Milongi Phala o Yônge, Ukexilu wa Ukidistá ni Ukunji Wetu
4-10 YA KASAMBWADI
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI | DIMATEKENU 36-37
“Zuze a mu Kwatela Difuba”
Mulangidi 01/08/14 difwe 12-13
“Ivenu, Nga mi Dyondo, o Nzonji Yiyi”
O Bibidia i tambwijila: “O jiphange jê joso ki a mono kuma tat’â wa beta ku mu zola mwene, o jiphange jê joso ndenge, a mu zemba, o mu kuzwela aya ni ku mu handulukila, ka tena ngó ku mu kunda ni paze.” (Dimatekenu 37:4) Nange tu tendela o difuba dya kexile na-dyu, maji o jiphange ja Zuze ka tenene kweha o difuba. (Jisabhu 14:30; 27:4) Wa kexile kya ni difuba dya muthu wa tambula ujitu u wa mesenene? Lembalala o musoso wa jiphange ja Zuze. O difuba dya a bhangesa kuta kituxi kya dikota kya bhangesa kudyela ku pholo. O phangu yâ, i lembalesa o Jikidistá kwila, kya beta-kota o ku ‘Sanguluka kumoxi ni yá a sanguluka.’—Loma 12:15.
Sé phata Zuze wa mono kwila o jiphange jê a mu zembele kyavulu. O kwila mwene wa kexile mu sweka o divunga dyê mukonda dya jiphange jê? Nange mwene wa banzele kubhanga kiki. Maji lembalala kwila Jakobo wa mu bhanene o divunga phala kulondekesa o henda yê kwa mwene. Zuze wa mesenene we kulondekesa kwa tat’ê kwila wexile muthu wa kidi, kyenyiki mwene wa kexile mu zwata mwene o divunga. Mwene wa tu xila phangu yambote. Sumbala o tata yetu ya dyulu ki mukwa kathombo, maji mwene u tungula o jiselevende jê anga u ji besowala. Mwene we u a tendelesa ku di tungula ku mundu yú wezala ni undumbu. Kala o divunga dya Zuze o ukexilu wambote wa Jikidistá u a tungula bhu kaxi ka athu a mundu. O ukexilu yú nange wene mu bheka difuba, ni ku a zemba ku athu. (1 Phetele 4:4) O kwila o Jikidistá a tokala kukala ni wôma wa ku di londekesa kwila Jiselevende ja Nzambi? Kana—Zuze ka sweka divunga dyê.—Luka 11:33.
Mulangidi 01/08/14 difwe 13 §2-4
“Ivenu, Nga mi Dyondo, o Nzonji Yiyi”
O jinzoji ja tundile kwa Jihova Nzambi. Yexile ikanenu yeji di kumbidila ku hádya, Nzambi wa mesenene kwila Zuze u tanga o njimbu ya kexile mu ji nzoji jiji. Kiki kya londekesa kwila, o kima kya kexile mu bhanga Zuze, kyene kya bhangele we o jipolofeta ande dya mwene, kyoso kya tula o njimbu ya Nzambi ya kufundisa o mundu wê.
Ni henda, Zuze wa tangela o jiphange jê: “Ivenu nga mi dyondo o nzoji yiyi i ng’anjiwa.” O jiphange jê a tendela o nzoji, maji ene ka i wabhela. Ene a tambwijila: “Mbé kifwa eye kyá u sobha wa-nda kuya ni ku tu tumina?” O musoso u suluka: “Anga a mu zemba dingi kyavulu mukonda dya jinzoji jê, ni kuzwela kwê.” Kyoso Zuze kya tangela kwa Tat’ê ni ku jiphange jê o nzoji ya kayadi, ene we ka i wabhela. O Bibidya i zwela: “Tata anga u mu bazela wixi: Nzoji yahi i kala kiki? Kifwa ni eme ni manyenu, ni jiphange jê twa kèza mwene mu ku ku dyundila eye?” Maji Jakobo wa kexile mu xinganeka ku maka. O kwila Jihova wa kexile mu di kunda ni munzangala?—Dimatekenu 37:6, 8, 10, 11.
Zuze kexile o muthu wa dyanga a mu tumine kwa Jihova kutula o njimbu yê, ki kyeji kala o veji ya dyanga se a mu zukutisile. Jezú mwéne wexile o mukunji wa dikota, mwene wambela o akayedi yê: “Se a ngi zukutisa eme, enu wenu a mi zukutisa; se aluka maka mami, enu a mi aluka we o maka menu.” (Nzwá 15:20) O Jikidistá mu i tala yoso a tena kudilonga o phangu ya ufiyele ni kuswina kwa Zuze.
Tokwesa o Milongi ya Nzambi
(Dimatekenu 36:1) Ingo ya vumu ya Izawú yenyi’yi, mwene-phe Idomo.
it-1 752 §1
Idomo
(Iʹdomo) [ya Kusuka], Akwa Idomo.
A mu bhana o dijina didi mukonda dya kusumbisa o ukota wê mu dilongo dya makunde. (Di 25:30-34) Kumbandu ya mukwa, Izawú kyoso kya mu vwala, wa kusukile kyavulu (Di 25:25), mivu ku pholo, o ixi mwa tungile Izawú ni mbutu yê, o mavu a kusukile we.
