Novemba

Kũringana na Shaitani, gũtirĩ mũndũ ũtungatagĩra Jehova nĩ ũndũ wa wendo. (Ayub. 2:4, 5) Hihi Shaitani nĩ arĩ agarũrĩra mwĩcirĩrie wake kuuma rĩrĩa aanyũrũririe Jehova? Aca. Mĩaka mĩingĩ thutha ũcio, nĩ aaharũrũkirio kuuma igũrũ, na nginya hĩndĩ ĩyo no eetagwo “ũrĩa ũthitangaga ariũ a Ithe witũ . . . , o we ũmathitangaga mbere ya Ngai witũ mũthenya na ũtukũ!” (Kũg. 12:10) Shaitani atũũraga oigaga atĩ andũ matungatagĩra Ngai nĩ ũndũ wa mwĩyendo. Akoragwo etereire mũno tũtoorio nĩ magerio na tũtige kũnyita mbaru ũnene wa Ngai. Hĩndĩ ĩrĩa ũrahiũrania na magerio, ta geria kũhũũra mbica ĩno: Shaitani na ndaimono ciake marĩ mwena ũmwe makwĩroreire mone kana nĩ ũgũtoorio na ũtiganĩrie wĩhokeku waku. Naguo mwena ũcio ũngĩ Jehova, Jesu Kristo Mũthamaki witũ, Akristiano aitĩrĩrie maguta arĩa mariũkĩtio, na araika aingĩ magĩkugĩrĩria makenete nĩ ũndũ wa ũkirĩrĩria waku na nĩ ũndũ wa ũrĩa ũranyita mbaru ũnene wa Jehova. na nĩ ũraigua Jehova agĩkwĩra ciugo iria igwetetwo rĩandĩko-inĩ rĩa ũmũthĩ. w16.04 2:8, 9

Ũngĩhota kũniina ngucanio kũgerera ũteithio wao, “nĩ mwacokanwo na mũrũ wa Ithe wanyu.” Athuri mabatiĩ kũmenyithio, ũngĩgeria njĩra icio na kũreme. Maũndũ marĩa mangĩtũma makinya macio magwetetwo thĩinĩ wa Mathayo 18:15-17 marũmĩrĩrũo, ti kaingĩ mahaanĩkaga. Ũndũ ũcio nĩ wa gwĩkĩra ngoro tondũ kĩhonia gĩkoragwo kĩonekete mbere ya mũndũ ũcio ũregete kwĩrira kweherio kĩũngano-inĩ. Kaingĩ ũrĩa wĩhĩtie nĩ onaga mahĩtia make na akagarũrĩra. Ũcio ũhĩtĩirio no one atĩ ndarĩ na gĩtũmi gĩa kũmũigĩra muku na no one arĩ wega kũmuohera. O ũrĩa kũngĩkorũo kũrĩ, ciugo cia Jesu cionanagia atĩ kĩũngano gĩtiagĩrĩire kũingĩrĩra ngucanio na ihenya. Athuri no maingĩrĩre angĩkorũo makinya macio merĩ nĩ marũmĩrĩirũo na angĩkorũo kũrĩ na ũira mũiganu wa kuonania ũrĩa gwekĩkire. w16.05 1:15, 16

Nĩguo tũkorũo tũrĩ raiya ehokeku a Ũthamaki wa Ngai, tũtiagĩrĩirũo kũnyita mbaru maũndũ ma ũteti. Tũngĩnyita mbaru maũndũ ma ũteti, tũtingĩkorũo na thamiri theru tũkĩhunjĩria andũ atĩ Ũthamaki wa Ngai noguo tu ũngĩninĩra andũ mathĩna. Ndini cia maheeni igayanagia andũ na njĩra ya kũnyita mbaru maũndũ ma ũteti, no ũthathaiya wa ma ũnyitithanagia thiritũ yothe ya ariũ a Ithe witũ na njĩra ya kwaga kũnyita mbaru maũndũ macio. (1 Pet. 2:17) O ũrĩa mũtabarĩre wa Shaitani ũrakuhĩrĩria mũthia, gũtigũkorũo kũrĩ ũndũ mũhũthũ gwĩthema maũndũ ma ũteti. Thĩ ĩgũthiĩ o na mbere kũgayũkana makĩria tondũ ĩiyũire andũ “matendaga ũiguano” na “momĩtie ciongo.” (2 Tim. 3:3, 4) Ariũ a Ithe witũ thĩinĩ wa mabũrũri mamwe nĩ macemanĩtie na moritũ nĩ ũndũ wa kwaga kũnyita mbaru maũndũ ma ũteti ma thirikari cia kwao. Hihi nĩ ũrona bata wa kũrũmia biũ itua ritũ rĩa kũregana na maũndũ ma ũteti? Tũngĩeterera nginya rĩrĩa tũgaacemania na moritũ, no twĩkore tũkĩregeria itua ritũ na tũnyite mbaru maũndũ macio. w16.04 4:3, 4

Andũ amwe monaga atĩ no meke ũrĩa wothe mangĩenda. O na kũrĩ ũguo, nĩguo tũtue matua ma ũũgĩ megũkenia Jehova, no mũhaka twĩcũranie mawatho na motaaro marĩa marĩ thĩinĩ wa Kiugo gĩake na tũmahũthĩre. Kwa ngerekano, nĩguo twĩtĩkĩrĩke nĩ Ngai no mũhaka tũrũmĩrĩre watho wake wĩgiĩ thakame. (Kĩam. 9:4; Atũm. 15:28, 29) Mahoya nĩ marĩtũteithagia gũtua matua maratwarana na motaaro na mawatho ma Bibilia. Matua maitũ mothe nĩ mahutagia ũgima witũ wa kĩĩroho. Ningĩ nĩ mahutagia ũkuruhanu witũ na Jehova na njĩra njega kana njũru. Itua rĩega nĩ rĩrĩkagĩra hinya ũkuruhanu witũ na Ngai no itua rĩũru no rĩũthũkie. Makĩria ma ũguo, itua rĩũru no rĩhutie andũ arĩa angĩ kĩĩroho na njĩra ya kũmahĩnga kana rĩthũkie ũrũmwe wa kĩũngano. Hatarĩ nganja matua maitũ nĩ ma bata.—Rom. 14:19. w16.05 3:4, 5

