October

Inge twayuka Yesu, tukalangulukanga ne kuba bintu byonka byo aubanga. Inge twayuka byo alanguluka ne kulondela milanguluko yanji, bulunda bwetu ne aye bukakosa. Twakonsha kulondela byepi Yesu? Akilangulukaitu pa jishinda jimo. Yesu walangulukanga pa kukwasha bantu kukila kwisangajika aye mwine. (Mat. 20:28; Loma 15:1-3) Na mambo a kulanguluka bino, wajinga na muchima wa kwipana ne kulekelako bantu mambo. Kechi wazhingilanga bukiji pa bintu byaambanga bantu pe aye ne. (Yoa. 1:46, 47) Kabiji kechi wamonanga bantu kutama na mambo byubilo byatama byo baubile kala ne. (1 Timo. 1:12-14) Yesu waambile’mba: “Kino kyo kyo bakayukilako bonse amba mwi baana bami ba bwanga, umvwe mwitemwa anwe bene na bene.” (Yoa. 13:35) Kyanema kwiipuzha anweba bene amba, “Abya mbena kulondela Yesu kupichila mu kwibikako kwikala mu mutende na balongo ne banyenga nyi?” w20.04 24 ¶11

Nangwa kya kuba mwikala mu ntanda mwayulatu bantu bamba bubela ne kuleta mwenga pa jizhina ja Yehoba, mwakonsha kuzhijika jizhina ja Yehoba ne kwamba bukine kuba’mba Yehoba wazhila, waoloka, wawama, kabiji uji na butemwe. Mwakonsha ne kutundaika bukalama bwanji. Kabiji mwakonsha kukwasha bantu kuyuka’mba bukalama bwa Yehoba bo bonkatu bwaoloka kabiji bo bukaletela bilengwa byonse mutende ne lusekelo. (Sala. 37:9, 37; 146:5, 6, 10) Pa kufunjisha bantu bukine bwa mu Baibolo, bimye byavula twamba pa bumfumu bwa Lesa, kuba’mba Yehoba ye uji na luusa lwa kulama bilengwa byonse, kabiji kino ke kishinka kyanema bingi. Pano bino, nangwa kya kuba kyanema kufunjisha bantu mizhilo ya Lesa, kikonkwanyi kyetu kikatampe ke kwibakwasha kutemwa Shetu, Yehoba, ne kwikala ba kishinka kwi aye. Onkao mambo, twafwainwa kufunjisha bantu byubilo byawama bya Yehoba, kwibalumbulwila biji Mwine mwina jizhina ja Yehoba. (Isa. 63:7) Inge ketufunjishe mu jino jishinda, tukakwasha bantu kutemwa Yehoba ne kumukookela mambo bakeba kwikala ba kishinka kwi aye. w20.06 6 ¶16; 7 ¶19

Bongo bwa muntu bwalengwa mu jishinda ja kukumya bingi. Kimye kyo mwajinga munda mwa bainenu, bongo bwenu bwalengelwe kwesakana na byonka byanengezha Yehoba, kabiji pa miniti umo palengelwenga maselo avula bingi. Bashayuka bamba’mba bongo bwa muntu wakoma buji na maselo 100 bilyoni, buno bongo buji na kinemenezhi kya 1.5 kg. Kintu kya kukumya bingi kingila bongo bwa muntu ke kwamba. Akilangulukai pa kimweka inge tubena kwamba. Pa kuba’mba mwambe kyambo kimo, bongo bukwatankanya pamo byenda mishipeshipe 100 ya ku lujimi wenu, kikolomeno, byatunwa, mubanga ne kyaji. Kutazha ku kwamba milaka, sawakya ye banembele mu 2019 umwesha’mba baana banenda bayuka byambo byonse ne kuyuka bya kuba inge baumvwa byobyo byambo. Abino bishinka byo bataaine bimwesha’mba tusemwatu na bulume bwa kuyuka ne kufunda milaka. Kwambatu kine, bulume bwa kwamba ke bupe bwafuma kwi Lesa. w20.05 22-23 ¶8-9

