Eedjo dokafo Onghalamwenyo yopaKriste noilonga yokuudifa
2-8 MARSA
OMAMONA OMEENDJOVO DAKALUNGA | GENESIS 22-23
“Kalunga okwa yeleka Abraham”
(Genesis 22:1, 2) Konima yoinima ei Kalunga okwa yeleka Abraham ndele te mu lombwele: “Abraham!” Ndele ye okwa nyamukula ta ti: “Aame ou!” 2 Opo Ye ta ti: “Kufa Isak, omona woye ewifa, ou u mu hole, ndele inda kedu laMoria. Ndee oko to ke mu yamba exwikiloyambo komhunda oyo Ame handi ke ku ulikila.”
Omolwashike Kalunga a li a lombwela Abraham a yambe po omona waye?
Didilika osho Jehova a li a lombwela Abraham, eshi a ti: “Kufa Isak, omumwoye ewifa, ou u mu hole, ndee . . . mu yamba exwikiloyambo.” (Genesis 22:2) Mbela owa didilika ngoo kutya Jehova okwa ti kufa Isak omumwoye “ou u mu hole”? Jehova okwa li e shii nawa kutya Abraham oku hole omumwaye Isak neenghono noku shii yo kutya Ye oku uditile ngahelipi Omona waYe Jesus. Jehova naye oku hole Jesus neenghono, nomolwaasho a li e mu ifana lwoikando ivali okudja meulu a ti kutya “Omona wange omuholike.” — Markus 1:11; 9:7.
Didilika yo kutya eshi Jehova a li ta pula Abraham a yambe po omona waye okwa li a longifa oshitya shOshiheberi osho tashi ulike kokupula sha nefimaneko. Omuhongwanhu umwe wOmbibeli okwa ti kutya okulongifa kwaKalunga oshitya osho otaku ulike kutya “OMWENE oku udite ko lela ongushu yaasho a li ta pula.” Ngeenge otwa diladila koluhodi linene olo Abraham a li e udite eshi a pulwa a yambe po omona, ohatu ka dula yo okuuda ko ouyahame oo Jehova a li e udite eshi a li ta tale Omona waye omuholike ta hepekwa nokufya. Nopehe na omalimbililo, Jehova okwa li e udite ouyahame munenenene pomhito oyo oo a li ina pita muwo nande onale, noita ka pita vali muwo.
Onghee hano, nonande otashi dulika tu kwatwe konghumwe eshi Jehova a li a pula Abraham a yambe po omona waye, otashi ka kala pandunge okudimbuluka kutya Jehova ka li a efa tatekulululwa oo omudiinini a ninge exwikiloyambo olo. Okwa li a xupifa Isak mefyo nokwa amena Abraham aha kwatwe koluhodi lokufilwa e li omudali. Ndele nande ongaho, Jehova ka li a xupifa “Omona waye mwene, ndele okwe mu yandja omolwetu atushe.” (Ovaroma 8:32) Mbela omolwashike Jehova a li a efa a pite mouyahame wa tya ngaho? Okwe shi ninga opo “tu kale tu nomwenyo.” (1 Johannes 4:9) Olo kali fi tuu euliko linene lohole yaKalunga yoku tu hola! Ndele mbela osho kashi na oku tu linyengifa nafye tu kale tu mu hole?
(Genesis 22:9-12) Eshi va fika ponhele oyo Kalunga e va ulikila, Abraham okwa tunga po oaltari ndele ta tula ko oikuni. Opo nee ye a manga omona waye Isak nokwe mu kaleka koaltari kombada yoikuni. 10 Opo nee Abraham okwa nana eke laye ndele ta kufa omukonda a dipae omona waye. 11 Ndelenee omweengeli wOmwene okwa ingida keulu ndele ta ti: “Abraham! Abraham!” Ndele ye ta nyamukula: “Aame ou!” 12 Ndele ye ta ti: “Eke loye ino li kumifa omumwoye, ino mu ninga sha. Osheshi paife ame ndi shi shii kutya oho tila Kalunga, no ino anyena nge omumwoye ewifa.”
(Genesis 22:15-18) Opo nee omweengeli wOmwene okwa ingida olutivali okudja keulu kuAbraham 16 ndele ta ti: “ ‘Ame ohandi lianene mwaame mwene,’ Omwene ta ti, ‘ove eshi we shi ninga, no ino anyena nge omumwoye ewifa, 17 ohandi ke ku nangeka noupuna unene noludalo loye ohandi li hapupalifa unene ngaashi eenyofi dokeulu nongaashi eheke pomunghulo wefuta. Noludalo loye otali ka nangala moivelo yovanaita nalo. 18 Noiwana aishe kombada yedu otai ka nangekwa noupuna molwoludalo loye, osheshi ove wa uda ondaka yange.’”
Dulika kuKalunga u mone ouwa momaudaneko aye
6 Omolwouwa wovanhu ovalunde, Jehova Kalunga okwa li yo a ana ta longifa omautumbulilo ngaashi: “Oshili ngaashi Ame ndi nomwenyo, Omwene Kalunga ta ti.” (Hes. 17:16) Ombibeli oya ulika kutya Jehova okwa li a ana lwoikando 40 peemhito da yoolokafana. Oshihopaenenwa shi shiivike nawa oshosho eshi Jehova a li a anena Abraham. Momukokomoko womido dihapu, Jehova okwa li a udanekela Abraham lwoikando omaudaneko oo okupitila muo a ulika kutya Oludalo la udanekwa ola li tali ka dja muye [Abraham] nosho yo momona waye Isak. (Gen. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) Opo nee Jehova okwa li a yeleka Abraham neyeleko lidjuu, a li e mu lombwela a yambe po omona waye omuholike. Abraham okwa li a dulika nopehe na okwoongaonga nofimbo a li pokuyamba po omona waye, omweengeli waKalunga okwa li e mu kelela ehe shi ninge. Kalunga okwa li a ana ta ti: “Ame ohandi lianene muame mwene . . . ove eshi we shi ninga noino anyena nge omumwoye ewifa, nokutya Ame ohandi ke ku nangeka noupuna unene noludalo loye ohandi li hapupalifa unene ngaashi eenyofi dokeulu nongaashi eheke pomunghulo wefuta. Noludalo loye tali ka nangala oivelo yovanaita nalo. Noiwana aishe kombada yedu tai ka nangekwa noupuna moludalo loye, osheshi ove wa uda ondaka yange.” — Gen. 22:1-3, 9-12, 15-18.
Konakona moule omamona opamhepo
(Genesis 22:5) Ndele Abraham okwa lombwela ovapiya vaye ta ti: “Fyaaleni apa pamwe nondongi. Ame nomumwange ohatu i kwinya tu ka ilikane ndele hatu alukile kunye.”
w16.02-E 11 okat. 13
Jehova okwe mu ifana ‘kaume kaye’
13 Fimbo Abraham ina dja po povapiya vaye, okwe va lombwela ta ti: “Fyaaleni apa pamwe nondongi. Ame nomumwange ohatu i kwinya tu ka ilikane ndele hatu alukile kunye.” (Gen. 22:5) Mbela Abraham okwa li a hala okutya ngahelipi? Mbela okwa li ta lombwele ovapiya vaye oipupulu eshi a ti kutya ota ka aluka naIsak ofimbo a li e shii kutya ote ke mu yamba po? Hasho. Ombiibeli oye tu kufila ko kanini kombinga yaasho Abraham a li ta diladila. (Lesha Ovaheberi 11:19.) Abraham “okwa li a itavela kutya Kalunga ota dulu okunyumuna omona waye” Isak. Abraham okwa li a itavela menyumuko. Okwa li e shi shii kutya Jehova okwe va kwafela vo naSara va dule okumona okaana nonande ova li va kulupa. (Heb. 11:11, 12, 18) Abraham okwa li e shii kutya Jehova iha nyengwa kusha. Onghee okwa li e na elineekelo kutya kashi na nee mbudi kutya oshike sha li tashi ka ningwa po mefiku olo, omona waye omuholike okwa li te ke mu shunifilwa, opo omaudaneko aeshe aJehova a wanifwe po. Nomolwaasho Abraham ta ifanwa “xe yaaveshe ovo ve na eitavelo.”