(Dimatekenu 37:29-32) Lubene kya vutukila bhu dikungu, u sanga Zuze kala-mu dingi mu dikungu; bhenyobho u tandujula izwatu yê. 30 Anga wiza dingi bhwala jiphange jê, wixi: Mona ka moneka dingi: Eme-phe ki ngal’iki ngi di tela kwebhi? 31 Ene-phe bhenyobho a kwata kandumbe ka hombo, a ka jibha, o kizwatu kya Zuze kya lebha kya kijingo kya idifwa-idifwa a ki teka ni manyinga, 32 anga a ki tumikisa kwa tat’â, exi: Kizwatu kiki twa ki bongo; tongolola na kyu mba kyene kizuwatu kya mon’ê, mba kana?
it-1 629 §1
Kikalakalu Kya Kulanga (Custódia)
O mon’â phande kumbi wexile ni kikalakalu kya kulanga o jiphange jê ja ndenge. Mu kiki tu tena kutendela se mukonda dyahi o Lubene wa thandanganyele ni mwenyu wa Zuze kala kilondekesa Dimatekenu 37:18-30, kyoso o jiphange jê kya mesenene kujibha Zuze. Lubene wambe: “O mwenyu wê ki tu mu katule-u, kana.’ . . . ‘Ki mu xamune manyinga!. . . . kana ku mu zengela lukwaku lwenu ni ku mu kwama ngó. Wa ki zwelela kala ndunge ya ku mu tambula bhu maku mâ, n’a mu bheke kwa tat’ê.” O kyoso Lubene kya mono kwila Zuze ka labhu, mwene wa thandanganyele kyavulu yu wa tandula o izwatu yê, yu wambe: “Mona ka moneka dingi, eme-phe ki ngal’iki ngi di tela kwebhi?” Mwene wejidile kwila weji kala ni kikuma kya mwenyu wa Zuze. Phala ka kale ni kikuma, o jiphange jê a funyu ndunge ya kuta o kizwatu kya Zuze mu manyinga phala n’a banze kwila a mu jibha ku kyama. A bhana o kizwatu kwa Jakobo, o kiki kya katula Lubene ku kikuma kya kexile nakyu kya kulanga Zuze. Kuma o kizwatu kya bhana o jiphange kala polova kyexile ni manyinga, kiki kya bhangesa Jakobo kubanza kwila Zuze a mu jibha kwala o kyama.—Di 37:31-33.
Kitangelu Kya Bibidya
(Dimatekenu 36:1-19) Ingo ya vumu ya Izawú yenyi’iy, mwene-phe Idomo 2 Izawú anga u sakana ahatu ku akwa’xi ya Kanana: Ada mon’a a Elone, mukwa Hiti, ni Oholibama mon’a Ana, mon’a Zibiyone, mukwa Hivi, 3 ni Basemate mon’â Ijimayele, phange ya muhatu ya Nebayote. 4 O Ada anga u vwalela Izawú mon’ê a mu ixana Elifaji; Basemate a mu vwalela Luwele. 5 Oholibama a mu vwalela Jewuji, ni Jalamu, ni Kolá; yá ene an’a Izawú a mu vwalela-nâ m’oxi ya Kanana. 6 Izawú anga u katula ahatu-ê ni an’ê a mala ni a ahatu, myenyu yoso ya dibhata dyê, ni jingombe ni ibhaku yoso, ni jimbongo ja bhongolola m’oxi ya Kanana, anga uya ixi yengi, phala kukala-kanga ni ndenge yé Jakobo. 7 Kuma a di bhange mabhata a makota, kutunga kumoxi ki kwa xikina; o ixi ya unyunginu wâ ki i soko ene oso kukala-mu mukonda dya ibhaku yâ. 8 Izawú anga u tunga mu mulundu wa Seyíle. (Izawú-phe mwene Idomo) 9 O mwiji wa Izawú, tata ya akwa Idomo, ku mulundu ya Seyíle wenyú: 10 O an’â Izawú a mala majina mâ enyá: Ilifaji, wavu many’a Ada, muhatu’a Izawú, Lewele, wavu many’a Basemate, muhatu’a Izawú. 11 Ilifaji u kala ni a n’ê: Temane, Omale, Zefo, Ngetamo ni Kenaji. 12 Timina anga u kala mukama wa Ilifaji mon’a Izawú; anga u vwala mona wa Ilifaji, Amaleke, ene oso’á an’a Ada, muhatu’a Izawú. 13 Lewele anga u kala ni an’ê yá: Nahate, ni Zela, ni Xama ni Miza; yá ene an’a Basemate muhatu a Izawú. 14 Yá ene an’a Oholibhana, mon’a Ana, mon’a Zibiyone, mukaji’a Izawú a bhana kwa Izawú; Jewuji, ni Jalamu, ni Kolá. 15 Enyá, ene o mavunda ku a an’a Izawú; ku an’a Ilifaji, mwene thungunu ya Izawú: o divunda Temane; ni divunda Omale; ni divunda Zefo, ni, ivunda Kemaji. 16 O divunda Kolá, ni divunda Ngetamo, ni divunda Amaleke; ene a mavunda a musala wa Ilifaji m’oxi ya Idomo, ene an’a Ada. 17 O yá an’a Lewele, mon’a Izawú; o divunda Nahate, ni divunda Zela, ni divunda xama, ni divunda Miza; ene o mavunda a mûsala wa Lewele m’oxi ya Idomo, ene oso an’a Basemate mukaji’a Izawú. 18 O yá ene o an’a Oholibama mukaji’a Izawú; divunda Jeweji, ni divunda Jalamu, ni divunda Kolá, o musala wa Oholibama, mon’a muhatu wa Ana, mukaji’a Izawú. 19 Ene oso’á ene an’a Izawú, o mavunda mâ en’ya: Izawú mwene-phe Idomo.
11-17 YA KASAMBWADI
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI | DIMATEKENU 38-39
“Jihova Nuka Wehele Zuze Ubheka Wê”
Mulangidi 01/11/14 difwe 12 §4-5
“Eme-phe Ngi Tena Kyebhi Kubhanga Kuyibha Kwos’uku?”
