Gwĩthondekera Matemo

ANDŨ aingĩ maheo mĩario, merutanagĩria kũmĩandĩka kuuma o kĩambĩrĩria kĩayo nginya gũtiriha. Makiuga marĩkie kũmĩhaarĩria, makoragwo mamĩandĩkĩte maita maingĩ. Njĩra ĩyo no ĩhũthĩre mathaa maingĩ.

Hihi ũguo nĩguo ũhaaragĩria mĩario yaku? Hihi no wende kũmenya njĩra hũthũ? Ũngĩĩruta gwĩthondekera matemo, ndũgacoka kũbatara rĩngĩ kwandĩka maũndũ mothe. Ũndũ ũcio ũrĩtũmaga ũkorũo na mahinda maingaingĩ ma kwĩmenyeria kũruta mĩario ĩyo. Ũrĩkoragwo ũrĩ ũndũ mũhũthũ kũheana mĩario yaku, na makĩria ma ũguo athikĩrĩria nĩ marĩgucagĩrĩrio nĩyo na makarurumũrũo.

Mĩario ya andũ othe ĩrĩa ĩheanagwo kĩũngano-inĩ, aria makoragwo mahetwo matemo mayo. Ĩndĩ, ũguo tiguo kũrĩ harĩ mĩario ĩngĩ mĩingĩ. Wahota kũheo o kĩongo kana ũhoro wa mũthingi. Kana ũkorũo wĩrĩtwo warĩrĩrie ũhoro mũna mũcabe. Rĩmwe na rĩmwe no ũkorũo ũheetwo o ũtongoria mũnyinyi. Harĩ mĩario ta ĩyo, ũkũbatara gwĩthondekera matemo maku wee mwene.

Kĩonereria kĩrĩa kĩrĩ karatathi-inĩ ka 41 nĩ gĩgũgũteithia ũgĩe na rĩciria rĩa ũrĩa ũngĩbanga matemo makuhĩ. Nĩ ũkuona atĩ ũndũ o wothe ũrĩa wa bata makĩria wambĩrĩirie rũere-inĩ mwena wa ũmotho na wandĩkĩtwo na ndemwa nene. Rungu rwa ũndũ o wothe ũrĩa wa bata makĩria harĩ na ndeto ĩrĩa ĩũnyitĩte mbaru. Ũhoro ũngĩ ũrĩa ũrĩhũthĩrũo kwarĩrĩria ndeto icio nĩ mwandĩke rungu rwacio na nĩ mũtonyatonyie na thĩinĩ kuuma rũere-inĩ rwa mwena wa ũmotho. Thuthuria wega matemo macio. Nĩ ũkuona atĩ maũndũ merĩ marĩa ma bata makĩria nĩ makonainie ĩmwe kwa ĩmwe na ũhoro wa mũthingi. Ningĩ ũhoro wa kũnyita mbaru maũndũ marĩa ma bata makĩria o naguo no wa bata. Ũrongoreirio kũnyita mbaru ũndũ ũrĩa wa bata makĩria ũrĩa ũrĩ rungu rwaguo.

Matemo marĩa ũgwĩthondekera, no mage kũhaanana biũ na kĩonereria kĩu. No ũngĩtaũkĩrũo nĩ njĩra icio, nĩ irĩgũteithagia kũbanga ũhoro waku na kũhaarĩria mĩario mĩega ũkĩhũthĩra mahinda marĩa magĩrĩire. Wagĩrĩirũo kwambĩrĩria atĩa?