(Genesis 22:12) Ndele ye ta ti: “Eke loye ino li kumifa omumwoye, ino mu ninga sha. Osheshi paife ame ndi shi shii kutya oho tila Kalunga, no ino anyena nge omumwoye ewifa.”
it-1-E 853 okat. 5-6
Okushiiva kombinga yonakwiiwa
Jehova oha longifa nawa eshiivo laye li na sha nonakwiiwa. Kakele kokununa oinima, Jehova oha longifa nawa eshiivo laye li na sha nonakwiiwa metwokumwe nomifikamhango daye douyuki nosho yo metwokumwe naasho a holola mEendjovo daye shi na sha naye. Mepingafano nehongo lokununa oinima, oishangomwa ihapu oya ulika kutya Kalunga oha konakona onghalo pefimbo opo nokuninga omatokolo e likolelela komakonakono oo.
Nomolwaasho muGenesis 11:5-8 tamu popiwa kutya Kalunga okwa li ta yandje elitulemo kedu eshi a li ta konakona onghalo oyo ya li muBabel pefimbo opo, nokutala kutya eenghatu dilipi di na okukatukwa opo a xulife po oilonga ihe li pauyuki oyo ovanhu va li tava longo. Konima eshi oukolokoshi wa hovela muSodom naGomorra, Jehova okwa li a lombwela Abraham kombinga yetokolo laye lokukonakona onghalo (okupitila movaengeli vaye), a ti: ‘Onda hala okutala ngeenge ova ninga tuu shili ngaashi onghuwo yavo ya fika kwaame, ile hasho. Onda hala oku shi shiiva.’ (Gen 18:20-22; 19:1) Kalunga okwa popya kutya okwa ‘hoolola Abraham,’ nokonima eshi Abraham a li ta kendabala okuyamba po Isak, Jehova okwa ti: “Osheshi paife ame ndi shi shii kutya oho tila Kalunga, no ino anyena nge omumwoye ewifa.” — Gen 18:19; 22:11, 12; yelekanifa Neh 9:7, 8; Gal 4:9.
Elesho lOmbiibeli
(Genesis 22:1-18) Konima yoinima ei Kalunga okwa yeleka Abraham ndele te mu lombwele: “Abraham!” Ndele ye okwa nyamukula ta ti: “Aame ou!” 2 Opo Ye ta ti: “Kufa Isak, omona woye ewifa, ou u mu hole, ndele inda kedu laMoria. Ndee oko to ke mu yamba exwikiloyambo komhunda oyo Ame handi ke ku ulikila.” 3 Opo nee Abraham a meneka ongula inene ndele ta mange ondongi yaye, ndele ta kufa pamwe naye ovapiya vavali nomona waye Isak. Ndele ye okwa panda oikuni yexwikiloyambo nokwa fikama ndele ta i konhele oyo a ulikilwa kuKalunga. 4 Mefiku etitatu Abraham okwa yelula omesho aye ndele ta mono onhele i li kokule. 5 Ndele Abraham okwa lombwela ovapiya vaye ta ti: “Fyaaleni apa pamwe nondongi. Ame nomumwange ohatu i kwinya tu ka ilikane ndele hatu alukile kunye.” 6 Ndele Abraham okwa kufa oikuni yexwikiloyambo ndele te i twike komona waye Isak, ndele ta kufa omundilo nomukonda meke laye. Osho ngaha vo vavali va enda pamwe. 7 Opo nee Isak okwa popya naxe Abraham ndele ta ti: “Tate!” Ndele ye ta nyamukula: “Aame ou, mumwange!” Ndele ye ta ti: “Omundilo oyou noikuni oyei, ndele odi yexwikiloyambo oi li peni?” 8 Ndele Abraham okwa nyamukula ta ti: “Kalunga ote ke limonena odi yexwikiloyambo, mumwange.” Osho ngaha vo vavali va enda pamwe. 9 Eshi va fika ponhele oyo Kalunga e va ulikila, Abraham okwa tunga po oaltari ndele ta tula ko oikuni. Opo nee ye a manga omona waye Isak nokwe mu kaleka koaltari kombada yoikuni. 10 Opo nee Abraham okwa nana eke laye ndele ta kufa omukonda a dipae omona waye. 11 Ndelenee omweengeli wOmwene okwa ingida keulu ndele ta ti: “Abraham! Abraham!” Ndele ye ta nyamukula: “Aame ou!” 12 Ndele ye ta ti: “Eke loye ino li kumifa omumwoye, ino mu ninga sha. Osheshi paife ame ndi shi shii kutya oho tila Kalunga, no ino anyena nge omumwoye ewifa.” 13 Ndele Abraham eshi a yelula omesho okwa mona, ndele tala, konima yaye odi yondume ya dingila eembinga dayo moshixwa. Ndele Abraham okwa ya ndele ta kufa odi yondume ndele te i yambe exwikiloyambo ponhele yomona waye. 14 Ndele Abraham okwa luka onhele oyo: “Omwene te limonene!” Fiyo onena ponhele opo ohapa tiwa: “Komhunda oko Omwene te liholola.” 15 Opo nee omweengeli wOmwene okwa ingida olutivali okudja keulu kuAbraham 16 ndele ta ti: “ ‘Ame ohandi lianene mwaame mwene,’ Omwene ta ti, ‘ove eshi we shi ninga, no ino anyena nge omumwoye ewifa, 17 ohandi ke ku nangeka noupuna unene noludalo loye ohandi li hapupalifa unene ngaashi eenyofi dokeulu nongaashi eheke pomunghulo wefuta. Noludalo loye otali ka nangala moivelo yovanaita nalo. 18 Noiwana aishe kombada yedu otai ka nangekwa noupuna molwoludalo loye, osheshi ove wa uda ondaka yange.’”
9-15 MARSA
OMAMONA OMEENDJOVO DAKALUNGA | GENESIS 24
“Omukulukadi waIsak”
(Genesis 24:2-4) Opo nee Abraham okwa lombwela omupiya elenga lakula lomeumbo laye, ou a pashukila oinima yaye aishe, ndele ta ti: “Eke loye li shitika koshi yetundji lange; 3 onda hala u anene nge kOmwene Kalunga keulu nedu nokutya, ove uha kongele omumwange omwalikadi movana oukadona vOvakaanan ovo ndi li mokati kavo. 4 Ndelenee inda koshilongo shetu nokepata letu u ka kongele omumwange Isak omwalikadi.”
‘Heeno, onda hala okuya’
Abraham okwa li a pula Elieser a ane kutya ita ka kongela nande omona waye, Isak, omwalikadi movakainhu vomuKanaan. Omolwashike mbela? Omolwaashi Ovakanaan kava li hava fimaneke nokulongela Jehova Kalunga. Abraham okwa li e shii kutya Jehova oku li popepi noku va handukila omolwoilonga yavo youkolokoshi. Ka li a hala omonamati, Isak, a kale nekwatafano novanhu ovo ve na eenghedi inadi koshoka. Okwa li yo e shii kutya omona ota dana onghandangala ya fimana mokuwanifwa kwomaudaneko aKalunga. — Genesis 15:16; 17:19; 24:2-4.
(Genesis 24:11-15) Neengamelo okwe di twifa eengolo pondje yoshilando pomufima umwe, etango longuloshi, mefimbo tuu olo ovalikadi tave uya okuteka omeva, 12 ndele ye ta ti: “Omwene Kalunga kaAbraham omwene wange, monife nge elao nena ndele fila onghenda omwene wange Abraham. 13 Ame ohandi kala ofika apa pomufima fimbo ovana oukadona voonakukala moshilando tave uya okuteka omeva. 14 Nashi ningwe hano: Okakadona aka handi ka lombwela hai ti: ‘Ehenifa oshiyuma shoye, ndi nwe mo,’ ngeenge ka nyamukula taka ti: ‘Nwa, ame ohandi ka nwefa yo eengamelo doye,’ nena okakadona oko, oko wa nunina omupiya woye Isak, nosho ngaha ame hai ka shiiva, nokutya Ove owa fila onghenda omwene wange.” 15 Ye fimbo ina mana okupopya, Rebeka okwe uya po. Ye omona okakadona kaBetuel, omona waMilka, omwalikadi waNahor ondenge yaAbraham. Ye oku na oshiyuma kepepe laye.