“Zuze anga a mu bheka mu Ijitu; Potifale, fixiyadi ya Falawó, kabhitangu ka kilangidilu mukwa Ijitu, anga u mu sumba bhu maku ma akwa jimayele, oso eza-nê mwenyomo.” (Dimatekenu 39:1) Ni izwelu yiyi, o Bibidya i tu kwatekesa kuxinganeka o jisonyi ja kwatele o munzangala Zuze mu ku mu sumbisa dingi mu veji ya kayadi. Mwene wexile ngó kala wenji! Tu tena kuxinganeka Zuze kukayela ngana yê ya ubhe, kabhitangu ka masoladi a akwa Ijitu, mu jinjila jezala ni maloja mu kuya ku dibhata dyê dya ubhe.
Dibhata! Zuze nuka wa mwene inzo kala yoyo. Zuze wa kudila ku mwiji wa tungile mu ji balaka, lelu kuku, mungu koko, ni kwinga o jimbudi jâ. Maji mu Ijitu, o ji mvwama kala Potifale a tungile mu jinzo ja makota, ja yuka, jo pindale kyambote.
Mulangidi 01/11/14 difwe 13-15
“Eme-phe Ngi Tena Kyebhi Kubhanga Kuyibha Kwos’uku?”
Ki twejiya kyambote kyebhi kyexile o jikaleya ja akwa Ijitu mu izuwa iná. O jingijiye akwa kutokwesa o ima koxi’a mavu, a sange o ididi yiyi ya kituka kya ngundu—ididi ya makota yexile ni ji kaleya. Mu kubhita kithangana, Zuze wa jimbulula kyambote kyebhi kyexile o kididi, mwene wa tumbula o kizwelu “kaleya” kilombolola kididi kya vundu. (Dimatekenu 40:15) O divulu dya Jisálamu, di tu londekesa kwila Zuze a mu kaxtikala kyavulu: “Inama yê a i kwama mu ditaka; o jifelu ja jingidinyá ja mu bokona ku muxima moxi.” (Jisálamu 105:17, 18) Sayi ithangana, akwa Ijitu akexile mu ta o ji pelezu mu malubhambu a bhangesele o maku a ji pelezu kukala ku dima ni ku a kuta; a mukwa a a kutile ni misanga ya felu bhu xingu. Zuze wa tale hadi yavulu né mwene sé kuta kituxi kyoso-kyoso!
Mwene ka bhiti-mu ngó tu izuwa kana. Mwene wa bhiti mivu mu kididi kyenyókyo kya yibha! Zuze kejidile se eji mu katula mu kaleya. Mu kubhita ji semana, ni jimbeji, ihi ya mu kwatekesa o kukolokota?
O musoso u tu bhana o kitambwijilu kiki: ‘Jihova-phe anga u kala ni Zuze, u mu londekesa henda.’ (Dimatekenu 39:21) Sé-ku kima ki tena kubatula o henda ya Jihova ku jiselevende jê, né mwene o kaleya, malubhambu mba o kuvunda. (Loma 8:38, 39) Tu tena kuxinganeka Zuze kusamba kwa Tat’ê ya dyulu ni kutambula o kutululuka ni kubatama kwa muxima kwene mu bhana “Nzambi, yó athu oso kwene mú tambula o kikwatekesu.” (2 Kolindu 1:3, 4; Filipe 4:6, 7) Ihi dingi ya bhange Jihova kwa Zuze? O Bibidya i zwela kwila Zuze “u sanga ngalasa ku mesu a kasalelu u tambula konda ya kaleya.”
Tokwesa o Milongi ya Nzambi
(Dimatekenu 38:9, 10) Onano-phe wa kijiya kuma mon’ó ka kala wê; o ku izuwa kya ku kala mu bokona ku muhatu’a kota dyê a texi’ê o mbutu bhoxi, phala ki bhu kale kuvwala. 10 Kyene kya mu bhang’iki, anga ki iybha ku mesu a Jihova; anga u mu jibha we.
it-3 133 §11
Onano
Mona wa kayadi wa Judá ni muhatu mukwa kanana, mona wa Suwa. (Di 38:2-4; 1Mal 2:3) Hele ni Onano exile jiphange, o Hele mwéne wexile o dikota, kyoso mwene kya mu jibha kwa Jihova mukonda dya kubukumuka kwê, ka xisa mona. Judá wa tumina Onano kukazala ni hwedi’ê, o mutudi wa Hele. Se Onano wa vwalele, o mona k’eji kala o phande kumbi ya Onano, ni kwila o undundu wa mona phande-kumbi weji mu tokala kala mulundudi wa Hele. Se ki kwexile mu lundudi, Onano mwéne weji tambula o undundu. Kyoso mwene kya kexile mu zeka ni Tamala, mwene wa texi o mbutu yê ya diyala bhoxi (sêmen). Nange mwene wa kibhange mu vondadi yê phala Tamale ke mite. Onano anga a mu jibha kwa Jihova, mukonda dya kubukumukina tat’ê, wexile we ni lwimbi, ni kwila wa bukumukina o Itumu ya Nzambi ya lungu ni ukaza, mwene wafu sé kuvwala.—Di 38:6-10; 46:12; Dya 26:19.