Jehova nĩ akenagio nĩ kĩyo gitũ gĩa ‘kũhũthagĩra mahinda maitũ wega’ rĩrĩa tũrathoma Bibilia na tũgakorũo na wĩruti witũ tũtegũtĩrĩria. (Ef. 5:15, 16) Ma nĩ atĩ, rĩmwe no tũremwo kũhũthĩra mahinda maiganu kwerekera irio imwe cia kĩĩroho twamũkagĩra. O na kũrĩ ũguo, nĩ twagĩrĩire kwĩmenyerera ũgwati wĩho. Ũrĩkũ ũcio? No twĩkore ũgwati-inĩ wa kwaga kũgunĩka nĩ irio imwe cia kĩĩroho nĩ ũndũ wa gũtua atĩ irio icio itingĩtũteithia. Kwa ngerekano, ĩ tũngĩona gĩcunjĩ kĩna kĩa Bibilia ta gĩtarĩ na ũndũ ũngĩtũteithia maũndũ-inĩ maitũ? Kana hihi akorũo tũtirahutio nĩ ibuku rĩna? Hihi ũhoro ta ũcio tũũthomaga igũrũ igũrũ kana o na tũtiũthomaga? Angĩkorũo nĩguo, nĩ tũhĩtũkagwo nĩ ũhoro wa bata ũngĩtũguna mũno. O ũmwe witũ agĩrĩirũo kũririkana atĩ Ngai nĩwe Kĩhumo kĩa irio citũ ciothe cia kĩĩroho. w16.05 5:5, 6

Jehova ahũthagĩra kĩũngano gĩa Gĩkristiano na athuri nĩguo athondeke o ũmwe witũ. Kwa ngerekano, athuri mangĩona atĩ tũrĩ na mathĩna ma kĩĩroho nĩ mageragia gũtũteithia no matihũthagĩra ũũgĩ wao. Handũ ha ũguo, mahoyaga Ngai marĩ na wĩnyihia amahe ũũgĩ na ũtaũku. Thutha ũcio nĩ mekaga ũthuthuria makĩhũthĩra Bibilia na mabuku maitũ ma Gĩkristiano nĩguo macarie ũhoro ũrĩa ũgũtũteithia. Tũngĩtaũkĩrũo ũrĩa Jehova atũthondekaga, no tũhote gũkorũo na ũkuruhanu mwega na Akristiano arĩa angĩ na tũkorũo na muonere mwega kwerekera andũ arĩa tũhunjagĩria nginya arutwo aitũ a Bibilia. Ngai ndatindĩkagĩrĩria andũ meke mogarũrũku no amamenyithagia ithimi ciake cia ũthingu nĩguo matherie mĩtũũrĩre yao kana meke mogarũrũku meyendeire. w16.06 1:13, 14

Mũtũmwo Johana oigire atĩ angĩkorũo mũndũ nĩ endete maũndũ ma gũkũ thĩ, nĩmo “merirĩria ma mwĩrĩ na merirĩria ma maitho na mwĩyonanio wa indo iria mũndũ arĩ nacio,” ũndũ ũcio ũronania “wendo wa Ithe witũ ndũrĩ thĩinĩ wake.” (1 Joh. 2:15, 16) Ũguo nĩ kuonania twagĩrĩirũo gũthuthuragia ngoro citũ kaingĩ nĩguo tũmenye kana nĩ iragucĩrĩrio nĩ maũndũ ma thĩ ma gwĩkenia, thiritũ njũru na mĩĩhumbĩre. Ningĩ kwenda maũndũ ma thĩ no kũhutie kwĩrutanĩria kũgĩa “maũndũ manene” ta gũkinyĩra gĩthomo kĩa igũrũ. Thĩ njerũ ĩrĩ hakuhĩ mũno. Nĩkĩo nĩ ũndũ wa bata mũno kũiga meciria-inĩ maitũ ciugo cia Musa iria irĩ thĩinĩ wa Gũcokerithia Maathani 6:4. Twataũkĩrũo wega biũ na twĩtĩkie atĩ “Jehova Ngai witũ, we wiki nowe Jehova,” nĩ tũgwĩka ũrĩa wothe tũngĩhota nĩguo tũmũhe wĩyamũrĩri wa ngoro yothe, tũkĩmũtungatĩra ũrĩa endaga.—Ahib. 12:28, 29. w16.06 3:14

Kwĩragwo atĩ mũndũ abataraga indo nini tu, no iria endaga itarĩ cia o mũhaka nĩ nyingĩ mũno. Kwoguo, andũ aingĩ matimenyaga ngũrani ya indo cia o mũhaka na iria itarĩ cia o mũhaka. Ngũrani nĩ ĩrĩkũ? “Kĩndũ kĩa o mũhaka” nĩ kĩrĩa ũbataraga nĩgetha ũtũũre. Indo icio nĩ irio, nguo na gwa gũikara. “Kĩndũ gĩtarĩ kĩa o mũhaka” nĩ kĩrĩa mũndũ eriragĩria gũkorũo nakĩo, ĩndĩ no atũũre o na atarĩ nakĩo. Indo iria andũ meriragĩria gũkorũo nacio ikoragwo irĩ ngũrani tondũ kũringanaga na kũrĩa mũndũ aikaraga. Mabũrũri-inĩ marĩa marathiĩ na mbere, andũ aingĩ no mende gũkorũo na mbeca ingĩgũra thimũ, kibikibi kana kamũgũnda. Namo mabũrũri-inĩ marĩa mathiĩte na mbere, andũ meriragĩria gũkorũo na nguo cia goro, nyũmba njega makĩria, kana ngaari ya goro makĩria. Maũndũ macio mothe no matũingĩrie mũtego-inĩ wa kwenda indo nyingĩ cia kĩĩmwĩrĩ nginya iria tũtarabatara, tũrĩ na mbeca kana tũtarĩ.—Ahib. 13:5. w16.07 1:1-3

