«Бьра Сәбьр Кʹаре Хwә Тʹәмам Бькә»
«Бьра сәбьр кʹаре хwә тʹәмам бькә, сәва һун бьбьн мәрьвед кʹамьл у гьһишти, у тьштәкида кемасийа wә тʹӧнә бә» (АQУБ 1:4, ДТʹ).
1, 2. а) Әм чь дькарьн һин бьн жь сәбьра Гидәйон у 300 әскәред wи? (Бьньһерʹә шькьле әʹwльн.) б) Ль гора Луqа 21:19 чьрʹа сәбьр гәләк фәрз ә?
ШӘРʹӘКИ гәләк гьран бу. Тʹәмамийа шәв әскәред Исраели пе рʹебәрийа Һʹакьме Гидәйон, пәй дьжмьнед хwә Мьдйана у пьштгьред wан кʹәтьн, у wәкә 32 километра пәй wан дьрʹәвийан. Кʹьтеба Пироз гьли дькә: «Гидәон гиһишт Урдӧне, әw у се сәд мәрьвед wәстийа нә». Ле wана бәрдәwам дькьр пәй wан дькʹәтьн, чьмки һе wәкә 15 000 дьжмьн мабун. Әwан Исраелийа заньбун, кӧ ньһа wәʹдә нинә бьсәкьньн, чьмки Мьдйана бь сала әwана дьчәрчьрандьн. Ләма, сәва кӧ qьрʹа дьжмьна биньн, wана бәрдәwам кьр пәй wан дькʹәтьн, у ахьрийеда wана Мьдйан алт кьрьн (Һʹакьм. 7:22; 8:4, 10, 28).
2 Әм жи шәрʹәки мәзьнда шәрʹ дькьн. Шәйтʹан, дьнйа wи, у qьсуртийа мә дьжмьнед мә нә. Һьнәк жь мә бь сала шәрʹ дькьн тʹәви wан дьжмьна. Әм пе аликʹарийа Йаһоwа сәрдькʹәвьн. Ле щара, дьбәкә әм дьwәстьн кӧ шәрʹ бькьн тʹәви wан дьжмьна. Йан жи дьбәкә дьwәстьн һивийа ахьрийа ве дьнйайе бьн. Ле бь рʹастийе, әм һе бь тʹәмами wи шәрʹида сәрнәкʹәтьнә. Иса пешда гот wәки йед wәʹде рʹожед ахьрийеда бьжин, wе рʹасти тәнгасийа у нәһәqийа бен. Ле әwи ӧса жи гот, кӧ сәркʹәтьн сәбьра мәва гьредайи йә. (Бьхунә Луqа 21:19.) Ле чь йә сәбьр? Әм чь дькарьн һин бьн жь wан йед кӧ сәбьр дькьрьн? У әм чь дькарьн бькьн сәва «сәбьр кʹаре хwә тʹәмам бькә»? (Аqуб 1:4, ДТʹ).
ЧЬ ЙӘ СӘБЬР?
3. Чь йә сәбьр?
3 Кʹьтеба Пирозда сәбьр найе һʹәсабе, кӧ тʹәне чәтьнайада йолә һәрʹьн. Сәбьр һәйә һʹале һʹьше мә у дьле мә, йан жи әw йәк чаwа әм хwә дьдьнә кʹьфше тәнгасийада. Мәрьве кӧ сәбьр дькә мерхасийе, амьнийе у тәйах дьдә кʹьфше. Кʹьтебәкеда хәбәра сәбьр ӧса һатийә шьровәкьрьне: «Әw һәйә ньһерʹандьна ӧса, бь кʹижани тӧ дькари бәр тьшта тәйах ки, нә кӧ тʹәне мәщбур би тәйах ки, ле бь баwәрийе һивийе би. Әw һʹӧнӧрәк ә, кʹижан али мәрьва дькә, кӧ хwә сәр ньга бьгьрә чахе ба wи дьхә. Сәбьр кʹаре дьдә мә, бь аликʹарийа сәбьре тәнгасийа лапә гьран жи бона мә дьбә рʹумәт, чьмки әм пьшт ешева нете дьвиньн».
4. Чьрʹа әм дькарьн бежьн кӧ һʹьзкьрьн мә һелан дькә сәбьр кьн?