Thathaũrania, Thuurania, na Ũbange

Nĩ ũkũbatara ũhoro wa mũthingi. Ũhoro wa mũthingi ti ũhoro mwariĩ ũrĩa ũngĩrũgamĩrĩrũo nĩ kiugo kĩmwe. Nĩ ũndũ ũrĩa ũgwĩkĩrĩra ũritũ, na nĩ wonanagia muoroto wa ũhoro ũrĩa ũbangĩte kwarĩrĩria. Angĩkorũo nĩ ũheetwo ũhoro wa mũthingi, thathaũrania wega ciugo ciothe cia bata. Angĩkorũo ũkwarĩrĩria ũhoro wa mũthingi ũkĩhũthĩra ndeto ĩcabĩtwo, thoma ndeto ĩyo ũrĩ na ũhoro ũcio wa mũthingi meciria-inĩ. Angĩkorũo no kĩongo ũheetwo, nĩwe ũgwĩthuurĩra ũhoro wa mũthingi. Ĩndĩ, ũtaneka ũguo, no ũkorũo ũrĩ ũndũ mwega gwĩka ũthuthuria. Ũngĩandandũra muonere waku, kaingĩ nĩ ũrĩonaga maũndũ merũ.

Rĩrĩa ũreka ũguo, thiĩ na mbere kwĩyũria ũũ: ‘Ũhoro ũyũ nĩ wa bata harĩ athikĩrĩria akwa nĩkĩ? Muoroto wakwa nĩ ũrĩkũ?’ Muoroto ndwagĩrĩirũo gũkorũo arĩ o kũhĩtũkĩra ũhoro kana kũheana mĩario mĩgemu, ĩndĩ nĩ kũguna athikĩrĩria aku. Warĩkia kũmenya muoroto waku, wandĩke. Ikara ũkĩĩririkanagia muoroto ũcio o ũrĩa ũrahaarĩria mĩario.

Thutha wa kũmenya muoroto waku na gũthuura ũhoro wa mũthingi ũringaine naguo (kana wathathaũrania ũrĩa ũhoro wa mũthingi ũrĩa ũheetwo ũkonainie na muoroto ũcio), no wĩke ũthuthuria mwega makĩria. Caria ũhoro ũrĩa kũna ũkũguna athikĩrĩria aku na ũmateithie. Ndũgathuthurie maũndũ maingĩ gũkĩra gĩthimi. Maita maingĩ ũgũkora ũrĩ na ũhoro makĩria ma ũrĩa ũngĩhũthĩra, kwoguo nĩ ũkũbatara gũthuurania.

Menya maũndũ marĩa ma bata makĩria ũkũbatara kwarĩrĩria nĩguo ũthathaũre ũhoro wa mũthingi na ũhingie muoroto waku. Macio nĩmo megũtuĩka matemo ma mĩario yaku. Wagĩrĩirũo gũkorũo na maũndũ maigana ma bata makĩria? Merĩ no makorũo marĩ maiganu mĩario-inĩ mĩkuhĩ, na kaingĩ matano no maigane o na mĩario-inĩ ya ithaa igima. O ũrĩa maũndũ marĩa ma bata makĩria marĩ manyinyi, noguo harĩ na ũhotekeku makĩria harĩ athikĩrĩria kũmaririkana.

Warĩkia kũmenya ũhoro wa mũthingi na maũndũ marĩa ma bata makĩria, banga ũhoro ũrĩa wathuthuria. Wĩcirie nĩ ũrĩkũ ũkonainie ĩmwe kwa ĩmwe na maũndũ marĩa ma bata makĩria. Thuura ũhoro ũrĩa ũkuongerera mĩario yaku cama. Ũgĩthuura maandĩko ma kũnyita mbaru maũndũ marĩa ma bata makĩria, rora maũndũ marĩa mangĩgũteithia gũthathaũra mĩhari ĩyo na njĩra njega. Banga ũhoro o wothe rungu rwa ũndũ ũrĩa wa bata makĩria wĩtainwo naguo. Angĩkorũo ũhoro mũna ndũraingĩrana na ũndũ o na ũmwe wa marĩa ma bata makĩria, tigana naguo—o na ũngĩkorũo ũrĩ wa kũgucĩrĩria atĩa—kana ũũige bairo-inĩ ũkaaũhũthĩra hĩndĩ ĩngĩ. Hũthĩra o ũhoro ũrĩa mwega biũ. Ũngĩgeria kũbanga maũndũ maingĩ mũno, ũkaabatara kwaria narua na ndũkahota kũhinyia mĩario yaku. Nĩ kaba kwarĩrĩria maũndũ manyinyi marĩ na bata harĩ athikĩrĩria na ũmarĩrĩrie wega. Ndũgakĩrie mahinda.