Andũ aingĩ maiyũirũo nĩ mĩhangʼo ya o mũthenya ũũ atĩ ‘matirũmbũyagia mabataro mao ma kĩĩroho.’ (Mat. 5:3) Magucagĩrĩrio nĩ indo cia gũkũ thĩ iria itũmaga magĩe na “merirĩria ma mwĩrĩ na merirĩria ma maitho.” (1 Joh. 2:16) Handũ ha gũtongorio nĩ roho wa gũkũ thĩ twĩtĩkagĩra gũtongorio nĩ roho wa Jehova ũrĩa ũtũteithagia gũtaũkĩrũo nĩ maũndũ ma ihinda rĩũkĩte. (1 Kor. 2:12) Nĩ tũmenyaga atĩ ti maũndũ manene mangĩtũma mũndũ akome kĩĩroho, ĩndĩ mĩhangʼo ya o mũthenya no ĩtũme mũndũ atiganĩrie maũndũ ma kĩĩroho angĩaga kwĩmenyerera. (Luk. 21:34, 35) Angĩ no matũnyũrũrie nĩ ũndũ wa gũikaraga twĩiguĩte no ũndũ ũcio ndwagĩrĩirũo gũtũma tũtige gwĩka ũguo. (2 Pet. 3:3-7) Angĩkorũo nĩ tũrenda gũtongoragio nĩ roho wa Ngai, nĩ twagĩrĩirũo kũnyitanagĩra na aarĩ na ariũ a Ithe witũ mĩcemanio-inĩ tũtegũtĩĩrĩria. w16.07 2:13, 14

Andũ aingĩ mahoyaga tondũ gwĩka ũguo nĩ gũtũmaga maigue wega, no matikoragwo na ma atĩ Ngai nĩ aiguaga mahoya mao. Nĩ marabatara kũmenya atĩ Jehova nĩ “mũigua wa mahoya.” Jesu eerire arutwo ake ũũ: “Mũngĩhoya ũndũ o wothe na rĩĩtwa rĩakwa, nĩ ndĩrĩmũhingagĩria.” (Joh. 14:14) “Ũndũ o wothe” nĩ ũrĩa ũratwarana na wendi wa Jehova. Johana oigire ũũ: “Na ũyũ nĩguo ũũma ũrĩa tũkoragwo naguo harĩ we, atĩ tũngĩhoya ũndũ o na ũrĩkũ kũringana na wendi wake, nĩ atũiguaga.” (1 Joh. 5:14) Na githĩ ti ũndũ mwega gũteithia andũ gũtaũkĩrũo atĩ mahoya ti ma gũtũma tũigue wega, no nĩ njĩra ya gũkuhĩrĩria “gĩtĩ kĩa ũnene kĩa Ngai o ũcio ũheanaga ũtugi mũnene.” (Ahib. 4:16) Rĩrĩa twamonia njĩra ĩrĩa yagĩrĩire ya kũhoya, Nũũ twagĩrĩire kũhoya, na maũndũ marĩa twagĩrĩire kũhoya, nĩ tũrĩmateithagia gũkuhĩrĩria Jehova na makomĩrĩrio rĩrĩa marĩ na mathĩna.—Thab. 4:1; 145:18. w16.07 4:11, 12

Ciugo icio cionanagia ũrĩa ndungata ciothe njĩhokeku cia Jehova ciguaga. Ĩ angĩkorũo ndũrahota kũhingia maũndũ maingĩ ũtungata-inĩ nĩ ũndũ wa mũrimũ kana ũkũrũ? Ririkanaga atĩ rĩrĩa ũrahunjĩria arĩa magũthondekaga kana andũ angĩ, ũtungata ũcio nĩ ũgoocithagia Ngai. Angĩkorũo ũrĩ njera nĩ ũndũ wa wĩtĩkio waku, no kũhoteke nĩ ũhunjagia rĩrĩa mĩeke yeyumĩria, na ũndũ ũcio nĩ ũkenagia Jehova mũno. (Thim. 27:11) Jehova nĩ akenaga ũgĩthiĩ na mbere kũmũtungatĩra o na akorũo arĩa angĩ famĩlĩ-inĩ yanyu matimũtungatagĩra. (1 Pet. 3:1-4) O na ũngĩkorũo ũkĩgerera maũndũ maritũ atĩa no ũhote kũgoocithia Jehova na ũthiĩ na mbere gũkũra kĩĩroho. Jehova nĩ egũkũrathima wathiĩ na mbere kũhunjĩria andũ ũhoro wa ma na ũmateithie mamenye ciĩranĩro cia Jehova. w16.08 3:19, 20

Ũguo ti kuuga atĩ mũthuri nĩ wa bata gũkĩra mũtumia. Handũ ha ũguo, ũndũ ũcio nĩ ũteithagia mũtumia kũhingia itemi rĩrĩa Ngai aarĩ narĩo harĩ we rĩrĩa oigire ũũ: “Ti wega mũndũ ũyũ [Adamu] aikare wiki; nĩngũmũũmbĩra mũmũteithia o ũrĩa maaganĩrĩirũo nake.” (Kĩam. 2:18) O ta ũrĩa Kristo arĩ we “mũtwe wa kĩũngano” onanagia wendo, mũthuri Mũkristiano agĩrĩirũo gũtongoragia famĩlĩ yake na wendo. Angĩka ũguo, mũtumia wake nĩ arĩiguaga arĩ na ũgitĩri na amũtĩage, o hamwe na kũmũnyita mbaru. Nĩguo arũmĩrĩri a Jesu megerekanie na kĩonereria gĩake, no mũhaka mendanage o ta ũrĩa aamendete. (Joh. 13:34, 35; 15:12, 13; Ef. 5:25) Nĩ ũndũ ũcio, Akristiano marĩ thĩinĩ wa kĩhiko magĩrĩirũo gũkorũo na wendo mũnene ũũ atĩ ũmwe no akue nĩ ũndũ wa ũrĩa ũngĩ, kũngĩbatarania. w16.08 2:3, 4

