BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • cl Kitango 11 pp. 108-117
  • “Mashinda Anji Onse o Aoloka”

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • “Mashinda Anji Onse o Aoloka”
  • Fwenyai Kwipi ne Yehoba
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Bololoke bo bu Ka?
  • Lusa ne Bololoke bwa Yehoba bwa Lumbuluka
  • Bololoke bwa Yehoba Busangajika Bingi
  • Kechi Ukebalekatu Kwakubula Kwibakabisha Ne
  • Kufwenya Kwipi ne Lesa wa Bololoke
  • Yesu ‘Waikajika Bololoke Panopantanda’
    Fwenyai Kwipi ne Yehoba
  • ‘Ubainga Byaoloka’ pa Kwenda na Lesa
    Fwenyai Kwipi ne Yehoba
  • Yehoba Watemwa Buchibamambo Bwaoloka
    Kyamba kya Usopa—2007
Fwenyai Kwipi ne Yehoba
cl Kitango 11 pp. 108-117

Kitango 11

“Mashinda Anji Onse o Aoloka”

1, 2. (a) Ñanyi nshiji ya muloolo Yosefwa yo apichilemo? (b) Nga Yehoba wapwisheshe byepi ino nshiji?

YAJINGA nshiji ya muloolo. Nsongwalume walambile bingi ka alengelepotu nangwa mambo ne, bino wataiwe mu kaleya ka panshi na mambo a kumubepelatu amba wakebelenga kulaala na mwanamukazhi kya kumukanjikizha. Kino kechi kyo kyajinga kimye kitanshi kumufwa nshiji ne. Myaka yapichilepo kunyuma, byo akijinga na myaka ya kusemwa 17, uno nsongwalume Yosefwa bamwalukijilemo ku balongo banji bakebelenga’mba bamwipaye. Bamupoteshe mu buzha ku ntanda ingi. Akwa ko akayile wakakaine kulaala na muka nkambo yanji wa mukebelenga. Uno mwanamukazhi ye akaine wabwelele wamubepela mambo a bubela. Kino kyalengejile Yosefwa kumutaya mu kaleya. Kyajinga bingi kya bulanda mambo kyamwekele nobe kechi kwajingapotu nangwa umo wa kumwambilako Yosefwa ne.

2 Nangwa byonkabyo, Lesa “watemwa bololoke ne buchibamambo bwaoloka” wamwenenga. (Masalamo 33:5) Yehoba wapwishile yoya nshiji, waalwile bintu kuba’mba mu kupita kwa kimye Yosefwa bakamukasulule. Kukila pa kikye, Yosefwa—muntu ye batayile mu “kaleya ka panshi”—wabikilwe pa kifulo kya bukulumpe bwa kutala pa mwingilo mukatampe kabiji ne kupewa mushingi wakila. (Ntendekelo 40:15; 41:41-43; Masalamo 105:17, 18) Ko kyakayanga, Yosefwa wabingile, kabiji waingijishe kino kifulo kyanji kikatampe kutwajilamo palutwe nkebelo ya Lesa.—Ntendekelo 45:5-8.

3. Mambo ka o kyabujila kwikala kya kukumya kuba’mba atweba bonse tukeba kubilwa bintu mu jishinda jaoloka?

3 Jishimikila ja uno mutundu jilenga bingi lusa, ke ibyo nenyi? Ñanyi mwi atweba wabula kumonapo kala nshiji nangwa wabulwa kubilwapo nshiji? Atweba bonse tukeba kubilwa bintu mu jishinda jaoloka jabula misalululo. Kino kechi kya kukumya ne, mambo Yehoba witupele byubilo bimwesha bumuntu bwanji, kabiji bololoke ke kyubilo kyanji kimo kikatampe. (Ntendekelo 1:27) Pa kuba’mba Yehoba tumuyuke bulongo, twafwainwa kuyukisha bulongo mwatala bololoke bwanji. Mu jino jishinda mo mo twakonsha kuyukisha bulongo mashinda anji awama ne kutundaikwa kufwenya kwipi ne aye.

Bololoke bo bu Ka?