Abalahama waswile kusha bwikalo bwawama mu muzhi wa Ula. Mambo ka? Mambo watengejilenga “muzhi uji na bitendekesho bya kine.” (Hebe. 11:8-10, 16) Muzhi watengejilenga Abalahama ke Bufumu bwa Lesa. Buno Bufumu buji mu maboko a kwa Yesu Kilishitu ne bena Kilishitu bashingwa baji 144,000. Paulo watelele buno Bufumu amba “muzhi wa Lesa mumi, Yelusalema wa mwiulu.” (Hebe. 12:22; Lum. 5:8-10; 14:1) Yesu wafunjishe baana banji ba bwanga kulombelanga buno Bufumu, kuba’mba bwiye pa kuba’mba kyaswa muchima wa Lesa kyubiwenga pano pa ntanda byonka byo kibena kubiwa mwiulu. (Mat. 6:10) Nanchi Abalahama wayukile bishinka byonse pa bikekala Bufumu bwa Lesa nyi? Ine. Abino bishinka byajinga “kyafyamika kyazhila” pa myaka yavula bingi. (Efi. 1:8-10; Kolo. 1:26, 27) Bino Abalahama wayukile’mba baana banji bamo bakekala bamfumu. Kino kyo kyamulayile Yehoba.—Nte. 17:1, 2, 6. w20.08 2-3 ¶2-4

Twafwainwa kukana mafunjisho a bansatuki. Kufumatu kimye kyalengelwe kipwilo kya bwina Kilishitu, Diabola ubena kwingijisha bajimbijimbi bavula bingi kubyala luzhinauko mu michima ya bakalume ba Lesa ba kishinka. Onkao mambo, twafwainwa kwikala na maana a kuyuka lupusano luji pa byambo bya kine ne bya bubela. Balwanyi betu bakonsha kwingijisha Intaneti nangwa misabilo ya pa intaneti ya kwisambilamo na bantu kukeba kwitulengela kuleka kwingijila Yehoba ne kuleka kutemwa balongo mu kipwilo. Vulukainga mwine mwina buno bubela ne kwibukana.(1 Yoa. 4:1, 6; Lum. 12:9.) Pa kuba’mba tushinde meseko a kwa Satana, twafwainwa kukosesha luketekelo lwetu mwi Yesu ne kuyuka Yehoba byo abena kumwingijisha kuba kyaswa muchima wanji. Kabiji twafwainwa kuketekela boba Yehoba ubena kwingijisha kwitupa kajo ka ku mupashi lelo jino. (Mat. 24:45-47) Tukosesha luketekelo lwetu kupichila mu kufunda Mambo a Lesa. Kabiji lwitabilo lwetu lukekala nobe kichi kyatwezha mizhazhi panshi pene. Mutumwa Paulo waambilepo kintu kipashako kimye kyo anembele byambo biji mu kinembelo kya lelo. w20.07 23-24 ¶11-12

Na mambo a kuba’mba twibambulwa kulumbuluka, atweba bonse tuji na muteeto wa kuzhachisha bakwetu na mambotu a mwekelo yabo. (Yoa. 7:24) Bino tuyukakotu bicheche pa muntu kwesakana na byo tumona na meso. Nangwatu dokotala wafunda bingi kechi wakonsha kuyuka kikola kyakolwa muntu kupichila mu kumutalatu na meso ne. Wafwainwa kwipuzha mepuzho ne kutelekesha bibena kwamba wakolwa ne bikola byo akolelwepo kala, byo abena kumvwa ne kumona biyukilo bimwesha kikola kyo aji nakyo. Dokotala wakonsha kwingijisha kiñambañamba pa kuba’mba amone mukachi ka mubiji wa muntu wakolwa. Inge wabula kuba bino, wakonsha kupana muchi ungi. Ne atweba kechi twakonsha kuyuka bulongo balongo ne banyenga kupichilatu mu kumona byo bamweka ne. Twafwainwa kwibikako kwibayuka bulongo byo baji. Kechi twakonsha kuyuka biji mu michima ya bantu ne. Bino twakonsha kwibikako kulondela Yehoba. Uteleka inge bapopweshi banji babena kumubuula bintu. Ulanguluka ne pa nkomeno yabo ne bintu byo babena kupitamo. Kabiji wibobila kifyele. w20.04 14-15 ¶1-3