Ciugo ciaku njega no ihutie arĩa angĩ na njĩra nene mũno. No ũmateithie matungatĩre Jehova biũ. Na ũrĩ mĩcemanio-inĩ, no wĩkĩre arĩa angĩ hinya kũgerera kuoya guoko na kuuga ũndũ wa kũmaaka. Magĩteithio nĩ Jehova, Nehemia na Ayahudi arĩa angĩ nĩ maagĩire na hinya makĩhota kũruta wĩra. Maarĩkirie gwaka rũthingo rwa Jerusalemu na thikũ 52 tu. (Neh. 2:18; 6:15, 16) Nehemia to kũrũgamĩrĩra aarũgamagĩrĩra wĩra ũcio. Nĩ aanyitanagĩra nao gwaka rũthingo rũu rwa Jerusalemu. (Neh. 5:16) O ta ũguo, athuri aingĩ a kĩũngano nĩ megerekanagia na Nehemia na njĩra ya gũteithĩrĩria mĩako-inĩ kana harĩ gũtheria na kũmenyerera Nyũmba yao ya Ũthamaki. Rĩrĩa manyitanĩra ũtungata-inĩ na aarĩ na ariũ a Ithe witũ na mamacerera, nĩ momagĩrĩria arĩa makoragwo maagĩte hinya.—Isa. 35:3, 4. w16.09 1:15, 16

Ndungata cia Jehova nĩ ciĩrutanagĩria mũno kũrũmĩrĩra ũtaaro ũyũ wa Bibilia: “Ũragai ciĩga cianyu iria irĩ gũkũ thĩ ũhoro-inĩ wĩgiĩ ngomanio itagĩrĩire, maũndũ matarĩ matheru, [na] merirĩria moru ma ngomanio.” (Kol. 3:2, 5) Tũtingĩenda gũtũma aarĩ na ariũ a Ithe witũ maritũhĩrũo nĩ kũrũmĩrĩra ũtaaro ũcio. Aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa matiganĩte na mĩthiĩre mĩũru ya ngomanio itagĩrĩire kwahoteka no mathiaga na mbere kũrũa na mĩerekera ya mehia. (1 Kor. 6:9, 10) Hatarĩ nganja tũtingĩenda gũtũma maritũhĩrũo nĩ kũrũa mbaara ĩyo. Rĩrĩa tũrĩ na aarĩ na ariũ a Ithe witũ, mwĩhumbĩre witũ wagĩrĩirũo gũtũma kĩũngano gĩkorũo kĩrĩ kũndũ kwega kũrĩ na mĩthiĩre mĩtheru. Tũrĩ na wĩyathi wa gũthuura ũrĩa tũkwĩhumba. O na kũrĩ ũguo, o mũndũ agĩrĩirũo kwĩhumba nguo ikũhotithia arĩa angĩ gũikara marĩ atheru kĩĩmĩtugo na marũmĩtie ithimi cia Ngai cia ũtheru harĩ mwĩcirĩrie, mwarĩrie na mĩtugo.—1 Pet. 1:15, 16. w16.09 3:9, 10

Mũthuri ũmwe na mũtumia wake kuuma Faranja moigire ũũ: “Gũkorũo atĩ nĩ twĩtĩkĩtie Jehova ti kuuga atĩ no mũhaka ciana citũ ciĩtĩkĩtie ũguo. Wĩtĩkio ti kĩndũ gĩa gũtiganĩrũo. Ciana citũ ithiaga ikĩgĩaga naguo o kahora.” Mũrũ wa Ithe witũ kuuma Australia aandĩkire ũũ: “Gũteithia mwana waku akũrie wĩtĩkio no gũkorũo kũrĩ ũndũ ũrĩa mũritũ mũno ũngĩcemania naguo. . . . Rĩmwe no wĩcirie nĩ wacokeria mwana waku kĩũria na njĩra njega, no thutha-inĩ akũũrie kĩũria o kĩu rĩngĩ. Mwana waku no aiganĩre kwa ihinda wamũcokeria kĩũria, ĩndĩ thutha wa ihinda agĩe na nganja. Kwoguo no ũbatare gũcokagĩra maũndũ mamwe.” Angĩkorũo ũrĩ mũciari-rĩ, rĩmwe nĩ ũiguaga ũritũhĩirũo nĩ wĩra wa kũruta ciana ciaku nĩguo igaatuĩka andũ marĩ na wĩtĩkio? Nĩ ma wĩra ũcio no ũritũhe, angĩkorũo tũkũhũthĩra ũũgĩ witũ. (Jer. 10:23) No tũngĩcaria ũtongoria wa Jehova no tũhote. w16.09 5:1, 2

Andũ arĩa mathamagĩra bũrũri ũngĩ nĩ maritũhagĩrũo gũikara kũringana na ũndũire wa bũrũri ũrĩa mathamĩra. Ruthu nĩ kĩonereria kĩega ũndũ-inĩ ũcio. Wa mbere, nĩ onanirie atĩ nĩ aatĩĩte ũndũire wa kũrĩa aathamĩire tondũ nĩ aahoire rũtha rwa kũhaara cairi. (Ruth 2:7) O na gũtuĩka aarĩ na kĩhooto gĩa kũhaara rũitĩki, ndonanirie atĩ no mũhaka andũ mangĩamwĩtĩkĩririe eke ũguo. Wa kerĩ, nĩ onanirie ngatho kuuma ngoro nĩ ũndũ wa ũtugi ũrĩa onetio. (Ruth 2:13) Andũ arĩa mathamĩire bũrũri ũngĩ mangĩonania mwerekera ta ũcio, nĩ ũhũthũ mahote gũikarania na andũ arĩa angĩ o hamwe na aarĩ na ariũ a Ithe witũ na njĩra njega. Nĩ ũndũ wa ũtugi wake, Jehova nĩ ahete andũ a mĩthemba yothe mweke makinyĩrũo nĩ ũhoro ũrĩa mwega. No kũhoteke amwe matingĩahotire kwĩruta Bibilia marĩ bũrũri-inĩ wao o na kana gũthiĩ mĩcemanio. Nĩ ũndũ ũcio, twagĩrĩirũo kũmateithia meigue me mũciĩ. w16.10 1:17-19