4. Mu ndangulukilo ya bantu, javula bololoke bebuyuka’mba kuba ka?

4 Mu ndangulukilo ya bantu, javula bololoke bebuyuka’mba kulondelatu byaamba mizhilo. Buku wa Right and Reason—Ethics in Theory and Practice waamba’mba “bololoke bwakwatankana na mizhilo, kuba kintu kyo wafwainwa kuba, lūsa lo aji nalo muntu, mingilo, kabiji bukeba kuchiba mambo monka mo ayila kwa kubula kutala ku kilungi nangwa monka mwayila kyo a uba muntu.” Pano bino, bololoke bwa Yehoba kechi bwalumbululatu kulondela mizhilo na mambo a kubatu’mba kyo kyo nafwainwa kuba nangwa’mba mambo ye mwingilo ye nafwainwa kwingila ne.

5, 6. (a) Byambo byatuntululwa amba “buchibamambo bwaoloka” mu mulaka mwine mutanshi byalumbulula ka? (b) Kwamba’mba Lesa waoloka kilumbulula ka?

5 Twakonsha kwibumvwisha bulongo bukata bwa bololoke bwa Yehoba umvwe twalanguluka pa byambo bya mulaka mwine mutanshi mwanembejilwe Baibolo. Mu Binembelo bya Kihebelu baingijishe byambo bikatampe bisatu. Kyambo kinembwa javula’mba “buchibamambo bwaoloka,” kyakonsha ne kutuntululwa’mba ‘kuba kyaoloka.’ (Ntendekelo 18:25) Byambo bikwabo bibiji javula bituntululwa’mba “bololoke.” Mu Binembelo bya bwina Kilishitu bya Kingiliki, kyambo kyatuntululwa’mba “bololoke” kilumbululwa’mba “kuwama nangwa’mba koloka.” Nanchi ko kuba’mba, kafwapo lupusano pakachi ka buchibamambo bwaoloka ne bololoke ne.—Amosi 5:24.

6 Onkao mambo, inge Baibolo waamba’mba Lesa waoloka, ubena kwitubula’mba kimye kyonse uba byawama kabiji byaoloka kwakubula kutala ku bilungi. (Loma 2:11) Kine, kechi wakonsha nangwa pacheche kubila mungi ne. Elihu muntu wa kishinka waambile’amba: “Wa bulume bonse kechi uba byatama nangwa pachechetu ne.” (Yoba 34:10) Ee kine, Yehoba kechi wakonsha “kuba byatama” ne. Mambo ka? Mambo a bishinka bibiji bikatampe.

7, 8. (a) Mambo ka Yehoba o abujila kuba byatama? (b) Ki ka kilengela Yehoba kwikala waoloka mu byo oba?

7 Kitanshi, wazhila. Byonka byo twamwene mu Kitango 3, Yehoba ye mwine watokatu to ne kolokesha. Onkao mambo kechi wakonsha kuba byabula koloka nangwa byatama ne. Monai kino mo kyatala. Buzhile bwa Shetu wa mwiulu bwitupa bishinka bya ene mambo o twafwainwa kumuketekela’mba kechi ukoba byatama ku baana banji nangwa pachechetu ne. Yesu byo byo aketekejile. Bufuku bwa juba japeleleko ja bwikalo bwanji panopantanda, walombele’mba: “Tata Wazhila, mwibalame [baana ba bwanga] mu jizhina jenu jo mwampele, bekale ke umo, byonka byo tuji atweba.” (Yoano 17:11) Mu Binembelo, ntelelo ya kuba’mba “Tata Wazhila” ingijishiwatu kwi Yehoba yenka kwapwa. Kino kyamufwainwa, mambo kafwako shetu wa bumuntu nangwa umo waesakana nanji mu buzhile ne. Yesu waketekejile amba baana banji ba bwanga bakasungwa bulongo mu maboko a Tata, watokatu to kabiji wipatula ku bundengamambo bonse.—Mateo 23:9.