Twafwainwa kwipelula mambo bantu betota kechi baji “na milanguluko yawama” ne. Bantu betota baji bingi na mapata kabiji bemona’mba banema kukila bakwabo. Milanguluko yabo ne byubilo byabo bibabika mu makatazho kabiji bakozha ne bantu bakwabo ku muchima. Inge babula kujimuka, Satana ukapofula michima ne milanguluko yabo. (2 Ko. 4:4; 11:3) Pakuba muntu wipelula wikala na milanguluko yawama. Kechi wimona’mba wanema kukila bakwabo ne, mambo wayuka’mba bakwabo bamukila mu mashinda avula. (Fili. 2:3) Kabiji uyuka kuba’mba “Lesa ukana bantu belundumika, pakuba ubila lusa lwanji lukatampe bantu bepelula.” (1 Pe. 5:5) Aba baji na milanguluko yawama kechi bakeba kwikala balwanyi ba Yehoba ne. Pa kuba’mba tutwajijile kwikala bepelula, twafwainwa kumvwina lujimuno lwa mu Baibolo lwa kuba’mba: “Vuulai bumuntu bwa kala ne byubilo byabo, ne kuvwala bumuntu bupya.” Twafwainwa kufunda bwikalo bwa kwa Yesu ne kulondela bulongo mu ngayo yanji.—Kolo. 3:9, 10; 1 Pe. 2:21. w20.07 7 ¶16-17

Kyanema bingi kwikala mu kipwilo kya Yehoba. Tuji mu paladisa wa ku mupashi muji bantu ba mutende kabiji ba lusekelo. Ñanyi kifulo kyo muji nakyo mu kipwilo? Mutumwa Paulo waesakenye kipwilo ku mubiji wa muntu. Kabiji waesakenye bantu baji mu kipwilo ku binungwa bya mubiji. (Loma 12:4-8; 1 Ko. 12:12-27; Efi. 4:16) Kintu kitanshi kyo twakonsha kufunjilako ku kimwesho kya kwa Paulo ke kya kuba’mba atweba bonse pa muntu pa muntu tuji na kifulo kyanema mu kisemi kya Yehoba. Paulo waambile’mba: “Byonkatu mubiji byo aji na binungwa byavula, bino binungwa kechi bingila mwingilo umo ne, ne atweba nangwa twavula, twi mubiji umo mwi Kilishitu, bino pa muntu pa muntu, twi binungwa byakwatankana.” (Loma 12:4, 5) Paulo waambilenga pa ka? Nangwa kya kuba atweba bonse pa muntu pa muntu tuji na mingilo yapusana-pusana mu kipwilo, bino bonse twanema. w20.08 20 ¶1-2; 21 ¶4

Bansemi, mwakonsha kulondela byepi byuba Yehoba? Pa bimye bimo mwafwainwa kwipuzha baana benu milanguluko yabo pa byo mwakonsha kwingila mwingilo umo. Kabiji mwafwainwa kulondela byo baamba. Kabiji Yehoba utekanya inge bantu bamwingijila bazhinauka bintu byo afuukula. Watelekele kwi Abalahama kimye kyo aambile’mba kechi kyayijilemo Yehoba konauna Sodoma ne Gomola ne. (Nte. 18:22-33) Kabiji vulukai Yehoba byo aubile na muka Abalahama aye Sala. Kechi kyamufichishe ku muchima nangwa kuzhingila kimye Sala kyo asekele pa kumvwa mulaye wa kuba’mba ukemita ne kusema mwana mu bukote ne. (Nte. 18:10-14) Pakuba Abalahama wamunemekele Sala. Bansemi ne bakulumpe mu kipwilo, mwakonsha kufunjilako ka kwi Yehoba? Muba byepi inge baana benu nangwa bamo mu kipwilo babula kulondela byo mwafuukulapo? Nanchi abya mufikenatu kwibabuula’mba batamisha nyi? Nangwa mwesekesha kukeba kuyuka milanguluko yabo nyi? Bisemi ne bipwilo bimwenamo bingi inge aba baji na luusa lwa kutangijila bakwabo ke balondele byuba Yehoba. w20.08 10 ¶7-9