Mahinda-inĩ maya ndungata nyingĩ cia Jehova nĩ iregerekania na kĩonereria kĩa Jesu na njĩra ya gwĩcũranagia ũhoro wa kĩĩrĩgĩrĩro kĩao, na gũtũũria wĩkindĩru wao o na rĩrĩa maagerio. Ta wĩcirie ũhoro wa mũrũ wa Ithe witũ Rudolf Graichen, ũrĩa waciarĩirũo Njĩrĩmani mwaka wa 1925. Oigire atĩ ndangĩriganĩrũo nĩ mbica ciacoretwo maũndũ ma Bibilia iria ciacurĩtio kwao nyũmba. Aandĩkire ũũ akĩheana ũhoro wa mbica icio: “Mbica ĩmwe yacoretwo njũi na kagondu, koori na ngarĩ, gacaũ na mũrũthi, ciothe irĩ na thayũ igĩtongorio nĩ kahĩĩ. . . . Mbica icio nĩ ciatũũrire mũno meciria-inĩ makwa.” (Isa. 11:6-9) O na gũtuĩka nĩ aaherithirio mĩaka mĩingĩ nĩ thigari cia Nazi na thutha-inĩ nĩ thigari ingĩ cia Njĩrĩmani cietagwo Stasi, Rudolf nĩ aatũũririe wĩtĩkio mũrũmu harĩ kĩĩrĩgĩrĩro gĩake gĩa gũgaatũra paradiso. Magerio mangĩ mũrũ wa Ithe witũ Rudolf aacemanirie namo nĩ rĩrĩa nyina aakuire thutha wa kũrwara mũrimũ mũru wa ngothi rĩrĩa ohetwo kambĩ-inĩ ya Ravensbrück. Ningĩ nĩ eyoneire ithe agĩkaana wĩtĩkio na akiuga we ti Mũira wa Jehova rĩngĩ. w16.10 3:12-14

Ndungata cia Jehova nĩ itĩĩte Bibilia mũno. Tondũ tũtirĩ akinyanĩru, nĩ tũbataraga ũtaaro wa Bibilia. Rĩrĩa twaheo ũtaaro ũcio-rĩ, tũwamũkagĩra atĩa? Ta wĩcirie ngerekano ya Yudia na Sintike, aarĩ a Ithe witũ a karine ya mbere. Nĩ haarĩ na thĩna mũnene gatagatĩ-inĩ ka aarĩ a Ithe witũ acio arĩa maarĩ aitĩrĩrie maguta. Mathĩna marĩa maarĩ gatagatĩ ka Yudia na Sintike nĩ mangĩathũkirie thayũ wa kĩũngano gĩothe. Bibilia ndĩtwĩrĩte ũrĩa gwacokire gũthiĩ, ĩndĩ no kũhoteke atĩ aarĩ a Ithe witũ acio nĩ maamũkĩrire ũtaaro wa mũtũmwo Paulo na njĩra njega. (Afil. 4:2, 3.) O na mahinda-inĩ maya, maũndũ ta macio no matũme kũgĩe na moritũ kĩũngano-inĩ. O na kũrĩ ũguo, mathĩna ta macio no maniinwo kana methemwo tũngĩhũthĩra ũtaaro wa Kiugo kĩa Ngai. Na angĩkorũo nĩ tũgĩtĩĩte, nĩ tũrĩtũũraga kũringana na motaaro ma kĩo.—Thab. 27:11. w16.11 3:1-3

Ithuothe nĩ tũbataraga gwĩkĩrũo ngoro. Ũndũ ũcio nĩ wa bata makĩria rĩrĩa ciana irakũra. Mwarimũ ũmwe wĩtagwo Timothy Evans aatarĩirie ũũ: “Ciana . . . nĩ ibataraga gwĩkĩrũo ngoro o ta ũrĩa mĩmera ĩbataraga maĩ. Hĩndĩ ĩrĩa mwana ekĩrũo ngoro nĩ aiguaga arĩ wa bata na endetwo.” O na kũrĩ ũguo, tũratũũra mahinda ma ũgwati. Andũ makoragwo marĩ eyendi, matarĩ wendo ũrĩa wa ndũire, na matiĩkĩranaga ngoro. (2 Tim. 3:1-5) Shaitani ũrĩa Mũcukani endaga gũtũraga ngoro tondũ nĩ oĩ atĩ gũkua ngoro nĩ gũtũmaga twage hinya kĩĩroho na maũndũ-inĩ mangĩ. Shaitani aahũthĩrire mĩnyamaro na igenyo kũgeria kũũraga Ayubu ngoro, no mũbango ũcio wake mũru nĩ waringire ihiga. (Ayub. 2:3; 22:3; 27:5) No tũregane na Mũcukani na njĩra ya gwĩkĩra ngoro andũ a famĩlĩ citũ o hamwe na aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Ũndũ ũcio nĩ ũrĩtũmaga tũkorũo na gĩkeno na tũigue tũiganĩire tũrĩ mĩciĩ-inĩ itũ na Nyũmba-inĩ ya Ũthamaki. w16.11 1:4, 6