Gũkinyĩria hau banga ũhoro waku na mũtaratara mwega, angĩkorũo ndwĩkĩte ũguo. Luka mwandĩki wa Injiri nĩ eekire ũguo. Thutha wa gũcokanĩrĩria ndeto nyingĩ ikonainie na ũhoro ũrĩa aathuthuragia, agĩcibanga ũrĩa ‘ciathingataine.’ (Luk. 1:3) No ũbange ũhoro na mũtaratara kũringana na ũrĩa wekĩkaga kana kũringana na ithoma, hihi ũkĩhũthĩra kĩhumo kĩa ũndũ na moimĩrĩro maguo kana thĩna na kĩhonia, kũringana na kĩrĩa ũkuona kĩrĩ kĩagĩrĩru makĩria harĩ kũhingia muoroto waku. Ndwagĩrĩirũo gũcenjia hinahi kuuma ũndũ-inĩ ũmwe nginya ũrĩa ũngĩ. Wagĩrĩirũo gũteithia athikĩrĩria aku na njĩra hũthũ kuuma ũndũ-inĩ ũmwe nginya ũrĩa ũngĩ, matekũhĩngĩcĩka. Ũira wa ũhoro ũrĩa ũkũheana wagĩrĩirũo gũteithia athikĩrĩria makinyĩrĩre matua marĩa magĩrĩire. Ũkĩbanga maũndũ mĩario-inĩ yaku, wĩcirie ũrĩa athikĩrĩria aku mekuona ũhoro ũcio. Hihi nĩ ũgũkorũo ũrĩ ũndũ mũhũthũ athikĩrĩria aku gũtwarana nawe? Hihi nĩ megũtindĩkwo gwĩka ũrĩa mekũigua, kũringana na muoroto ũrĩa ũrĩ naguo meciria-inĩ?

Ũcoke ũhaarĩrie mwambĩrĩrio ũngĩarahũra athikĩrĩria magucĩrĩrio nĩ mĩario yaku na ũronania atĩ kĩrĩa ũkwarĩrĩria nĩ kĩa bata harĩ o kũna. No ũteithĩke ũngĩandĩka mĩhari mĩnyinyi ya mbere. Macũngĩrĩro-inĩ, banga njĩra njega ya gũtiriha ĩraringana na muoroto waku.

Ũngĩthondeka matemo maku o tene, nĩ ũgũkorũo na mahinda ma kũmagĩria mbere ya kũheana mĩario ĩyo. No wone bata wa kũnyita mbaru maũndũ mamwe na njĩra ya kũgweta mũigana mũna wa kĩndũ, ngerekano, kana ũndũ wonetwo. Kũhũthĩra ũndũ ũrekĩkire ica ikuhĩ kana ũndũ ũĩkaine kwanyu no gũteithie athikĩrĩria aku mone wega bata wa ũhoro ũcio. Ũgĩcokera mĩario yaku wahota kuona njĩra ingĩ cingĩgũteithia kuonia athikĩrĩria aku ũrĩa marahutio nĩ ũhoro ũcio. Njĩra ĩyo ya gũthathaũrania na kwagĩria nĩ ya bata harĩ gũthondeka ndeto njega ituĩke mĩario ĩkũguna andũ.

Aria amwe no mabatare kwandĩka maũndũ maingĩ gũkĩra arĩa angĩ. No ũngĩbangaga mĩario yaku ĩkoragwo o na maũndũ manyinyi ma bata makĩria, weherie ũhoro ũrĩa kũna ũtaranyita maũndũ macio mbaru, na ũbange ndeto ciaku na mũtaratara mwega, nĩ ũkuona atĩ thutha wa ihinda inyinyi, ndũrĩbataraga kwandĩka maũndũ mothe. Ũndũ ũcio no ũthare mahinda mũno. Mĩario yaku ĩgũthiĩ yagĩrĩte. Nĩ kũrĩonekaga kũna atĩ nĩ ũragunĩka nĩ gĩthomo gĩa Cukuru ya Ũtungata wa Gĩtheokrasi.