4 Һʹьзкьрьн мә һелан дькә сәбьр кьн. (Бьхунә 1 Корьнтʹи 13:4, 7.) Һʹьзкьрьна һьндава Йаһоwа мә һелан дькә чәтьнайа дәрбаз кьн, кʹижан кӧ Йаһоwа дьһелә (Луqа 22:41, 42). Һʹьзкьрьна һьндава хушкбьра али мә дькә сәбьр кьн qьсуртийа wан (1 Пәт. 4:8). Һʹьзкьрьн һьндава һәвалзәwаще мә, али мә дькә кӧ сәбьр кьн wәʹде «охьрмед гьран», кʹижан һәла һе рʹасти щотед бәхтәwар жи тен. Хенщи ве йәке, һʹьзкьрьн зәwаще qәwи дькә (1 Корн. 7:28).
ЧЬ WЕ АЛИ WӘ БЬКӘ СӘБЬР КЬН?
5. Чьрʹа тʹәне Йаһоwа дькарә дьһа рʹьнд али мә бькә кӧ әм сәбьр кьн?
5 Жь Йаһоwа qәwате һиви кьн. Йаһоwа «Хwәдейе сәбьре» у бәрдьлийе йә (Рʹом. 15:5). Тʹәне әw бь тʹәмами фәʹм дькә проблемед мә. Әw ӧса жи фәʹм дькә кӧ ча дәрәщед мә, емосйед мә, у qьсуртийа мә сәр мә һʹӧкӧм дьбьн. Ләма тʹәк әw ә кʹижан дькарә сәбьре бьдә мә. Кʹьтеба Пироз дьбежә: «Әw дахwаза йед кӧ же дьтьрсьн тинә щиһ, фәрйада [һәвар-газийа] wан дьбьһизә у wан рьзгар [хьлаз] дькә» (Зәб. 145:19, ИМ). Ле чахе әм бона сәбьре Хwәдерʹа дӧа дькьн, әw ча щаба дӧайед мә дьдә?
6. Чь те һʹәсабе кӧ Йаһоwа тәнгасийед мәда «дәлиләке» бькә?
6 Бьхунә 1 Корьнтʹи 10:13. Чахе әм жь Йаһоwа һиви дькьн кӧ али мә бькә чәтьнайа дәрбаз кьн, әw wе әʹсә «дәлиләке . . . бькә». Ле гәло әw те һʹәсабе кӧ Йаһоwа wе мә жь тәнгасийе хьлаз кә? Дьбәкә. Ле гәләк щар әw али мә дькә сәва әм бькарьбьн «сәбьр бькьн» wан тәнгасийада. Бәле, Йаһоwа мә qәwи дькә у ләма әм дькарьн «һәр тьштида бь думька дьреж сәбьр бькьн» (Колс. 1:11). Чьмки Йаһоwа мә һʹәму алийава рʹьнд занә, әw wе тʹӧ щар нәһелә wәки әм бькʹәвьнә тәнгасийа ӧса гьранда, кʹидәреда әме нькарьбьн wирʹа амьн бьминьн.
7. Мәсәле биньн чьрʹа сәва әм сәбьр кьн мәрʹа лазьм ә хwарьна рʹӧһʹани.
7 Бь хwарьна рʹӧһʹани баwәрийа хwә qәwи кьн. Чʹийайе Әвәрәст дьнеда чʹийаки лапи бьльнд ә. Мәрьве чʹийагәрʹ сәва һьлькʹьшә сәре ви чʹийайи, wирʹа лазьм ә рʹожәкеда бьхwә һаqас хwарьн, чьqас әw нава сьсе йан чар рʹожада дьхwә. Сәва рʹийа хwәда тәйах кә у бьгьһижә нета хwә, чʹийагәрʹ чьqас дькарә гәрәке гәләк калорийа бьстинә. Ӧса жи әм, сәва әм сәбьр кьн рʹийа хwәйә Мәсиһитида у бьгьһижьнә нета хwә, әм гәрәке тʹьме чьqас дькарьн хwарьна рʹӧһʹани бьстиньн. Әм гәрәке хwә һини хwәндьне, леколинкьрьне у һатьна сәр щьвате бькьн. Чьмки әw тьшт wе али мә бькьн, баwәрийа хwә qәwи кьн пе «хwарьне . . . кӧ жийина һʹәта-һʹәтайеда дьминә» (Йуһʹн. 6:27).
