Kũhũthĩra Matemo

ANDŨ aingĩ nĩ metigagĩra kũhũthĩra matemo makĩruta mĩario. Monaga arĩ wega makĩria kwandĩka kana kũiga meciria-inĩ maũndũ mothe marĩa mabangĩte kwarĩrĩria.

Ma nĩ atĩ, ndeereti-inĩ cia o mũthenya twaragia tũtegũthoma handũ. O na rĩrĩa tũraria na andũ a famĩlĩ na arata, tũtithomaga handũ. Ningĩ tũtiandĩkaga maũndũ marĩa tũgũthiĩ kwĩra andũ ũtungata-inĩ. Tũtibataraga gũthoma handũ rĩrĩa tũrahoya kuuma ngoro-inĩ, tũrĩ ithuiki kana tũrĩ mbere ya andũ.

Rĩrĩa ũraruta mĩario-rĩ, hihi nĩ harĩ ngũrani ya kũmĩthoma na kũhũthĩra matemo? O na gũtuĩka gũthoma mĩario kiugo gwa kiugo no gũgũteithie kũhũthĩra ciugo iria ciagĩrĩire-rĩ, gwĩka ũguo gũtihutagia ngoro. Gũthoma gũgũtũma ũrute mĩario yaku na njĩra ngũrani na ũrĩa waragia. Angĩkorũo ũrarora mũno maũndũ marĩa wandĩkĩte gũkĩra ũrĩa ũrarora athikĩrĩria aku, aingĩ no mage gũgũthikĩrĩria na kinyi ta ũrĩa mangĩka korũo no mone atĩ nĩ ũramarũmbũiya na ũkamonia ũrĩa mahutĩtio nĩ ũhoro ũrĩa ũraria. Njĩra ĩrĩa njega biũ ya kũruta mĩario ĩkũrurumũra andũ nĩ kũruta ũtekũrora mũno maũndũ mandĩke.

Cukuru ya Ũtungata wa Gĩtheokrasi ĩrongoreirio gũtũteithia ũtũũro-inĩ wa o mũthenya. Rĩrĩa twacemania na arata-rĩ, hihi tũrutaga karatathi tũkamathomera maũndũ nĩguo tũtigĩrĩre atĩ tũrahũthĩra ciugo iria ciagĩrĩire? Tũrĩ ũtungata-inĩ tũtiandĩkaga karatathi ga gũthomera andũ, atĩ nĩguo tũtikariganĩrũo nĩ maũndũ marĩa tũbangĩte kũmeera. Ũkĩruta mĩario ya kĩonereria ĩgiĩ kũhunjia thĩinĩ wa cukuru ĩno, wĩmenyerie biũ kwaria ũrĩa waragia. Wehaarĩria wega, matemo marĩa wandĩkĩte kana marĩa ũigĩte meciria-inĩ, marĩkoragwo marĩ maiganu gũkũririkania maũndũ marĩa ma bata ũrenda kwarĩrĩria. O na kũrĩ ũguo-rĩ, ũngĩgĩa atĩa na ũmĩrĩru ũrĩa ũbataranagia harĩ kũhũthĩra matemo?

Banga Maũndũ Marĩa Ũrenda Kwarĩrĩria. Nĩguo ũhote kũhũthĩra matemo, ũkũbatara kũbanga maũndũ marĩa ũrenda kwarĩrĩria. Ũguo ti kuga atĩ ũthuure mbere ciugo iria ũkaahũthĩra. Nĩ kuga gwĩthugunda mbere ya kwaria.

Kaingĩ, mũndũ wa mũhiũhũko ahota gwĩkora akĩaria maũndũ arĩcoka kwĩrira nĩ makĩ ekwaragia. Nake ũngĩ no arie atarĩ na muoroto, agacangacanga kuuma ũndũ-inĩ ũmwe nginya ũrĩa ũngĩ. Mũndũ no ahiũranie na maũndũ macio wega na njĩra ya kwamba gũtithia nĩguo abange meciria-inĩ matemo ma maũndũ marĩa arenda kwaria. Amba wĩcirie muoroto waku nĩ ũrĩkũ, ũthuure makinya marĩa ũrabatara kuoya nĩguo ũũhingie, ũcoke wambĩrĩrie kwaria.

