Teithiai Arũme Mathiĩ na Mbere Kĩĩroho

‘Kuuma rĩu mũrĩtahaga andũ.’—LUK. 5:10.

1, 2. (a) Arũme maaiyũkagia atĩa ũhoro ũrĩa Jesu aahunjagia? (b) Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ?

HĨNDĨ ĩmwe Jesu na arutwo ake, makĩhunjia thĩinĩ wa Galili, nĩ maaingĩrire marikabu magĩthiĩ handũ hatarĩ andũ. Ĩndĩ, kĩrĩndĩ gĩkĩmarũmĩrĩra. Arĩa mookire kũrĩ we mũthenya ũcio “maarĩ arũme ta ngiri ithano, hatatarĩtwo andũ-a-nja na ciana.” (Mat. 14:21) Hĩndĩ ĩngĩ nayo, mũrũrũngano wa andũ nĩ wathire kũrĩ Jesu nĩguo mahonio na mamũthikĩrĩrie. Andũ acio “maarĩ arũme ngiri inya, hatatarĩtwo andũ-a-nja na ciana.” (Mat. 15:38) No kũhoteke, arũme aingĩ maarĩ amwe a andũ arĩa maathiaga kũrĩ Jesu na magakenio nĩ ũrutani wake. Ma nĩ atĩ, Jesu nĩ eerĩgagĩrĩra atĩ arũme angĩ aingĩ nĩ maangĩokire kũrĩ we tondũ thutha wa kũringa kĩama gĩa gũtega thamaki, eerire arutwo ake ũũ: ‘Kuuma rĩu mũrĩtahaga andũ.’ (Luk. 5:10) Arutwo ake nĩ mangĩathire kũhunjĩria kĩrĩndĩ na amwe arĩa mangĩahunjĩirio nĩ arũme.

² O na mahinda-inĩ maya, arũme nĩ mathikagĩrĩria ndũmĩrĩri ĩrĩa tũhunjagia yumĩte Maandĩko-inĩ na makamĩtĩkĩra. (Mat. 5:3, New World Translation of the Holy Scriptures) O na kũrĩ ũguo, arũme aingĩ nĩ magaga gũthiĩ na mbere kĩĩroho. Tũngĩmateithia atĩa? O na gũtuĩka Jesu ndaambĩrĩirie ũtungata wa mwanya wa kũhunjĩria arũme-rĩ, hatarĩ nganja nĩ aaragĩrĩria maũndũ marĩa arũme a hĩndĩ yake maatangĩkagĩra. Tũkĩhũthĩra kĩonereria gĩake-rĩ, rekei twarĩrĩrie ũrĩa tũngĩteithia arũme matoorie maũndũ matatũ marĩa matangĩkagĩra: (1) wĩra wa kĩĩmwĩrĩ, (2) gwĩtigĩra andũ, (3) mũndũ kwĩyona ta atagĩrĩire.

Wĩra wa Kĩĩmwĩrĩ

3, 4. (a) Nĩ maũndũ marĩkũ arũme aingĩ matangĩkagĩra mũno? (b) Nĩ kĩĩ gĩtũmaga arũme amwe mathingate wĩra wao wa kĩĩmwĩrĩ mbere ya maũndũ ma kĩĩroho?

³ Mwandĩki-marũa ũmwe eerire Jesu ũũ: ‘Mũrutani ndĩkũrũmagĩrĩra o kũrĩa guothe ũrĩthiaga.’ No rĩrĩa Jesu aamwĩrire atĩ, “Mũrũ wa mũndũ ndarĩ na handũ o na ha kũigĩrĩra mũtwe,” mwandĩki marũa ũcio akĩĩricũkwo. Nĩ ũndũ wa gũtangĩkĩra irio na ũikaro, mwandĩki marũa ũcio ndakenirio nĩ ciugo cia Jesu, tondũ hatirĩ ũndũ wonanagia atĩ nĩ aacokire agĩtuĩka mũrũmĩrĩri wa Kristo.—Mat. 8:19, 20.

