Ĩpuro

Ĩ ithuĩ na ithuĩ? Hihi twĩciragia meciria ma Ngai kana ma thĩ ĩno? No kũhoteke nĩ tũgarũrĩire mũtũũrĩre witũ ũkaringana na wendi wa Ngai. Ĩ naguo mwĩcirĩrie witũ? Hihi nĩ tũgarũrĩire mwĩcirĩrie na mawoni maitũ maringane na ma Jehova? Gwĩka ũguo nĩ kũbataraga kĩyo. Ngũrani na ũguo, kũgĩa na mwĩcirĩrie wa thĩ ĩno gũkoragwo kũrĩ ũndũ mũhũthũ mũno. Gĩtũmi nĩ tondũ tũthiũrũrũkĩirio nĩ roho wa thĩ ĩno. (Ef. 2:2) Ningĩ tondũ mwĩcirĩrie wa thĩ ũtindĩkaga mũndũ gwĩka maũndũ ma kwĩguna, nĩ ũhũthũ kũgucĩrĩrio nĩguo. Nĩ ma kũgĩa na mwĩcirĩrie ta wa Jehova ti ũndũ mũhũthũ, no kũgĩa na mwĩcirĩrie ta wa andũ a thĩ ĩno nĩ ũndũ mũhũthũ mũno. O na kũrĩ ũguo, tũngĩreka thĩ ĩno ĩtongorie mwĩcirĩrie witũ, tũgũkũria mwĩyendo na mwerekera wa kwĩyatha. (Mar. 7:21, 22) Kwoguo nĩ harĩ bata twĩrute gũkoragwo na “meciria ma Ngai” no ti “ma andũ.” w18.11 18 ¶1; 19 ¶3-4

No mũhaka Jesu akorũo nĩ aaiguire ekĩrũo ngoro rĩrĩa Jehova aaririe maita matatũ ngũrani kuuma igũrũ akĩonania atĩ Jesu nĩ mwĩtĩkĩrĩku nĩwe! Jesu aarĩkia kũbatithio Rũũĩ-inĩ rwa Jorodani, Jehova oigire ciugo iria irĩ rĩandĩko-inĩ rĩa ũmũthĩ. Tiga Jesu, kwahoteka mũndũ ũngĩ ũrĩa waiguire ciugo icio no Johana Mũbatithania. Ningĩ kĩndũ mwaka ũmwe mbere ya Jesu kũũragwo, arutwo ake atatũ nĩ maaiguire Jehova akĩaria ũhoro wa Jesu akiuga: “Ũyũ nĩ Mũrũ wakwa, ũrĩa nyendete, na nĩ ndĩmwĩtĩkĩrĩte. Mwathĩkagĩrei.” (Mat. 17:5) Na thikũ cigana ũna mbere ya Jesu kũũragwo, Jehova nĩ aarĩirie Mũrũwe rĩngĩ kuuma igũrũ. (Joh. 12:28) O na gũtuĩka Jesu nĩ aamenyaga atĩ angĩoragirũo gĩkuũ kĩrĩ na gĩconoko na njĩra ya kũigĩrĩrũo atĩ nĩ mũrumi Ngai, nĩ aahoire wendi wa Jehova wĩkĩke no ti wake. (Mat. 26:39, 42) “Aakirĩrĩirie mũtĩ wa kũnyarirĩrũo na ndaamakirio nĩ gũconorithio” tondũ endaga gwĩtĩkĩrĩka nĩ Ithe no ti thĩ.—Ahib. 12:2. w18.07 10-11 ¶15-16

Jesu nĩ oonanirie ũmĩrĩru mũnene ihinda inini thutha wake kwambĩrĩria gĩkũngũĩro kĩa Irio cia Hwaĩ-inĩ cia Mwathani. Eekire ũguo na njĩra ĩrĩkũ? Jesu nĩ eetĩkĩrire gwĩka wendi wa Ithe o na akorũo nĩ aamenyaga atĩ gwĩka ũguo nĩ kũngĩatũmire akue gĩkuũ gĩa thoni athitangĩirũo mehia ma kũruma Ngai. (Mat. 26:65, 66) Jesu aatũũrire arĩ mwĩhokeku nĩguo atĩithie rĩĩtwa rĩa Jehova, atũũgĩrie ũnene wa Ngai, na ahingũrĩre andũ arĩa meriraga njĩra ya gũgatũũra tene na tene. Ningĩ Jesu nĩ aahaarĩirie arũmĩrĩri ake nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa mangĩacemanirie namo. Ningĩ Jesu nĩ oonanirie ũmĩrĩru na njĩra ya kwaga gwĩciria mũno ũhoro wĩgiĩ mĩtangĩko ĩrĩa aarĩ nayo, na handũ-inĩ ha ũguo agĩĩciria ũhoro wa mabataro ma atũmwo ake ehokeku. Irio icio itaarĩ na maũndũ maingĩ iria aambĩrĩirie thutha wa Judasi kwehera, nĩ ingĩaririkanirie arĩa mangĩaitĩrĩirio maguta ũguni wa thakame ĩrĩa Jesu aaitire na ũguni wa gũkorũo thĩinĩ wa kĩrĩkanĩro kĩerũ.—1 Kor. 10:16, 17. w19.01 22 ¶7-8

Nake Ithe akĩaria kuuma igũrũ akiuga: “Nĩ ndĩrĩgoocithĩtie na nĩ ngũrĩgoocithia rĩngĩ.” Jesu aatangĩkaga tondũ wa igerio inene rĩrĩa rĩarĩ mbere yake rĩa gũikara arĩ mwĩhokeku harĩ Jehova. Jesu nĩ aamenyaga atĩ nĩ egũcemania na mĩnyamaro ya kũhũũrũo ũũru na akue gĩkuũ kĩa ruo. (Mat. 26:38) Ũndũ ũrĩa Jesu oonaga ũrĩ wa bata mũno nĩ kũgoocithia rĩĩtwa rĩa Ithe. Jesu aathitangĩirũo ihĩtia rĩa kũruma Ngai, na nĩ aatangĩkaga tondũ rĩĩtwa rĩa Ngai nĩ rĩngĩanyũrũririo nĩ ũndũ wa gĩkuũ gĩake. O ta Jesu, o na ithuĩ nĩ tũtangĩkaga igũrũ rĩgiĩ kũnyũrũrio kwa rĩĩtwa rĩa Jehova. No kũhoteke nĩ twĩkagwo maũndũ matarĩ ma kĩhooto o ta Jesu. Kana akorũo nĩ tũtangĩkaga nĩ ũndũ wa ndeto cia maheeni iria itheremagio nĩ arĩa matũũkagĩrĩra. No tũkorũo tũgĩciria ũrĩa ndeto ta icio ingĩrehera rĩĩtwa rĩa Jehova kĩnyũrũri. Hĩndĩ ta ĩyo, ciugo icio cia Jehova no itũũmĩrĩrie mũno. Jehova ndarĩ hĩndĩ akaaga kũgoocithia rĩĩtwa rĩake.—Thab. 94:22, 23; Isa. 65:17. w19.03 11-12 ¶14-16