8, 9. а) Ль гора готьнед жь Ибо 2:4, 5 чь һатә данин бьн шьке? б) Чахе тӧ рʹасти щерʹьбандьна тейи, тӧ кʹижан дәрәще кӧ найе дитьн дькари бьди бәр чʹәʹве хwә?
8 Бира хwәда хwәй кьн, амьнийа мә бьн шьке һатә данин. Чахе әм рʹасти тәнгасийа тен, нава ве тәнгасийеда хенщи чәрчьрандьне, диса һәйә тьштәки дьн. Wәʹде тәнгасийа, амьнийа мә те щерʹьбандьне. Әм чаwа хwә дьдьнә кʹьфше wәʹде тәнгасийа, бь wе йәке әм нишан дькьн, әм бь рʹастийе Йаһоwа һʹәсаб дькьн ча Сәрwере һʹәму Зорайе йан на. Шәйтʹан, әw һәйә дьжмьне һʹӧкӧмәтийа Йаһоwа. Әwи qәрфе хwә Йаһоwа кьр бь wан гьлийа: «Мьров бона щане хwә, һәгәр чийи wи һәбә, дьдә. Ле бәле, ньһа дәсте хwә дьреж бькә кӧ, тӧ бьди һәсти у гоште [Ибо]. Wе ль бәр wәще тә, нәлате [ньфьрʹ] ль тә бькә!» (Иб. 2:4, 5). Бь гьлийед Шәйтʹан, те бежи мәрьв пе һʹьзкьрьна qәлп Йаһоwарʹа хьзмәт дькьн. Ле гәло Шәйтʹан фькьред хwә гӧһаст паши wан гьлийа? Тʹӧ щар на! Паши гәләк qьрʹна, чахе әw һатә авитьне жь әʹзмана, әw диса жи «хәйбкьре хушк-бьред» мә йә у «шәв у рʹож бәр Хwәдейе мә хәйба wан» дькә! (Әʹйан. 12:10). Шәйтʹан һʹәта ньһа бәрдәwам дькә амьнийа мә һьндава Йаһоwа бькә бьн шьке. Әw гәләк дьхwазә wәки әм wәʹде чәтьнайа дьлтәнг бьн у пьштгьрийа сәрwертийа Хwәде нәкьн.
9 Чахе щерʹьбандьнеда шәрʹ дьки кӧ амьн бьмини, бьдә бәр чʹәʹве хwә дәрәща кӧ найе дитьн. Шәйтʹан у щьнед wи дина хwә дьдьнә тә у дьбежьн кӧ тӧйе щерʹьбандьнеда бьди дәр. Ле алийе дьн, Йаһоwа, Кӧрʹе wи, рʹункьрийед кӧ сах бунә, у һʹәзара мьлйакʹәт, тә дьньһерʹьн. Әwана алийе тә нә, у тәрʹа фьрнаq дьбьн кӧ тӧ һәр рʹож сәбьр дьки у амьн дьмини Йаһоwарʹа. У һьнге тӧ жь Йаһоwа һивикьрьнәке дьбьһейи: «Кӧрʹе мьн, сәрwахт бә у дьле мьн ша кә, wәки әз бькарьбьм щаба wи бьдьм кʹи кӧ мьн рʹәзил дькә» (Мәтʹлк. 27:11, ДТʹ).
10. Һун чьда дькарьн чʹәʹв бьдьнә Иса wәки бькарьбьн сәбьр кьн?