(Dimatekenu 38:15-18) Judá-phe kya mu mono wa fika kidyanzunga, kuma wa di futa ni pholo. 16 Anga u bhambuka bhoso bhwa xikama, wixi: Iza-ze, u zeke n’eme; kuma ka kijiya kwila mukaji’a mon’ê. Kwala muhatu: U ngi bhana-hi phala kuzeka n’eme? 17 Wixi: Ngi ku bhana séseme ku ilunga yami ya jihombo. Kwala muhatu: Kiximbi kyahi ki u ngi bhana, katé ki u i tumikisa? 18 Judá wixi: Ngi ku bhana-phe kiximbi kyahi? Kwala muhatu: U ngi bhana o nela yé ya sineta, ni dilesu ni mbasá i wa kwata bhu lukwaku. Diyala anga u mu bhana-yu, u zeka-n’ê, mwene anga wimita.
Mulangidi 15/01/04 difwe 30 §4-5
A Tangi A Madivulu Metu Ebhula
Judá ka bhange kima kyambote mu kukamba kubhana Tamale kwa mon’ê Selahe kala kya ki kanene. Wa zeka ni muhatu wa fikile kwila kidyanzunga kya tembulu. O kiki ki kya lungile ni vondadi ya Nzambi, ya kwila o diyala wa tokala kuzeka ngó ni muhatu wa kazala n’ê. (Dimatekenu 2:24) Mu kidi, Judá ka zekele ni kidyanzunga. Sé ku kijiya, mwene wa lundula o kididi kya mon’ê Selahe kya kukazala ni hwedi’ê, mu kiki mwene wa vwala mbutu.
Ya lungu ni Tamale, o ya bhange ki kyexile undumbu. O jingongo ja vwala mwene k’a a mono kala twana twa undumbu. Kyoso Bowaji mukwa Beleme kya kazala ni Lute mukwa Mowabe, mu kukayela o kifwa kya kukazala ni hwedi, o tufunga twa Beleme a zwela kyambote ya lungu ni twana twa Tamale, Peleze wambe kwa Bowaji: “O dibhata dyê di kale mukwa ni dibhata dya Peleze, a mu vwala kwala Tamale kwa Judá, dibhata dyé di sokoloke ku mbutu ya-nda ku ku bhana Jihova kwa mona muhatu mwen’yú.” (Lute 4:12) Peleze a mu tumbula we kala kukululu ya Jezú Kidistu.—Matasu 1:1-3; Luka 3:23-33.
Kitangelu Kya Bibidya
(Dimatekenu 38:1-19) Anga ki bhita-phe kwila, mu ku bhanga izuwa, bhu thembu yenyóyo, Juda u xa phange jê u balumuka, anga u tula bhu bhata dya mukwa Adulamu, dijina dyê Hila. 2 Anga u mona-bhu kilumba u mu ixana Suwa, mon’a mukwa Kanana; anga u mu sola, u mu sakana, 3 Muhatu anga wimita, u vwala mon’a diyala, anga u mu luka dijina dyê Hele. 4 Anga wimita dingi, u vwala mon’a diyala, anga u mu luka dijina dyê wixi Onano. 5 Anga u ta-ku o kuvwala mona wa mukwa wa diyala, u mu luka dijina dyê wixi: Xelah; Judá u kala bhu kezibhe, kyoso muhatu kya vwala o mona yú. 6 Judá anga u sota muhatu phala Hele, mon’é wa phande-kumbi, dijina dyê Tamale. 7 Hele-phe, mon’a Judá wa diyala wa phande-kumbi, u kala muthu wa bhukumuka ku mesu a Jihova; Jihova anga u mu jibha. 8 Judá anga u ambela Onano, wixi: Lundula mukaji’a kota dyê, u bhange ndûndu kala kya tokala o kyubha kya diyala, phala phange’yé ka kambe mona. 9 Onano-phe wa kijiya kuma mon’ó ka kala wê; o ku izuwa kya ku kala mu bokona ku muhatu’a kota dyê a texi’ê o mbutu bhoxi, phala ki bhu kale kuvwala. 10 Kyene kya mu bhang’iki, anga ki yibha ku mesu a Jihova; anga u mu jibha we. 11 Bhenyobho Judá u ambela Tamale, mukaji’a mon’ê wixi: Kala kyá u mutudi ku bhata dya phayenu, katé mon’ami Xelah kya kula; kuma wambe, wixi: Imoxi u fwa we, kala kya fu o makot’ê. Tamale anga uya, u kala ku bhata dya phay’â. 12 Mu kubhanga izuwa ya vulu, mon’a Suwa, muhatu wa sakana ni Judá, o mon’ê wa muhatu, anga u fwa; Judá-phe kya zubha kudila o thambi, u banda ku timinahe, kwala kubhutisa o jimbudi jê, ni mwene ni kamba dyê Hila mukwa Adalamu ela kumoxi. 13 Anga a ki kunda Tamale, exi: Ukowé wala kuya ku Timinahe mu bhutisa jimbudi jê. 14 Tamale anga u zula izwatu yê ya utudi, u di ta véwu yê, u di futa, u xikama bhu phambu ya Enayimi, mwene mu njila ya Timinahe; kuma wa mono Xelah wa kulu kyá, maji mwene ka mu bhana kusakana-nê. 15 Judá-phe kya mu mono wa fika kidyanzunga, kuma wa di futa ni pholo. 16 Anga u bhambuka bhoso bhwa xikama, wixi: Iza-ze, u zeke n’eme; kuma ka kijiya kwila mukaji’a mon’ê. Kwala muhatu: U ngi bhana-hi phala kuzeka n’eme? 17 Wixi: Ngi ku bhana séseme ku ilunga yami ya jihombo. Kwala muhatu: Kiximbi kyahi ki u ngi bhana, katé ki u i tumikisa? 18 Judá wixi: Ngi ku bhana-phe kiximbi kyahi? Kwala muhatu: U ngi bhana o nela yé ya sineta, ni dilesu ni mbasá i wa kwata bhu lukwaku. Diyala anga u mu bhana-yu, u zeka-n’ê, mwene anga wimita. 19 Muhatu anga u balumuka, u tunda-bhu, u zula véwu ya di tele, u zwata dingi izwatu yê ya utudi.