Kimye kyo twatendekele kupwanañana na bantu ba Yehoba kampe twakebelenga bakwetu kwitukwasha mambo twayukile’mba twajinga ba lukeke ku mupashi kabiji kwajinga bintu byavula byo twafwainwe kufunda. (1 Ko. 3:1, 2) Nga luno kiji byepi? Inge kya kuba twaingijila Yehoba pa myaka yavula kabiji twayuka bintu byavula, kyakonsha kwitukatazha kuswa bukwasho, kikatakata inge ubena kwitukwasha kechi wabanda mu bukine byonka byo twabanda ne. Nangwa byonkabyo, Yehoba bimye byavula wingijisha balongo ne banyenga kwitukosesha. (Loma 1:11, 12) Twafwainwa kuyuka kino kishinka pa kuba’mba twikale na bulume bufuma kwi Yehoba. Kuba bintu byawama kechi kwaimena pa mpunzha kwafuma muntu, bulume bo aji nabo, kufunda, bunonshi, nangwa nkomeno yanji ne, pakuba kwaimena pa kwipelula ne kuketekela mwi Yehoba. Atweba bonse twayai twibikengako kuba byawama kupichila mu (1) kuketekela mwi Yehoba, (2) kufunjila ku bantu banembwa mu Baibolo ne (3) kutambula bukwasho ku bakwetu bena Kilishitu. Onkao mambo, nangwa kya kuba twamona’mba kechi twakosa ne, Yehoba uketupa bulume. w20.07 14 ¶2; 19 ¶18-19

Kyakonsha kukatazha bingi kumwesha butekanye pa kusapwila ku balongo betu babula kwitabila. Jifunde jiji pa Musapwishi 3:1, 7 jakonsha kwitukwasha. Jaamba’mba: “Kuji . . . kimye kya kuzhindama ne kimye kya kwamba.” Byubilo byetu byawama byakonsha kushimuna bukamonyi, pano bino, twafwainwa kwinengezha kimye kyonse kusapwila bukine. (1 Pe. 3:1, 2) Twafwainwa kutekenya bantu bonse, kubikapotu ne balongo betu pa kwibasapwila ne kwibafunjisha na mukoyo. Tufunjilako bya kumwesha butekanye ku bantu ba kishinka banembwa mu Baibolo ne ba mu ano moba. Habakuka wakebeshe bingi kuba’mba bubi bupwe, bino wamwesheshe butekanye byo aambile’mba: “Nkatwajijila kwimana pa kifulo kyami po nsopela.” (Ha. 2:1) Mutumwa Paulo waambile’mba wakebeshe bingi “kupwisha” mwingilo wanji. Pano bino, watekenye ne kutwajijila “kushimuna bulongo mambo awama.”—Byu. 20:24. w20.09 11-12 ¶12-14

Yesu nangwa kya kuba ye wa kibiji kwi Yehoba, kechi ulanguluka kukila po afwainwa kwilangulukila ne. Bakalume ba Lesa bepelula bakayukanyikilwa ku kwitemwa bene na bene. (Luka 9:48; Yoa. 13:35) Mwafwainwa kuba byepi inge kya kuba mwamona’mba mu kipwilo muji makatazho kabiji mwalanguluka’mba bakulumpe mu kipwilo kechi baingijilapo ne? Kechi mwafwainwa kwijizhanya ne, pakuba mwakonsha kumwesha kwipelula kupichila mu kulondela byafuukulapo babena kwimutangijila. (Hebe. 13:17) Pa kuba’mba mube bino, mwafwainwa kwiipuzha amba: ‘Nanchi makatazho o mbena kumona abaya kya kuba bakulumpe mu kipwilo baingijilapo nyi? Nanchi kino kyo kimye kyawama kwingijilapo nyi? Nanchi yami nji na mwingilo wa kwingijila pa ano makatazho nyi? Abya mbena kwingila na ngovu kukwasha kipwilo kukwatankana nyi, inyi mbena kukeba kumweka’mba nanema?’ Yehoba wanemeka bingi kwipelula kukila maana a kuyuka bintu, kabiji wanemeka lukwatankano kukila kwingila bulongo mingilo. Onkao mambo, ibikaiko kwingijila Yehoba saka mwipelula. Inge mwauba bino, mukalengela kipwilo kukwatankana.—Efi. 4:2, 3. w20.07 4-5 ¶9-11