10 Дина хwә бьдьнә сәр кʹәрәмед кӧ сәбьре тиньн. Бьдә бәр чʹәʹве хwә кӧ wәʹде рʹеwитийа дьреж тӧ дьсәкьни ортʹа тунеләкә дьреж. Тӧ дьвини һʹәму щийа гәләк тәʹри йә. Ле тӧ зани, һәрге тӧ бәрдәwам ки һʹәта хьлазийа тунеле һәрʹи, тӧйе рʹонайе бьвини. Щара әм дьбәкә нава проблемада дьхәньqьн у ньзаньн ча тәйах кьн. Һәла һе Иса жи дькарьбу ӧса хwә тʹәхмин кьра. Чьмки әwи жь йед гӧнәкʹар готьнед «мьqабьли хwә» дьбьһист. Һьн жи wана wи беһӧрмәт дькьр, у һәла һе жи әw дардакьрьн сәр стуна щәфайе. Бешьк, һьнге жийина Исайә сәр әʹрдеда wәʹдәки лапә тәʹри бу! Ле йәкә, Иса һʹәму дәрәщада сәбьр кьр, жь бо «шабуна пешийа» хwә (Ибрн. 12:2, 3). Әwи дина хwә дьда сәр wан хәлата, йед кӧ wе пәй сәбьркьрьне бьстанда. Ле лапә фәрз бона wи әw бу, wәки изьна сәрwертийа Йаһоwа бе избаткьрьне, у наве Хwәде бе рʹумәткьрьне. Әw тәнгасийед Иса wәʹдәлу бун, ле хәлата wийә әʹзмана wе һʹәта-һʹәтайе буйа. Иро, чәтьнайед кӧ рʹасти wә тен, дьбәкә гәләк еше wәрʹа тиньн у һәла һе дьбәкә һун бьфькьрьн кӧ ида нькарьн тәйах кьн. Wи чахи, тʹьме биньн бира хwә кӧ тәнгасийед wә wәʹдәлу нә.
ЧʹӘʹВ БЬДЬНӘ WАН ЙЕД КӦ СӘБЬР КЬРЬНӘ
11. Чьрʹа әм гәрәке бьфькьрьн сәр мәсәлед wан йед кӧ сәбьр кьрьнә?
11 Тʹәне әм ниньн йед кӧ сәбьр дькьн. Qьрʹна йәкеда жи Мәсиһи гәләк дьһатьнә зерандьне. У Пәтрусе шанди сәва кӧ wан Мәсиһийа һелан кә, wәки әwана сәбьр кьн, wанрʹа ньвиси: «Баwәрийеда һʹимгьрти мьqабьли wи рʹабьн, чьмки һун заньн кӧ хушк-бьред wә жи тʹәмамийа дьнйайеда хут wан щәфа дькʹьшиньн» (1 Пәт. 5:9). Пе мәсәлед wан, йед кӧ «сәбьр» кьрьнә, әм һин дьбьн ча qәwи бьминьн. Мәсәлед wан һьн жи мә дьлгәрм дькьн кӧ әм дькарьн амьн бьминьн, у әм баwәр дьбьн кӧ амьнийа мә wе әʹсә бе кʹәрәмкьрьне (Аqуб 5:11). Wәрә әм һьнә мәсәлед wан шеwьр кьн, йед кӧ сәбьр кьрьнә.[1]
12. Әм чь һин дьбьн жь херуба кӧ бахче Әдәнеда «дара жийине» хwәй дькьрьн?
12 Херуб. Мәсәла һьнә әʹфьринед рʹӧһʹанийә пешьн, демәк херуба, дькарьн али мә бькьн сәбьр кьн, чахе щабдарийа мәйә чәтьн һәйә. Йаһоwа Хwәде «жь алийе рʹоһлата бахче Әденева, херуб у шуре агьрийи кӧ һәр алийава дьвьрʹвьрʹи данин, wәки рʹийа дара жийине хwәй кьн»[2] (Дәстп. 3:24, ПКʹМ). Чахе Йаһоwа дьне әʹфьранд, нета wида тʹӧнә бу кӧ кәсәк гӧнә бькә у мьqабьл дәре. Ләма жи, херуб һивийе нибун кӧ wе шьхӧләки ӧса бьстиньн. Һьн жи, херуб нава әʹфьринед рʹӧһʹанида щийе бьльнд дьгьрьн. Ле йәкә әм Кʹьтеба Пирозда тʹӧ щикида нахуньн кӧ херуба дькьрьнә офә-оф, кӧ әв шьхӧл бона wана гәләк ньмьз ә. Әwана хwә тʹәхмин нәдькьрьн бьн баре гьранда у дәсте хwә пәйа нәкьрьн. Дәwсе, әwана пе гӧһдарикьрьне шьхӧле хwә дькьрьн у сәбьр кьрьн һʹәта шьхӧле wана хьлаз бу. Дьqәwьмә кӧ әw шьхӧле wан хьлаз бу wәʹде Селаве, паши 1 600 сала зедәтьр!
13. Ча Ибо тәнгасийед хwәда сәбьр кьр?