18-24 YA KASAMBWADI
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI | DIMATEKENU 40–41
“Jihova wa Zubha o Hadi ya Zuze”
Mulangidi 01/02/15 difwe 14 §4-5
“Manyi o Kujimbulula ki Kwangene Kwa Nzambi?”
O kophelu wa jimbi Zuze maji Jihova kana. Sayi kizuwa, m’usuku, Nzambi wa njiwisa Falawó nzoji jiyadi. Mu nzoji ya dyanga, o Sobha wa mono kwila kuhonga ya Ngiji ya Nilu u mona mwa mu tunda sambwadi dya jingombe ja di sanze ji ja nete kyambote, u mona dingi sambwadi dya jingombe ja mukwa ja bhele ni jayibha. O jingombe ja bhele ji dya o jingombe ja nete. Mu kubhita kithangana, Falawó wa mono dingi sambwadi dya mítwe ya masa a sabhuka ku kixina kimoxi. Maji kwa sabhuka mítwe ya mukwa ya masa a tolo a xoweta ni kithembu anga a minya akwa a wabha. Ki kukya, mu kimene, muxima u mu sakalala ni jiphata, yu wa tumu kwixana o jinganga ni jinjimu phala ku mu jimbulwila o ji nzoji jê. Maji ki bhu kexile muthu wa tenene ku ji jimbulula. (Dimatekenu 41:1-8) Ki tu kijiya se ene a diwanene mu kwivwa o ji nzoji mba kala muthu wejile ni ibanzelu yê. Mukonda dya kiki, Falawó wa divu dingi kyayibha, wa thandanganyele, wa mesenene kyavulu kwijiya o dijimbulwilu dya ji nzoji jê.
Kophelu kyene ngó kya banze Zuze! O kitongolwelu kyê kya mateka ku mu fundisa moxi dyê, yu wa tangela o Sobha Falawó kwila mivu iyadi ku dima, mu kaleya mwa kexile munzangala wa mu jimbulwile kyambote o nzoji yê ni ya padelu. Bhenyobho Falawó u tuma kwixana Zuze anga a mu katula ni lusolo mu kaleya.—Dimatekenu 41:9-13.
Mulangidi 01/02/15 difwe 14-15 §7
“Manyi o Kujimbulula ki Kwangene Kwa Nzambi?”
Jihova wa zolo o athu a lenduka a mu kala fiyele, kiki kyene kya bhangesa Jihova kubhana kwa Zuze o kitambwijilu kya kexile mu sota o jinganga ni jinjimu akwa Ijitu. Zuze wa tangela o Sobha kwila o jinzoji jiyadi ja loto mwene kifwa nzoji imoxi ngó. Mu kutona o njimbu, Jihova wa kexile mu londekesa kwila o maka “kwa Nzambi kyókole kyá”—Nzambi keji nanga dingi phala ku ki bhitisa. O jingombe ja nete kyambote ni jithangu ja masa ja wabha, jilombolola kwila mu sambwadi dya mivu o ixi ya Ijitu yeji bhana idimu yavulu, maji o jingombe ja bhele ja yibha ni masa a tolo a xoweta, eji lombolola kwila kweji kwiza we sambwadi dya mivu yezala ni wadyama ni nzala. O nzala yiyi yeji zubha o kudya kwoso kwa Ijitu.—Dimatekenu 41:25-32.
Mulangidi 01/02/15 difwe 15 §3
“Manyi o Kujimbulula ki Kwangene Kwa Nzambi?”
Falawó wa bhange kala kya zwela. Zuze a mu zwika izwatu ya linyu ya fina. Falawó wa mu te lubhambu lwa ulu bhu xingu, ni nela ya sineta, u mwambela kusambela mu dikalu dya kayadi, wa mu bhana we ungana wa kuya mu ixi yoso phala kubhanga o kikalakalu kyê. (Dimatekenu 41:42-44) Mu kizuwa kyenyókyo, Zuze wa tundu mu kaleya yu wayi ku mbonge. Mwene wa balumuka kala pelezu, maji wa zeka kala o muthu wa kayadi ku utuminu wa Falawó. O kixikanu kya Zuze kya bhangesa Nzambi ku mu besowala! Jihova wa mono o hadi yoso ya bhiti na-yu selevende yê mu mivu yavulu. Mwene wa batula o maka mu kithangana kya tokala ni mu ukexilu wa tokala. Jihova ka mesenene ngó kubatula o maka a Zuze maji wa mesenene we kulanga o mwenyu wa kifuxi kyoso kya Izalayele.
Tokwesa o Milongi ya Nzambi
(Dimatekenu 41:14) Bhenyobho Falawó u tuma kwixana Zuze, u mu katula ni lusolo mu kaleya; mwene u di bhuta o mwezu, u zwata izwatu yengi, hé u bhixila kwa Falawó.
Mulangidi 01/11/15 difwe 9 §1-3
Eye wa Kijidile?
Mukonda dyahi Zuze wa twamene kubhuta o mwezu ande dya kuya kwa Falawó?
Kala ki tanga o divulu dya Dimatekenu, Falawó wa tumine kwixana Zuze, phala ku mu jimbulwila o nzoji ya kexile ku mu thandanganyesa. Zuze wa kexile kyá mu kaleya mu mivu yavulu. Sumbala a mu tumine kuya ni lusolo lwoso, maji mwene wa twamene kubhuta o mwezu. (Dimatekenu 39:20-23; 41:1, 14) O musoneki wa soneka o musoso yú wejidile kyambote o ijila ya akwa Ijitu.