‘Heeno, onda hala okuya’
Elieser okwe va lombwela kutya eshi a fika pomufima oo u li popepi naHaran okwa ilikana kuJehova Kalunga. Okwa li a pula Jehova a hoolole okakadona oko taka ka hombolwa kuIsak. Osho okwa li e shi ninga ngahelipi? Elieser okwa li a pula Kalunga e mu shilipaleke kutya okakadona oko a hala ka hombolwe kuIsak otake ke uya komufima. Ngeenge Elieser a pula okakadona oko ke mu pe omeva a nwe, oke na yo okuliyamba ka nwefe eengamelo daye. (Genesis 24:12-14) Ndele mbela olyelye a li a ninga naanaa ngaashi osho sha popiwa? Rebekka oye a li e shi ninga. Mbela ngeno okwa udile ehokololo laElieser li na sha novapambele vaye, ngeno okwa ka kala e udite ngahelipi?
(Genesis 24:58) Ndele vo ova ifana Rebeka ndele tave mu pula: “Owa hala okuya pamwe nomulumenhu ou?” Ndele ye okwa nyamukula: “Heeno.”
(Genesis 24:67) Ndele Isak okwe mu twala monduda yaina Sara, ndele okwa tambula Rebeka, ndele okwa ninga omwalikadi waye. Ndele ye okwa li e mu hole. Osho ngaha Isak a hekelekwa kefyo laina.
wp16.3 14 okat. 6-7
‘Heeno, onda hala okuya’
Fimbo Elieser ina ya kuHaran, okwa li a pula Abraham a ti: ‘Omwalikadi ngeenge ina hala okuuya pamwe naame?’ Abraham okwa nyamukula a ti: “Opo nee wa manguluka keano we li anena nge.” (Genesis 24:39, 41) Omonakadona waBetuel okwa li a dimina nehalo liwa. Elieser okwa li a hafa neenghono eshi a li a pondola, nongula yefiku la shikula ko, okwa li a pula va shune diva kuKanaan vo naRebekka. Ovaneumbo vaBetuel ova li va hala a kale po nande oule womafiku omulongo. Xuuninwa ova ka fika pexulifodiladilo e li kutya: “Natu ifaneni okakadona, ko vene ka pulwe.” — Genesis 24:57.
Rebekka okwa li e na okuninga etokolo la kwata moiti. Okwa li ta ka nyamukula ngahelipi? Mbela okwa li ta ka twa kumwe netaleko laxe nomumwaina ovo va li ve mu etela onghenda eshi ta i koima oko ehe shii nale? Ile okwa li e shi tala ko shi li oufembanghenda okukufa ombinga moiningwanima oyo tai wilikwa kuJehova? Enyamukulo laye ola ulika kutya okwa li e uditile ngahelipi elunduluko olo tali ka ningwa po monghalamwenyo yaye. Okwa ti: ‘Heeno onda hala okuya.’ — Genesis 24:58.
Konakona moule omamona opamhepo
(Genesis 24:19, 20) Eshi ke mu pa okunwa oka tya: “Ame ohandi ka xwiila yo neengamelo doye, di nwe di kumwe.” 20 Opo nee oshiyuma oke shi tila diva metemba ndele ka tondoka, ka shuna vali momufima ka ka teke, ndele ka xwiila eengamelo daye adishe.
‘Heeno, onda hala okuya’
Efiku limwe eshi a li ta di pomufima a humbata oshiyuma, efimbo lokomatango, okwa li a shakeneka omushamane womukulunhu. Omulumenhu oo okwa li a ehela Rebekka monghedi yefimaneko a ti: “Pe nge ndi nwe mo moshiyuma shoye omeva manini.” Rebekka okwa li e wete kutya omulumenhu oo okwa dja kokule. Onghee okwa kufa ko diva oshiyuma shaye komapepe, ndele te mu pe a nwe. Nonande okwa li a pula omeva manini, okwa li a nwa omeva mahapu shaashi okwa li a fya lela enota. Okwa li a didilika kutya omulumenhu oo oku na eengamelo omulongo, ashike metemba kamwa li omeva ngeno di nwe. Rebekka okwa li a kendabala ngaashi ta dulu opo a kwafele omulumenhu oo a li te mu tale nohokwe. Okwa lombwela omulumenhu oo a ti: ‘Ame ohandi ka xwiila yo eengamelo doye, opo di nwe di kumwe.’ — Genesis 24:17-19.
Rebekka okwa li a tokola okuxwiila eengamelo odo omulongo fiyo da kumwa. Ongamelo ngeenge ya fya lela enota, otashi dulika i nwe eelitela domeva di dulife po 95. Ngeenge ngeno eengamelo odo omulongo osho da li da fya enota ngaho, ngeno oshe mu pula efimbo lihapu oku di xwiila. Ashike ehokololo ola fa tali ulike kutya kada li naanaa da fya enota. Ndele mbela Rebekka okwa li e shii kutya otashi ke mu pula efimbo li fike peni oku di xwiila? Ahowe. Ashike okwa li a halelela okulonga noudiinini opo a kwafele omulumenhu oo. Omulumenhu oo okwa li a dimina Rebekka e mu kwafele. Okwa kala ta tale Rebekka nohokwe eshi ta ka tala omeva lwoikando momufima ye ta tile metemba. — Genesis 24:20, 21.
wp16.3 13, eshangelo lopedu.
‘Heeno, onda hala okuya’
Efimbo olo okwa li taku wiwile. Ehokololo otali ulike kutya Rebekka komufima ina kala ko efimbo lile unene. Natango itali ulike kutya okwa hanga nale oukwaneumbo wa ka nangala ile kutya opa li umwe a ka tala kutya omolwashike a kala ko unene.
(Genesis 24:65) ndele ta ti komupiya: “Omulumenhu olyelye ou te tu shakeneke mealala?” Nomupiya okwa nyamukula ta ti: Oye mwene wange. Opo nee Rebeka okwa kufa oshikaiwa ndele okwe liuvika.
‘Heeno, onda hala okuya’
Xuuninwa, efiku olo la popiwa kehovelo loshitukulwa eshi osho la ka fika. Efimbo lokomatango eshi olweendo olo tali taulula muNegeb, Rebekka okwa li a mona omulumenhu ta ende momapya. Omulumenhu oo okwa li ta monika a fa ta dilonga moule. Opo nee Rebekka “okwa londoloka kongamelo,” tashi dulika nokuli fimbo inai nangala, nokwa pula a ti: “Omulumenhu olyelye ou te tu shakeneke [mepya]?” Eshi a uda kutya oIsak, okwa kufa oshikaiwa ndele te liuvike koshipala. (Genesis 24:62-65) Omolwashike a li e liuvika? Osho osha li tashi ulike kutya okwa fimaneka omushamane waye womonakwiiwa. Vamwe kunena otashi dulika va kale ve shi tala ko kutya onghedi yonale. Rebekka okwa tulila po ovanhu aveshe oshihopaenenwa shoukwatya welininipiko.