13 Ибойе амьн. Щара дьqәwьмә әм дьлтәнг дьбьн, чьмки мәрьвед мәйи незик дьле мә дешиньн. Йан, дьбәкә нәхwәшийа мәйә гьран һәйә, йан жи кәсәк жь мәрьвед мәйи незик мьрийә. Чь жи һәбә, әм дькарьн дьлбинийе бьстиньн жь мәсәла Ибо мәрьве амьн (Иб. 1:18, 19; 2:7, 9; 19:1-3). Рʹаст ә әwи ньзаньбу чьрʹа һаqас тәнгасийед wи һәнә, йәкә әwи qәwата хwә ӧнда нәкьр. Ле гәло чь али wи кьр кӧ сәбьр кә? Әw «жь Хwәде дьтьрсийа» у wи һʹьз дькьр (Иб. 1:1). Әwи хwәрʹа qәwи сафи кьр кӧ тʹьме дьле Йаһоwа ша кә, ча wәʹде башда ӧса жи wәʹде чәтьнайада. Йаһоwа али Ибо кьр wәки әw бьфькьрә сәр тьштед һʹәwас кӧ Йаһоwа бь сайа рʹӧһʹе хwәйи пироз кьрьбу. Чахе Ибо фькьри сәр wан тьшта, әw ида сәд сәләфи баwәр бу, кӧ Йаһоwа wе wәʹде лазьмда хьлазийа тәнгасийа wи бинә (Иб. 42:1, 2). У әw йәк бь рʹастийе жи qәwьми. Йаһоwа «сьргуна wи вәргәрʹанд у . . . дӧ qат зедә мале wи йе бәре да wи». Ибо калбунеда «бь рʹожанва тʹербуйи мьр» (Иб. 42:10, 17).
14. Ль гора 2 Корьнтʹи 1:6, ча сәбьра Паwлос али йед дьн дькьр?
14 Паwлосе шанди. Дьбәкә тӧ жи рʹасти нәһәqийа тейи, йан һәла һе пәйкʹәтьна жи. Йан, һәрге тӧ рʹуспи йи йан бәрпьрсийаре мьһале йи, дьбәкә хәмгин дьби кӧ гәләк щабдарийед тә һәнә. Wи чахи бьфькьрә сәр Паwлосе шанди. Әw рʹасти гәләк «тьштед жь дәрва» дьһат, у пәй wи дькʹәтьн. Хенщи ве йәке, әw тʹьме хәмгин дьбу бона щьвата (2 Корн. 11:23-29, ИМ). Ле йәкә әwи дәсте хwә пәйа нәкьр у мәсәла wи йед дьн qәwи дькьрьн. (Бьхунә 2 Корьнтʹи 1:6.) Чахе һун тәнгасийада сәбьр дькьн, тʹьме бира хwәда хwәй кьн, кӧ йед дьн жи дькарьн чʹәʹв бьдьнә сәбьра wә.
ГӘЛО WЕ СӘБЬР НАВ WӘДА «КʹАРЕ ХWӘ ТʹӘМАМ БЬКӘ»?
15, 16. а) Әw «кʹар» кʹижан ә кӧ сәбьр гәрәке тʹәмам бькә? б) Мәсәла биньн әм чь дькарьн бькьн сәва «сәбьр кʹаре хwә тʹәмам бькә».
15 Аqуб бь рʹебәрийа Хwәде ньвиси: «Бьра сәбьр кʹаре хwә тʹәмам бькә». Ле чь «кʹар» гәрәке сәбьр тʹәмам бькә? Әw али мә дькә кӧ бьбьнә «мәрьвед кʹамьл у гьһишти, у тьштәкида кемасийа [мә] тʹӧнә бә» (Аqуб 1:4, ДТʹ). Чәтьнайада гәләк щар сьстбунед мә тенә кʹьфше, демәк нав мәда әw тьшт, кʹижан әм гәрәке һе баш кьн. У һәрге әм сәбьр дькьн wан чәтьнайада, әм дьбьнә Мәсиһийед һе кʹамьл, йане һе гьһишти. Мәсәлә, әм һин дьбьн тәйах кьн, рʹази бьн, у дьлшәwат бьн.