O kwehela o mwezu kukula, kyexile kijila kya ifuxi yavulu m’ukulu, akwa Izalayele we kyene kya kexile mu bhanga. Maji o divulu dya McClintock ni Strong dizwela kwila, “o akwa Ijitu ene ngó ka kexile mu kwehela muthu kukala ni mwezu.”
O kwila o akwa Ijitu akexile mu bhuta ngó o mwezu? Sayi Enciclopédia yamba kwila, sayi ijila ya akwa Ijitu ya bhingile kwila o diyala uya mu disanga ni Falawó, wa tokalele ku di yudika kala wa muya mu tembulu. Mu kiki-phe Zuze wa tokalele kubhuta o mwezu ni mutwe ni ndemba ku mukutu woso.
(Dimatekenu 41:33) Kala kiki, Falawó a sote muthu wadimuka, wala ni kilunji, a mu bhane kijingo kya kutambula konda ya ixi ya Ijito.
w09 15/11 28 §14
Londekesa Idifwa Yambote Kala u Mukunji wa Nzambi
14 Mu ukulu o jitata ja kexile mu bheza Nzambi akexile mu longa o twana twâ o idifwa yambote ya tokala kukala nayu. Tala mu divulu dya Dimatekenu 22:7 o ukexilu wambote wa ku di xila wa dilondekesa Mbalahamu ni mon’ê Izake. Zuze wa londekesa kwila a mu longo kyambote kwala o jitata jê. Kyoso kyexile mu kaleya mwene wa kexile mu talatala ni henda o jipelezu ni akwâ. (Dim. 41:33) O ima ya zwela kwa Falawó ilondekesa kwila mwene a mu longele kuzwela ni mawungana ni kuxila kwoso.—Dim. 41:16, 33, 34.
Kitangelu Kya Bibidya
(Dimatekenu 40:1-23) Mu kubhanga izuwa, kya zubha kubhita imyi’yi; kophelu ya mwenexi’a Ijitu, ni padelu yê, a ta kituxi kwa ngana yâ, mwenexi’a Ijito. 2 Falawó anga u kala ni njinda ya jifixiyali jê jiyad’iji, kophelu ya dikota wala ku pholo, ni padelu wa dikota wala ku pholo. 3 Anga u a kutisa, a a ta m’onzo ya kabhitangu ka kilangidilu, mu kaleya mwoso mwa te Zuze. 4 O kabhitangu ka kilangidilu anga u a bhana Zuze ku a tambula konda ni ku a sedivila, anga a bhanga izuwa ya vulu mu’aleya. 5 Anga anjiwa nzoji kiyadi kyâ, muthu ni yê usuku umoxi, kala nzoji ni dijimbulwilu dyê, ni Kophelu ni Padelu ya mwenexi’a Ijito ala ku upelezu mu kaleya. 6 Zuze anga wiza kwa ene mu kimene, o kya a tongoloka, u a mona ene oso a di suwata. 7 Anga wibhula o fixiyadi ja Falawó ala-nê kumoxi ku upelezu m’onzo ya Ngana yê, wixi: Lelu mwa di suwatela-hi kiki, pholo jenu ja luwala? 8 Anga a mu ambela, exi: Mukonda twanjiwa nzoji, muthu ki tu mu mono wa tena ku tu jimbulwila-yu, Zuze anga u a ambela, wixi: Manyi o kujimbulula ki kwangene kwa Nzambi? Ngi tangedyenu-yu, nga ku dyondo. 9 Kophelu ya dikota, anga u tangela Zuze nzoji yê, wixi: Ku nzoji nga mono kixina kya muvide, nge’emana na-kyu kiki; 10 O ku muvide, anga ku kala thangu jitatu; mu kutala ngi mona kala kwala kubhwingita tu misala, kwa bhana itulu, kwa tundu ilende ya ji-uva jabhi kyá; 11 bhu maku-phe nga kwata kopho ya Falawó, anga ngi bhana o kopho kwa mwene Falawó. 12 Zuze anga u mu ambela, wixi: Dijimbulwilu dyê dyenydi: Thangu jitatu, izuwa itatu; 13 bwa ká bhitila izuwa itatu, Falawó wa-nda ku ku bhetula mutwe, (wa-nda ku ku eha), u ku ta dingi ku kijingo kyê; wa kala dingi mu kubhana o kopho kwa Falawó, kala ki wa kexi kubhanga m’okulu, ki wala u kophelu yê. 14 Maji-phe eme u ngi ta muxima, kyoso ki wa kà bhanduluka, u ngi kwatele henda, nga ku dyondo, u ngi zwelele kwa Falawó, phala a ngi katule m’onz’umu; 15 kuma ni kidi kyene, eme a ngi nyana m’oxi ya Jihebelewu; ni kuma ku ngeza, ki nga bhange-ku kima kya tokala ku ngi ta mu’aleya. 16 Padelu ya dikota, kya mono kuma dijimbulwilu dya wabha, u ambela we Zuze, wixi: Eme ku nzoji yami, nga mono mihâmba itatu ya kwambatela jimbolo, i nga te bhu mútwe. 17 O bhu muhâmba wa thandu-phe, bhuwala makudya oso kyá ufunu wa padelu, u ngala kubheka kwa Falawó, jinjila hê ji kala mu ku a dya bhu muhâmba u ng’ambata bhu mutwe. 18 Zuze anga u kumbulula, wixi: Dijimbulwilu dyê dyenyidi: O mihâmba itatu, izuwa itatu. 19 Bhwa ká bhitila izuwa itatu, Falawó wa-nda ku katula o mutwe ku mukutu, u ku nyenga mu muxi, o xitu yé anga i dya ku jinjila. 20 Mu ku bhixila-phe bhu kizuwa kya katatu, kizuwa kya Falawó kubhanga mivu ya ku mu vwala kwê, u bhanga fesa ya jiselevende jê joso; anga u bhetula mutwe wa kophelu ya dikota ni padelu ya dikota mu’axaxi ka jiselevende jê. 21 Kophelu anga u mu ta dingi ku ufunu wê u kala mu kubhana o kopho kwa Falawó. 22 Padelu ya dikota-phe, u tuma ku mu nyenga, kala kya a jimbulwila Zuze. 23 Kophelu ya dikota-phe, Zuze ka mu te dingi muxima, inda wa mu jimbyê kyá mwene.