Yesu wasanchilanga banabakazhi ba kishinka bamukwashanga na “bintu byabo.” (Luka 8:1-3) Wibafunjishenga bukine bwanema pa kyaswa muchima wa Lesa. Pa kimye kimo, wibabuujile’mba ukafwa ne kusanguka. (Luka 24:5-8) Byonkatu byo anengezhezhe batumwa banji ku meseko ajinga kulutwe, ne bano banabakazhi nabo byo byo ebanengezhezhe. (Mako 9:30-32; 10:32-34) Kabiji twafwainwa kuvulukanga kuba’mba nangwa kya kuba batumwa banyemene kimye Yesu kyo bamukwachile, bino banabakazhi bamo bamukwashishenga, batwajijile kwikala kipikipi ne aye kimye kyo afwilenga pa kichi kya lumanamo. (Mat. 26:56; Mako 15:40, 41) Banabakazhi baakamwanga Lesa bo bajinga batanshi kumonañana ne Yesu kimye kyo asangwilwe. Wapele bano banabakazhi mwingilo wa kuya na kubuula batumwa kuba’mba wasangulwa. (Mat. 28:5, 9, 10) Kabiji kyamweka banabakazhi bajingapo pa Pentekosita 33 C.E., kimye baana ba bwanga kyo bashingilwe mupashi wazhila, kabiji abno bonse banabakazhi batambwile bupe bwa kwamba milaka ingi ne kubuulako bakwabo “pa mingilo ikatampe ya Lesa.”—Byu. 1:14; 2:2-4, 11. w20.09 23 ¶11-12

Mwingilo wa kufunjisha bantu kwikala ke baana ba bwanga ke mwingilo wanema bingi ukapulusha bantu. Twayuka byepi? Kimye Yesu kyo apaine mukambizho wanembwa pa Mateo 28:19, 20, waambile’mba: “Yainga na kufunjisha bantu . . . kwikala ke baana . . .  ba bwanga, ne kwibabatizha.” Lubatizhilo lwanemena ka? Twafwainwa kubatizhiwa pa kuba’mba tukapuluke. Muntu ubena kukeba kubatizhiwa wafwainwa kwitabila kuba’mba tukekala na bumi bwa myaka ne myaka na mambo a kuba’mba Yesu witufwijile ne kusanguka. O ene mambo mutumwa Petelo o abuujijile bakwabo bena Kilishitu amba: “Lubatizhilo . . . lubena kwimupulusha.” (1 Pe. 3:21) Onkao mambo, inge mwana wa bwanga wa katataka wabatizhiwa, wikala na luketekelo lwa kwikala na bumi bwa myaka. Pa kuba’mba tufunjishe bantu kwikala ke baana ba bwanga, twafwainwa kwikala na “busendwe bwa kufunjisha.” (2 Timo. 4:1, 2) Mambo ka? Mambo Yesu wakambizhe’mba: “Yainga na kufunjisha bantu . . . kwikala ke baana . . . ba bwanga.” Mutumwa Paulo waambile’mba “kosela” mu uno mwingilo, “mambo mu kuba bino ukepulusha obe mwine ne boba bakumvwa.” w20.10 14 ¶1-2

Mwana wa bwanga aye Petelo watemenwe bingi ne mwingilo wa kukwata bantu. Kabiji na bukwasho bwa Yehoba, Petelo wafunjile bya kwingila uno mwingilo bulongo. (Byu. 2:14, 41) Tusapwila mambo twatemwa Yehoba. Kino kyo kitutundaika kwingila uno mwingilo. Kutemwa Yehoba kwakonsha kwitukwasha kushinda milanguluko ya kumona nobe kechi twafikilamo kwingila uno mwingilo ne. Yesu byo aichile Petelo kuba’mba ekale wa kukwata bantu, wamubuujile’mba: “Kileke kuba moyo.” (Luka 5:8-11) Petelo kechi waakaminwe pa bintu byakonsheshe kumumwekela inge waikala mwana wa bwanga ne. Pano bino, wakuminye bingi pa kumona masabi avula bingi o bakwachile mu jishinda ja kukumya kimye Yesu kyo ebambijile’mba bate makonde. Petelo byo amwene kino, walangulukile’mba kechi wafikijilemo kwingijila pamo ne Yesu ne. Ne anweba mwakonsha kwakamwa inge mwalanguluka pa byavwangwamo mu kwikala mwana wa bwanga wa Kilishitu. Inge byo byo kiji, koseshai butemwe bo mwatemwa Yehoba, Yesu ne bantu. Kino kikemutundaika kuswa lwito lwa kwa Yesu lwa kwikala ba kukwata bantu.—Mat. 22:37, 39; Yoa. 14:15. w20.09 3 ¶4-5

