nge.” (Mar. 1:40, 41) Yindula mpi mutindu nkento yina vandaka kubasika menga bamvula 12 kwendaka na malembe yonso na mukongo ya Yezu mpi kusimbaka nsongi ya lele na yandi ya zulu. Ntangu yandi bakisaka nde bo memona yandi, nkento yango kulutaka na ntwala yandi ketekita, yandi bwaka na makulu ya Yezu, mpi yandi tubaka na ntwala ya bantu yonso sambu na nki yandi simbaka lele ya Yezu mpi mutindu yandi belukaka. Yindula mutindu yina Yezu kutubilaka yandi: “Mama yai, lukwikilu na nge me belula nge. Kwenda mbote.” (Luka 8:42b-48) Tiya yina Yezu kumonisaka na baokazio yina kesimbaka ntima na beto tii bubu yai.

Kana beto kewila bantu mawa bonso Yezu mpi kezola kibeni kusadisa bo, yo tamonana na mutindu beto ketubila bo. Tiya ya mutindu yai fwete vanda ya masonga, kansi ya kingolongolo ve. Tiya ya beto kemonisa lenda vanda ti bupusi ya ngolo na mambu yina bantu tasala na nima ya kuwa beto. Mambu mingi ya beto ketubaka na kisalu ya bilanga kekatukaka na mawi ya tiya ya mutindu yai, mingimingi ntangu beto keyindula, kepesa kikesa, kesyamisa, mpi kewila bantu yankaka mawa.

Kana nge kele ti mawi ya tiya sambu na bankaka, monisa yo na luse na nge. Kana nge ketuba ti tiya, bantu ya nge ketubila takwisa penepene na nge mutindu bo kekwendaka penepene ya tiya na mpimpa yina madidi kevandaka mingi. Kana nge kemonisa ve tiya na luse na nge, bawi na nge lenda ndima ve nde nge ketudila bo kibeni dikebi ya masonga. Bo kelwataka ve tiya mutindu bo kelwataka munganzi, yo fwete vanda ya masonga.

Tiya fwete monana mpi na ndinga na nge. Kana nge kele ti ndinga ya kukauka mpi ya kewakana mbote ve, yo lenda vanda mpasi na kumonisa tiya na disolo na nge. Kansi na nima ya bilumbu mpi kana nge kesala kikesa, nge lenda kuka na kumonisa yo. Kima yina lenda sadisa nge ntangu nge ketuba kele kuyibuka nde kutuba tubansa ya nkufi-nkufi mpi ya kezengana-zengana kebasisaka ve mawi ya mambu ya nge ketuba. Longuka na kutuba mwa ngolo bisono yina kele na ngolo mingi ve na kati ya bangogo. Yo tasadisa nge na kutuba ti tiya ntangu nge kesala disolo na nge.

Kansi, kima ya kuluta mfunu kele kisika yina nge ketula dikebi. Kana nge tula bangindu na nge ti masonga yonso na bantu yina nge ketubila mpi nge kele ti mpusa ya ngolo ya kuzabisa bo kima yina lenda sadisa bo, mawi yina tamonana na mutindu na nge ya kutuba.

Diskure ya tiya kepesaka kikesa, ata mpidina nge fwete monisa mpi mawi ya zola na bawi. Kundimisa mabanza mpamba melunga ve; beto fwete pusa mpi ntima.

Kumonisa Mawi Yankaka. Muntu yina kewa mpasi mingi lenda monisa mawi bonso yai: susi, boma, mpi kunyokwama na mabanza. Kyese kele mawi yina fwete monana ntangu yonso na luzingu na beto mpi beto kemonisaka yo kukonda mpasi ntangu beto ketubaka na bantu yankaka. Kansi, beto fwete yala mawi yankaka. Yo kewakanaka ve ti kimuntu ya Bukristu. (Ef. 4:31, 32; Filp. 4:4) Beto lenda monisa mawi ya mitindu yonso na bangogo ya beto kepona, na mungungu ya ndinga na beto, na ngolo yina beto kesadila ntangu beto ketuba, na bidimu ya luse na beto, mpi na bidimbu ya beto kesala.

Biblia ketubilaka mawi yonso ya bantu kemonisaka. Ntangu yankaka yo ketangaka kaka bazina ya mawi yango. Bantangu yankaka yo ketubaka mambu to bansa yina kemonisaka mawi. Kana nge ketanga mambu ya mutindu yai na ndinga ya ngolo, yo tavanda ti bupusi ya ngolo, na nge ti na bawi na nge, kana ndinga na nge kebasisa mawi yango. Sambu na kusala yo, nge fwete kuditula na kisika ya bantu yina mambu ya nge ketanga kukuminaka. Kansi, diskure kele ve nsonga ya teyatre, yo yina nge fwete keba na kulutisa ve ndilu. Sala na mpila nde bawi kusimba mambu ya bo kewidikila na mabanza na bo.

Ya Kufwana ti Malongi. Mutindu beto tubaka yo na yina metala kutuba ti kikesa, tiya ya nge kesadila ntangu nge ketuba mpi mawi yankaka ya nge kemonisa kekatukaka mingimingi na mambu ya nge ketuba.

Kangula Matayo 11:28-30, mpi tala mambu ya yo ketuba. Na nima, tanga mambu yina Yezu kutubilaka balongi ya bansiku ti Bafarize, yina kele na Matayo kapu 23. Beto lenda yindula ve nde yandi tubaka bangogo yai ya ngolo ya kusambisa na mutindu mosi ya kulemba mpi kukonda kikesa.

Yo kelomba kusadila mawi ya nki mutindu na disolo bonso yina kele na Kuyantika kapu 44 ya ketubila mambu yina Yuda kulombaka sambu na mpangi na yandi Benyamini? Tala mawi yina kebasika na verse 13, kidimbu ya kemonisa na verse 16 mawi yina Yuda kuwaka sambu na kikuma yina zolaka kunatila bo mpasi, mpi mambu ya Yozefi kusalaka, mutindu Kuyantika 45:1 ketuba yo.

Yo yina, yo vanda beto ketanga to kesala disolo, sambu na kusala yo mbote, beto fwete yindula bangogo ti bangindu mpamba ve kansi mpi mawi yina tafidisa yo.