Arutwo a Jesu matiretĩkia ũhoro ũrĩa maraigua. Jesu ũrĩa marehokaga atĩ nĩwe ũgũcokia ũthamaki wa Isiraeli aroiga atĩ ica ikuhĩ nĩ ekũnyamario na oragwo. Mũtũmwo Petero aigua ũguo akamwĩra: “Mwathani, wĩiguĩre tha; maũndũ macio gũtirĩ hĩndĩ magaagũkora.” Nake Jesu akamũcokeria: “Coka thutha wakwa, Shaitani! Wee ũrĩ mũhĩnga harĩ niĩ, nĩ ũndũ ndũreciria meciria ma Ngai, ĩndĩ ũreciria meciria ma andũ.” (Mat. 16:22, 23; Atũm. 1:6) Kũgerera ciugo icio, Jesu nĩ oonanirie ngũrani ĩgiĩ meciria marĩa moimanaga na Ngai na marĩa moimanaga na thĩ ĩno ĩtongoragio nĩ Shaitani. (1 Joh. 5:19) Petero oonanirie mwerekera wa mwĩyendo ũrĩa ũkoragwo kuo thĩinĩ wa thĩ. No Jesu nĩ aamenyaga atĩ mwĩcirĩrie wa Ithe warĩ ngũrani. Macokio ma Jesu kũrĩ Petero nĩ monanagia wega atĩ nĩ aareganire na mwĩcirĩrie wa gũkũ thĩ na akĩrũmĩrĩra mwĩcirĩrie wa Jehova. w18.11 18 ¶1-2

Ũgwĩciria Jehova onaga ũndũ ũrĩkũ rĩrĩa andũ milioni nyingĩ macemania nĩ ũndũ wa Irio cia Hwaĩ-inĩ cia Mwathani? Ndonaga o kĩrĩndĩ kĩnene tu kĩa andũ, no nĩ onaga o mũndũ o mũndũ harĩ arĩa macemanĩtie. Kwa ngerekano, nĩ onaga andũ arĩa matagaga gũka Kĩririkano o mwaka. Gatagatĩ-inĩ kao, nĩ gũkoragwo na angĩ mokaga o na makĩhiũranagia na moritũ manene. Angĩ nao matiũkaga mĩcemanio ĩno ĩngĩ kaingĩ, no monaga Kĩririkano kĩrĩ kĩa bata na kwoguo no mũhaka moke. Ningĩ Jehova nĩ onaga nginya arĩa mangĩkorũo mokĩte Kĩririkano rĩa mbere, hihi makĩenda kũmenya mũcemanio ũcio ũkoragwo ũhaana atĩa. Hatarĩ nganja Jehova nĩ akenaga kuona andũ aingĩ mokĩte Kĩririkano. (Luk. 22:19) O na kũrĩ ũguo, nĩ akenagio mũno nĩ kĩrĩa gĩtũmaga moke kana muoroto wao. Ithuĩ nĩ twĩriragĩria kũrutwo nĩ Jehova na ithondeka rĩake rĩrĩa ahũthagĩra.—Isa. 30:20; Joh. 6:45. w19.01 26 ¶1-3

Makĩria ma gũkorũo atĩ Jesu nĩ eetĩkĩrire gũkua nĩ ũndũ wa arutwo ake, ũtũũro-inĩ wake wothe aaigaga maũndũ mao mbere ya make. Kwa ngerekano, nĩ aahũthĩrire mahinda hamwe na arũmĩrĩri ake o na rĩrĩa aarĩ mũnogu mwĩrĩ na meciria. (Luk. 22:39-46) Ningĩ eeciragia mũno ũhoro wĩgiĩ kĩrĩa angĩaheire andũ arĩa angĩ no ti kĩrĩa angĩamũkĩrire kuuma kũrĩ o. (Mat. 20:28) Tũkoragwo thĩinĩ wa kĩũngano kĩrĩa tu kĩrĩ na Akristiano a ma, na nĩ twendete kũhũthĩra mahinda maingĩ o ũrĩa kwahoteka kũnyita arĩa angĩ ũgeni moke manyitanĩre na ithuĩ. Mũno makĩria twĩrutanagĩria gũteithia arĩa “twĩtainwo nao thĩinĩ wa wĩtĩkio,” arĩa matigĩte kũhunjia kana gũthiĩ mĩcemanio. (Gal. 6:10) Tuonanagia atĩ nĩ tũmendete na njĩra ya kũmekĩra ngoro moke mĩcemanio-inĩ, na makĩria Kĩririkano. O ta Jehova na Jesu, nĩ tũkenaga mũno rĩrĩa mũndũ ũratigĩte kũhunjia kana gũthiĩ mĩcemanio acokerera Jehova.—Mat. 18:14. w19.01 29 ¶12, 14; 30 ¶15

Jesu akĩambĩrĩria Kĩririkano gĩa gĩkuũ gĩake, aahũthĩrire mũgate wa Pasaka ũrĩa ũtaarĩ na ndawa ya kũimbia na ndibei ĩrĩa yarĩ ho. Jesu eerire atũmwo ake atĩ indo icio igĩrĩ cia bata ciarũgamĩrĩire mwĩrĩ wake mũkinyanĩru na thakame yake, iria angĩarutire kahinda kanini thutha ũcio nĩ ũndũ wao. No kũhoteke atũmwo matiagegire mona ũrĩa ũndũ ũcio mwerũ waambĩrĩirio warĩ na maũndũ mahũthũ. Nĩkĩ? Ta wĩcirie ũndũ ũrĩa wekĩkĩte mĩeri ĩigana ũna mbere ĩyo, rĩrĩa Jesu aathiĩte mũciĩ wa arata ake a hakuhĩ Lazaro, Maritha, na Mariamu. Jesu ahurũkĩte kũu nĩ aambĩrĩirie kũrutana. O na gũtuĩka Maritha aarĩ kuo, eeheire mĩhangʼo mĩingĩ ya kũhaarĩria iruga inene nĩ ũndũ wa mũgeni ũcio wa gĩtĩo. Rĩrĩa Jesu oonire ũguo, nĩ aamũrũngire na njĩra ya wendo akĩmũteithia gũtaũkĩrũo atĩ to mũhaka angĩahaarĩirie iruga inene hingo ciothe. (Luk. 10:40-42) Thutha ũcio, Jesu atigĩtie mathaa manini arute muoyo wake ũrĩ igongona, nĩ aahũthĩrire ũtaaro ũcio wake. Aatigĩrĩire atĩ irio cia Kĩririkano itiarĩ na maũndũ maingĩ. w19.01 20-21 ¶3-4