⁴ Kaingĩ arũme mambaga gũthingata maũndũ ma kĩĩmwĩrĩ mbere ya maũndũ ma kĩĩroho. Maũndũ marĩa aingĩ ao monaga marĩ ma bata mũno nĩ kũgĩa na gĩthomo kĩa igũrũ na wĩra mwega. Kũringana na mwĩcirĩrie wao, gĩkeno kĩrĩa kiumanaga na kũgĩa na mbeca nĩ kĩa bata gũkĩra irathimo iria ciothe cingiumana na gũthoma Maandĩko na kũgĩa na ũkuruhanu wa hakuhĩ hamwe na Ngai. No kũhoteke nĩ monaga maũndũ marĩa Bibilia ĩrutanaga marĩ mega, ĩndĩ “mabata ma gũkũ thĩ, na maheni ma ũtonga” makahatĩka wendi o wothe ũrĩa mangĩkorũo naguo wa maũndũ ma kĩĩroho. (Mar. 4:18, 19) Wĩcirie ũrĩa Jesu aateithirie arutwo ake meke ũgarũrũku harĩ maũndũ marĩa moonaga marĩ ma bata.

5, 6. Nĩ kĩĩ gĩateithirie Anderea, Petero, Jakubu, na Johana meke ũgarũrũku harĩ gũthingata wĩra wa kũhunjia handũ ha wĩra wao wa kĩĩmwĩrĩ?

⁵ Anderea na mũrũ wa nyina Simoni Petero maahũraga biacara ya kwendia thamaki. No taguo Johana, na mũrũ wa nyina Jakubu, o hamwe na ithe wao Zebedi. Biacara ciao nĩ ciagacĩrĩte mũno ũũ atĩ, nĩ maarĩ na andũ a wĩra. (Mar. 1:16-20) Rĩrĩa Johana na Anderea maaheirũo ũhoro wa Jesu rita rĩa mbere nĩ Johana Mũbatithania, nĩ meetĩkirie biũ atĩ nĩwe warĩ Mesia. Anderea agĩthiĩ akĩra mũrũ wa nyina Simoni Petero, na no kũhoteke nake Johana nĩwe werire Jakubu mũrũ wa nyina. (Joh. 1:29, 35-41) Marĩ othe ana, nĩ maanyitanĩire na Jesu kũhunjia matũũra-inĩ ma Galili, Judea na Samaria mĩeri-inĩ ĩrĩa yarũmĩrĩire. Thutha ũcio arutwo acio ana magĩcokerera biacara yao ya kwendia thamaki. Nĩ maakenagio nĩ maũndũ ma kĩĩroho, no ũtungata tiguo ũndũ ũrĩa warĩ wa bata mũno harĩ o.

⁶ Thutha wa ihinda, Jesu nĩ eetire Petero na Anderea mamũrũmĩrĩre matuĩke ‘atahi a andũ.’ Maaiyũkirie ũndũ ũcio atĩa? “Magĩgĩtiga ngara icio cia ndigi o hĩndĩ ĩo, makĩmũrũmĩrĩra.” Noguo Jakubu na Johana meekire. “Nao magĩtiga marikabu o hĩndĩ ĩo, o na ithe wao, makĩmũrũmĩrĩra.” (Mat. 4:18-22) Nĩ kĩĩ gĩateithirie arũme acio maingĩre ũtungata-inĩ wa hĩndĩ ciothe? Hihi nĩ meecirĩtie wega magĩtua itua rĩu? Ĩĩ! Kwa ihinda rĩa mĩeri ĩigana ũna yahĩtũkĩte, arũme acio nĩ maakoretwo mathikĩrĩirie Jesu, makona akĩringa ciama, makona kĩyo gĩake maũndũ-inĩ ma ũthingu, na makĩyonera ũrĩa andũ maaiyũkagia ũhoro ũrĩa aahunjagia. Nĩ ũndũ ũcio, wĩtĩkio na mwĩhoko wao harĩ Jehova nĩ wagĩire na hinya!