8 Kya bubiji, Lesa kechi uji na butemwe bwa kichima ne. Butemwe bwa kubula kichima bo bumulengela kwikala waoloka mu byo oba na bantu. Bino nshiji ne misalululo yonse ifuma ku lwiso ne kichima. Bino bintu byapusenshatu na butemwe. Pa mambo a Lesa wa butemwe, Baibolo witubula mu bukishinka’mba: “Yehoba ye waoloka; watemwa bololoke.” (Masalamo 11:7) Yehoba waamba pe aye mwine amba: “Amiwa Yehoba natemwa buchibamambo bwaoloka.” (Isaya 61:8) Nanchi kechi kitekenesha pa kuyuka’mba Lesa wetu umwena lusekelo mu kuba byawama nangwa byaoloka nenyi?—Yelemiya 9:24.

Lusa ne Bololoke bwa Yehoba bwa Lumbuluka

9-11. (a) Ñanyi lukwatankano lujipo pakachi ka bololoke bwa Yehoba ne lusa lwanji? (b) Nga bololoke bwa Yehoba ne lusa lwanji lumweka byepi mu byo auba na bantu bandengamambo?

9 Byonka biji mbaji ya bumuntu bwa Yehoba bwakila bonse, bololoke bwanji bwalumbuluka kabiji kechi bwapelelelapo mu kintu nangwa kimo ne. Byo atakaikilenga Yehoba, Mosesa wanembele’mba: “Aye Jibwe, mingilo yanji yalumbulukatu; mambo mashinda anji onse o aoloka. Ye Lesa wa kishinka wabula bubi, aye ye waoloka ne kuluñama.” (Mpitulukilo ya mu mizhilo 32:3, 4) Kimye kyonse Yehoba kyo amwesha bololoke kechi bwikalapo na ka bubi ne—kabiji kechi ububuzha nangwa kukizhamo kushinta ne.

10 Paji lukwatankano lukatampe bingi pakachi ka bololoke bwa Yehoba ne lusa lwanji. Masalamo 116:5 aamba’mba: “Yehoba ye wa bupe, ye waoloka; ee kine, Lesa wetu ye wa lusa.” Ee, Yehoba waoloka kabiji ye wa lusa. Abino byubilo bibiji kechi byapusana ne. Byo engijisha lusa kechi ufupula bololoke bwanji uba nobe bwakonsha kukilamo kushinta ne. Bino byubilo byonse bibiji wibimwesha javula pa kimye kimotu nangwatu mu kyubilo kimo. Akimonai kya kumwenako.

11 Bantu bonse baswana bundengamambo ne onkao mambo bafwainwa lufu mambo yo mfweto ya bundengamambo. (Loma 5:12) Bino Yehoba kechi umwena lusekelo mu lufu lwa bandengamambo ne. Aye ye “Lesa waswa kulekela mambo, wa bupe ne wa lusa.” (Nehemiya 9:17) Bino na mambo a kuba wazhila, kechi uswisha bumbulwakoloka ne. Pano wakonsha kumwesha byepi lusa ku bantu baswana bundengamambo? Mukumbu uji mu bukine bwanema bingi buji mu Mambo a Lesa: Lunengezho lwa Yehoba lwa kukuula bantu. Mu Kitango 14, tukafunda byavula pa mambo a luno lunengezho lwa butemwe. Lwaoloka bingi kabiji pa kimye kimotu ke lwa lusa lukatampe. Kupichila mu luno lunengezho, Yehoba wakonsha kumwesha lusa ku bandengamambo balapila aku sa asunga bololoke bwanji.—Loma 3:21-26.

Bololoke bwa Yehoba Busangajika Bingi

12, 13. (a) Mambo ka bololoke bwa Yehoba o bwitufwenyesha kwipi ne aye? (b) Davida waambilepo’mba ka pa mambo a bololoke bwa Yehoba kabiji kino kyakonsha kwitutekenesha byepi?

12 Bololoke bwa Yehoba kechi kyubilo kyatama kyo tubula kukeba ne, bino ke kyubilo kitufwenyesha kwipi ne aye. Baibolo walumbulula bingi bulongo lusa luji mu bololoke bwa Yehoba, nangwa’mba buchibamambo bwaoloka. Twayai twisambe pa mashinda amo a lusekelo Yehoba mo amweshesha bololoke bwanji.

