សាក្សីសម្ងាត់ដែលបញ្ជាក់ថាទំនាយក្នុងគម្ពីរគឺត្រឹមត្រូវ
នៅក្រុងរ៉ូម ប្រទេសអ៊ីតាលី មានខ្លោងទ្វារតំណាងភាពជ័យជម្នះដែលទាក់ទាញចិត្តភ្ញៀវទេសចរណ៍ទូទាំងពិភពលោក។ ខ្លោងទ្វារនោះលើកកិត្តិយសអធិរាជម្នាក់ក្នុងចំណោមអធិរាជដែលប្រជាជនស្រឡាញ់ គឺទីតុស។
ខ្លោងទ្វារទីតុសមានក្បាច់ចម្លាក់អំពីព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្ដិសាស្ត្រដ៏អស្ចារ្យមួយដែលមនុស្សជាច្រើនស្គាល់។ ប៉ុន្តែ មិនសូវមានអ្នកដឹងទេថាខ្លោងទ្វារនោះនិងព័ត៌មានក្នុងគម្ពីរគឺជាប់ទាក់ទងគ្នាយ៉ាងណា។ ខ្លោងទ្វារទីតុសនោះធ្វើជាសាក្សីសម្ងាត់យ៉ាងអស្ចារ្យថាទំនាយក្នុងគម្ពីរគឺត្រឹមត្រូវ។
ក្រុងមួយដែលបានត្រូវបំផ្លាញ
មុនសតវត្សរ៍ទី១ គ.ស. ចក្រភពរ៉ូមគឺចាប់ពីប្រទេសអង់គ្លេសនិងប្រទេសហ្គូល (ឥឡូវជាប្រទេសបារាំង) រហូតដល់ប្រទេសអេហ្ស៊ីប ហើយក្នុងចក្រភពនោះមានស្ថិរភាពនិងភាពចម្រុងចម្រើន។ ប៉ុន្តែ មានតំបន់ដាច់ស្រយាលមួយដែលធ្វើឲ្យរ៉ូមទើសចិត្ត គឺតំបន់យូឌាដែលតែងតែមានបញ្ហាជានិច្ច។
សព្វវចនាធិប្បាយមួយអំពីរ៉ូមសម័យបុរាណ រៀបរាប់ថា៖ «ពួករ៉ូមស្អប់បណ្ដាជននៅតំបន់មួយចំនួនដែលនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួន រួមទាំងតំបន់យូឌា។ បណ្ដាជនទាំងនោះក៏ស្អប់ពួករ៉ូមដែរ។ ជនជាតិយូដាខឹងអ្នកគ្រប់គ្រងដែលជាជនបរទេសទាំងនោះ ដែលមិនយកចិត្តទុកដាក់នឹងទំនៀមទម្លាប់របស់ពួកគេ ហើយពួករ៉ូមបានជិះជាន់និងប្រព្រឹត្តយ៉ាងព្រៃផ្សៃទៅលើជនជាតិយូដា»។ ជនជាតិយូដាជាច្រើននាក់សង្ឃឹមថាមានអ្នកដឹកនាំម្នាក់អាចជួយសង្គ្រោះពួកគេ ហើយបណ្ដេញជនជាតិរ៉ូមដែលគួរឲ្យស្អប់ចេញ ព្រមទាំងស្ថាបនាប្រជាជាតិអ៊ីស្រាអែលឲ្យមានភាពរុងរឿងដូចពីមុនវិញ។ ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញ នៅឆ្នាំ៣៣ គ.ស. លោកយេស៊ូគ្រិស្តបានប្រកាសថានៅថ្ងៃខាងមុខក្រុងយេរូសាឡិមនឹងត្រូវបំផ្លាញ។
លោកយេស៊ូបានមានប្រសាសន៍ថា៖ «នឹងមានគ្រាមកដល់ ពេលដែលពួកសត្រូវរបស់អ្នកនឹងបោះរបងបង្គោលសម្រួចចុងនៅជុំវិញអ្នក ក៏នឹងឡោមព័ទ្ធធ្វើទុក្ខអ្នកពីគ្រប់ទិសទី។ ពួកគេនឹងបោះទម្លាក់អ្នក ព្រមទាំងកូនដែលនៅក្នុងអ្នកទៅដី ហើយនឹងមិនទុកថ្មណានៅក្នុងអ្នកឲ្យត្រួតលើថ្មណាទៀតទេ»។—លូកា ១៩:៤៣, ៤៤