Jehova onanirie nĩ eetĩkĩrĩte Jesu na njĩra ĩtangĩerĩgĩrĩirũo, akĩmũriũkia na “akĩmũnenehia makĩria.” Ningĩ nĩ aamũheire kĩheo ataahete mũndũ ũngĩ mbere ĩyo tondũ aamũriũkirie na muoyo ũtangĩkua. (Afil. 2:9; 1 Tim. 6:16) Na githĩ ĩyo ti njĩra njega mũno Jehova onanirie nayo atĩ nĩ etĩkĩrĩte Jesu nĩ ũndũ wa kũmũtungatĩra arĩ mwĩhokeku! Nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia twĩtheme gũcaria ũrĩa tũngĩtĩkĩrĩka nĩ thĩ? Ririkanaga atĩ hingo ciothe Jehova etĩkagĩra arĩa mamũtungatagĩra marĩ ehokeku na atĩ kaingĩ amarathimaga na njĩra tũtangĩcirĩria. Nũũ ũĩ nĩ irathimo irĩkũ tũtangĩcirĩria Jehova atũigĩire? No kwa ihinda rĩrĩ, o tũgĩthiaga na mbere kũũmĩrĩria moritũ na magerio ma thĩ ĩno njũru, rekei tũririkanage atĩ thĩ ĩno nĩ gũthira ĩrathira. (1 Joh. 2:17) Jehova, Ithe witũ ũtwendete “ndaagĩte ũthingu nĩguo ariganĩrũo nĩ wĩra [witũ] o na wendo ũrĩa [twanonania] nĩ ũndũ wa rĩĩtwa rĩake.”—Ahib. 6:10. w18.07 11 ¶17-18

Jesu nĩ eeciragia mũno ũhoro wa ũrũmwe hwaĩ-inĩ wa mũico ũrĩa maarĩanĩire na arutwo ake. Akĩhoya marĩ nao nĩ onanirie atĩ nĩ aangĩendire arutwo ake makorũo marĩ kĩndũ kĩmwe, o ta ũrĩa we na Ithe makoragwo marĩ kĩndũ kĩmwe. Mangĩakorirũo na ũrũmwe, nĩ mangĩarutire ũira mũnene ũrĩa ũngĩonanirie wega atĩ Jehova aatũmĩte Jesu gũkũ thĩ nĩguo ahingie wendi wake. Wendo nĩguo ũngĩonanirie arutwo a ma a Jesu nĩ arĩkũ na nĩ ũngĩatũmire makorũo na ũrũmwe. (Joh. 13:34, 35) Jesu aatĩtĩrithagia bata wa ũrũmwe ũtukũ ũcio wa mũthia marĩ na arutwo ake tondũ nĩ onete atĩ matiarĩ na ũrũmwe na ũiguano. O ta ũrĩa maakararanĩtie mbere ĩyo, o na mũthenya ũcio no maakararanirie igũrũ rĩgiĩ “nũ warĩ mũnene gũkĩra arĩa angĩ.” (Luk. 22:24-27; Mar. 9:33, 34) Hĩndĩ ĩngĩ narĩo, Jakubu na Johana nĩ moririe Jesu akaareka maikare handũ hega hakuhĩ nake Ũthamaki-inĩ wake.—Mar. 10:35-40. w18.06 8 ¶1-2

Jehova endaga arĩa mahikanĩtie makorũo na wendo mũnene gatagatĩ-inĩ kao, wendo wa gũtũũra. (Mat. 19:3-6) Ũtharia nĩ ũmwe wa maũndũ marĩa moru mũno mũndũ angĩkĩra ũrĩa mahikanĩtie nake. Nĩkĩo rĩathani rĩa mũgwanja harĩ Maathani marĩa Ikũmi rĩrĩ na gĩtũmi kĩega gĩa kũgiria ũtharia. (Gũcok. 5:18) Ũtharia nĩ ‘rĩhia harĩ Ngai’ na nĩ gĩĩko kĩũru mũno harĩ mũndũ ũrĩa mũhikanĩtie nake. (Kĩam. 39:7-9) Mũndũ ũmwe thĩinĩ wa kĩhiko angĩka ũtharia, ũcio ũngĩ no atũũre na ruo rũu kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ. Ningĩ Jehova nĩ arũmbũyagia ciana mũno. Jehova nĩ aathĩte aciari marũmbũyagie mabataro ma kĩĩmwĩrĩ ma ciana ciao o hamwe na mabataro ma cio ma kĩĩroho. Aciari maagĩrĩirũo kũhũthĩra mweke o wothe gũteithia ciana ciao itaũkĩrũo na ciende Watho wa Jehova na ciĩrute kũmwenda. (Gũcok. 6:6-9; 7:13) Aciari maabatiĩ kuona ciana ciao irĩ igai, kĩheo kĩa bata kuuma kũrĩ Jehova, no matiabatiĩ gũciona ta arĩ o kĩndũ mangĩka ũrĩa mekwenda nakĩo.—Thab. 127:3. w19.02 21 ¶5, 7