Elesho lOmbiibeli
(Genesis 24:1-21) Ndele pefimbo olo Abraham okwa kulupa, nomafiku aye a ninga mahapu, nOmwene okwe mu nangeka noupuna mwaaishe. 2 Opo nee Abraham okwa lombwela omupiya elenga lakula lomeumbo laye, ou a pashukila oinima yaye aishe, ndele ta ti: “Eke loye li shitika koshi yetundji lange; 3 onda hala u anene nge kOmwene Kalunga keulu nedu nokutya, ove uha kongele omumwange omwalikadi movana oukadona vOvakaanan ovo ndi li mokati kavo. 4 Ndelenee inda koshilongo shetu nokepata letu u ka kongele omumwange Isak omwalikadi.” 5 Opo nee omupiya okwe mu pula ta ti: “Omwalikadi ngeenge ina hala okuuya naame moshilongo eshi, ondi na okushunifa mbela omumwoye koshilongo shinya wa dja?” 6 Ndele Abraham okwe mu nyamukula ta ti: “Likelela shili opo uha shunife vali omumwange kwinya. 7 Omwene Kalunga keulu, ou a kufa nge meumbo latate nomoshilongo omo nda dalelwa naau a popya naame nokwa anena nge neendjovo edi: ‘Oludalo loye ohandi ke li pa edu eli,’ ote ke ku tetekelifa omweengeli waye ndele ove ou na okweetela ko omumwange omwalikadi. 8 Ndelenee omwalikadi ngeenge ina hala okuuya, nena owa mangululwa kokwaana kwoye kwaame. Ove ino shunifa ashike omumwange kwinya.” 9 Opo nee omupiya okwa shitika eke laye koshi yetundji laAbraham, omwene waye, ndele okwe mu anena moshinima eshi. 10 Ndele omupiya okwa kufa eengamelo omulongo domeengamelo domwene waye ndee okwa ya e na oinima i lili noi lili iwa i na ondilo yomoinima yomwene waye. Ye okwa fikama ndele okwa ya kuMesopotamia, koshilando shaNahor. 11 Neengamelo okwe di twifa eengolo pondje yoshilando pomufima umwe, etango longuloshi, mefimbo tuu olo ovalikadi tave uya okuteka omeva, 12 ndele ye ta ti: “Omwene Kalunga kaAbraham omwene wange, monife nge elao nena ndele fila onghenda omwene wange Abraham. 13 Ame ohandi kala ofika apa pomufima fimbo ovana oukadona voonakukala moshilando tave uya okuteka omeva. 14 Nashi ningwe hano: Okakadona aka handi ka lombwela hai ti: ‘Ehenifa oshiyuma shoye, ndi nwe mo,’ ngeenge ka nyamukula taka ti: ‘Nwa, ame ohandi ka nwefa yo eengamelo doye,’ nena okakadona oko, oko wa nunina omupiya woye Isak, nosho ngaha ame hai ka shiiva, nokutya Ove owa fila onghenda omwene wange.” 15 Ye fimbo ina mana okupopya, Rebeka okwe uya po. Ye omona okakadona kaBetuel, omona waMilka, omwalikadi waNahor ondenge yaAbraham. Ye oku na oshiyuma kepepe laye. 16 Ndele okakadona aka oka li kawa, inaka kumwa komulumenhu nandenande. Ndele ko oka kulukila momufima ndele taka teke oshitoo shako ndele oka aluka mo. 17 Opo nee omupiya okwa endelela ndele ta ti: “Pe nge ndi nwe mo moshiyuma shoye omeva manini.” 18 Ndele ko oka nyamukula taka ti: “Nwa mo, omwene wange.” Opo nee oshiyuma oke shi kululila diva momake aye ndee oke mu pa a nwe. 19 Eshi ke mu pa okunwa oka tya: “Ame ohandi ka xwiila yo neengamelo doye, di nwe di kumwe.” 20 Opo nee oshiyuma oke shi tila diva metemba ndele ka tondoka, ka shuna vali momufima ka ka teke, ndele ka xwiila eengamelo daye adishe. 21 Omulumenhu okwe ka tala, a kumwa a mwenenena nokwa hala a shiive ngeenge Omwene okwe mu monifa tuu ondjila i na elao.
16-22 MARSA
OMAMONA OMEENDJOVO DAKALUNGA | GENESIS 25-26
“Esau okwa landifa po oushiveli waye”
(Genesis 25:27, 28) Novana ovamati ova kula. Esau okwa ninga omukongo omukongolela, omulumenhu a hokwa ofuka. Ndelenee Jakob okwa li omulumenhu e hole ombili, a hokwa okukala peumbo. 28 Ndele Isak okwa li e hole Esau, osheshi ye okwa li e na ounyenye wombelela yoifitukuti. Ndelenee Rebeka okwa li e hole Jakob.
it-1-E 1242
Jakob
Mepingafano namumwaina Esau oo a li e holike kuxe nokwa li omukongo oo ha longo noudiinini, Jakob okwa popiwa e li “omulumenhu e hole ombili [ile tu tye ehe noshipo, mOshiheberi, tam] a hokwa okukala peumbo.” Okwa li omufita e limwenena noku hole okufila oshisho oinamwenyo yopeumbo, nokwa li e holike kuina neenghono. (Gen 25:27, 28) Oshitya osho shOshiheberi tam osha longifwa vali pamwe pe lili okuulika kwaavo va hokiwa kuKalunga. Pashihopaenenwa, “ovadipai tava tondo ovahenashipo,” ndelenee Jehova okwa shilipaleka kutya “efimbo lokomesho tali ka kala lomulumenhu omunambili,” ile tu tye ehe noshipo. (Omayel 29:10; Eps 37:37) Omudiinini Job okwa li “omulumenhu ehe noshipo [mOshiheberi, tam] nomuyuki.” — Job 1:1, 8; 2:3.
(Genesis 25:29, 30) Ndele efiku limwe Jakob okwa paka po eendja, naEsau eshi a aluka kofuka, okwa li a fya ondjala. 30 Opo nee Esau okwa lombwela Jakob ta ti: “Pe nge ndi lye paife oinima oyo itilyana, osheshi ame nda fya ondjala.” (Onghee hano ve mu luka Edom.)
(Genesis 25:31-34) Ndele Jakob okwa nyamukula: “Tu kumaane paife oushiveli woye.” 32 Ndele Esau okwa nyamukula: “Akutu, ondi na okufya; oushiveli wange otau kwafa shike opo.” 33 Opo nee Jakob ta nyamukula: “Anene nge paife.” Ndele ye okwe mu anena nokwa landifa po oushiveli waye kuJakob. 34 Ndele Jakob okwa pa Esau omungome nomakunde. Ndele ye okwa lya nokwa nwa, ndele okwa fikama ndee ta di, po. Osho ngaha Esau a dina oushiveli waye.
Omolwashike tu na okuulika olupandu?
11 Shinyikifa oluhodi, vamwe ovo va popiwa mOmbiibeli kava li va ulika olupandu. Pashihopaenenwa, nonande Esau okwa li a tekulwa kovadali ovo ve hole nova fimaneka Jehova, ka li e na olupandu loinima iyapuki. (Lesha Ovaheberi 12:16.) Okuhe na olupandu kwaye okwe ke limonikila ngahelipi? Esau okwa li a landifa po diva oushiveli waye kondenge yaye, Jakob, omolwokayasha komakunde. (Gen. 25:30-34) Lwanima, Esau okwe ke lipa oushima omolwetokolo olo a ninga. Ndele ombedi oyaye mwene, onghee ka li e na etomheno lokungongota eshi iha mono omanangeko noupuna, molwaashi oye a landifa po oushiveli waye.
it-1-E 835
Oshiveli, Osho sha dalwa tete
Pefimbo lonale, oshiveli osha li hashi kala sha fimanekwa moukwaneumbo nosho sha li hashi fyuulula po oukwamutwe. Osha li yo hashi fyuulula oitukulwa ivali yomoinima yaxe. (Deut 21:17) Josef okwa li a kaleka omutumba ovamwaina eshi va li tava li pashikulafano lokudalwa kwavo okudja kuRuben oo woshiveli. (Gen 43:33) Ashike Ombiibeli haalushe hai fimaneke oshiveli moku shi tumbula tete ngeenge tai popi oludalo laumwe. Luhapu ondodo yotete ohai yandjwa kwaao a fimana ile omudiinini ponhele yoshiveli. — Gen 6:10; 1Omaf 1:28; yelekanifa Gen 11:26, 32; 12:4; tala mo-Insight BIRTHRIGHT; INHERITANCE.
Konakona moule omamona opamhepo
(Genesis 25:31-34) Ndele Jakob okwa nyamukula: “Tu kumaane paife oushiveli woye.” 32 Ndele Esau okwa nyamukula: “Akutu, ondi na okufya; oushiveli wange otau kwafa shike opo.” 33 Opo nee Jakob ta nyamukula: “Anene nge paife.” Ndele ye okwe mu anena nokwa landifa po oushiveli waye kuJakob. 34 Ndele Jakob okwa pa Esau omungome nomakunde. Ndele ye okwa lya nokwa nwa, ndele okwa fikama ndee ta di, po. Osho ngaha Esau a dina oushiveli waye.
(Ovaheberi 12:16) Lungameni yo opo mokati keni muha kale omuhaeli ile oo ehe na olupandu loinima iyapuki, ngaashi Esau oo a li a yandja po oushiveli waye, opo a pewe oikulya.