Andũ amwe arĩa maarĩ na ũmĩrĩru nĩ maambĩrĩirie gũtaũra Kiugo kĩa Ngai na thiomi iria ciaaragio nĩ andũ aingĩ. Amwe ao thutha wa gũthoma nĩ moragia ciũria ta: ‘Nĩ ha thĩinĩ wa Bibilia haaragia ũhoro wa pagatorĩ? kana kũrĩha batĩrĩ nĩ ũndũ wa mitha cia arĩa makuĩte? kana hakagweta baba mũtheru na andũ angĩ ta acio?’ Ũndũ ũcio nĩ warakaririe atongoria a ndini mũno. Kũmoria ciũria kwarĩ ũgwati. Atongoria acio nĩ maambĩrĩirie kũnyamaria andũ. Athuri na atumia arĩa maareganire na morutani ma kanitha moonagwo marĩ aregenyũki. Atongoria a kanitha maamatuagĩra gĩkuũ nayo thirikari ĩkamoraga. Muoroto wao warĩ kũgiria andũ gũthoma Bibilia kana kũũria atongoria a ndini ciũria. Na ũguo nĩguo gwathire kũndũ kũingĩ. O na kũrĩ ũguo, andũ amwe arĩa maarĩ na ũmĩrĩru nĩ maaregire gwĩkĩrũo guoya nĩ Babuloni Ũrĩa Mũnene. Nĩ meendaga gũthiĩ na mbere gũthoma Bibilia. w16.11 4:13

Akristiano no mũhaka makorũo marĩ ehokeku. (Ef. 4:25) Shaitani nĩwe “ithe wa maheeni.” Nĩ ũndũ wa kũheenania, Anania na mũtumia wake nĩ maakuire. Tũtingĩenda kũhaana ta o, nĩkĩo twĩthemaga kũheenania. (Joh. 8:44; Atũm. 5:1-11) No gũkorũo tũrĩ ehokeku nĩ makĩria ma kwaga kũheenania. Hatarĩ nganja wĩhokeku witũ wagĩrĩire kuonania ngatho citũ harĩ ũtugi mũnene wa Ngai. Kũheenania nĩ kuuga ũndũ ũtarĩ wa ma. No Jehova ndendaga andũ ake metheme tu o kwaria maheeni. Eerire Aisiraeli ũũ: “Wĩamũrei mũtuĩke atheru; nĩ gũkorũo niĩ Jehova Ngai wanyu ndĩ mũtheru.” Agĩcoka akĩonania ũrĩa mũndũ angĩkorũo arĩ mũtheru. Oigire ũũ: “Mũtikanaiye, kana mwĩke maũndũ ma kũhenania [wara], kana mũhenanie o mũndũ na mũndũ ũrĩa ũngĩ.” (Alaw. 19:2, 11) Ũndũ wa kĩeha nĩ atĩ, o na mũndũ ũtuĩte itua rĩa kwaga kũheenania no ekore akĩheenereria arĩa angĩ na njĩra ya wara. w16.12 1:17, 18

Thĩinĩ wa Kiugo kĩa Ngai nĩ tũthomaga ciugo cia Jesu cia kũhooreria ngoro. Andũ arĩa maamũthikagĩrĩria nĩ maacanjamũragwo nĩ ciugo na morutani make. Andũ aingĩ nĩ maathiaga kũrĩ we tondũ nĩ aahooragĩria ngoro cia andũ arĩa maatangĩkaga, agekĩra hinya arĩa matarĩ hinya, na akomĩrĩria arĩa mathuthĩkĩte ngoro. (Mat. 11:28-30) Nĩ aarũmbũyagia na njĩra ya wendo mabataro ma andũ ma kĩĩroho, ma kĩĩmeciria, na ma kĩĩmwĩrĩ. (Mar. 6:30-32) O na ũmũthĩ nĩ akoragwo ehaarĩirie gwĩka ũguo. No agũteithie o ta ũrĩa aateithagia atũmwo arĩa maahunjagia nake. To mũhaka ũkorũo hamwe na Jesu nĩ getha agũteithie. Arĩ Mũthamaki wa igũrũ, Jesu no athiaga na mbere kuonania ũcayanĩri. Kwoguo rĩrĩa ũratangĩka, no ‘agũteithie’ arĩ na tha ‘hĩndĩ ĩrĩa ũrabatara’ ũteithio. Jesu no agũteithie kũhiũrania na mĩtangĩko na no atũme ngoro yaku ĩiyũrũo nĩ kĩĩrĩgĩrĩro na ũmĩrĩru.—Ahib. 2:17, 18; 4:16. w16.12 3:4, 6

Nuhu aatũũraga thĩinĩ wa thĩ ‘yaiyũirũo nĩ maũndũ ma ũhinya’ na waganu. (Kĩam. 6:4, 9-12) O na gũtuĩka Nuhu aahunjagia ndũmĩrĩri ya Jehova arĩ na wĩhokeku, ndangĩatindĩkĩrĩirie andũ acio aganu mamĩtĩkĩre kĩa hinya, na ndangĩahotire gũtũma Mũiyũro ũke na ihenya. Aabataraga kwĩhoka atĩ Jehova nĩ angĩahingirie kĩĩranĩro gĩake gĩa kũniina waganu arĩ na ma atĩ Ngai angĩekire ũguo ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire. (Kĩam. 6:17) O na ithuĩ tũratũũra thĩinĩ wa thĩ ĩiyũirũo nĩ waganu na nĩ tũĩ atĩ Jehova nĩ oigĩte nĩ arĩmĩniina. (1 Joh. 2:17) No mbere ya Jehova amĩniinĩte, tũtingĩtindĩkĩrĩria andũ metĩkĩre “ũhoro ũyũ mwega wa Ũthamaki” kĩa hinya. Na gũtirĩ ũndũ tũngĩka nĩguo tũtũme “thĩna mũnene” ũke na ihenya. (Mat. 24:14, 21) O ta Nuhu, twagĩrĩirũo gũkorũo na wĩtĩkio mũrũmu, na twĩhoke atĩ ica ikuhĩ Ngai nĩ ekuoya ikinya. (Thab. 37:10, 11) Tũrĩ na ma atĩ Jehova ndagetĩkĩria mũtabarĩre ũyũ mũũru ũikare mũthenya o na ũmwe makĩria ma ũrĩa abangĩte.—Hab. 2:3. w17.01 1:5-7