25-31 YA KASAMBWADI
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI | DIMATEKENU 42–43
“Zuze wa Tululukile Kyavulu”
Mulangidi 01/05/15 difwe 13 §5
“Kifwa ki Ngal’iki Eme Ngala Bhu Kididi Kya Nzambi?”
Ihi ya bhange Zuze? Mwene wa edi mwene swí! Kyoso kya a mono a fukama bhu pholo yê, mwene wa lembalala kyexile mona-ndenge. O musoso u tu tangela kwila, “Bhenyobho Zuze wa lembalala o jinzoji jê” ja mu bhanene Jihova kyoso kyexile hanji munzangala, o jinzoji ja tangele o kithangana kyeji mu fukamena o makot’ê—kala kya kexile mu bhanga mu kithangana kyenyokyo! (Dimatekenu 37:2, 5-9; 42:7, 9) Ihi yeji bhanga Zuze? Ku di bhubhala nawu? Kuvutula phonzo?
Mulangidi 01/05/15 difwe 14 §1
“Kifwa ki Ngal’iki Eme Ngala Bhu Kididi Kya Nzambi?”
Nange kwa mu bhita mu maka enyá. Maji lelu ku mundu o miji yene mu di mwangununa, yene mu zoka. Kyoso ki tu bhita mu maka enyá, nange tu mesena kubhanga kala ki twa xinganeka etu tu akwa ituxi. Maji kima kyambote kukayela o phangu ya Zuze mu kusota kwijiya kyebhi Nzambi kya mesena kwila tu batula o maka. (Jisabhu 14:12) Ejiya kwila o ku di bhana kyambote ni mwiji wetu kima kyambote, maji o kukala ni ukamba ni Jihova ni mon’ê kyene kya beta-o-kota.—Matesu 10:37.
Mulangidi 01/05/15 difwe 14 §2
“Kifwa ki Ngal’iki Eme Ngala Bhu Kididi Kya Nzambi?”
Zuze wa bhange ima yavulu phala kulola ni kumona ihi ya kexile ku mixima ya jiphange jê. Mwene wa mateka kuzwela nawu ni undanda bhu kaxi ka mulunguludi, wa a tatela kwila alondi. Phala ka a tatele dingi, ene a mu tangela o mwiji wâ—a mu tangela we kwila a xisa o kasule kâ ku bhata, wexile hanji munzangala. Zuze wa di kondeka. Ndeng’ê wa kasule wa kexile hanji ku mwenyu? Kindala Zuze wejidile kyá ihi yeji bhanga. Mwene wambe: “Bhene bhu nga-nda ku mi mwena o kidi,” wa ambela we kwila mwene wa mesenene kumona o kasule kâ. Mu kubhita kithangana mwene wa xikina ku a ehela kuvutuka ku bhata se bhu xala muthu ku upelezu.—Dimatekenu 42:9-20.
it-2 598 §4
Zuze
Mukonda dya izulukutu yiyi, o jiphange ja Zuze a mateka kudivwa kwila Nzambi wexile mwa kaxtikala mukonda dya kusumbisa Zuze kala mubhika. A zwela ya lungu ni kikuma kyâ bhu pholo ya Zuze, kuma k’ejidile hanji se mwene nanyi. Kyoso kyevu o izwelu yâ, ilondekesa o kudyela kwâ, mwene wa tundu bhu pholo yâ, yu wa didi. Mu kuvutuka, wa tumu kukasa Ximinyá katé o jiphange jê kyeji vutuka ni phange yâ ya kasule.—Di 42:21-24.
Tokwesa o Milongi ya Nzambi
(Dimatekenu 42:22) Lubene anga u a ambela, wixi: Eme ki ngi mi tangelele-kyu, ngixi mona ki mu mu te kituxi? Enu-phe ki mu xikinine kwivwa! Lelu’idi-phe mwa mono, mulonga wa twiza wa manyinga mê.
(Dimatekenu 42:37) Maji Lubene anga u ambela tat’â, wixi: An’ami ayadi a mala yá, u a jibh’é, se ngi kamba ku ku bhekela-nê; ngi bhane-nê, u mone ki ng’iza-nê.
it-3 466 §9
Lubene
O idifwa yambote ya Lubene twa i mono kyoso kya fidisa o divwa dya jiphange jê, kuta Zuze mu dikungu dya kukutile mu veji dya ku mu jibha, Lubene wa mesenene kuvutuka mu kaswekele phala kukatula Zuze mu dikungu. (Di 37:18-30) Mu kubhita 20 a mivu, kyoso o jiphange jê kya a tatele kwila ayi mu londa o ixi ya Ijitu, ene a banze kwila exile mwa kaxtikala mukonda dya kutalatala kyayibha Zuze, Lubene wa a lembalesa kwila mwene ka bhangele mbandu mu ndunge ya funyu ya lungu ni mwenyu wa Zuze. (Di 42:9-14, 21, 22) Lwa mukwa, kyoso Jakobo kya ditunu kweha Bejamí kuya ni jiphange jê mu veji ya kayadi ku Ijitu, Lubene, mwéne wa bakula o twana twê kala dixikina, mu kwamba: “An’ami ayadi a mala yá, u a jibh’é, se ngi kamba ku ku bhekela [Bejamí].”—Di 42:37.