Omapulo a dja kovaleshi
Paife natu ka taleni vali kOvaheberi 12:16, ovo va ti: “Ndelenee opo paha kale nande umwe omuhaeli ile [oo e he na olupandu loinima iyapuki, NW] ngaashi Esau, ou a landifa po oushiveli waye okulya kumwe akuke.” Oshitwa shilipi sha li sha yelifwa?
Omuyapostoli Paulus ka li ta kundafana ooxekulululwa vaMessias. Okwa li ta ladipike Ovakriste va ‘yukife omalila eemhadi davo.’ Kungaho ka va li tave ke ‘likufa mefilonghenda laKalunga,’ osho sha li tashi ka kala shinyikifa oluhodi ngeenge ova i moluhaelo. (Heb. 12:12-16) Ngeenge ova ningi ngaho, otava ka kala va fa Esau oo a li a dopa okukala ‘nolupandu loinima iyapuki,’ nokwa li e “linyateka.”
Pefimbo laEsau, otashi dulika a li ta dulu okukala e na oufembanghenda wokuyandja omaxwikiloyambo. (Gen. 8:20, 21; 12:7, 8; Job 1:4, 5) Ndele molwaashi Esau okwa kala ashike ta diladila keemhumbwe daye dopalutu, okwa li a yandja po omaufembanghenda aeshe oo omolwokayaxa komakunde. Otashi dulika a li a hala okuhenuka okumona oixuna oko kwa xunganekwa kutya otaku ka hanga oludalo laAbraham. (Gen. 15:13) Esau okwa li yo a ulika kutya okwe linyateka noke na olupandu loinima iyapuki, eshi a hombola ovakainhu vavali ovapaani, ovo va li va etela ovadali vaye oudjuu. (Gen. 26:34, 35) Kape na tuu eyooloko pokati kaye naJakob oo a li a shilipaleka kutya ota ka hombola omukainhu oo ha longele Kalunga kashili! — Gen. 28:6, 7; 29:10-12, 18.
(Genesis 26:7) Ndele ovalumenhu vomoshilongo osho eshi ve mu pula omwalikadi waye, ye okwa nyamukula ta ti: “Ye omumwameme.” Osheshi ye okwa li a tila okutya: “Ye omwalikadi wange”, osheshi pamwe ovalumenhu vomoshilongo osho otave mu dipaa molwaRebeka. Osheshi Rebeka okwa li muwa.
it-2-E 245 okat. 6
Oipupulu
Ombiibeli oya tokola filufilu okupopya oipupulu, ashike osho inashi hala okutya omunhu oku na oshinakuwanifwa shokuyandja omauyelele e li mondjila kovanhu ovo inava wana oku a pewa. Jesus Kristus okwa ti: “Osho shiyapuki inamu shi yandja keembwa, noilanda yeni inamu i yandja koingulu, opo ihe i lyate nomakondo ayo, ndele tai mu pilukile po noku mu monifa oshiponga.” (Mat 7:6) Nomolwaasho peemhito dimwe Jesus ka li ha yandje omauyelele e lixwa po ile omanyamukulo kondadalunde komapulo oo tashi dulika e mu tule moshiponga inashi pumbiwa. (Mat 15:1-6; 21:23-27; Joh 7:3-10) Onghee hano, eenghatu daAbraham, Isak, Rahab naElisha dokuyandja ouyelele inau lixwa po kovanhu ovo ihava longele Jehova otu na oku di talela mefano la faafana. — Gen 12:10-19; etuk. 20; 26:1-10; Jos 2:1-6; Jak 2:25; 2Eeh 6:11-23.
Elesho lOmbiibeli
(Genesis 26:1-18) Oshilongo osha hangika kondjala ya shikula ondjala inya yopomafiku aAbraham. Onghee Isak okwa tembuka, a ya kuAbimelek, ohamba yOvafilisti, kuGerar. 2 NOmwene okwe mu lihololela ndele ta ti: “Ino ya kuEgipiti. Kala medu olo Ame handi ke ku ulikila. 3 Kala ngaashi omunailongo moshilongo eshi, ndele ame ohandi ka kala pamwe naave; noludalo loye ohandi ke li pa oilongo ei. Ame ohandi ka wanifa eano nde li anenene xo Abraham. 4 Ndele Ame ohandi ka hapupalifa oludalo loye li fike peenyofi dokeulu, noludalo loye ohandi ke li pa oilongo ei, nomoludalo loye oiwana aishe yokombada yedu otai ka nangekwa noupuna. 5 Osheshi Abraham okwa pwilikina ondaka yange nokwa diinina omalombwelo ange noipango yange neenghedimhango dange neemhango dange.” 6 Osho ngaha Isak a kala muGerar. 7 Ndele ovalumenhu vomoshilongo osho eshi ve mu pula omwalikadi waye, ye okwa nyamukula ta ti: “Ye omumwameme.” Osheshi ye okwa li a tila okutya: “Ye omwalikadi wange”, osheshi pamwe ovalumenhu vomoshilongo osho otave mu dipaa molwaRebeka. Osheshi Rebeka okwa li muwa. 8 Ndele ye eshi a kala ko efimbo lile, Abimelek, ohamba yOvafilisti, okwa talela mekende, ndele ta mono Isak ta danauka naRebeka omwalikadi waye. 9 Ndele Abimelek okwa ifana Isak ndele ta ti: “Tala, ye mboli omwalikadi woye! Omolwashike wa tile: ‘Ye omumwameme?’ Ndele Isak okwe mu nyamukula ta ti: ‘Heeno, ame onda diladila kutya pamwe handi ka dipawa molwaye.’ 10 Ndele Abimelek okwa tya: “Owe tu ninga nee ngahelipi ngaho? Ngeno opa li umwe womovanhu vetu a nangala nomwalikadi woye, ngeno owa eta etimba kombada yetu!” 11 Opo nee Abimelek okwa yandja ondaka kovanhu vaye, ndele ta ti: “Ou ta kumu omwalikadi womulumenhu ou, ota ka fya doshilielela.” 12 Isak okwa kuna moshilongo shinya, ndele mudo olo okwa teya oilya lwefele, osheshi Omwene okwe mu nangeka noupuna. 13 Nomulumenhu ou okwa ehena komesho moupuna nokwa weda ko oupuna koupuna, fiyo a ninga oshipuna shinene. 14 Ye okwa li e na eedi neengobe novapiya vahapu, onghee Ovafilisti ve mu fila efupandubo. 15 Ndele omifima adishe odo da xupilwe kovapiya vaxe, momafiku axe Abraham, Ovafilisti ove di fufila ndele tave di yada edu. 16 Opo nee Abimelek okwa lombwela Isak ta ti: “Dja po pufye, osheshi ove wa punapala, u tu dule.” 17 Opo nee Isak okwa dja po opo nokwa onga onhanda mefilu laGerar nomo a kala. 18 Ndele Isak okwa xupulula omifima odo da xupwa momafiku axe Abraham, naado Ovafilisti va fufila konima yefyo laAbraham, ndele te di luku ngaashi xe e di lukile.
23-29 MARSA
OMAMONA OMEENDJOVO DAKALUNGA | GENESIS 27-28
“Jakob okwa li a pewa omanangeko noupuna oo a li a wana okupewa”
(Genesis 27: 6-10) Opo nee Rebeka okwa popya nomona waye Jakob, ndele ta ti: “Tala, ame nda uda xo a popya nomumwanyoko Esau ndele ta ti: 7 ‘Etele nge oshifitukuti ndele to pakele nge po eendja dinyenye, opo ndi shiive okulya noku ku nangeka noupuna koshipala shOmwene fimbo inandi fya.’ 8 Omumwange, pwilikine nge hano paife, naashi ame handi ku lombwele. 9 Lotokela paife koikombo u ka tale ko oukombwena vavali vawa, opo ame ndi shiive okupakela po xo eendja dinyenye, ngaashi ye e hole. 10 Opo u di twale kuxo, e di lye, ye e ku nangeke noupuna fimbo ina fya.”
w04-E 4/15 11 okat. 4-5
Rebeka — Omukainhu omutilikalunga oo ha katuka eenghatu
Ombiibeli inai popya kutya Isak okwa li e shii kutya Esau ota ka longela Jakob. Navali, Rebeka naJakob ova li ve shii kutya omanangeko noupuna oku na okupewa Jakob. Rebeka okwa li a katuka eenghatu meendelelo eshi a uda kutya Isak okwa pangela omhangela a nangeke noupuna Esau eshi te mu etele ombelela yoshifitukuti. Omaukwatya aRebeka oo a li a shiivikila eshi a li omunyasha okuninga omatokolo nokukala omuladi ka li e a efa po. Okwa li a ‘lombwela’ Jakob e mu etele oukombwena vavali. Opo a telekele omushamane waye eendja odo e hole. Jakob okwa li e na okulifefa Esau opo a nangekwe noupuna. Ashike Jakob ka li e shi dimina. Okwa li ta diladila kutya ngeenge xe okwe shi didilike mo ote ke mu finga. Rebeka okwa li a dika eenyala medu, ndele ta ti: “Efingo laye nali uye kwaame.” Opo nee okwa longekida eendja, ta ningifa Jakob a kale a fa Esau, ndele te mu tumu komushamane waye. — Genesis 27:1-17.
