Ntanda ya Bashakulu

SETEPENA watendekele kwamba mambo ayukanyikwa na kutongaula mapunzha amo amba: ‘[Yehoba] wamwekele ku mushakulu wetu Abalahama, byo akijinga mu Mesopotamya, kasa akyangye kwikala mu Halani ne kumwambila’mba, ... ya ku kyalo kyo nsakukubula’. (Byu 7:1-4) Uno mukambizho yo yajinga ntendekelo ya bintu byapichilemo ba Abalahama, Izaka, ne Yakoba mu Ntanda ya Mulaye byafikizhe mulaye wa Lesa wa kupesheshamo bantu bonse.—Nt 12:1-3; Yos 24:3.

Lesa wakambizhe Abalahama (nangwa’mba Abulama) kufuma mu Ula mu muzhi mwajinga bunonshi bwavula wa bena Kalodeya waikajijile ku musela wa kitulu kya Mukola wa Ufelata. Jishinda ka jo afwainwe kuyamo Abalahama? Kufuma ku Kalodeya ntanda itelwa ne kuba’mba Samala nangwa amba Shinala, kyafwainwe kupela umvwe waolokeletu saaya mu jishinda jatala ku muzhika. Pano mambo ka o azhokejile ja ku kabeta ka ku buyeke ne kukafika ku Halana?

Muzhi wa Ula waikajijile ku musela, kwipi na kwapela Mpunzha ya Mushiji Wafuka Bulongo. Wabayile mubula kufuma ku Pelisitina kukafika ne ku Kikuji kya pakachi aku mukola wa Tigris aku mukola wa Ufelata. Ku ino mpunzha kwafwainwa kwaikalanga kimfunte kyawama bingi sakwakabakaba. Ku kabeta ka ku bulenge bwa mushiji wafuka bulongo, kwajinga Kiselebwa kya Silo-Alabyani kya mitumba ya mabwe a laimu ne misanza ya musenga. Buku wa Encyclopædia Britannica waamba’mba: “Kyashupanga bingi pa kukilañanya” kuya mu Meditelanya ne Mesopotamya. Bakañenda nangwa bapoteshi bamo na bangamela babo kampe bapitanga mu kiselebwa kufuma ku Ufelata kuya ku Tadamola apa bino ne ku Damasakasa. Abalahama ne kisemi kyanji ne matanga anji kechi bapichile mu kino kiselebwa ne.

Bino Abalahama wapichile mu kinkunenke kya Mukola wa Ufelata ne kufika ku Halana. Kufuma kokwa, walondejile jishinda japitangamo bapoteshi ja kwabukila pa mwaba wa Kakemishi kabiji wakapichile kwipi na Damasakasa ne kuya shoo wakafika ne ku Kizhiba kyatendekele kutelwa amba Kizhiba kya Ngalilea. Kabiji watwajijile kuya mu jishinda ja Via Maris nangwa’mba “jishinda ja kupichila ku Kalunga ka mema ,” kukafika ku Megido ne ku Ijipita. Abalahama wapichile mu mitumba ya Samaliya, wakekala ne mu matente ku Shekema. Pa kupitapo kimye, waimene jibiji kaye ku kabeta ka ku bulenge na kupita mu mitumba. Pa kuba’mba muyuke byoaendele, monainga mapunzha pa mapu kimye kyo mu bena kutanga Ntendekelo 12:8–13:4. Monai ne mapunzha akwabo moaendele: Danyi, Damasakasa, Hoba, Mamale, Sodoma, Gelala, Belesheba, ne Moliya (Yelusalema).—Nt 14:14-16; 18:1-16; 20:1-18; 21:25-34; 22:1-19.