13 Bololoke bwa Yehoba bumulengela kumwesha bukishinka ku bakalume banji. Nyimbi wa masalamo aye Davida wafikile pa kumvwisha ne kunemeka bololoke bwa Yehoba. Nga Davida waambilepo’mba ka mu bintu byo apichilemo ne mu byo afunjile mashinda a Lesa? Waambile’mba: “Yehoba watemwa buchibamambo bwaoloka, ne kwibalekelela bazhila banji ne; abo balamwa myaka ne myaka.” (Masalamo 37:28) Byo ajipo mulaye wa lutekenesho! Lesa wetu kechi ukalekelela nangwa pachechetu aba bakishinka kwi aye ne. Onkao mambo twakonsha kuketekela amba uji kwipi ne atweba kabiji witulama mu butemwe. Bololoke bwanji bo bwitulengela kuketekela kino!—Byambo bya Mana 2:7, 8.

14. Nga kuta muchima Yehoba ko ata balanda kwamweshiwa byepi mu Mizhilo yo apele bene Isalela?

14 Bololoke bwa Lesa bwata bingi muchima ku bikeba balanda. Kuta muchima Yehoba ko ata balanda kwamwekela mu Mizhilo yo apele bena Isalela. Kya kumwenako, mu ino Mizhilo mwajinga ne lunengezho lwa kumona’mba banabanshiwa ne banabakazhi bafwilwa babena kusungwa bulongo. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 24:17-21) Byo ayukile kushupa kwa bwikalo ku bisemi bya uno mutundu, Yehoba aye mwine waikele ke shabo Mutonyi ne Kalama, ‘wakuchibila bafwilwa ne banabanshiwa mambo monka mo aolokela.’ (Mpitulukilo ya mu mizhilo 10:18; Masalamo 68:5) Yehoba wajimwine bena Isalela amba umvwe ke bayanjishe banabakazhi ne baana babula wa kwibakwasha, kine ukomvwa kujila kwa bano bantu. Waambile’mba: “Bukaji bwami bukabuka.” (Kulupuka 22:22-24) Nangwa kya kuba bukaji kechi buji pa byubilo bikatampe bya Yehoba ne, uzhingila bukaji bwa bololoke inge wamona byubilo bya nshiji kikatakata umvwe aba babena kubilwa yoyo nshiji bayanji babula ne wa kwibakwashako.—Masalamo 103:6.

15, 16. Ñanyi kiyukilo kikatampe kimwesha’mba Yehoba kechi utala ku bilungi bya bantu ne?

15 Kabiji Yehoba witubujishatu mu bukishinka’mba kechi ‘utala ku bilungi bya bantu, nangwa kutambula mazhikakanwa ne.’ (Mpitulukilo ya mu mizhilo 10:17) Kupusanako na bantu baji pa buntangi, Yehoba kechi ujimbaikwa na bunonshi bwa ku mubiji nangwa na mwekanyikilo ya pangye ya muntu ne. Kechi uji na misalululo nangwa pachechetu ne. Akilangulukai pa kino kiyukilo kikatampe kimwesha’mba Yehoba kechi utala ku bilungi ne. Jishuko ja kwikala bapopweshi banji bakine ne kwikala na bumi bwa myaka ne myaka, kechi japanyiwatu ku bantu bacheche ne. ‘Mu mikoka yonse ya bantu, aye umwakamwa, ne kuba byaoloka, ye waitabilwa kwi aye.’ (Byubilo 10:34, 35) Luno luketekelo lwakilamo kuwama lwapanyiwa ku bantu bonse kechi na mambo a byo baji mu bwikalo bwabo, kikoba, nangwa kyalo mo baji ne. Nanchi kine buno kechi bo bololoke bwine bwakila nenyi?

16 Kuji lubaji lukwabo lwa bololoke bwa Yehoba bwa lumbuluka lo twafwainwa kulangulukapo ne kwilunemeka: byo oba na bantu bazhilulula mizhilo yanji yaoloka.