ប្រសាសន៍របស់លោកយេស៊ូទំនងជាធ្វើឲ្យអ្នកកាន់តាមលោកឆ្ងល់។ ពីរថ្ងៃក្រោយមក ពួកគេបានមើលពីវិហារក្នុងក្រុងយេរូសាឡិម ហើយម្នាក់ក្នុងចំណោមពួកគេបានស្រែកឡើងថា៖ «លោកគ្រូ! មើល! ថ្មនិងសំណង់ទាំងនេះអស្ចារ្យណាស់!»។ លើសពីនេះទៀត គេនិយាយថាថ្មខ្លះនៃវិហារមានបណ្ដោយ១១ម៉ែត្រ ទទឹង៥ម៉ែត្រ និងកម្ពស់៣ម៉ែត្រ។ ប៉ុន្តែ លោកយេស៊ូបានតបថា៖ «ចំណែកឯអ្វីៗទាំងនេះដែលអ្នករាល់គ្នាឃើញ នឹងមានគ្រាមកដល់ពេលដែលថ្មទាំងអស់នៅទីនេះនឹងត្រូវទម្លាក់ចុះដល់ដី ហើយនឹងគ្មានថ្មណានៅត្រួតលើថ្មណាទៀតឡើយ»។—ម៉ាកុស ១៣:១; លូកា ២១:៦
លោកយេស៊ូបានប្រាប់ពួកគេថែមទៀតថា៖ «ពេលដែលអ្នករាល់គ្នាឃើញកងទ័ពបោះជំរំជុំវិញក្រុងយេរូសាឡិម ចូរដឹងថានាងជិតត្រូវបំផ្លិចបំផ្លាញហើយ។ ដូច្នេះ ចូរឲ្យអ្នកដែលនៅតំបន់យូឌាចាប់ផ្ដើមរត់ទៅតំបន់ភ្នំ ចូរឲ្យពួកអ្នកដែលនៅក្នុងនាងចាកចេញទៅ ហើយកុំឲ្យពួកអ្នកដែលនៅជនបទចូលក្នុងនាងឡើយ»។ (លូកា ២១:២០, ២១) តើប្រសាសន៍របស់លោកយេស៊ូក្លាយជាការពិតឬទេ?
ទីបញ្ចប់នៃក្រុងមួយ
សាមសិបបីឆ្នាំបានកន្លងផុតទៅ បណ្ដាជននៅតំបន់យូឌានៅតែមិនចង់នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ពួករ៉ូមនោះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅឆ្នាំ៦៦ គ.ស. ពេលហ្គីស៊ីស ផ្លរេសដែលជាអភិបាលរ៉ូមនៅតំបន់យូឌា បានប្រមូលទ្រព្យពីឃ្លាំងប្រាក់ក្នុងវិហាររបស់ព្រះ នេះធ្វើឲ្យជនជាតិយូដាទ្រាំមិនបានទៀតទេ។ មិនយូរក្រោយមក អ្នកប្រយុទ្ធដែលជាជនជាតិយូដាមួយក្រុមធំបានចូលក្រុងយេរូសាឡិម សម្លាប់កងទ័ពរ៉ូមដែលនៅក្នុងក្រុងនោះ ហើយបានប្រកាសឯករាជ្យផ្ដាច់ខ្លួនចេញពីរ៉ូម។
ប្រហែលបីខែក្រោយមក ទាហានរ៉ូមជាង៣០.០០០នាក់ដែលដឹកនាំដោយស៊ីស្ទាស ហ្គាឡាសបានចូលក្រុងយេរូសាឡិមដើម្បីបំផ្លាញពួកបះបោរ។ ពួករ៉ូមបានវាយចូលក្នុងក្រុងយ៉ាងរហ័ស ហើយបានជីកដីក្រោមកំពែងខាងក្រៅនៃបរិវេណវិហារ។ បន្ទាប់មក ដោយគ្មានមូលហេតុ ពួកគេបានដកទ័ពទៅវិញ។ ជនជាតិយូដាដែលបះបោរសប្បាយចិត្តណាស់ ហើយបានដេញតាមពួកគេភ្លាមៗ។ ដោយឃើញថាជនជាតិយូដាដែលបះបោរនិងទាហានរ៉ូមបានចេញពីក្រុង នោះគ្រិស្តសាសនិកបានធ្វើតាមការណែនាំរបស់លោកយេស៊ូដែលឲ្យរត់ចេញពីក្រុងយេរូសាឡិមកាត់ទន្លេយ៉ូដាន់ទៅតំបន់ភ្នំ។—ម៉ាថាយ ២៤:១៥, ១៦
នៅឆ្នាំបន្ទាប់ ពួករ៉ូមបានចាប់ផ្ដើមវាយលុកតំបន់យូឌាម្ដងទៀត។ អ្នកដឹកនាំគឺឧត្តមសេនីយ៍វេស្ប៉ាសៀន និងទីតុសដែលជាកូនប្រុសរបស់គាត់។ ប៉ុន្តែ មិនយូរក្រោយពីអធិរាជនីរ៉ូ បានស្លាប់នៅឆ្នាំ៦៨ គ.ស. វេស្ប៉ាសៀនបានត្រឡប់ទៅរ៉ូមវិញដើម្បីឡើងគ្រងរាជ្យជាអធិរាជ ដោយទុកឲ្យទីតុសដែលជាកូនប្រុសគាត់និងទាហានប្រហែល៦០.០០០នាក់បន្តវាយលុកតំបន់យូឌា។
នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ៧០ គ.ស. ទីតុសបានបញ្ជាទាហានរបស់គាត់ឲ្យកាប់ដើមឈើនៅជនបទក្នុងតំបន់យូឌា ធ្វើជារបងបង្គោលសម្រួចចុងដែលមានប្រវែង៧គីឡូម៉ែត្រដើម្បីបោះនៅជុំវិញក្រុងយេរូសាឡិម។ នៅខែកញ្ញា ពួករ៉ូមបានប្លន់យកទ្រព្យ ហើយដុតក្រុងយេរូសាឡិមនិងវិហារក្នុងក្រុងនោះ ព្រមទាំងមិនទុកថ្មណានៅត្រួតលើថ្មណាឡើយ ដូចលោកយេស៊ូបានប្រាប់ទុកជាមុន។ (លូកា ១៩:៤៣, ៤៤) យោងទៅតាមការប៉ាន់ស្មានមួយ «ក្នុងក្រុងយេរូសាឡិម និងទូទាំងប្រទេសមនុស្សជាង២៥០.០០០នាក់បានស្លាប់»។
ជ័យជម្នះរបស់អធិរាជម្នាក់
នៅឆ្នាំ៧១ គ.ស. ទីតុសបានត្រឡប់ទៅប្រទេសអ៊ីតាលីវិញដោយមានការទទួលស្វាគមន៍យ៉ាងអធិកអធមពីប្រជាពលរដ្ឋរ៉ូម។ មនុស្សទាំងអស់ក្នុងក្រុងបានប្រារព្ធពិធីជ័យជម្នះយ៉ាងអស្ចារ្យក្រៃលែងដែលមិនធ្លាប់មានក្នុងរាជធានីនោះឡើយ។
បណ្ដាជននឹកអស្ចារ្យក្នុងចិត្តណាស់កាលដែលពួកគេឃើញទ្រព្យសម្បត្តិយ៉ាងច្រើនដង្ហែតាមផ្លូវរបស់ក្រុងរ៉ូម។ ពួកគេសប្បាយចិត្តនឹងមើលរូបភាពដែលបង្ហាញអំពីការប្រយុទ្ធក្នុងសង្គ្រាម និងវត្ថុទ្រព្យដែលគេបានប្លន់យកពីវិហារក្នុងក្រុងយេរូសាឡិម។
ទីតុសបានគ្រងរាជ្យជាអធិរាជបន្តពីវេស្ប៉ាសៀនដែលជាឪពុករបស់គាត់នៅឆ្នាំ៧៩ គ.ស.។ តែពីរឆ្នាំក្រោយមក ទីតុសបានស្លាប់ភ្លាមៗ។ ដូមីទៀនដែលជាប្អូនប្រុសរបស់គាត់បានឡើងគ្រងរាជ្យបន្ត ហើយភ្លាមៗគាត់បានសង់ខ្លោងទ្វារជ័យជម្នះក្នុងគោលបំណងលើកកិត្តិយសទីតុស។
ខ្លោងទ្វារនោះនៅដល់សព្វថ្ងៃនេះ
ខ្លោងទ្វារទីតុសក្នុងក្រុងរ៉ូមនៅសព្វថ្ងៃនេះ
សព្វថ្ងៃនេះ រាល់ឆ្នាំមនុស្សជាច្រើនពាន់នាក់ដែលមកលេងក្រុងរ៉ូមកោតស្ងើចនឹងខ្លោងទ្វារទីតុស។ មនុស្សខ្លះចាត់ទុកខ្លោងទ្វារនោះជាគំនូរចម្លាក់ដ៏អស្ចារ្យ មនុស្សខ្លះទៀតចាត់ទុកជាការបង្ហាញចិត្តកតញ្ញូចំពោះអធិរាជរ៉ូម រីឯខ្លះទៀតចាត់ទុកជាថ្មចារឹកដែលបង្ហាញអំពីការដួលរលំនៃក្រុងយេរូសាឡិមនិងវិហាររបស់ក្រុងនោះ។
ប៉ុន្តែ អ្នកអានគម្ពីរដែលយកចិត្តទុកដាក់ ចាត់ទុកខ្លោងទ្វារទីតុសថាជាសញ្ញាសម្គាល់ដែលអស្ចារ្យជាងនេះ ពោលគឺជាសាក្សីសម្ងាត់ដែលបញ្ជាក់ថាទំនាយក្នុងគម្ពីរគឺគួរឲ្យទុកចិត្តនិងត្រឹមត្រូវ ហើយថាទំនាយទាំងនោះគឺមកពីព្រះ។—ពេត្រុសទី២ ១:១៩-២១