Ombiibeli inai popya kutya omolwashike Rebeka a katuka eenghatu da tya ngaho. Vahapu ova tokola eenghatu daye, ashike Ombiibeli inai shi ninga nosho yo Isak ka li e shi ninga eshi a mona kutya okwa nangeka noupuna Jakob ponhele yaEsau. Ponhele yaasho, Isak okwa li a hapupalifa enangeko noupuna olo. (Genesis 27:29; 28:3, 4) Rebeka okwa li e shii osho Jehova a xunganeka shi na sha novanamati vaye. Onghee okwa li a katuka eenghatu opo a shilipaleke kutya Jakob okwa mona omanangeko noupuna oo a li a wana okupewa. Osho oshi li filufilu metwokumwe nehalo laJehova. — Ovaroma 9:6-13.
(Genesis 27:18, 19) Opo nee ye okwe uya kuxe ndele ta ti: “Tate!” Ndele ye ta nyamukula: “Aame ou! Oove lyelye, mumwange?” 19 Ndele Jakob ta ti: “Aame Esau, oshiveli shoye. Ame nda ninga ngaashi wa lombwela nge. Penduka, u kale omutumba u lye ombelela yoshifitukuti shange opo omwenyo woye u nangeke nge noupuna.”
w07-E 10/1 31 okat. 2-3
Omapulo a dja kovaleshi
Ombiibeli yandja ouyelele aushe kutya omolwashike Rebeka naJakob va katuka eenghatu da tya ngaho, ashike oya ulika kutya onghalo oyo oye uya po ombadilila. Natu didilike kutya Eendjovo daKalunga inadi popila ile di tokola osho Rebeka naJakob va ninga, noitadi popile oipupulu nosho yo oukengeleledi. Ashike Ombiibeli oya yelifa osho sha kwatelwa mo monghalo oyo.
Shotete, ehokololo ola yelifa kutya Jakob oye a li a wana okupewa omanangeko noupuna kuxe, ndele ke fi Esau. Pehovelo, Jakob okwa landa po oushiveli wamumwaina oo a li ehe na olupandu, nokwe u landifa po neendja omolwondjala. Esau okwa li “a dina oushiveli waye.” (Genesis 25:29-34) Eshi Jakob a li a ya kuxe, okwa li a ka konga enangekonoupuna olo a li a wana okupewa.
(Genesis 27:27-29) Ndele ye okwa ehena kuye nokwe mu fipa komilungu. Opo nee ye okwa nyika edimba loikutu yaye ndele okwe mu nangeka noupuna ndele ta ti: “Tala, edimba lomumwange ongaashi edimba lomufitu, ou wa nangekwa noupuna kOmwene. 28 Kalunga ne ku pe omume yeulu nomaadi edu noshishipo shoilya noshomaviinyu. 29 Oiwana nai ku longele, nomaludi nae ku twile eengolo. Ove kala omupangeli wavamwanyoko, novana vanyoko nave linyongamene poshi koshipala shoye. Nava fingwe ava tave ku fingi; ndele nava nangekwe noupuna ava tave ku nangeke noupuna.”
it-1-E 341 okat. 6
Omanangeko noupuna
Pefimbo lonale, ovashamane ova li hava nangeke noupuna ovana vavo vovamati ofimbo inava fya. Oshinima osho osha li sha fimanenena nosha li sha lengwa neenghono. Nomolwaasho Isak a li a nangeka noupuna Jakob, a li ta diladila kutya oshiveli shaye Esau. Isak okwa li a popya kutya okwa hokwa Jakob noku mu halela epunapalo ponhele yaEsau, nopehe na omalimbililo okwa li a indila Jehova a nangeke noupuna Jakob molwaashi ye okwa li a kulupa nokwa twika. (Gen 27:1-4, 23-29; 28:1, 6; Heb 11:20; 12:16, 17) Lwanima Isak okwa li e shi didilika mo nokwa li a weda ko kenangeko noupuna. (Gen 28:1-4) Ofimbo Jakob ina fya, okwa li a nangeka noupuna ovanamati vaJosef vavali, opo nee ta nangeke noupuna ovana vaye. (Gen 48:9, 20; 49:1-28; Heb 11:21) Sha faafana, fimbo Moses ina fya, okwa li a nangeka noupuna oshiwana ashishe shaIsrael. (Deut 33:1) Meenghalo adishe odo, oidjemo otai ulike kutya ova li va popya paxunganeko. Peemhito dimwe, omunhu oo ta nangeke noupuna oha tula eke laye kombada yomutwe waao ta nangekwa noupuna. — Gen 48:13, 14.
Konakona moule omamona opamhepo
(Genesis 27:46–28:2) Rebeka okwa tya vali kuIsak: “Ame nda loloka omwenyo omolwovana oukadona ava vaHet. Jakob ngeenge ota hombola omwalikadi womoukadona Ovaheti vomoshilongo, omolwashike ndi na okukala vali nomwenyo?”
28 Opo nee Isak okwa ifana Jakob ndele te mu nangeke noupuna. Ndele okwe mu lombwela eendjovo edi ta ti: “Ino hombola omwalikadi womovana vaKaanan. 2 Lilongekida, inda kuPaddan-Aram, keumbo laBetuel, xe yanyoko, ndele likongela ko omwalikadi movana oukadona vaLaban, mumwaina wanyoko.
w06-E 4/15 6 okat. 3-4
Eenghedi omo to dulu okukundafana nakaume koye kopahombo
Mbela Isak naRebeka ova li ngoo ve na onghedi iwa yokukundafana? Konima eshi Esau a hombola ovanakadona vavali Ovaheti, osha li sha etifa omaupyakadi a kwata moiti moukwaneumbo. Rebeka okwa kala ta ti “kuIsak”: “Ame nda loloka omwenyo omolwovana oukadona ava vaHet. Jakob ngeenge ota hombola omwalikadi womoukadona Ovaheti vomoshilongo, omolwashike ndi na okukala vali nomwenyo?” (Genesis 26:34; 27:46) Osho otashi ulike kutya Rebeka okwa li ha popi omaliudo aye monghedi ya yela.
Isak okwa li a lombwela Jakob omukwanambwiyu naEsau aha hombole ovanakadona vOvakanaan. (Genesis 28:1, 2) Rebeka okwa li a popya omadiladilo aye. Ovalihomboli ovo ova li hava kundafana nomupondo oinima oyo ya kwata moiti moukwaneumbo wavo, nokungaho ove tu tulila po oshihopaenenwa shiwa kunena. Ongahelipi ngeenge ovalihomboli ihava tu va fife? Oshike tava dulu okuninga po?
(Genesis 28:12, 13) Ndele ye okwa twa ondjodi: vati kombada yedu ku na omhani, oxulo yayo ya twa keulu, novaengeli vaKalunga tava londele ko vo tava londolokele ko. 13 Ndele tala, Omwene okwa kala ofika pombada koxulo yayo ndele ta ti: “Aame Omwene Kalunga kooxo Abraham naKalunga kaIsak. Edu eli wa nangala, Ame ohandi li ku pe, ove mwene noludalo loye.