Ayubu aatũũririe wĩkindĩru wake na njĩra ya gwĩciria ũhoro wĩgiĩ kĩĩranĩro kĩa Ngai. Nĩ eetĩkĩtie atĩ Ngai nĩ aakenagio nĩ wĩkindĩru wake. O na akĩgeragĩra moritũ, Ayubu nĩ aarĩ na ũũma atĩ mũthia-inĩ Jehova nĩ akaamũrathima. Hatarĩ nganja gũkorũo na ũũma ũcio nĩ kwamũteithirie gũtũũria wĩkindĩru. Jehova nĩ aakenirio mũno nĩ wĩkindĩru wa Ayubu nginya akĩmũrathima na njĩra nene arĩ o mũndũ ũtarĩ mũkinyanĩru. (Ayub. 42:12-17; Jak. 5:11) Na o na ihinda rĩrĩa rĩroka Ayubu nĩ agaakenera irathimo nyingĩ makĩria. Ngai witũ ndagarũrũkĩte. (Mal. 3:6) Tũngĩririkanaga atĩ nĩ akenagio nĩ wĩkindĩru witũ, ngoro citũ nĩ irĩkenaga kũmenya atĩ tũrĩ na kĩĩrĩgĩrĩro kĩega kĩa ihinda rĩrĩa rĩroka. (1 Thes. 5:8, 9) Rĩmwe na rĩmwe nĩ ũrĩonaga ta arĩ o we wiki ũreka ũguo, no ndũrĩ wiki. Kũrĩ na aarĩ na ariũ a Ithe witũ milioni nyingĩ thĩinĩ wa thĩ marerutanĩria gũtũũria wĩkindĩru. Ningĩ ũgũkorũo ũrĩ ũmwe wa athuri na atumia maarĩ na wĩtĩkio arĩa maatũũririe wĩkindĩru wao mahinda mahĩtũku, o na mangʼetheire gĩkuũ.—Ahib. 11:36-38; 12:1. w19.02 7 ¶15-16

Ihinda rĩa Kĩririkano rĩahĩtũka, nĩ wega kwĩyũria ciũria ici: ‘Ingĩĩgerekania atĩa na Jesu harĩ kuonania wendo makĩria? Hihi nĩ nũmbũyagia mabataro ma aarĩ na ariũ a Ithe witũ makĩria ma ũrĩa nũmbũyagia makwa? Hihi nĩ njĩrĩgagĩrĩra aarĩ na ariũ a Ithe witũ mahingie maũndũ manene gũkĩra ũrĩa mangĩhota, kana nĩ njũĩ maũndũ marĩa matangĩhota?’ Rekei hĩndĩ ciothe twĩgerekanagie na Jesu harĩ kuonania “tha.” Tũtigũtũũra tũkũngũyagĩra Kĩririkano gĩa gĩkuũ gĩa Kristo. Rĩrĩa Jesu “agooka” hĩndĩ ya thĩna ũrĩa mũnene nĩ akooya “arĩa athuure” arĩa magaakorũo matigarĩte mathiĩ igũrũ, na kuuma hĩndĩ ĩyo Kĩririkano gĩtigacoka gũkũngũĩrũo. (1 Kor. 11:26; Mat. 24:31) O na rĩrĩa gĩkũngũĩro kĩa Irio cia Hwaĩ-inĩ cia Mwathani gĩtagakorũo kuo, no tũkorũo na ma atĩ andũ a Jehova nĩ makaaririkana marĩ na ngatho irio icio itaarĩ na maũndũ maingĩ iria cionanagia wĩnyihia mũnene, ũmĩrĩru, na wendo iria gũtarĩ mũndũ ũngĩ ũrĩ wonania. w19.01 25 ¶17-19

Ta wĩcirie ũrĩa ũgima witũ wa mwĩrĩ ũngĩtũteithia kuona bata wa ũmũndũ witũ wa na thĩinĩ. Wa mbere, nĩgetha tũige mĩĩrĩ itũ ĩrĩ mĩega, no mũhaka tũrĩage irio iria ciagĩrĩire na tũkemenyagĩria kaingĩ. Ũndũ ũmwe na ũcio, nĩguo tũgĩe na ũgima mwega wa kĩĩroho, no mũhaka tũrĩage irio iria ciagĩrĩire cia kĩĩroho na tuonanagie hingo ciothe atĩ tũrĩ na wĩtĩkio harĩ Jehova. Tuonanagia wĩtĩkio harĩ Jehova na njĩra ya kũhũthĩra maũndũ marĩa tũreruta na kwĩra andũ ũhoro wĩgiĩ wĩtĩkio witũ. (Rom. 10:8-10; Jak. 2:26) Wa kerĩ, kũringana na ũrĩa tũhaana na igũrũ, no twĩcirie tũrĩ na ũgima mwega wa mwĩrĩ ĩndĩ tũkorũo tũrĩ arwaru. Na njĩra o ta ĩyo, no tũkorũo tũkĩrũmĩrĩra mũtaratara mũna wa maũndũ ma kĩĩroho, na twĩcirie atĩ wĩtĩkio witũ nĩ mũrũmu ĩndĩ merirĩria moru makorũo magĩkũra thĩinĩ witũ. (1 Kor. 10:12; Jak. 1:14, 15) Nĩ tũbatiĩ kũririkana atĩ Shaitani endaga tũgĩe na mwĩcirĩrie ta wake. w19.01 15 ¶4-5

No twĩyũrie ũũ: ‘Hihi niĩ nĩ njĩkaga ũguo? Nĩ njĩkaga ũrĩa Mũsamaria ũcio wonanirie tha eekire?’ (Luk. 10:30-35) ‘Hihi no nyonanie tha makĩria kũgerera ciĩko njega cia ũtugi kwerekera arĩa marĩ na thĩna? Kwa ngerekano, hihi no ndeithĩrĩrie Akristiano arĩa akũrũ, atumia a ndigwa, na ciana iria na njĩra ya kĩĩroho itarĩ maithe? Hihi no njoe ikinya rĩa mbere harĩ “[kũũmagĩrĩria] arĩa makuĩte ngoro”?’ (1 Thes. 5:14; Jak. 1:27) Rĩrĩa twaiguĩra andũ arĩa angĩ tha, nĩ tũgĩaga na gĩkeno kĩrĩa kiumanaga na kũheana. Na makĩria ma ũguo, nĩ tũmenyaga atĩ nĩ tũrakenia Jehova. (Atũm. 20:35; Ahib. 13:16) Mũthamaki Daudi akĩaria ũhoro wa mũndũ ũiguanagĩra tha, oigire ũũ: “Jehova nĩarĩkĩmũmenyagĩrĩra, amũtũũrie muoyo, aikare e mũrathime bũrũri-inĩ.” (Thab. 41:1, 2) Ningĩ twaiguĩra andũ arĩa angĩ tha nĩ tũrĩiguagĩrũo tha nĩ Jehova, na ũndũ ũcio no ũtũme tũkorũo na gĩkeno tene na tene.—Jak. 2:13. w18.09 19 ¶11-12

Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe mwĩhokeku wĩtagwo Yoshiko nĩ aamũkĩrire riboti njũru. Ndagĩtarĩ wake aamwĩrire atĩ angĩaikarire o mĩeri mĩnini acoke akue. Aaiyũkirie ũhoro ũcio atĩa? Yoshiko aaririkanire mũhari eendete wa Bibilia, nĩguo rĩandĩko rĩa ũmũthĩ. Agĩcoka agĩtaarĩria ndagĩtarĩ ahooreire atĩ ndeetigagĩra, tondũ Jehova nĩ aamũnyitĩte guoko. Ndũmĩrĩri ya kũũmanĩrĩria ĩrĩa ĩkoragwo mũhari-inĩ ũcio nĩ yateithirie mwarĩ wa Ithe witũ ũcio kwĩhoka Jehova biũ. Mũhari ũcio no ũtũteithie o na ithuĩ gũikara tũhooreire rĩrĩa tũrahiũrania na moritũ manene. Kĩambĩrĩria-inĩ, Jehova aateithirie Isaia kwandĩka ciugo icio nĩguo ciũmĩrĩrie Ayahudi arĩa mangĩacokire gũtwarũo ithamĩrio Babuloni. O na kũrĩ ũguo, Jehova aandĩkithirie ndũmĩrĩri ĩyo nĩguo yũmĩrĩrie Ayahudi acio mangĩatwarirũo ithamĩrio o hamwe na andũ ake othe arĩa mangĩatũũrire kuuma hĩndĩ ĩyo. (Isa. 40:8; Rom. 15:4) Ũmũthĩ tũratũũra “mahinda ma ũgwati maritũ kũhiũrania namo,” na gũkĩra hĩndĩ ĩngĩ o yothe, nĩ tũrabatara kũũmĩrĩrio nĩ ndũmĩrĩri ĩrĩa ĩrĩ ibuku-inĩ rĩa Isaia.—2 Tim. 3:1. w19.01 2 ¶1-2

Andũ mangĩeheranĩra na njĩra ta ĩyo, o erĩ makoragwo o thĩinĩ wa kĩhiko, na o na mangĩeheranĩra, o ũmwe wao nĩ arĩcemanagia na moritũ. Mũtũmwo Paulo nĩ aaheanire gĩtũmi gĩkĩ gĩa kwaga kweheranĩra: “Mũthuri ũcio ũtarĩ mwĩtĩkia atuagwo mũtheru nĩ ũndũ wa mũtumia wake, nake mũtumia ũcio ũtarĩ mwĩtĩkia atuagwo mũtheru nĩ ũndũ wa mũrũ wa Ithe witũ ũcio; gũtangĩrĩ ũguo, ciana cianyu ingĩkorũo itarĩ theru, no rĩu nĩ theru.” (1 Kor. 7:14) Akristiano aingĩ ehokeku manatũũrania na mũndũ ũtarĩ mwĩtĩkia o na makĩgeragĩra maũndũ maritũ mũno. Nĩ monaga atĩ gwĩka ũguo kwarĩ kwa bata tondũ nĩ gwatũmire ũrĩa mahikanĩtie nake atuĩke mwĩtĩkia. (1 Kor. 7:16; 1 Pet. 3:1, 2) Ciũngano-inĩ cia Aira a Jehova thĩ yothe, kwĩna andũ aingĩ marĩ thĩinĩ wa ihiko igaacĩrĩte. No kũhoteke o na kĩũngano-inĩ kĩanyu kũrĩ na andũ marĩ thĩinĩ wa ihiko irĩ na gĩkeno. Ihiko icio ikoragwo irĩ cia ariũ a Ithe witũ arĩa mendete atumia ao na aarĩ a Ithe witũ arĩa mendete athuri ao, othe makonania atĩ kĩhiko nĩ kĩagĩrĩire kũheo gĩtĩo.—Ahib. 13:4. w18.12 14 ¶18-19

Kiugo Edeni kiugĩte “Gĩkeno,” na hatarĩ nganja mũgũnda ũcio warĩ wa gĩkeno. Kwarĩ na irio cia kũigana, kũndũ gũthaka gwa kwĩrorerũo, na ũrata mwega gatagatĩ ka andũ na nyamũ. (Kĩam. 1:29-31) Kiugo kĩrĩa kiugĩte “mũgũnda” na Kĩhibirania gĩtaũrĩtwo pa·raʹdei·sos na Kĩngiriki. Ibuku rĩmwe rĩandĩkĩtwo nĩ M’Clintock na Strong riugaga atĩ mũndũ waragia rũthiomi rwa Kĩngiriki angĩaiguire kiugo pa·raʹdei·sos, mbica ĩrĩa angĩahũũrire nĩ ya mũgũnda mũthaka ũrĩ na ũgitĩri kuumana na ũndũ o wothe mũũru, wĩna mĩtĩ mĩega ĩraruta matunda ma mĩthemba ĩtiganĩte, tũrũũĩ tũrĩ na maĩ matheru na hũgũrũrũ-inĩ yatuo kũrĩ na nyeki nduru kũrĩa ndũũru cia thiya na ngʼondu irarĩa. (Ringithania Kĩambĩrĩria 2:15, 16.) Ngai aaigire Adamu na Hawa thĩinĩ wa Paradiso ta ĩyo, ĩndĩ nĩ maagire gwathĩkĩra Ngai. Kwoguo makĩũrũo nĩ mweke wa gũtũũra thĩinĩ wa Paradiso marĩ na njiarũa ciao. (Kĩam. 3:23, 24) No kũhoteke mũgũnda ũcio wathiire na mbere gũkorũo ho ũtegũikarũo nĩ mũndũ nginya hĩndĩ ya Mũiyũro wa matukũ ma Nuhu. w18.12 3-4 ¶3-5