Hihi ũrethagathaga gũthiĩ kũhunjia? Hamwe na kũbanga mũhuko waku wa gũthiĩ kũhunjia, wĩcirie maũndũ marĩa ũgũthiĩ kwarĩrĩria. Angĩkorũo ũrenda kũhũthĩra ũhoro ũrĩ thĩinĩ wa Ũtungata Witũ wa Ũthamaki, ũthome maita maigana ũna nĩguo maũndũ marĩa ma bata maingĩre biũ meciria-inĩ. Gweta maũndũ macio ũkĩhũthĩra ciugo nyinyi. Mahũthĩre kũringana na maũndũ maku na kũringana na kũrĩa ũrathiĩ kũhunjia. Nĩ ũgũteithĩka mũno ũngĩkorũo na matemo meciria-inĩ. Matemo macio mangĩkorũo na maũndũ marĩkũ? (1) No wambĩrĩrie ndeereti na njĩra ya kũgweta ũndũ ũrathumbũra andũ aingĩ itũũra-inĩ rĩanyu. Ũcoke ũhe mwene nyũmba mweke arute mawoni make. (2) Wĩcirie ũndũ mũna mũngĩarĩrĩria wĩgiĩ ũndũ ũcio, na rĩandĩko rĩmwe kana merĩ rĩrĩa rĩronania ũrĩa Ngai eranĩire gwĩka nĩguo arehe kĩhonia. Ũngĩheo mweke-rĩ, tĩtĩrithia atĩ Jehova akaahingia ũndũ ũcio kũgerera Ũthamaki wake, thirikari yake ya igũrũ. (3) Mwĩkĩre ngoro oe ikinya rĩna igũrũ rĩgiĩ ũhoro ũcio mwarĩrĩria. No ũmũhe kĩndũ gĩa gũthoma na ũmũrie kana no ende kũrutwo Bibilia na mũgĩe na mĩbango mĩega ya gũgaatwarithia ndeereti ĩyo.

Ndeereti-inĩ ta ĩyo, matemo marĩa ũngĩbatara nĩ ma meciria-inĩ. Angĩkorũo ũkũhũthĩra matemo mandĩkĩtwo ũtanahunjĩria mũndũ wa mbere, matemo macio magĩrĩirũo gũkorũo tu na ciugo nyinyi cia kũhũthĩra ũkĩambĩrĩria, rĩandĩko rĩmwe kana merĩ, na kohoro kanini tu ga gũtiriha. Kwĩhaarĩria na kũhũthĩra matemo ta macio nĩ kũrĩtũteithagia kwaga gũcangacanga maũndũ-inĩ maingĩ, na gũgatũteithia kũhe andũ ndũmĩrĩri mekũririkana.

Angĩkorũo nĩ kũrĩ kĩũria kana ũkararia andũ moimĩragia kaingĩ gĩcigo-inĩ kĩanyu, no wone arĩ wega gwĩka ũthuthuria wĩgiĩ ũndũ ũcio. Kĩrĩa ũkũbatara no maũndũ merĩ kana matatũ ma mũthingi hamwe na maandĩko marĩa maramanyita mbaru. No wone matemo marĩa ũrabatara thĩinĩ wa kabuku “Maũndũ ma Kwarĩrĩria Makoniĩ Bibilia” kana ciongo-inĩ nyinyi iria nyandĩke na rangi mũmata ibuku-inĩ rĩa Kutoa Sababu kwa Kutumia Maandiko. No wone ũndũ ũngĩ mwega ũngĩhũthĩra kuuma kĩhumo-inĩ kĩngĩ. Andĩka matemo makuhĩ, ũmaige hamwe na kobĩ ya ũndũ ũcio mũgwete kuuma kĩhumo-inĩ kĩu, na ũige maũndũ macio indo-inĩ ciaku cia kũhunjia. Mwene nyũmba angĩkũũria kĩũria kĩu kana akararie ũndũ mũna, mwĩre no wende kũmũtaarĩria gĩtũmi kĩa ũrĩa wĩtĩkĩtie. (1 Pet. 3:15) Hũthĩra matemo maku marĩ mũthingi wa macokio.

Ningĩ nĩ harĩ bata kwamba kũbanga meciria-inĩ maũndũ marĩa ũkũgweta ũkĩhoithia famĩlĩ yaku, gĩkundi gĩa kũhunjia, kana kĩũngano. Luka 11:2-4 yonanagia atĩ Jesu nĩ aaheire arutwo ake matemo mahũthũ ma mahoya mega. Hĩndĩ ya kwamũrũo kwa hekarũ thĩinĩ wa Jerusalemu, Suleimani nĩ aahoithirie mahoya maraihu. No mũhaka akorũo nĩ aambĩte gwĩciria maũndũ marĩa aagwetire. Aambire akĩaria ũhoro wĩgiĩ Jehova na kĩĩranĩro Gĩake harĩ Daudi; agĩcoka akĩaria ũhoro wa hekarũ; agĩcoka ikinya gwa ikinya akĩaria ũhoro wa maũndũ matiganĩte na ikundi itiganĩte cia andũ. (1 Ath. 8:22-53) No tũgunĩke nĩ ngerekano icio.

Haarĩria Matemo Makuhĩ. Hihi nĩ ũkũhũthĩra matemo ũkĩruta mĩario? Mekũbatara gũkorũo na ũhoro ũigana atĩa?