7. Tũngĩteithia arutwo a Bibilia atĩa maige mwĩhoko wao harĩ ũhoti wa Jehova wa kũhingĩria andũ ake mabataro mao?

⁷ Tũngĩĩgerekania atĩa na Jesu harĩ gũteithia arutwo aitũ a Bibilia maige mwĩhoko wao harĩ Jehova? (Thim. 3:5, 6) Njĩra iitũ ya kũrutana nĩ ya bata mũno ũndũ-inĩ ũcio. Tũkĩmaruta, no tũtĩtĩrithie atĩ Ngai nĩ eranĩire atĩ nĩ arĩtũrathimaga mũno twathingata maũndũ ma Ũthamaki mbere. (Thoma Malaki 3:10; Mathayo 6:33.) O na gũtuĩka no tũhũthĩre maandĩko gũtĩtĩrithia ũrĩa Jehova aheaga andũ ake mabataro mao-rĩ, kĩonereria kĩrĩa tũmaigagĩra nĩ kĩa bata mũno. Gũtaarĩria arutwo aitũ maũndũ marĩa twĩyoneire ũtũũro-inĩ no gũtũme maige mwĩhoko wao harĩ Jehova. Ningĩ no tũmeere maũndũ marĩa monetwo makũmekĩra ngoro marĩa tũthomaga thĩinĩ wa mabuku maitũ.a

8. (a) Nĩkĩ nĩ harĩ bata mũrutwo wa Bibilia ‘gũcama one atĩ Jehova nĩ mwega’? (b) Tũngĩteithia atĩa arutwo aitũ a Bibilia meyonere o ene wega wa Jehova?

⁸ Gũkũria wĩtĩkio mũrũmu, nĩ kũbataraga maũndũ mangĩ to gũthoma na kũigua ũrĩa andũ angĩ marathimĩtwo nĩ Jehova. Mũrutwo wa Bibilia we mwene nĩ arabatara kwĩyonera wega wa Jehova. Mũtungi wa Thaburi aainire ũũ: “Ĩ camai muone atĩ Jehova nĩ mwega: gũkena-rĩ, nĩ mũndũ ũrĩa ũrahĩire harĩ we.” (Thab. 34:8) Tũngĩteithia mũrutwo wa Bibilia atĩa eyonere atĩ Jehova nĩ mwega? Ta reke tũtue atĩ mũrutwo ũmwe waku arĩ na mathĩna ma mbeca na nĩ arageria gũtiga mũtugo mũru, ta wa kũnyua thigara, kana gũũtha karata, kana ũrĩu. (Thim. 23:20, 21; 2 Kor. 7:1; 1 Tim. 6:10) Na githĩ gũteithia mũrutwo ũcio ahoe ũteithio wa Jehova amũhotithie gũtiga mũtugo ta ũcio mũru to kũmũteithie eyonere wega wa Jehova? Ningĩ wĩcirie ũrĩa mũrutwo ũcio angĩgunĩka ũngĩmwĩkĩra ngoro aigage maũndũ ma kĩĩroho mbere, na njĩra ya gũcaria mahinda ma kwĩruta Bibilia o kiumia hamwe na kũharĩria na gũthiĩ mĩcemanio-inĩ ya Gĩkristiano. Ma nĩ atĩ, o ũrĩa areyonera Jehova akĩrathima kĩyo gĩake, noguo wĩtĩkio wake ũrĩgĩaga na hinya!

Gwĩtigĩra Andũ

9, 10. (a) Nĩ kĩĩ gĩatũmaga Nikodemo na Jusufu wa Arimathea mende kwaga kũmenyeka atĩ maarĩ arũmĩrĩri a Jesu? (b) Nĩ kĩĩ gĩtũmaga arũme amwe ũmũthĩ maage kũrũmĩrĩra Kristo?

⁹ Nĩ ũndũ wa kũhatĩkwo nĩ arata, arũme amwe nĩ magaga kũrũmĩrĩra Kristo biũ. Nikodemo na Jusufu wa Arimathea matiendaga kũmenyeka atĩ maarĩ arũmĩrĩri a Jesu tondũ nĩ meetigagĩra Ayahudi. (Joh. 3:1, 2; 19:38) Kwarĩ na gĩtũmi kĩega gĩa gwĩtigĩra. Rũthũro rũrĩa atongoria a ndini maarĩ naruo kwerekera Jesu, nĩ rwanenehete mũno ũũ atĩ mũndũ o wothe ũngĩoimbũrire nĩ eetĩkĩtie Jesu no kũingatwo aingatagwo thunagogi.—Joh. 9:22.