Omanenedhiladhilo okuza membo lyaGenesis — II
28:12, 13 — Ondjodhi yaJakob yi na ko nasha ‘noshilondelo’ oya li tayi ti shike? “Oshilondelo” shika, shoka tashi vulika sha li sha fa oshinduwa shomamanya tagi itumbu pombanda, otashi ulike kutya pokati kevi negulu opwa li pu na ekwatathano. Okulonda kusho nokukuluka ko kwaayengeli yaKalunga oku ulike kutya ohaya yakula momukalo gwontumba gwa simana pokati kaJehova naantu mboka a hokwa. — Johannes 1:51.
Elesho lOmbiibeli
(Genesis 27:1-23) Isak eshi a kulupa nomesho aye a wiwika, ita shiiva okumona ko, ye okwa ifana oshiveli shaye, Esau, ndele te shi lombwele ta ti: “Mumwange!” Ndele sho oshe mu nyamukula: “Aame ou!” 2 Opo nee ye okwa tya: “Tala, ame nda kulupa, inandi shiiva efiku lefyo lange. 3 Kufa hano paife oiti yoye, onywa yoye nouta woye u ye momufitu u ka kongele nge oshifitukuti, 4 ndele pakele nge po eendja dinyenye, ngaashi ame ndi di hole; ndele to etele nge ndi lye, opo omwenyo wange u shiive oku ku nangeka noupuna fimbo inandi fya.” 5 Ndele Rebeka okwa pwilikina eshi Isak a popya nomona waye Esau. Ndele Esau okwa ya momufitu a ka konge oshifitukuti e shi ete. 6 Opo nee Rebeka okwa popya nomona waye Jakob, ndele ta ti: “Tala, ame nda uda xo a popya nomumwanyoko Esau ndele ta ti: 7 ‘Etele nge oshifitukuti ndele to pakele nge po eendja dinyenye, opo ndi shiive okulya noku ku nangeka noupuna koshipala shOmwene fimbo inandi fya.’ 8 Omumwange, pwilikine nge hano paife, naashi ame handi ku lombwele. 9 Lotokela paife koikombo u ka tale ko oukombwena vavali vawa, opo ame ndi shiive okupakela po xo eendja dinyenye, ngaashi ye e hole. 10 Opo u di twale kuxo, e di lye, ye e ku nangeke noupuna fimbo ina fya.” 11 Opo nee Jakob okwa tya kuina Rebeka: “Tala, mumwameme Esau omulumenhu e na olududi, ndele ame omulumenhu ndi li ngaho. 12 Pamwe tate ota ka pamhadala nge ndele handi ka ninga omukotokeli momesho aye. Ndele ame handi ke lietela efingo ponhele yenangeko noupuna.” 13 Ndelenee ina okwe mu nyamukula ta ti: “Efingo laye nali uye kwaame! Pwilikine nge ashike ndele to i u ke va talele nge.” 14 Opo nee ye okwa ya e ke va tale ndele te va etele ina. Ndele ina okwe va paka po eendja dinyenye ngaashi xe kwa li e di hole. 15 Rebeka okwa kufa yo oikutu iwa yaEsau, oshiveli shaye, ei ya li puye meumbo, ndele te i dike Jakob ondenge yaye, 16 nokwa uvika omake aye nofingo yaye noipa youkombwena, 17 ndele ye okwa yandja meke laJakob, omona waye, eendja dinyenye nomungome oo a ninga. 18 Opo nee ye okwe uya kuxe ndele ta ti: “Tate!” Ndele ye ta nyamukula: “Aame ou! Oove lyelye, mumwange?” 19 Ndele Jakob ta ti: “Aame Esau, oshiveli shoye. Ame nda ninga ngaashi wa lombwela nge. Penduka, u kale omutumba u lye ombelela yoshifitukuti shange opo omwenyo woye u nangeke nge noupuna.” 20 Opo nee Isak okwa tya komona waye: “Ongahelipi we shi mona diva ngaha, mumwange?” Ndele ye a nyamukula: “Osheshi Omwene Kalunga koye e shi pa nge.” 21 Ndele Isak okwa ya kuJakob: “Ehena popepi apa, opo ndi shiive oku ku pamhadala mumwange, ngeenge oove tuu shili omumwange Esau.” 22 Ndele Jakob okwa ehena popepi naxe Isak, ndele ye okwe mu pamhadala ndele ta ti: “Ondaka oyaJakob ndelenee omake aEsau.” 23 Ndelenee ye ine mu dimbulukwa, osheshi omake aye a li e na olududi ngaashi omake amumwaina Esau. Ndele ye okwe mu nangeka noupuna.
30 MARSA–5 APRILI
OMAMONA OMEENDJOVO DAKALUNGA | GENESIS 29-30
“Jakob ta hombola”
(Genesis 29:18-20) Ndele Jakob okwa li e hole Rakel, onghee hano okwa ti: “Ame ohandi ke ku longela omido heyali molwaRakel, onghelo yoye.” 19 Opo nee Laban okwa nyamukula ta ti: “Oku mu ku pa oshi dule handi mu yandje komulumenhu umwe. Kala pwaame.” 20 Osho ngaha Jakob a longa omido heyali opo a pewe Rakel. Ndele do da li momesho aye ngaashi omafiku avali, shaashi ye okwa li e mu hole.
w03-E 10/15 29 okat. 6
Jakob okwa li a lenga oinima yopamhepo
Opo omunhu a ulike kutya okwa valeka okakadona okwa li ha yandje oyoonda koukwaneumbo wokakadona. Lwanima, Omhango yaMoses oya ka popya kutya okakadona oko ka hekelwa momilele oke na okufutwa eesekeli oishiliveli 50. Omuhongwanhu wedina Gordon Wenham okwa li a itavela kutya “ofuto oyo oya li i fike poyoonda,” ashike oya li “inini neenghono.” (Deuteronomion 22:28, 29) Jakob ka li ta dulu okufuta, onghee okwa li a pula a longele Laban oule womido heyali. Wenham okwa twikila ko ta ti: “Molwaashi ovanailonga vakwalukeshe ova li hava futwa etata nosho yo osekeli imwe pefimbo laBabilon shonale (ovanailonga ova li hava mono eesekeli okudja 42 fiyo 84 moule womido heyali di yadi), Jakob okwa li e na ehalo lokuyandja oyoonda ya denga mbada kuLaban opo a pewe Rakel.” Laban okwa li e shi dimina nehalo liwa. — Genesis 29:19.
(Genesis 29:21-26) Opo nee Jakob okwa lombwela Laban ndele ta ti: “Pe nge nee omwalikadi wange, osheshi efimbo loku mu longela ola pwa ko opo ndi shiive okuya naye.” 22 Opo nee Laban okwa ongela ovalumenhu aveshe vomomukunda nokwa longekida oshivilo. 23 Ndelenee onguloshi ye okwa kufa omona okakadona Lea nokwe mu eta kuJakob. Ndele Jakob okwa nangala naye. 24 (Ndele Laban okwa li e mu pa omupika waye omukainhu Silpa, a ninge omupika womona waye Lea.) 25 Ndele mefiku lomongula, tala ko, opa li Lea! Onghee hano Jakob okwa lombwela Laban ta ti: “Paife hano owa ninga nge ngahelipi? Ame ondi shii onde ku longelela Rakel? Omolwashike wa kengelela nge?” 26 Ndele Laban okwa nyamukula ta ti: “Kashi fi onghedi yetu okuhombolifa onghelo komesho yoshiveli.
w07-E 10/1 8-9
Ovamwainakadona inava hafa “ova tunga eumbo laIsrael”
Mbela Lea okwa li a pangela omhangela naxe va kengelele Jakob? Ile okwa li ashike a dulika kuxe? Rakel okwa li peni? Mbela okwa li e shii osho tashi ningwa po? Ngeenge osho, okwa li e udite ngahelipi? Mbela okwa li ta ka kala e li omhinge nehalo laxe? Ombiibeli inai yandja omanyamukulo komapulo oo. Kashi na nee mbudi kutya Rakel naLea ova li tava diladila shike shi na sha naasho, oukengeleledi wa tya ngaho owa li wa handukifa Jakob. Osha yela kutya Jakob okwa li a handukila Laban, ndele havanakadona vaye, nomolwaasho a tanguna ta ti: “Ame ondi shii onde ku longelela Rakel? Omolwashike wa kengelela nge?” Laban okwa nyamukula ngahelipi? Okwa ti: “Kashi fi onghedi yetu okuhombolifa onghelo komesho yoshiveli. Wanifa oshivike shoshivilo shehombolo pamwe naye. Opo nee fye ohatu ku pe mukwao yo ngeenge to longo natango omido heyali pwaame.” (Genesis 29:25-27) Kungaho Jakob okwa li a fininikwa a hombole ombada, osho hashi etifa efupandubo.