Mahinda-inĩ maya, andũ aingĩ nĩ mahũthĩraga ũũru wĩyathi wao magatua matua marĩ na moimĩrĩro moru nginya harĩ andũ angĩ. O ta ũrĩa Bibilia yarathĩte “matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria” andũ mangĩgakorũo “matarĩ ngatho.” (2 Tim. 3:1, 2) Rekei tuoyage na ũritũ kĩheo kĩu kĩa goro Jehova atũheete na tũtikanakĩhũthĩre ũũru. No tũngĩĩthema atĩa kũhũthĩra ũũru kĩheo kĩa wĩyathi wa gwĩthuurĩra? Ithuothe nĩ tũkoragwo na wĩyathi wa gwĩthuurĩra arata, kĩrĩa tũkwĩhumba, na maũndũ ma gwĩkenia. O na kũrĩ ũguo, no tũhũthĩre wĩyathi witũ “kũhithĩrĩra mehia” tũngĩthuura gũtuĩka ngombo cia merirĩria ma mĩĩrĩ itũ, kana tũngĩrũmagĩrĩra mĩĩhumbĩre na mĩĩkĩre ya maũndũ ĩtarĩ na gĩtĩo ya thĩ ĩno. (1 Pet. 2:16) Handũ ha kũhũthĩra wĩyathi witũ “arĩ njĩra ya gũthingata merirĩria ma mwĩrĩ,” tũkwenda gũtua itua rĩa gũtuaga matua marĩtũteithagia kũrũmagĩrĩra ũtaaro ũyũ: “Ĩkagai maũndũ mothe nĩguo mũgoocithie Ngai namo.”—Gal. 5:13; 1 Kor. 10:31. w17.01 2:12-14

Ngerekano ĩyo ya Nehemia no ĩtuonie ũrĩa tũngĩonania wĩnyihia na twage kwĩĩhoka ithuĩ ene rĩrĩa twacenjerio wĩra ũrĩa tũrarutaga, kana rĩrĩa tuongererũo wĩra mwerũ. Mũthuri wa kĩũngano angĩĩhoka ũmenyeru wake no ambĩrĩrie gwĩkaga maũndũ ma kĩũngano atambĩte kũhoya Jehova. Angĩ nao no mambe gũtua matua macoke mahoe Jehova thutha-inĩ arathime matua macio. Ũndũ ũcio ndũngĩkorũo ũkĩonania wĩnyihia. Hĩndĩ ciothe mũndũ mwĩnyihia nĩ amenyaga atĩ Ngai nĩ mũnene kũmũkĩra na akamenya itemi rĩake harĩ mũbango wa Ngai. Ũhoti witũ tiguo ũndũ ũrĩa wa bata. Nĩ twagĩrĩirũo kwĩmenyerera tũtikeĩhoke ithuĩ ene, makĩria rĩrĩa twacemania na thĩna kana ũndũ twanahiũrania naguo rĩngĩ. (Thim. 3:5, 6) Tũrĩ andũ a nyũmba ya Ngai, twĩrutaga gwĩciria ũrĩa tũngĩhingia itemi ritũ thĩinĩ wa famĩlĩ kana kĩũngano-inĩ, no ti gwĩciria ũrĩa tũngĩgĩa na tũturũa kana tũngĩambatĩra ngathĩ ya ũnene.—1 Tim. 3:15. w17.01 4:7, 8

Muoroto wa Jehova kuuma o kĩambĩrĩria warĩ mũndũ atũũre gũkũ thĩ tene na tene. (Kĩam. 1:28; Thab. 37:29) Aaheire Adamu na Hawa iheo nyingĩ cia bata iria ingĩamahotithirie gũkenera ũtũũro. (Jak. 1:17) Jehova nĩ aamaheire wĩyathi wa gwĩthuurĩra, ũhoti wa gwĩciria, na ũhoti wa kuonania wendo na gũkenera ũrata hamwe na andũ angĩ. Arĩ Mũũmbi nĩ aaririe na Adamu na akĩmwĩra ũrĩa angĩonanirie wathĩki. Ningĩ Adamu nĩ eerutire kũrũmbũiya mabataro make, o hamwe na nyamũ, na mũgũnda ũrĩa maahetwo. (Kĩam. 2:15-17, 19, 20) Ningĩ Jehova nĩ ombire Adamu na Hawa marĩ na ũhoti wa gũcama, kũhutia, kuona, kũigua, na kũnungĩra. Kwoguo nĩ mangĩahotire gũkenera biũ ũthaka na ũtaana ũrĩa warĩ Paradiso ĩyo ĩrĩa yarĩ mũciĩ wao. Adamu na Hawa maarĩ na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũtũũra makenagĩra wĩra ũrĩ na uumithio, kũhingia maũndũ maingĩ, na gũtũũra merutaga tene na tene. Jehova ombire Adamu na Hawa marĩ na ũhoti wa kũgĩa ciana nginyanĩru. Thĩ ĩngĩatuĩkire mũciĩ wao tene na tene o hamwe na indo iria ciothe irĩ thĩinĩ wayo. w17.02 1:6, 7