¹⁰ Kũndũ kũmwe mahinda-inĩ maya, mũndũrũme angĩonania atĩ nĩ endete Ngai, Bibilia, kana ndini, no anyũrũrio nĩ arĩa arutithanagia wĩra nao, arata, kana andũ a famĩlĩ. Nakuo kũndũ kũngĩ, nĩ ũgwati mũndũ kũgweta atĩ no acenjie ndini. Mũndũrũme ũcio ahota kũingĩrĩrũo na makĩria angĩkorũo araruta wĩra arĩ mũthigari wa mbirarũ, mũteti kana gũtungatĩra mũingĩ. Kwa ngerekano thĩinĩ wa Njeremani, mũndũrũme ũmwe oigire ũũ: “Ũhoro ũrĩa inyuĩ Aira a Jehova mũrutanaga wĩgiĩ Bibilia nĩ wa ma. Ĩndĩ ingĩtuĩka Mũira wa Jehova ũmũthĩ, gũgĩkinya rũciũ gũtirĩ mũndũ ũtangĩkorũo oĩ. Hihi ingĩkuuo atĩa nĩ arĩa tũrutithanagia wĩra, andũ a itũũra, na arata arĩa tũnyitanagĩra nao tũrĩ hamwe na famĩlĩ yakwa? Ndingĩhota gwĩtiria maũndũ macio.”

11. Jesu aateithagia arutwo ake atĩa matige gwĩtigĩra andũ?

¹¹ O na gũtuĩka gũtirĩ o na ũmwe wa atũmwo a Jesu warĩ kĩguoya-rĩ, othe nĩ kũrĩ hĩndĩ meetigagĩra andũ. (Mar. 14:50, 66-72) Jesu aamateithagia atĩa gũthiĩ na mbere kĩĩroho o na makĩhatĩkagwo mũno nĩ arata? Jesu nĩ aahaarĩirie arutwo ake nĩ ũndũ wa ũkararia ũrĩa mangĩacemanirie naguo thutha-inĩ. Aamerire ũũ: “Gũkena-rĩ, nĩ inyuĩ rĩrĩa andũ makamũmena, na meamũre kũrĩ inyuĩ, na mamũcambie, na mathũkĩrĩrie rĩĩtwa rĩanyu nĩ ũndũ wa Mũrũ wa mũndũ.” (Luk. 6:22) Jesu nĩ aamenyithirie arũmĩrĩri ake o mbere atĩ nĩ mangĩanyũrũririo. Maũndũ macio mangĩamakorire “nĩ ũndũ wa Mũrũ wa mũndũ.” Ningĩ Jesu nĩ aamerire atĩ hatarĩ nganja Ngai nĩ angĩamateithirie, mangĩehokire Ngai amateithie na amahe hinya. (Luk. 12:4-12) Makĩria ma ũguo, Jesu nĩ aateithagia arũmĩrĩri erũ kũnyitanĩra na arutwo ake na kũmatua arata ao.—Mar. 10:29, 30.

12. Nĩ na njĩra irĩkũ tũngĩteithia arutwo erũ matige gwĩtigĩra andũ?

¹² O na ithuĩ nĩ tũkũbatara gũteithia arutwo a Bibilia matige gwĩtigĩra andũ. Kaingĩ mũndũ nĩ ahotaga gũtooria ũndũ angĩkorũo nĩ ekwĩhaarĩirie. (Joh. 15:19) Kwa ngerekano-rĩ, na githĩ to ũteithie mũrutwo aharĩrie macokio mega na mahũthũ kuuma thĩinĩ wa Bibilia, megiĩ ciũria na maũndũ marĩa andũ arĩa marutithanagia wĩra nao kana andũ angĩ mangĩhũthĩra kũmũkararia? Hamwe na gũkorũo tũrĩ arata ake no tũmũmenyithanie na andũ arĩa angĩ thĩinĩ wa kĩũngano, makĩria arĩa mangĩkorũo na maũndũ matariĩ ta make. Ningĩ, nĩ twagĩrĩirũo kũmũruta bata wa kũhoya kaingĩ na kuuma ngoro thĩinĩ. Ũndũ ũcio no ũmũteithie gũkuhĩrĩria Ngai na gũtua Jehova Mwĩgitio wake na Ndũmba yake ya ihiga.—Thoma Thaburi 94:21-23; Jakubu 4:8.

Mũndũ Kwĩyona ta Atagĩrĩire

13. Kwĩyona mũndũ ta atagĩrĩire kũngĩtũma atĩa amwe maage gwĩka maũndũ ma kĩĩroho?

¹³ Arũme amwe magaga gwĩka maũndũ ma kĩĩroho nĩ ũndũ matiũĩ gũthoma wega kana hihi matingĩhota kwaria wega mbere ya andũ kana nĩ ũndũ wa kũigua thoni. Arũme amwe maiguaga ta matangĩhota kwaria mbere ya andũ. Kwoguo no mone ũrĩ ũndũ mũritũ mũno gũthoma, gũcokia ciũria mĩcemanio-inĩ ya Gĩkristiano, kana kũhunjĩria andũ arĩa angĩ. Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe oigire ũũ: “Ndĩ mũnyinyi-rĩ, ndaathiaga hiũhĩte ndakinya mũrango-inĩ, ngetua atĩ nĩ mũrango ndĩraringaringa, ngacoka ngehera kahoora, ndĩ na mwĩhoko atĩ hatirĩ mũndũ wanjigua kana kũnyona. . . . Kũigua atĩ nĩ ngũhunjia nyũmba kwa nyũmba gwatũmaga njigue ndĩ mũrũaru.”

14. Nĩ kĩĩ gĩatũmire arutwo a Jesu maremwo nĩ kũhonia kahĩĩ karĩa kaarĩ na ndaimono?

¹⁴ Ta wĩcirie ũrĩa arutwo a Jesu meeiguire ta matagĩrĩire maremwo nĩ kũhonia kamwana karĩa kaarĩ na ndaimono. Ithe wa kamwana kau agĩthiĩ harĩ Jesu akĩmwĩra ũũ: “[Mũrũ wakwa] e na mũrimũ wa kũngʼirangʼira [wa kĩbaba] na nĩ anyagitĩkaga mũno: tondũ kaingĩ nĩ agũaga mwaki-inĩ, o na kaingĩ maĩ-inĩ. Na ndĩramũrehire kũrĩ arutwo aku, nao mararemwo nĩ kũmũhonia.” Jesu akĩingata ndaimono ĩyo, nako kahĩĩ kau gakĩhona. Thutha ũcio arutwo magĩthiĩ harĩ Jesu makĩmũũria atĩrĩ, “Tũraremirũo nĩ kũmĩingata nĩkĩ?” Nake Jesu akĩmacokeria “Nĩ ũndũ wĩtĩkio wanyu nĩ mũnyinyi: tondũ ngũmwĩra atĩrĩ na ma, Mũngĩkorũo mũrĩ na wĩtĩkio ũiganaine na kahĩndĩ ga karatarĩ-rĩ, mũngĩkera kĩrĩma gĩkĩ, Ehera haha ũthiĩ harĩa, na no gĩkehera; na gũtirĩ ũndũ ũkamũrema.” (Mat. 17:14-20) Wĩtĩkio harĩ Jehova nĩ ũrabatarania nĩguo mũndũ ahote gũtooria mathĩna marĩa mangĩkorũo matariĩ ta kĩrĩma. Hihi kũngĩthiĩ atĩa mũndũ angĩaga wĩtĩkio ta ũcio na ambĩrĩrie kwĩhoka ũhoti wake? Angĩtoorio no ambĩrĩrie kwĩyona atagĩrĩire.

15, 16. Tũngĩteithia mũrutwo wa Bibilia atĩa atige kwĩyona ta atagĩrĩire?

¹⁵ Njĩra ĩrĩa njega ya gũteithia mũndũ wĩyonaga ta atagĩrĩire nĩ kũmwĩkĩra ngoro ehoke Jehova handũ ha kwĩhoka ũhoti wake mwene. Petero aandĩkire ũũ: “Mwĩnyihieni . . . nĩ guoko kwa Ngai kũrĩa kwĩ hinya, nĩ getha akamũtũũgĩria hĩndĩ ĩrĩa njagĩrĩru yakinya. Na mũmũrekagĩrĩrie maũndũ mothe marĩa mũtangĩkagĩra.” (1 Pet. 5:6, 7) Nĩguo arutwo aitũ a Bibilia mahote gwĩka ũguo tũrabatara kũmateithia makũre kĩĩroho. Mũndũ wa kĩĩroho onaga maũndũ ma kĩĩroho marĩ ma bata mũno. Nĩ endete Kiugo kĩa Ngai na nĩ onanagia ‘maciaro ma roho’ mũtũũrĩre-inĩ wake. (Gal. 5:22, 23) Nĩ ahoyaga kaingĩ. (Afil. 4:6, 7) Makĩria ma ũguo, ehokaga Ngai amũteithie kũgĩa na ũmĩrĩru na hinya ũrĩa ũbataranagia harĩ kũhiũrania na thĩna o wothe kana kũhingia wĩra mũna na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire.—Thoma 2 Timotheo 1:7, 8.