it-2-E 341 okat. 3
Ohombo
Oshivilo. Nonande ovanhu kava li hava unganeke oivilohombolo, omahombolo omuIsrael okwa li haa kala eemhito dehafo. Omufuko okwa li ha fewekwa nawa keumbo lavo mefiku lehombolo. Tete ohe likosho nawanawa, ndele te livaeke omaadi edimba liwa. (Yelekanifa Rut 3:3; Hes 23:40.) Oha kwafelwa kovapiya vaye ovakainhu oku mu djaleka oikutu yokoshi nosho yo odede oyo hai hondjwa she likolelela koiniwe oyo e na. (Jer 2:32; Eh 19:7, 8; Eps 45:13, 14) Ohe limumaamuma nokulidjaleka oulyenge (Jes 49:18; 61:10; Eh 21:2), ndele te liuvike neluviluvi okudja komutwe fiyo okeemhadi. (Jes 3:19, 23) Osho osha li she shi ningifa shipu kuLaban opo a kengelele noupu Jakob eshi e mu pa Lea ponhele yaRakel. (Gen 29:23, 25) Rebeka okwa e liuvika komutwe eshi a ka shakeneka Isak. (Gen 24:65) Okuliuvika komutwe otashi ulike kutya omufuko oku na okudulika keenghonopangelo domuhomboli. — 1Ko 11:5, 10.
(Genesis 29:27, 28) Wanifa oshivike shoshivilo shehombolo pamwe naye. Opo nee fye ohatu ku pe mukwao yo ngeenge to longo natango omido heyali pwaame.” 28 Ndele Jakob osho a ninga. Ye okwa wanifa oshivike ashishe shoshivilo shehombolo pamwe naau. Opo nee Laban e mu pa omona waye okakadona Rakel a ninge omwalikadi waye.
Konakona moule omamona opamhepo
(Genesis 30:3) Ndele ye okwa nyamukula ta ti: “Omupika wange Bilha ou; inda muye, opo ye a shiive okudalela mekolo lange, naame ndi mone oludalo muye.”
it-1-E 50
Ounona va tambulwa ko paveta
Rakel naLea ova li va tala ko ounona ovo va dalelwa Jakob kovapiya vavo ve li onga ounona vavo vene ‘va dalelwa momakolo avo.’ (Gen 30:3-8, 12, 13, 24) Ounona ovo navo ova li va pewa efyuululo pamwe naavo va dalwa kovakulukadi ovo va li va hombolwa paveta kuJakob. Ounona ovo ova li ve va tala ko ve li ounona vavo vene molwaashi ova li va dalwa odikilila komushamane wavo nosho yo kovapiya vavo.
(Genesis 30:14, 15) Ndele efiku limwe Ruben okwa ya ko mefimbo leteyo loilya nokwa mona moixwa omidi dohole ndele e di twaalela ina Lea. Opo nee Rakel okwa tya kuLea: “Pe nge momidi dohole domumwoye.” 15 Ndelenee ye okwa nyamukula ndele ta ti kuye: “Inashi wana ngeno, eshi wa kufa nge omulumenhu wange, eshi wa hala okukufa vali oiimati yohole yomumwange?” Ndele Rakel okwa tya: “Ondi na shike, na nangale naave oufiku wonena molwomidi dohole yomumwoye.”
Omanenedhiladhilo okuza membo lyaGenesis — II
30:14, 15 — Omolwashike Rakel e etha po ompito yokulala nomusamane gwe moku yi landakanitha po niiyimati yohole? Momathimbo gonale, oshimeno shiiyimati yohole osha li hashi longithwa okuninga omiti dhokukothitha nodhokukeelela nenge dhokukodheka oshitheta. Okwa li wo kwi itaalwa kutya iiyimati mbyoka oyi na oonkondo okupendutha ehalo lyopamilalo nokukwathela aantu ya kale haya vala nenge ya ninge etegelelo. (Ondjimbolela 7:13) Nonando Ombimbeli inayi holola shoka shi inyengitha Rakel opo a gandje po ompito yokulala nomusamane gwe, otashi vulika a li a dhiladhila kutya iiyimati yohole otayi ke mu kwatha a ninge etegelelo nokuhulitha po okukala kwe a dhinika sho ihaa vala. Ihe opwa li pwa piti oomvula dhontumba manga Jehova inee ‘mu pa oluvalo.’ — Genesis 30:22-24.
Elesho lOmbiibeli
(Genesis 30:1-21) Ndele Rakel eshi a mona nokutya, ye ita dalele Jakob ounona, okwa twila mumwaina ondubo ndele ta lombwele Jakob: “Pe nge oludalo, ngeenge hasho ohandi fi.” 2 Opo nee Jakob okwa handukila Rakel ndele ta pula: “Ame omuponhele waKalunga mbela, ou ine ku pa oludalo?” 3 Ndele ye okwa nyamukula ta ti: “Omupika wange Bilha ou; inda muye, opo ye a shiive okudalela mekolo lange, naame ndi mone oludalo muye.” 4 Opo nee ye okwe mu pa omupika waye Bilha ongomwalikadi waye, ndele Jakob okwa ya muye. 5 Ndele Bilha okwa ninga oufimba nokwa dalela Jakob okaana okamati. 6 Opo nee Rakel okwa tya: “Kalunga okwa yukifa oshinima shange nokwa uda nge nokwa pa nge okaana okamati.” Onghee e ka luka Dan. 7 Ndele Bilha, omupika waRakel, okwa ninga vali oufimba nokwa dalela Jakob okaana okamati okativali. 8 Opo nee Rakel okwa tya: “Ame nda kondja nomumwameme neenghono, ndele nda findana.” Nokwe ka luka Naftali. 9 Ndelenee Lea eshi a mona nokutya ye okwa ka oludalo, okwa kufa omupika waye omukainhu, Silpa, ndele te mu pe Jakob ongomwalikadi waye. 10 Ndele Silpa, omupika waLea, okwa dalela Jakob okaana okamati. 11 Opo nee Lea okwa tya: “Elao!” Ndele e ka luka Gad. 12 Opo nee Silpa, omupika waLea, okwa dalela Jakob okaana okamati okativali. 13 Opo nee Lea okwa tya: “Ame omunelao, osheshi oukadona tava ka ifana nge omunelao!” Ndele ye e ka luka Asser. 14 Ndele efiku limwe Ruben okwa ya ko mefimbo leteyo loilya nokwa mona moixwa omidi dohole ndele e di twaalela ina Lea. Opo nee Rakel okwa tya kuLea: “Pe nge momidi dohole domumwoye.” 15 Ndelenee ye okwa nyamukula ndele ta ti kuye: “Inashi wana ngeno, eshi wa kufa nge omulumenhu wange, eshi wa hala okukufa vali oiimati yohole yomumwange?” Ndele Rakel okwa tya: “Ondi na shike, na nangale naave oufiku wonena molwomidi dohole yomumwoye.” 16 Jakob eshi a aluka kepya onguloshi, Lea okwa ya e ke mu shakeneke neendjovo edi: “Ou na okuuya kwaame, osheshi pauyuki onde ku lilandela nomidi dohole domumwange.” Ndele ye okwa nangala naye oufiku oo. 17 Ndele Kalunga okwa uda Lea. Ye okwa ninga oufimba nokwa dalela Jakob okaana okamati okatitano. 18 Opo nee Lea ta ti: “Omwene okwa pa nge ondjabi, eshi nda pa omulumenhu wange omupika wange.” Ndele ye okwe ka luka Isaskar. 19 Ndele Lea okwa ninga vali oufimba nokwa dalela Jakob okaana okamati okatihamano. 20 Opo Lea okwa tya: “Kalunga okwa pa nge ondjabi ya wapala. Paife omulumenhu wange ota ka kala pwaame, shaashi onde mu dalela ovana ovamati vahamano.” Nokwe ka luka Sebulon. 21 Konima yaava ye a dala okaana okakadona nokwe ka luka Dina.