Twingijisha kimye kyetu, ngovu yetu, ne mali pa kuba’mba tukebe boba baji “na michima ya bukishinka ya kukeba bumi bwa myaka ne myaka.” (Byu. 13:48) Umvwe twauba bino, ko kuba’mba tubena kulondela mu ngayo ya kwa Yesu. Waambile’mba: “Kajo kami ke kuba kyaswa muchima wa yewa wantumine ne kupwisha mwingilo wanji.” (Yoa. 4:34; 17:4) Ne atweba kyo kintu kyo tubena kukebesha kuba. Tubena kukeba kupwisha mwingilo ye betupa. (Yoa. 20:21) Kabiji tubena kukeba bantu bakwabo, kubikapotu ne boba bakooka kutwajijila kwingijila pamo ne atweba uno mwingilo. (Mat. 24:13) Kechi kyapeela kwingila mwingilo witupa Yesu ne. Pano bino, kechi tubena kwingila uno mwingilo bunke bwetu ne. Yesu walayile’mba ukekala ne atweba. Twingijila pamo ne Lesa uno mwingilo wa kufunjisha bantu kwikala baana ba bwanga byo tuji “ba mwingilo umo ne Lesa” kabiji “pamo ne Kilishitu.” (1 Ko. 3:9; 2 Ko. 2:17) Onkao mambo, twakonsha kupwisha uno mwingilo. Ke munema mukatampe kabiji kituletela bingi lusekelo kwingila uno mwingilo ne kukwashako bakwabo nabo kwingilako.—Fili. 4:13. w20.11 7 ¶19-20

Javula, bintu bifuukulapo bansemi mu bwikalo byo bikobanga ne baana babo inge bakoma. Inge bintu byafuukulapo bansemi kechi byawama ne, balengela baana babo kwikala mu makatazho. Bino inge bafuukulapo bintu byawama, balengela baana babo kwikala na lusekelo mu bwikalo bwabo. Nangwa byonkabyo, baana babo nabo bafwainwa kufuukulapo bintu byawama. Kintu kyawama bingi muntu yense kyo akonsha kufuukulapo kuba ke kwingijila Shetu wa butemwe wa mwiulu aye Yehoba. (Sala. 73:28) Bansemi ba kwa Yesu abo ba Yosefwa ne Maliya bafuukwilepo kukwasha baana babo kwingijila Yehoba. Kabiji kintu kyo bafukwilepo kyamwesheshe’mba kwingijila Yehoba kyo kintu kyo banemekele mu bwikalo bwabo. (Luka 2:40, 41, 52) Yesu naye wafuukwilepo kuba bintu byawama bya mukwashishe kuba kyaswa muchima wa Yehoba. (Mat. 4:1-10) Kabiji Yesu byo akomene, waikele muntu wa lusa, wa kishinka ne kuchinchika. Bansemi batemwa Yehoba bakonsha kumvwa bulongo kwikala na mwana uji bino. w20.10 26 ¶1-2

Fwanyikizhai bino bintu. Nyenga wakoma ubena kulanguluka pa bintu byawama byo eyowanga kala. Nangwa kya kuba ano moba bwikalo bwanji bwakatazha, bino watwajijila kwingijila Yehoba papelela bulume bwanji. (1 Ko. 15:58) Pa juba pa juba ufwanyikizha kuba’mba uji mu ntanda ipya pamo na balongo banji ne balunda nanji. Nyenga mukwabo wavuluka’mba mukwabo mwina Kilishitu wamufichishe ku muchima, bino wafuukulapo kulubakotu. (Kolo. 3:13) Mulongo wayukishatu bulongo bintu byo alubankenye kunyuma, bino wafuukulapo kutatu muchima pa kutwajijila kwikala wa kishinka kwi Yehoba kufuma luno kuya ne kulutwe. (Sala. 51:10) Ñanyi kintu kipasha kyauba bano bena Kilishitu basatu? Bonse bavuluka byamwekele kunyuma, bino kechi batwajijila kulanguluka pa bino bintu ne. Pakuba ‘meso abo abena kutalatu kulutwe.’ Mambo ka kuba bino o kwanemena? Byonkatu muntu byo akonsha kukankalwa kwenda bulongo kuya kulutwe inge kya kuba ubena kwendatu na kutala kunyuma, ne atweba kechi twakonsha kuyilako palutwe mu mwingilo wa Yehoba inge kya kuba tubena kulangulukatu pa byo twapichilemo kunyuma ne.—Luka 9:62. w20.11 24 ¶1-3