¹⁶ Arutwo amwe nao no mabatare gũteithio ũrĩa mangĩgĩa na ũhoti wa gũthoma wega, kwambĩrĩria mĩario na andũ, kana gũkũria ũhoti wa kũrutana. Angĩ mahota kwĩigua ta matagĩrĩire gũtungatĩra Ngai nĩ ũndũ wa mehia marĩa meekĩte mbere ya kũmenya Jehova. O ũrĩa kũngĩkorũo kũrĩ, kwahoteka kĩrĩa marabatara nĩ ũteithio witũ wa wendo na ũkirĩrĩria. Jesu oigire atĩ, “andũ agima matibataragio nĩ mũthondekani, no arĩa arũaru.”—Mat. 9:12.

Teithia Arũme Aingĩ Makĩria Mamenye Jehova

17, 18. (a) Tũngĩhota atĩa gũkinyĩra arũme aingĩ makĩria ũtungata-inĩ witũ? (b) Nĩ ũndũ ũrĩkũ tũkaarĩrĩria thĩinĩ wa gĩcunjĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire?

¹⁷ Nĩ mwĩhoko witũ atĩ arũme aingĩ makĩria nĩ megwĩtĩkĩra ũhoro mwega ũrĩa ũkoragwo o thĩinĩ wa Bibilia tu. (2 Tim. 3:16, 17) Kwoguo-rĩ, tũngĩkĩhota atĩa gũkinyĩra arũme aingĩ makĩria ũtungata-inĩ witũ? Nĩ na njĩra ya kũhũthĩra mahinda maingĩ kũhunjia hwaĩ-inĩ, mũthia-inĩ wa kiumia thutha wa mĩaraho, kana hĩndĩ ya thigũkũ rĩrĩa arũme aingĩ makoragwo mĩciĩ. Hĩndĩ ĩrĩa yothe kwahoteka nĩ wega kũũria kana no twarie na mũthuri mwene mũciĩ. Rekei tũhunjagĩrie arũme arĩa tũrutithanagia wĩra nao rĩrĩa kwagĩrĩire, na ningĩ tũkageria gũkinyĩra athuri arĩa matetĩkĩtie arĩa atumia ao marĩ thĩinĩ wa kĩũngano.

¹⁸ Twahunjĩria andũ othe arĩa twacemania nao, nĩ tũrĩkoragwo na ma atĩ arĩa marĩ na ngoro njega nĩ mekũiyũkia ũhoro ũcio wega. Rekei tũteithie arĩa othe maronania biũ atĩ marĩ na wendi wa kũmenya ma, tũrĩ na ũkirĩrĩria. O na kũrĩ ũguo-rĩ, tũngĩteithia atĩa arũme arĩa abatithie kĩũngano-inĩ magĩrĩre nĩguo meehokerũo mawĩra thĩinĩ wa ithondeka rĩa Ngai? Gĩcunjĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire nĩ gĩcoketie kĩũria kĩu.

[Kohoro ka Magũrũ-inĩ]

• Arũme mangĩteithio atĩa mathingate maũndũ ma kĩĩroho mbere?

• Tũngĩteithia atĩa arutwo erũ matoorie hatĩka cia arata?

• Nĩ kĩĩ kĩngĩteithia andũ amwe matige kwĩyona ta matagĩrĩire?

[Ciũria cia Wĩruti]

[Mbica karatathi-inĩ ka 25]

Hihi wee nĩ ũcaragia mĩeke ya kũhunjĩria arũme ũhoro ũrĩa mwega?

[Mbica karatathi-inĩ ka 26]

Ũngĩhaarĩria mũrutwo waku wa Bibilia atĩa nĩguo atoorie magerio?