Чахе әм чәтьнайа сәбьр дькьн, әм чаwа Мәсиһи һе кʹамьл дьбьн (Бьньһерʹә абзаса 15, 16)
16 Чьмки сәбьр мә дькә Мәсиһийед һе баш, ләма әм ӧса накьн кӧ принсипед Хwәде бьтʹәрʹьбиньн, сәва жь чәтьнайе хьлаз бьн. Мәсәлә, һәрге тӧ мьqабьли фькьред нәтʹәмьз шәрʹ дьки, дәwса кӧ бькʹәви тʹәльке, дӧа кә кӧ wан хwәстьнед нәрʹаст бьтʹәркини. Бь wе йәке тӧйе хwәгьртьна хwә һе qәwи ки. Ле һәрге нәфәре мала тә пәй тә дькʹәвә бона баwәрийа тә? Дәwса кӧ дәсте хwә пәйа ки, бәрдәwам кә Хwәдерʹа бь дьл у щан хьзмәт кә. Ахьрийеда тӧйе һе qайим итʹбарийа хwә Йаһоwа бини. Бира хwәда хwәй кә, әм гәрәке сәбьр кьн, wәки qәбулкьрьна Хwәде бьстиньн (Рʹом. 5:3-5; Аqуб 1:12).
17, 18. а) Мәсәле биньн, кʹижан дьдә кʹьфше кӧ гәләк фәрз ә һʹәта хьлазийе сәбьр кьн. б) Чьмки әм незики ахьрийе дьбьн, әм чьда дькарьн баwәр бьн?
17 Әм гәрәке һʹәта хьлазийе сәбьр кьн, нә кӧ wәʹдәлу. Wәрә әм мәсәләке шеwьр кьн: Бьдьнә бәр чʹәʹве хwә кӧ гәми дькʹәвә аве. Әwед кӧ гәмийеда бун сәва хьлаз бьн, гәрәке хwә аве хьн сәва бьгьһижьн дәве бәʹре. Һәрге әwе кӧ дькарә хwә аве хә ортʹа бәʹре дьсәкьнә, әw wе нәгьһижә дәве бәʹре у хьлаз набә. Мина ве йәке, әм жи гәрәке сәбьр кьн һʹәта хьлазийе, сәва бьгьһижьн дьнйа тʹәзә. Әʹмьре мә сәбьра мәва гьредайи йә. Wәрә чʹәʹв бьдьнә ньһерʹандьна Паwлосе шанди, йе кӧ дӧ щара гот: «Әм нәwастьн» (2 Корн. 4:1, 16, ИМ).
18 Әм дькарьн сәд сәләфи баwәр бьн, кӧ Йаһоwа wе али мә бькә кӧ һʹәта хьлазийе сәбьр кьн. Әм мина Паwлос гәрәке дӧдьли нәбьн ве йәкеда. Әwи ньвиси: «Әм . . . һе зедә сәрдькʹәвьн, бь сайа әwи кӧ әм һʹьз кьрьн. Чьмки әз әʹсәйи заньм кӧ нә мьрьн, нә жийин, нә мьлйакʹәт, нә шәхсәк, нә тьштед һазьр, нә тьштед wе бен, нә тʹӧ qәwат, нә йед жорьн, нә йед жерьн у нә жи әʹфьринәки майин дькарә һʹьзкьрьна Хwәде сәр мә сар кә, йа кӧ бь дәсте Хӧдан Мәсиһ Иса» (Рʹом. 8:37-39). Рʹаст ә щара әме бьwәстьн. Ле wәрә әм һʹәта хьлазийе сәбьр кьн, у чʹәʹв бьдьнә Гидәйон у әскәред wи, йед кӧ wәстийайи бун, ле йәкә бәрдәwам дькьрьн пәй дьжьмьна дькʹәтьн (Һʹакьм. 8:4).
^ [1] (абзаса 11) Ӧса жи wе wә qәwи кьн готаред дәрһәqа сәбьра щьмәʹта Хwәде рʹожа иройин. Мәсәлә, кʹьтеба «Һәрсалида» йа сала 1992, 1999, у йа 2008, те гьли кьрьне сәрһатийед кӧ чаwа хушк-бьред мә сәбьр кьрьнә Әтйопйайеда, Малавйайеда, у Русйайеда.
^ [2] (абзаса 12) Кʹьтеба Пироз набежә кӧ чьqас херуб һатьнә кʹьфшкьрьне бона wи шьхӧли.