Mapunzha amo atongolwa akwasha bingi kuyuka bwikalo bwa ba Izaka ne Yakoba. Kyakumwenako, kimye Abalahama kyoakijinga mu Belesheba, kwepi ko atumine kalume wanji na kukebela Izaka mwanamukazhi wakusongola? Wamutumine ku Mesopotamya (kilumbulula’mba, “Ntanda Yaikela pakachi aku Mukola aku Mukola”) ku Padana-alama. Pano fwanyikizhai Libeka byoaendele lwendo lwalepa pa ngamela kuya ku Negeba, kampe kwipi na Kadeshi na kusambakana Izaka.—Nt 24:10, 62-64.

Mu kuya kwa moba, mwana wamulume wa ba Izaka ne Libeka Yakoba (Isalela) naye waendele lwendo lwalepa bingi lwa kuya na kusongola mwanamukazhi mupopweshi wa Yehoba. Yakoba wapichile jishinda jingi pa kubwela ku ntanda yanji. Byoaabukile kakola ka Yaboka kwipi na Penwela, Yakoba wisunshile na malaika. (Nt 31:21-25; 32:2, 22-30) Isao wamusambakene mu yo ino mpunzha, kabiji baikele mu matanda apusana au kwanji au kwanji.—Nt 33:1, 15-20.

Panyuma yakuba mwana wamukazhi wa kwa Yakoba Daina bamulenga mambo mu Shekema, Yakoba wavilukijile ku Betele. Nanchi mwakonsha kufwanyikizha baana ba kwa Yakoba kobaile na kujisha jitanga kwibataine Yosefwa nyi? Ino mapu (ne mapeja 18-19) yakonsha kwimukwasha kuyuka byalepele museke wa kufuma ku Betele kufika ku Dotanyi. (Nt 35:1-8; 37:12-17) Bakolojanji bamupoteshe Yosefwa ku bapoteshi bailenga ku Ijipita. Ñanyi jishinda jomwalanguluka jobapichilemo byobamutwajilenga mu buzha ku Ijipita bwalengejile bena Isalela nabo kuvilukila konka kabiji kulutwe na lwendo bafumako?—Nt 37:25-28.

[Mapu pa peja 7]

(Umvwe mukeba bine byambo, monai mu buku)

Mo aendelenga Abalahama

Mo aendelenga Izaka

Mo aendelenga Yakoba

Mikwakwa Ikatampe

Bashakulu (byo bapichilemo)

A4 GOSHENYI

A5 IJIPITA

B4 SHULA

B5 PALANA

C3 Damasakasa

C3 Danyi (Laishi)

C4 Shekema

C4 Betele

C4 Hebulona (Kiliata-alaba)

C4 Gelala

C4 Belesheba

C4 SEILA

C4 Kadeshi

C5 EDOMU

D1 Kakemishi

D2 Tadamola

D3 Hoba

E1 PADANA-ALAMA

E1 Halana

F2 MESOPOTAMYA

G1 Ninevwa

G2 MPUNZHA YA MUSHIJI WAFUKA BULONGO

G3 Babilona

H4 KALODEYA

H4 Ula

[Mitumba]

C4 Moliya

[Tulunga twa meema]

B3 Kalunga ka Meditelanya (Kalunga Kakatampe)

[Mikola]

E2 Ufelata

G2 Tigris

Bashakulu (mu Ntanda ya Mulaye)

KENANA

Megido

GILEADA

Dotanyi

Shekema

Sukota

Mahanaimu

Panwela

Betele (Luza)

Yelusalema (Salema)

Betelema Efulata

Mamale

Hebulona (Makapela)

Gelala

Belesheba

Sodoma?

NEGEBA

Lihobota?

Beer-lahai-roi

Kadeshi

Mikwakwa Ikatampe

Jishinda ja ku Kalunga ka mema

Mukwakwa wa Mfumu

[Mitumba]

Moliya

[Tulunga twa meema]

Kalunga ka Mukele

[Mikola ne Tukola]

Yaboka

Yodano

[Kipikichala pa jipa 6]

Mukola wa Ufelata kwipi na Babilona

[Kipikichala pa jipa 6]

Abalahama waikele mu Belesheba kabiji wajishishenga jitanga janji kipikipi

[Kipikichala pa jipa 6]

Kimpachiko kya Yaboka