Kechi Ukebalekatu Kwakubula Kwibakabisha Ne

17. Lumbululai byubilo bya nshiji biji mu ino ntanda o byafwainwa kubula kwitulengela kuzhinauka bololoke bwa Yehoba.

17 Bamo bakonsha kukumya’mba: ‘Yehoba byo abula kuswisha bumbulwakoloka, nga mambo ka bantu o babena kuyanjilamotu kya nshiji kabiji ne byubilo byatama o byasampukila ne pakatele bibye ano moba?’ Nshiji ya uno mutundu kechi yafwainwa kwitulengela kuzhinauka bololoke bwa Yehoba nangwa pachechetu ne. Nshiji yavula mu ino ntanda na mambo a bundengamambo bwa Adama bantu bo baswana. Mu ino ntanda bantu bambulwakoloka mo besajila bene mashinda abi, nshiji yavula bingi—bino kechi ikakulaila ne.—Mpitulukilo ya mu mizhilo 32:5.

18, 19. Ki ka kimwesha’mba Yehoba kechi ukatwajijila kikupu na kulekelela aba bazhilulwilamotu kya nshiji mizhilo yanji yaoloka ne?

18 Nangwa kya kuba Yehoba wibamwesha lusa lukatampe aba bafwenya kwipi ne aye mu bukishinka, kechi ukaleka nangwa pachechetu byubilo byatama bileta mwenga pa jizhina janji jazhila ne. (Masalamo 74:10, 22, 23) Lesa wa buchibamambo bwaoloka kechi ukosamikwa ne; kechi ukazhikijila bantu balengelamotu mambo kya nshiji ku lukabisho lwa malwa lwafwainwa byubilo byabo ne. Yehoba ye “Lesa wa lusa ne wa bibusa, ubanda kuzhingila, wayula na butemwe bubula kwaluka ne bukishinka, ... bino kechi ukebalekatu kwa kubula kwibakabisha ne.” (Kulupuka 34:6, 7) Kwesakana na mwayila bino byambo, pa bimye bimo Yehoba wikimona’mba kyafwainwa kukabisha aba bazhilulwilamotu kya nshiji mizhilo yanji yaoloka.

19 Kya kumwenako, monai Lesa byo aubile na bena Isalela bakala. Nangwatu kimye kyo baikele mu Ntanda ya Mulaye, bena Isalela batwajijile na kuba byubilo byatama. Nangwa kya kuba byubilo byabo byatama bya ‘mufichishenga ku muchima,’ Yehoba kechi wafikenejiletu kwibasankilapo ne. (Masalamo 78:38-41) Mu kifulo kya kwibasankilapo, wibapele jishuko ja kupimpula byubilo byabo. Wibasashijile’mba: “Kechi mmwenamo lusekelo nangwa pachechetu mu lufu lwa ndengamambo ne, poso mu kuba’mba ndengamambo aleke jishinda janji, namba amone bumi; alulukai, alulukai ne kuleka mashinda enu atama; nanchi mambo ka o musakila kufwa anweba ba mu kisaka kya Isalela?” (Ezikyo 33:11) Na mambo a kumona bumi amba bwanema, Yehoba watuminenga bangauzhi banji kuba’mba bena Isalela bafume ku mashinda abo atama. Bino bano bantu bakosele michima bakaine bonse kumvwa ne kulapila. Kyapeleleko, na mambo a jizhina janji jazhila ne byonse byo jaimenako, Yehoba wibapaine mu maboko a balwanyi babo.—Nehemiya 9:26-30.

20. (a) Yehoba byo aubilenga na bena Isalela bitufunjishapo ka pa mambo a aye? (b) Mambo ka bokwe o ayilamo kwimenako bololoke bwa Yehoba?