Ririkana atĩ matemo no ma gũgũteithia ũririkane rĩciria o rĩothe rĩrĩa ũrenda kwarĩrĩria. Wahota kuona arĩ wega kwandĩka kohoro kanini ga kwambĩrĩria. Warĩkia gwĩka ũguo, thingata rĩciria o rĩothe rĩa bata handũ ha ciugo. Angĩkorũo nĩ ũkwandĩka rĩciria o rĩothe, hũthĩra ciugo nyinyi. Maũndũ manyinyi ma bata marĩa ũkwarĩrĩria magĩrĩirũo kwĩyumĩria wega matemo-inĩ maku. Nĩguo meyumĩrie wega no ũmaandĩke na ndemwa nene, ũmakururĩre, kana ũmekĩre rũũri na rangi ngũrani. Rungu rwa ũndũ o wothe wa bata, andĩka tũmaũndũ tũrĩa ũrenda kũhũthĩra ũkĩũthathaũra. Andĩka maandĩko marĩa ũrabanga gũgaathoma. Harĩ bata makĩria kũmathoma ĩmwe kwa ĩmwe thĩinĩ wa Bibilia. Andĩka ngerekano iria ũbangĩte kũhũthĩra. Ningĩ no ũkorũo na ũndũ mwagĩrĩru ũrutĩte kĩhumo-inĩ kĩngĩ. Tigĩrĩra atĩ maũndũ marĩa ũkwandĩka marĩ na ndeto yothe ya bata ĩrĩa ũrenda kwarĩrĩria. Matemo megũkorũo marĩ mahũthũ kũhũthĩra ũngĩmabanga na kĩhaarĩro.

Matemo marĩa andũ amwe mahũthagĩra makoragwo na maũndũ ma mũthingi tu. Matemo no makorũo na ciugo nyinyi tu cia bata, maandĩko marĩa mwaria ekũgweta, na mĩcoro kana mbica iria ikũmũririkania rĩciria rĩna. Mwaria arĩ na matemo macio maandĩke nĩ ekũhota kũheana ũhoro na njĩra ya ndeereti ĩrathingatana wega. Ũcio nĩguo muoroto wa gĩcunjĩ gĩkĩ.

Thĩinĩ wa karatathi ka 39 nginya 42 ibuku-inĩ rĩrĩ nĩ ũgũkora ũhoro ũrĩ na kĩongo “Gwĩthondekera Matemo.” Nĩ ũrĩteithĩkaga mũno wathoma ũhoro ũcio rĩrĩa ũrarutĩra wĩra gĩcunjĩ gĩkĩ, “Kũhũthĩra Matemo.”

Kũhũthĩra Matemo. O na kũrĩ ũguo, muoroto waku to kũhaarĩria mĩario yaku na njĩra ya matemo, ĩndĩ nĩ kũmahũthĩra ũrĩa kwagĩrĩire.

Ikinya rĩa mbere harĩ kũhũthĩra matemo nĩ kwĩhaarĩria ũrĩa ũkaaruta mĩario. Rora kĩongo kĩnene, thoma maũndũ mothe marĩa ma bata makĩria na ũgerie kuona ũrĩa o ũndũ ũkonainie na kĩongo kĩu. Menya nĩ mahinda maigana atĩa ũrabatara harĩ o ũndũ. Rĩu thoma ũndũ wa mbere ũrĩa wa bata makĩria. Rora rĩngĩ itũmi, maandĩko, ngerekano, na cionereria iria ũbangĩte kũhũthĩra gũthathaũra ũndũ ũcio. Cokera ũhoro ũcio maita maigana ũna nginya ũkũingĩre biũ. Ĩka o ũguo harĩ maũndũ macio mangĩ ma bata makĩria. Rora nĩ ndeto ĩrĩkũ ũngĩeheria, kũngĩhoteka, nĩguo ũrĩkie mĩario ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire. Ũcoke ũhĩtũkĩre mĩario ĩyo yothe. Wĩcirie mũno ũhoro wa rĩciria o rĩothe, handũ ha ciugo tu. Ndũkaige ciugo ciothe cia mĩario yaku meciria-inĩ.

Ũkĩruta mĩario ĩyo, wagĩrĩirũo gũikara ũkĩroraga athikĩrĩria aku. Warĩkia gũthoma rĩandĩko, wagĩrĩirũo kũrĩarĩrĩria ũkĩhũthĩra Bibilia ũtekũrora maũndũ-inĩ marĩa wandĩkĩte. O ũndũ ũmwe, angĩkorũo nĩ ũkũhũthĩra ngerekano, mĩtaarĩrie ũrĩa ũngĩtaarĩria arata handũ ha kũmĩthoma matemo-inĩ maku. Ũkĩaria, tiga kũrora maita maingĩ maũndũ marĩa wandĩkĩte. Aria kuuma ngoro-inĩ, na nĩ ũgũkinyĩra ngoro cia athikĩrĩria aku.

Wakũria ũhoti wa kwaragia ũkĩhũthĩra matemo, ũgũkorũo ũkinyũkĩtie ikinya rĩa bata mũno harĩ gũtuĩka mwaria mwega mbere ya andũ.