Aciari nĩ merutanagĩria kũruta ciana ciao mĩtugo mĩega. Ciana icio ingĩgaathuura kũrũmĩrĩra maũndũ marĩa ciarutirũo nĩ aciari, no kũhoteke matua marĩa igaatua magaakorũo marĩ mega. Ũndũ ũcio nĩ ũgaaciteithia gwĩthema mathĩna na mĩtangĩko. O ta mũciari mwega, Jehova endaga ciana ciake ikorũo na ũtũũro ũrĩa mwega biũ. (Isa. 48: 18) Nĩ ũndũ ũcio, nĩ atũheaga motaaro megiĩ mĩtugo na ũrĩa twagĩrĩirũo gũikarania na andũ arĩa angĩ. Atwĩraga tũgĩe na mwĩcirĩrie ta wake na tũtũũrage kũringana na ithimi ciake. Handũ ha gũtũhatĩrĩria, motaaro macio nĩ magĩragia ũhoti witũ wa gwĩciria. (Thab. 92:5; Thim. 2:1-5; Isa. 55:9) Matũteithagia gũtua matua marĩa matũrehagĩra gĩkeno na tũkagaacĩra tũrĩ mũndũ ũmwe ũmwe. (Thab. 1:2, 3) Hatarĩ nganja kũgĩa na mwĩcirĩrie ta wa Jehova nĩ kwega na nĩ kũrĩ ũguni! w18.11 19-20 ¶7-8

Nĩguo tũthiĩ na mbere ũhoro-inĩ wa ma, nĩ twagĩrĩirũo kũregana na hatĩka kuuma kũrĩ arĩa angĩ. Rĩrĩa twambĩrĩirie kũrũmĩrĩra ũhoro wa ma, ũrata witũ hamwe na arata na andũ a famĩlĩ nĩ wacenjirie. No kũhoteke amwe nĩ maaheire wĩtĩkio ũcio witũ mwerũ gĩtĩo, nao angĩ magĩtũkararia. Andũ a famĩlĩ, arĩa tũrutaga wĩra nao, na arĩa tũthomaga nao no matũtindĩkĩrĩrie tũnyitanĩre nao ikũngũĩro-inĩ ciao. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ tũngĩregana na hatĩka cia kwĩingĩria mĩtugo-inĩ na ikũngũĩro-inĩ iria itatĩithagia Jehova? Nĩ na njĩra ya kũiga meciria-inĩ muonere wa Jehova wĩgiĩ maũndũ macio. Kwĩririkanagia maũndũ marĩa mandĩkĩtwo mabuku-inĩ maitũ marĩa monanagia kĩhumo kĩa ikũngũĩro imwe ciendetwo mũno no gũtũteithie. Kwĩririkanagia itũmi cia Kĩĩmandĩko iria itũmaga tũtikanyitanĩre ikũngũĩro-inĩ icio, nĩ kũrĩtũteithagia gũkorũo na ũũma atĩ nĩ tũreka maũndũ marĩa “metĩkĩrĩkĩte nĩ Mwathani.” (Ef. 5:10) Kwĩhokaga Jehova na Kiugo gĩake kĩa ma nĩ kũrĩtũgitagĩra tũtikagwe mũtego-inĩ wa “gwĩtigĩra andũ.”—Thim. 29:25. w18.11 11 ¶10, 12

Rĩrĩa ũtũũro witũ wacenjia o rĩmwe, nĩ ũndũ mũhũthũ gũtoorio nĩ meciria megiĩ ũrĩa ũtũũro witũ ũgũikara. Ũndũ ũcio nĩ ũngĩekĩkire harĩ Jusufu. No Jusufu ndeekire ũguo, ĩndĩ aatuire itua rĩa gwĩka ũrĩa wothe angĩahotire arĩ ũndũ-inĩ ũcio na kwoguo akĩhe Jehova kĩndũ angĩrathima. O na gũtuĩka aarĩ njera, Jusufu eerutanĩirie biũ kũhingia wĩra ũrĩa aaheetwo nĩ mũnene wa njera, o ta ũrĩa eekaga rĩrĩa aarutaga wĩra kwa Potifaru. (Kĩam. 39:21, 22) O ta Jusufu, no twĩkore ũndũ-inĩ tũtangĩhota gũcenjia. O na kũrĩ ũguo, no tũhe Jehova kĩndũ angĩrathima, tũngĩkoragwo na wetereri na tũkerutanĩria gwĩka o ũrĩa wothe tũngĩhota tũrĩ ũndũ-inĩ ũcio. (Thab. 37:5) Nĩ ma rĩmwe nĩ “tũtukanagĩrũo,” no o ta ũrĩa mũtũmwo Paulo ooigire, tũtirĩ hĩndĩ ‘tũkaaga biũ wa gwĩka.’ (2 Kor. 4:8) Ciugo icio cia Paulo nĩ irĩhingaga harĩ ithuĩ, makĩria angĩkorũo nĩ tũrĩigaga ũtungata witũ mbere. w18.10 29 ¶11, 13

Ũiguaga atĩa rĩrĩa wona atĩ mũndũ ũĩ na ũheete gĩtĩo ndararirikana rĩĩtwa rĩaku, kana o na gũthũkia mũno ndarakũmenya? Ũndũ ta ũcio no ũiguithie mũndũ ũũru. Nĩkĩ? Nĩ tondũ ithuothe tũmbĩtwo tũrĩ na wendi wa gwĩtĩkĩrĩka. Na makĩria ma kũmenyeka, nĩ twendaga andũ mamenye tũrĩ andũ a mũthemba ũrĩkũ na mamenye maũndũ marĩa tũhingĩtie. (Ndar. 11:16; Ayub. 31:6) O na kũrĩ ũguo, kwaga gũkinyanĩra no gũtũme wendi witũ wa gwĩtĩkĩrĩka ũkĩre mĩhaka, twende gwĩtĩkĩrĩka na njĩra iria itagĩrĩire. Thĩ ya Shaitani no ĩtũme twende kũgĩa na igweta na ngumo. Tũngĩka ũguo, tũtingĩkorũo tũgĩkĩrĩra Jehova kana tũkĩmũhe ũthathaiya ũrĩa agĩrĩire kũheo.—Kũg. 4:11. w18.07 7 ¶1-2

Tũtigegaga twamenya atĩ Shaitani na ndaimono ciake nĩ matũmaga andũ marĩ iturũa-inĩ nene ‘marie maheeni.’ (1 Tim. 4:1, 2) Atongoria a ndini arĩa marutanaga maũndũ ma maheeni nĩ mahĩtagia mũno tondũ makoragwo magĩikia ũtũũro wa ihinda rĩũkĩte wa arĩa metĩkagia maheeni mao ũgwati-inĩ. Mũndũ no orũo nĩ muoyo wa tene na tene nĩ ũndũ wa gwĩtĩkia ũrutani wa maheeni na gwĩka ũndũ Ngai athũire. (Hos. 4:9) Jesu nĩ aamenyaga atĩ atongoria a ndini matukũ-inĩ make nĩ maahĩtithagia andũ na njĩra ta ĩyo. Aamerire ũũ atekũhithĩrĩra: “Kaĩ mũrĩ na haaro-ĩ, inyuĩ andĩki-Watho na Afarisai, hinga ici! nĩ gũkorũo mũtuĩkanagia iria na thĩ nyũmũ nĩguo mũgarũre mũndũ atuĩke mũrũmĩrĩri wanyu, na rĩrĩa agarũrũka, mũgatũma agĩrĩre gũikio Jehanamu [kũniinwo tene na tene] kũmũkĩra inyuĩ.” (Mat. 23:15; kohoro ka magũrũ-inĩ) Jesu nĩ aamenereirie atongoria acio a maheeni akĩhũthĩra ciugo nditũ. Hatarĩ nganja atongoria acio mooimĩte kũrĩ ‘ithe wao Mũcukani o ũcio mũũragani.’—Joh. 8:44. w18.10 7 ¶5-6

Jesu eendaga kuuga atĩa? Aathire na mbere akiuga ũũ: “Kenai na mũcanjamũke mũno, nĩ gũkorũo kĩheo kĩanyu nĩ kĩnene kũrĩa igũrũ, tondũ ũguo noguo maanyamaragia anabii arĩa maarĩ mbere yanyu.” (Mat. 5: 12) Rĩrĩa atũmwo maahũũrirũo na magĩathwo matige kũhunjia, ‘meeherire mbere ya Sanhedrini makenete.’ Ti kuuga atĩ maakenire mũno nĩ ũndũ wa kũhũũrũo, no maakenire nĩ “tondũ wa kuonwo matagĩrĩire gũtĩo nĩ ũndũ wa rĩĩtwa rĩa Jesu.” (Atũm. 5:41) Mahinda-inĩ maya, andũ a Jehova o nao nĩ makiragĩrĩria marĩ na gĩkeno rĩrĩa maranyarirũo nĩ ũndũ wa rĩĩtwa rĩa Jesu kana rĩrĩa maracemania na magerio maritũ. (Jak. 1:2-4) O ta atũmwo, tũtikenagĩra moritũ marĩa tũcemanagia namo. No tũngĩtũũria wĩhokeku witũ harĩ Ngai rĩrĩa tũracemania na magerio, Jehova no atũteithie gũkirĩrĩria tũrĩ na ũmĩrĩru. Angĩkorũo nĩ twĩtĩkĩrĩkĩte nĩ “Ngai ũrĩa mũkeni,” no tũkorũo na gĩkeno o na tũngĩkorũo tũgĩũkĩrĩrũo nĩ ũndũ wa wĩtĩkio witũ, kana tũgĩkarario nĩ andũ a famĩlĩ.—1 Tim. 1:11. w18.09 21 ¶18-20

Tondũ ũtũũro ũiyũirũo nĩ mĩnoga na thĩna, andũ aingĩ nĩ makoragwo na mĩtangĩko mĩingĩ ‘mahinda-inĩ maya ma ũgwati,’ na aingĩ maiguaga ta makinyĩte mũico. (2 Tim. 3:1-5) Athuthuria megeragĩria atĩ andũ makĩria ma 800,000 nĩ meyũragaga o mwaka, na ũguo nĩ kuuga harĩ o sekondi 40 nĩ harĩ mũndũ wĩyũragaga. Ũndũ wa kĩeha nĩ atĩ o na Akristiano amwe nĩ matooretio nĩ mĩtangĩko na makeyũraga. O na gũtuĩka ti hingo ciothe aarĩ na ariũ a Ithe witũ maiguaga ta mangĩkinya mũico, aingĩ nĩ mahiũranagia na maũndũ maritũ na kwoguo nĩ mabataraga gwĩkĩrũo hinya na njĩra ya wendo. Amwe makoragwo makĩnyarirũo na makamenererio. Angĩ nao macaragĩrio mahĩtia kana makaarĩrĩrũo rĩrĩa matarĩ ho kũrĩa marutaga wĩra. Nao angĩ makoragwo manogete mũno nĩ ũndũ wa kũruta wĩra mathaa maingĩ kana kũheagwo mawĩra maingĩ marabatara kũrutwo na ihinda inini. Ningĩ kũrĩ o angĩ mahiũranagia na maũndũ matũmaga morũo nĩ hinya, ta hihi mũndũ kũmenererio nĩ ũrĩa mahikanĩtie nake nĩ ũndũ wa gũkorũo arĩ Mũira wa Jehova. Mĩtangĩko ĩyo o hamwe na ĩngĩ ĩtũmaga andũ aingĩ thĩinĩ wa kĩũngano maigue morĩtwo nĩ hinya wa mwĩrĩ na wa meciria. w18.09 13 ¶3, 5

Aciari Akristiano arĩa mateithagia ciana ciao kwĩigĩra mĩoroto ya kĩĩroho makoragwo makĩrutithania wĩra na Jehova. Aciari aingĩ arĩa mekĩte ũguo nĩ monete ciana ciao ikĩingĩra ũtungata-inĩ wa hĩndĩ ciothe o na igathiĩ gũtungata kũraihu na mũciĩ. Imwe itungataga irĩ amishonarĩ, ingĩ nĩ mapainia kũndũ kũrĩ na bata mũnene wa ahunjia, nacio ingĩ itungataga Betheli. Nĩ ũndũ wa gũkorũo marĩ kũraihu na mũciĩ, no maremwo kuonana na famĩlĩ ciao maita maingĩ ta ũrĩa mangĩenda. O na kũrĩ ũguo, aciari arĩa meimaga nĩ ũndũ wa maũndũ ma kĩĩroho mekĩraga ciana ciao ngoro ithiĩ na mbere na ũtungata ũcio. Nĩkĩ? Tondũ nĩ makoragwo na gĩkeno kĩnene na makaiganĩra nĩ ũndũ wa kũmenya atĩ ciana ciao nĩ iraiga maũndũ ma kĩĩroho mbere. Kwahoteka aciari aingĩ ta acio maiguaga ta Hana ũrĩa woigire atĩ nĩ ‘amũrĩra’ Jehova mũrũwe Samueli. Monaga arĩ gĩtĩo kĩnene kũrutithania wĩra na Jehova na njĩra ta ĩyo. Hatirĩ ũndũ ũngĩ monaga ũrĩ mwega gũkĩra ũcio.—1 Sam. 1:28. w18.08 24 ¶4

Jesu ndoigire gũtingĩhotekeka. Ningĩ ooigire ũũ: “Gũkena-rĩ, nĩ inyuĩ athĩni nĩ gũkorũo Ũthamaki wa Ngai nĩ wanyu.” (Luk. 6:20) O na kũrĩ ũguo, ũguo ti kuuga atĩ andũ othe athĩni nĩ maarathimĩtwo na njĩra ya mwanya na nĩ maamũkagĩra morutani ma Jesu. Athĩni aingĩ matiatindanĩire. Ũndũ ũcio ũratũruta atĩ tũtingĩhota gũthima ũrata wa mũndũ na Jehova kũringana na indo iria arĩ nacio. Nĩ tũrathimĩtwo na aarĩ na ariũ a Ithe witũ aingĩ atongu na athĩni, mendete Jehova na mamũtungatagĩra na ngoro yothe. Maandĩko meraga arĩa atongu “matikaigage mwĩhoko wao harĩ ũtonga ũrĩa ũtamenyagĩrũo, ĩndĩ mehokage Ngai.” (1 Tim. 6:17-19) Ningĩ Kiugo kĩa Ngai kĩraga andũ othe a Ngai, marĩ atongu kana marĩ athĩni, methemage kwenda mbeca. (1 Tim. 6:9, 10) Tũngĩonaga aarĩ na ariũ a Ithe witũ ta ũrĩa Jehova amonaga tũtirĩmatuagĩra kũringana na kĩrĩa marĩ nakĩo kana kĩrĩa matarĩ. w18.08 10-11 ¶11-12

Nĩ twendaga mũno kuonia Jehova atĩ nĩ tũkenaga nĩ ũndũ wa gũkorũo tũrĩ andũ ake. Nĩ tuonaga arĩ ũndũ mwagĩrĩru gwĩtĩkĩra tũrĩ ake na njĩra ya kũmwĩyamũrĩra twĩyendeire. Nĩ twĩthemaga biũ gwĩka maũndũ moru. Na nĩ tuonagia aarĩ na ariũ a Ithe witũ wendo na tũkamatĩa tondũ o nao nĩ a Jehova. (Rom. 12:10) Bibilia ĩranĩire atĩ “Jehova ndarĩ hĩndĩ agate kĩrĩndĩ gĩake.” (Thab. 94:14) Kĩĩranĩro kĩu nĩ gĩa gũtũũra gũtekũmakania nĩ maũndũ marĩkũ mangĩtũkora. O na gĩkuũ gĩtingĩtũtigithũkania na wendo wa Jehova. (Rom. 8:38, 39) “O na tũngĩtũũra kana tũkue, tũrĩ a Jehova.” (Rom. 14:8) Nĩ twĩriragĩria mũno hĩndĩ ĩrĩa Jehova akariũkia arata ake othe ehokeku. (Mat. 22:32) O na ihinda-inĩ rĩrĩ nĩ twamũkagĩra irathimo nyingĩ. Nĩkĩo Bibilia yugaga: “Gũkena, nĩ rũrĩrĩ rũrĩa Jehova arĩ we Ngai waruo, o kĩo kĩrĩndĩ kĩrĩa ethurĩire gĩgatuĩka igai rĩake.”—Thab. 33:12. w18.07 26 ¶18-19

Andũ amwe no mecirie atĩ tondũ nĩo magĩrĩirũo gwĩtuĩra matua mamwe ũtũũro-inĩ ta ũhoro wĩgiĩ gĩthomo kana wĩra, nĩ magĩrĩirũo gũkorũo na wĩyathi wa gũthuura ũndũ ũrĩa ũramakenia angĩkorũo thamiri ciao nĩ irametĩkĩria. No kũhoteke meciragia ũhoro wa ciugo cia Paulo kũrĩ Akristiano a Korintho ciĩgiĩ irio, rĩrĩa oigire: “Wĩyathi wakwa ũngĩgĩtuĩrũo nĩ thamiri ya mũndũ ũngĩ nĩkĩ?” (1 Kor. 10:29) Nĩ ma tũrĩ na wĩyathi wa gwĩtuĩra matua ta macio, no nĩ twagĩrĩirũo kũririkana atĩ wĩyathi witũ nĩ ũrĩ mĩhaka na matua maitũ mothe nĩ magaakorũo na moimĩrĩro. Nĩ ũndũ ũcio, Paulo aambĩte kuuga ciugo cia rĩandĩko rĩa ũmũthĩ. Ũndũ ũcio ũratũteithia kuona atĩ nĩ harĩ maũndũ ma bata makĩria gũkĩra wendi witũ twagĩrĩirũo gwĩciria rĩrĩa tũrahũthĩra wĩyathi witũ ũtũũro-inĩ witũ wothe. w18.04 10 ¶10

Mũkristiano no akorũo akĩrũmĩrĩra njĩra njũru o akiugaga arathathaiya Jehova. (Jud. 11) Kwa ngerekano, Mũkristiano no akorũo arĩ na kĩyo ũtungata-inĩ na nĩ athiaga mĩcemanio ategũtĩrĩria, no ningĩ akorũo agĩkũria meciria moru, ũkoroku, kana rũmena kwerekera Mũkristiano ũngĩ. (1 Joh. 2:15-17; 3:15) Meciria ta macio no matũme mũndũ ehie. Andũ arĩa angĩ no makorũo matiramenya maũndũ marĩa tũreciria na marĩa tũreka, no Jehova nĩ onaga maũndũ mothe na nĩ amenyaga kana tũrĩ mwena wake na ngoro yothe. (Jer. 17:9, 10) O na kũrĩ ũguo, Jehova ndahiũhaga kũnogio nĩ ithuĩ. Mũndũ angĩambĩrĩria kweherera Jehova, Jehova amwĩraga ũũ: ‘Njokerera.’ Jehova endaga tũregane na maũndũ moru, makĩria hĩndĩ ĩrĩa tũrahiũrania na mawathe maitũ. (Isa. 55:7) Tweka ũguo, nake nĩ arĩkoragwo arĩ mwena witũ na njĩra ya gũtũhe hinya wa kĩĩroho, kĩĩmeciria, na kĩĩmwĩrĩ nĩguo ‘tũkahoota’ mĩerekera itũ ya mehia.—Kĩam. 4:7. w18.07 18 ¶5-6