20 Yehoba byo aubilenga na bena Isalela bitufunjisha byavula bingi pe aye. Tufunda’mba meso anji atala konse konse amona bumbulwakoloka kabiji ne kuba’mba bintu byatama byo amona bimukozha ku muchima. (Byambo bya Mana 15:3) Kabiji kitekenesha bingi kuyuka’mba ukeba kumwesha lusa umvwe wamona’mba paji kimo kyamulengela kuba byobyo. Kabiji twafunda ne kuba’mba bololoke bwanji kechi bwa kupulumukatu byonkabyo ne. Na mambo a kuba Yehoba watekanya ne kukoka muchima, bantu bavula balanguluka’mba kechi ukaleta lukabisho pa babi ne. Pano bino kechi ibyo ne, mambo Lesa byo aubilenga na bena Isalela bitufunjisha’mba butekanye bwanji buji na pa kupelela. Yehoba wakosela ku bololoke. Kupusanako na bantu bachina javula kumwesha buchibamambo bwaoloka, aye kechi uchina kuba kyawama ne. Kyayilamo bingi kumona’mba bokwe uji ku jitanda ja Lesa waimenako bololoke bwakosa.a (Ezikyo 1:10; Lumwekesho 4:7) Onkao mambo, twakonsha kusumininwa’mba ukafikizha mulaye wanji wa kufumyapo nshiji yonse iji panopantanda. Jishinda janji ja kuchibilamo mambo jakonsha kwambiwa mu ngipipishilo amba: kukosa pafwainwa kukosa, kumwesha lusa pafwainwa lusa.—2 Petelo 3:9.

Kufwenya Kwipi ne Lesa wa Bololoke

21. Umvwe ketulanguluke pe Yehoba byo oba na buchibamambo bwaoloka, mu ñanyi mashinda mo twafwainwa kumulangulukila, kabiji mambo ka?

21 Umvwe ketulanguluke pe Yehoba byo oba na buchibamambo bwaoloka, kechi twafwainwa kumulanguluka nobe mutonyi washinta ubula kukeba bantu watatu muchima pa kukabisha bangubabibi ne. Twafwainwa kumulanguluka amba Shetu wa butemwe ukebesha kwingila na baana banji mu mashinda awama kimye kyonse. Byo aji Shetu waoloka, Yehoba wesakanya kukosela kyawama na kumwesha lusa ku baana banji ba panopantanda bakeba bukwasho bwanji ne lulekelo lwa mambo.—Masalamo 103:10, 13.

22. Byo atangijilwa na bololoke bwanji, Yehoba witunengezhezha kwikala na luketekelo lwa mutundu ka, kabiji mambo ka o obila ne atweba mu jino jishinda?

22 Byo twafwainwa kusantapo pa kumona kuba’mba bololoke bwa Lesa kechi bwalumbululatu kukambula bangubabibi ne! Byo atangijilwa na bololoke bwanji bwalumbuluka, Yehoba witunengezhezha luketekelo lwawama—bumi bwalumbuluka bukabula kupwa mu ntanda ‘mukekala bololoke.’ (2 Petelo 3:13) Lesa wetu wingila ne atweba mu jino jishinda mambo bololoke bwanji bumulengela kukebapo mashinda a kwitupulwishamo kukila kwituzhachisha. Kine, kumvwisha bulongo bololoke bwa Yehoba byo buji kwitufwenyesha kwipi ne aye! Mu bitango byalondelapo, tukamona Yehoba byo amwesha kino kyubilo kyawamisha.

[Tubyambo twa mushi]

a Yehoba wipashañanya mwine ku bokwe pa kuzhachisha bena Isalela babujile bukishinka.—Yelemiya 25:38; Hoseya 5:14.

Mepuzho a Kulangulukapo

Yelemiya 18:1-11 Yehoba wafunjishe byepi Yelemiya amba kechi upulumukatu ponkapo kuleta lukabisho lwa malwa ne?

Habakuka 1:1-4, 13; 2:2-4 Yehoba wamubujishe byepi Habakuka mu bukishinka’mba kechi ukatwajijila na kulekelela nshiji ne?

Zekaliya 7:8-14 Yehoba umvwa byepi pa boba banyanchijila lūsa lwa bakwabo?

Loma 2:3-11 Pa kintu ka Yehoba po azhachishila bantu umo umo kabiji ne mikoka ya bantu?

[Kipikichala pa peja 110]

Yosefwa wayanjilemotu kya nshiji “mukaleya ka panshi”

[Kipikichala pa peja 111]

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu