តើលោកអ្នកដឹងឬទេ?
នៅសតវត្សរ៍ទី១ តើពួកសង្ឃនៅវិហារបានធ្វើយ៉ាងណាចំពោះឈាមពីសត្វដែលបានត្រូវជូនជាគ្រឿងបូជា?
ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ពួកសង្ឃនៅអ៊ីស្រាអែលសម័យបុរាណបានជូនគ្រឿងបូជាជាសត្វរាប់ពាន់ក្បាលនៅលើទីបូជានៃវិហារ។ យ៉ូសេហ្វឺសដែលជាប្រវត្តិវិទូជនជាតិយូដានៅសតវត្សរ៍ទី១បានសរសេរថា នៅបុណ្យរំលង កូនចៀមជាង២៥០.០០០ក្បាលបានត្រូវជូនជាគ្រឿងបូជា ហើយនេះនាំឲ្យមានឈាមជាច្រើនត្រូវបង្ហូរចេញ។ (ចល. ១:១០, ១១; ជប. ២៨:១៦, ១៩) តើឈាមនោះទៅទីណា?
បុរាណវត្ថុវិទូបានរកឃើញប្រព័ន្ធប្រឡាយដ៏ធំនៅវិហាររបស់ហេរ៉ូឌ ដែលបានត្រូវប្រើរហូតដល់វិហារនោះបានត្រូវបំផ្លាញចោលនៅឆ្នាំ៧០ គ.ស.។ តាមមើលទៅ ប្រព័ន្ធប្រឡាយនោះបានត្រូវប្រើដើម្បីបង្ហូរឈាមចេញពីវិហារ។
សូមពិចារណាអំពីលក្ខណៈពីរយ៉ាងនៃប្រព័ន្ធប្រឡាយនោះ៖
ប្រហោងនៅជើងទីបូជា៖ ការរៀបរាប់មួយអំពីប្រព័ន្ធប្រឡាយទឹកសម្រាប់ទីបូជាគឺមាននៅក្នុងមីស្នា ជាកម្រងច្បាប់របស់ជនជាតិយូដា ដែលបានត្រូវចងក្រងនៅដើមសតវត្សរ៍ទី៣ គ.ស.។ នោះពន្យល់ថា៖ «មានប្រហោងពីរនៅជ្រុងមួយនៃទីបូជា។ ឈាមពីគ្រឿងបូជា និងទឹកដែលប្រើដើម្បីសម្អាតទីបូជា ហូរចូលតាមប្រហោងទាំងនោះ ហើយបន្តហូរទៅដល់ជ្រលងភ្នំគីដ្រុន»។
បុរាណវត្ថុវិទូយល់ស្របនឹងអ្វីដែលបានត្រូវសរសេរក្នុងសៀវភៅមីស្នា។ សៀវភៅមួយអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រសាសនាយូដាបានពន្យល់ថា បុរាណវត្ថុវិទូបានរកឃើញប្រព័ន្ធប្រឡាយនៅជិតវិហារ ដែលទំនងជាបានត្រូវប្រើដើម្បីឲ្យឈាមនៃគ្រឿងបូជានិងទឹកពីទីបូជាហូរចេញ។
ទឹកច្រើន៖ ពួកសង្ឃត្រូវការទឹកច្រើនដើម្បីរក្សាជើងទីបូជាឲ្យនៅស្អាត ហើយជួយឲ្យឈាមហូរតាមប្រហោងទីបូជាយ៉ាងងាយស្រួល។ ទឹកដែលពួកសង្ឃត្រូវការគឺមាននៅក្រុងយេរូសាឡិម។ ទឹកក្រុងនោះបានទៅដល់ទីបូជាតាមរយៈព្រែក ស្ពានបង្ហូរទឹក អណ្ដូង និងស្រះទឹក។ បុរាណវត្ថុវិទូម្នាក់ឈ្មោះចូសេហ្វ ផាទ្រីកបានពន្យល់ថា៖ «តាមមើលទៅ គ្មានវិហារឯទៀតណានៅសម័យនោះដែលមានប្រព័ន្ធផ្គត់ផ្គង់ទឹកដើម្បីសម្អាត និងបង្ហូរចេញទឹកដែលមិនស្អាតបានយ៉ាងល្អបែបនោះទេ»។