(Dimatekenu 43:32) Anga a mu zalela ni kididi kyê, ene ni kididi kyâ, akwa Ijitu we ala kudya-nê, a di kalela ni kididi kyâ; kuma akwa Ijitu kene mu dya meza umoxi ni Jihebelewu, kijila kyâ.
Mulangidi 15/01/04 difwe 29 §1
Madisá u tu Katula mu Divulu Dya Dimatekenu—II
43:32—Mukonda dyahi kyexile kima kyayibha phala o akwa Ijitu, kudya kumoxi ni Jihebelewu? Nange kyexile mukonda dya kathombo ka ubhezelu mba ka kikonda. O akwa Ijitu a zembele we o abhidi. (Dimatekenu 46:34) Mukonda dyahi? Nange mukonda ene exile mu mona kwila o abhidi exile jingadyama mu kwa sokesa ni akwa Ijitu exile o jimvwama. Mba nange mukonda o ixi phala kudima, ya tolele. O akwa Ijitu exile mu sebhulula yó exile mu sota ididi phala o ibhaku yâ.
Kitangelu Kya Bibidya
(Dimatekenu 42:1-20) Jakobo kya mono kuma sayi tiliku mu Ijitu, Jakobo u ambela an’ê a mala, wixi: Mwala ku di talela-hi ngó kyenyiki mudyenu? 2 Wixi dingi: Ivenu-ze, ngevu kuma sayi tiliku mu Ijitu. Kulumukenu-phe mu Ijitu mwa ká tu sumbile-ku tiliku mwenyomo, phala tu laye, mbé ki tu fwe. 3 Kyenyókyo, ku jiphange ja Zuze, anga dikwinyi a kulumuka mu sumba tiliku mu Ijitu. 4 O Bejami-phe, kyubha kya Zuze, Jakobo ka mu tumu kumoxi ni jiphange jê, kuma wambe, wixi: Sumba ku mu bhita kima kyayibha. 5 Kyenyókyo an’a Izalayele anga ejila kumoxi ni amukwá eza mu sumba kúdya, mukonda ku kanana we kwala nzala. 6 Zuze-phe, wala unguvulu ya’xi yoyo; mwene wala ku sumbisa athu oso o makudya. Jiphange ja Zuze anga a tula, a mu dyundila ni jipholo ja tula ku mavu. 7 Zuze kyedi suyí, u mona o phange jê, wa ejiya mwene kyambote; maji wa di bhangesa kala muthu wengi, anga u a zwelesa ni kuswina, wixi: Enu mwa tundu kwebhi? Ene exi: Twa tundu m’oxi ya Kanana, tweza mu sumba kúdya. 8 Zuze-phe wejiya kyambote o jiphange jê, maji ene a lémbwa ku mu ijiya mwene, 9 Bhenyobho Zuze wa lembalala o jinzoji jê, j’anjiwile kwa ene, anga u a ambela, wixi: Mu ilolo, mwende ni unguma, mweza kulónda ixi mukonda dya kubhela kwè ku ya bhele. 10 Kwala ene: Kana tata, ngana yetu, selevende jê eza mu sumba ngó kúdya. 11 Etu’oso tu ana a tata imoxi; tu athu a kidi mwene, ki twende ni unguma wa kulónda ixi, kana! 12 Mwene-phe u a ambela, wixi: Kana, enu mweza kulónda ixi mukonda dya kubhela kwê ku ya bhele. 13 Kwala ene: Selevende jê, tu jiphange, kwinyi dya muthu ni kiyadi, tu ana a tata imoxi, tat’etu wala m’oxi ya Kanana. Kindal’iki o kasule ketu wa xala ni tat’etu, o mukwá kene-ku dingi. 14 Zuze wixi: Kyene ki ngambe, kyene, ngixi mu jinguma; 15 bhene bhu nga-nda ku mi mwena o kidi: Kale Falawó ki muthu wa mwenyu! Enu bhabha ki mu tundu-bhu, katé ki ngi mona kasule kenu, bhabha! 16 Mu katula muthu mudyenu, aye, a takane kasule kenu, maji enu mu xala ku upelezu, phala ku mi mona se mwala ni kidi; o ki mu kamba ku ki bhanga, kala Falwaó ki muthu wa mwenyu, mu alondi mwene, mweza kulónda o ixi. 17 Anga u a ta mu kaleya, ene oso, a bhanga-mu izuwa itatu. 18 Zuze anga u a tangela, kizuwa kya katatu, wixi: bhangenu kyenyiki, phala mu laye; kuma ngi mukwa woma wa Nzambi, 19 Se mu athu a kidi mwene, bhu kale phange imoxi a xale ku ukwikile (upelezu) mu kaleya; enu-phe ndenu kà bhekyenu o tiliku, mukonda dya nzala ku mabhata menu. 20 Hádya-phe mwiza ni kasule kenu, ngi mu mone mesu; phala ngi mi mone kuma mwa zwela kidi, o mu kubhanga kiki, ki mu fu dingi. Anga a ki bhanga kyenyiki.