Kiugo kĩa Ngai kĩahutagia atĩa arũme acio maatongoragia? Ta wĩcirie ũhoro wa ngerekano ya Mũthamaki Josia. Thutha wa gĩcunjĩ kĩandĩkĩtwo Watho wa Musa kuoneka, mwandĩki wa Josia nĩ aambĩrĩirie kũmũthomera Watho ũcio. Agĩtongorio nĩ Kiugo kĩa Ngai, Josia nĩ eerutanĩirie biũ kũniina ũhoi wa mĩhianano na akĩbanga gĩkũngũĩro kĩnene gĩa Pasaka gĩtonekete kĩngĩ ta kĩo mbere ĩyo. (2 Ath. 22:11; 23:1-23) Tondũ Josia o hamwe na atongoria angĩ ehokeku maatongoragio nĩ Kiugo kĩa Ngai, nĩ maakoragwo meeharĩirie gwĩka mogarũrũku na gũtaarĩria ũtongoria ũrĩa maaheaga andũ a Ngai. Mogarũrũku macio maateithagia andũ a Ngai nĩguo meke kũringana na wendi wake. O na kũrĩ ũguo, ti athamaki othe arĩa mathaga andũ a Ngai hĩndĩ ya tene marũmagĩrĩra ũrĩa Ngai oigĩte. Rĩmwe Jehova nĩ aarũithagia atongoria acio kana agathuura angĩ ithenya rĩao. (1 Sam. 13:13, 14) Ihinda rĩrĩa Jehova oigĩte rĩakinya, nĩ aathuurire mũndũ ũngĩ ũngĩagĩrĩire makĩria gũkĩra arũme acio othe aahũthĩrĩte mbere ĩyo. w17.02 3:11, 12, 14

Andũ mombirũo na “mũhianĩre o ta wa Ngai.” (Kĩam. 1:27) Kwoguo aingĩ ao nĩ monanagia ngumo ta cia Ngai, o na gũtuĩka mekaga ũguo na gĩkĩro gĩtiganĩte. Andũ nĩ marĩ ũhoti wa kuonania wendo, tha na ũcayanĩri. Tondũ andũ nĩ mombĩtwo marĩ na thamiri, nĩ mahotaga kũmenya wega kana ũũru, ũndũ wa wĩhokeku kana ũtarĩ wa wĩhokeku, na ũrĩa mwagĩrĩru kana ũtarĩ mwagĩrĩru, o na gũtuĩka rĩmwe muonere wao no ũkorũo na mahĩtia. (Rom. 2:14, 15) Andũ aingĩ nĩ magucagĩrĩrio nĩ indo theru na iria thaka. Nĩ mendete gũtũũrania na thayũ hamwe na arĩa angĩ. Makorũo nĩ moĩ kana matiũĩ, makoragwo makĩenenia riri wa Jehova na gĩkĩro kĩna, na nĩ ũndũ ũcio, nĩ magĩrĩirũo kũheo gĩtĩo. O na kũrĩ ũguo, ũigananĩru nĩ ũbataranagia nĩguo tũmenye gĩtĩo kĩrĩa twagĩrĩirũo kuonia andũ angĩ na gĩkĩro kĩrĩa tũngĩka ũguo. w17.03 1:5, 6

Ngũrani na andũ aingĩ, Jehova ndarekaga marakara matongorie makinya marĩa ekuoya. Tondũ thutha wa kuona ũrĩa andũ a Nineve meeririre na magĩcenjia mwerekera wao, Jehova nĩ aagarũrire itua rĩake. Na njĩra ĩyo akĩonania ũigananĩru, wĩnyihia, na ũcayanĩri. Ũndũ ũmwe na ũcio, rĩmwe na rĩmwe no ũkorũo ũrĩ ũndũ mwagĩrĩru gwĩciria rĩngĩ ũhoro wa itua tũtuĩte. No gũkorũo hihi maũndũ maitũ nĩ macenjetie. Jehova nĩ aacenjagia matua make rĩmwe rĩrĩa maũndũ magarũrũka. (1 Ath. 21:20, 21, 27-29; 2 Ath. 20:1-5) Kana hihi no tũmenye ũndũ tũtaroĩ na kwoguo hagĩe na gĩtũmi kĩega gĩa gũcenjia matua maitũ. Mũthamaki Daudi nĩ aahetwo ũhoro warĩ na mahĩtia wĩgiĩ Mefiboshethu, ũrĩa waciarĩtwo nĩ mũrũ wa Saulu. Thutha-inĩ rĩrĩa Daudi aakinyĩirio ũhoro wa ma, nĩ aagarũrire itua rĩake.—2 Sam. 16:3, 4; 19:24-29. w17.03 2:14, 15

Rĩrĩa kuoimĩra thĩna, twagĩrĩirũo gwĩcũrania ithimi cia Bibilia iria ihutanĩtie na ũndũ ũcio na tũcihũthĩre na njĩra ĩrĩ na ũigananĩru. Kwa ngerekano, mwarĩ wa Ithe witũ nĩ oĩ atĩ nĩ agĩrĩire kũhunjia ũhoro mwega. (Atũm. 4:20) O na kũrĩ ũguo-rĩ, ĩ mũthuri wake ũtarĩ mwĩtĩkia angĩmwĩra aikare mũciĩ mũthenya ũmwe ũrĩa abangĩte gũthiĩ ũtungata? Mũthuri amwĩre atĩ matiĩrĩgĩte kũhũthĩra ihinda marĩ hamwe, na atĩ no ende meke kaũndũ marĩ hamwe mũthenya ũcio. Mwarĩ wa Ithe witũ no ecũranie Maandĩko marĩa mahutanĩtie na ũndũ ũcio, ta hihi gwathĩkĩra Ngai na watho wa gũthiĩ gũtua andũ arutwo. (Mat. 28:19, 20; Atũm. 5:29) No ningĩ nĩ agĩrĩirũo gwĩciria ũhoro wa mũtumia kwĩnyihĩria mũthuri wake na gũkorũo na ũigananĩru. (Ef. 5:22-24) Hihi mũthuri wake aramwĩra ndakanathiĩ ũtungata o rĩ o rĩ, kana hihi no mũthenya ũcio ũmwe tu aramũria meke kaũndũ kangĩ? Nĩ tũrabatara ũigananĩru hĩndĩ ĩrĩa tũrerutanĩria gwĩka wendi wa Ngai na gũtũũria thamiri theru. w17.03 4:17