Muntu wayukile bingi kulwa nkondo aye Goliata wamwene Davida amba kechi wajinga na bulume ne. Goliata wazamine bingi, wajinga na bilwilo, kabiji wayukile bingi kulwa nkondo. Pakuba Davida aye wajingatu mwanyike kabiji kechi wafunjile bya kulwa nkondo ne. Bino Davida waketekejile mwi Yehoba, kabiji Yehoba wamupele bulume bwakebewenga pa kuba’mba ashinde mulwanyi wanji. (1 Sam. 17:41-45, 50) Davida wapichile mu lukatazho lukwabo lwakonsheshe kumulengela kukooka. Davida waingijilanga muntu ye batongwele kwi Yehoba kwikala mfumu wa bena Isalela aye Saulo. Patanshi, Mfumu Saulo wanemekele Davida. Bino mu kuya kwa kimye, bwitote bwalengejile Saulo kubila Davida kichima. Saulo waikezhe Davida bufinda ne kukeba kumwipaya. (1 Sam. 18:6-9, 29; 19:9-11) Nangwa kya kuba bamwikezhe bufinda kwi Mfumu Saulo, Davida watwajijile kunemeka uno mfumu ye batongwele kwi Yehoba. (1 Sam. 24:6) Davida waketekejile mwi Yehoba kumupa bulume bwa kuchinchika meseko o apichilengamo.—Sala. 18:1, tubyambo tuji peulu. w20.07 17 ¶11-13

Bungauzhi bumo bwitukwasha kuyuka bikoba mfumu wa ku buyeke ne mfumu wa ku bulenge lwafika kala, onkao mambo, twakonsha kushiinwa’mba byashalako byonse bikafika. Pa kuba’mba tumvwishe bungauzhi bwanembwa mu Danyela kitango 11, twafwainwa kuvulukanga kuba’mba buno bungauzhi bwaamba pa bakalama ne makafulumende alaminenga byalo mwajinga bantu ba Lesa bavula ne kwibamanyika. Kabiji nangwa kya kuba bakalume ba Lesa bachechetu inge kwibesakanya ku bantu bonse baji pano pa ntanda, bino javula makafulumende ebamanyika bingi. Mambo ka? Mambo kintu kikeba Satana ne bantu banji ke kuzhiya bantu bengijila Yehoba ne Yesu. (Nte. 3:15; Lum. 11:7; 12:17) Kikwabo, bungauzhi bwanembele Danyela bwafwainwa kukwatankana na bungauzhi bukwabo buji mu Mambo a Lesa. Kabiji pa kuba’mba tuyuke bulongo mwatala bungauzhi bwa Danyela, twafwainwa kwibwesakanya ku Binembelo bikwabo bya mu Baibolo. w20.05 2 ¶1-2

Bantu bavula lelo jino baitabila byapusana-pusana pa bikala muntu inge wafwa. Nanchi Baibolo ufunjisha’mba ka? Inge muntu wafwa, mubiji wanji ubola. Bino aye Mwine walengele bintu byonse wakonsha kumusangula ne kumupa mubiji jibiji. (Nte. 1:1; 2:7) Mutumwa Paulo waingijishe kimwesho pa kulumbulula’mba Lesa kechi ukabwezhanga mubiji wakala ne. Langulukai pa “lukunwa wa jitaba,” nangwa “lukunwa” wa kipangwa. Lukunwa ye babyala mu mushiji umena ne kwikala ke kijimwa kya katataka. Kijimwa kimena kipusanako na kalukunwa kacheche ko babyajile. Paulo waingijishe kino kimwesho pa kulumbulula’mba Mulenga wetu wakonsha kulengela muntu “kwikala na mubiji monka mo akebela mwine.” Paulo naye waambile’mba “kuji mibiji ya bya mwiulu ne ya bya pano pa ntanda.” Watazhizhe mwepi? Watazhizhe mu kuba’mba pano pa ntanda, tuji na mibiji ya nyama ne mashi, bino mwiulu muji mibiji ya mupashi, nabiji yoya iji na bamalaika.—1 Ko. 15:36-41. w20.12 9-10 ¶7-9

Atweba bonse tukeba kwikala ku matwi nzoo. Kafwako muntu umvwa bulongo kwikala na bijikila ne. Pano bino, bimye bimo, twakonsha kwikala na bijikila ne kushikisha byonka byashikishe Mfumu Davida mu kinembelo kya lelo. Kuji bintu byavula bingi byakonsha kwituletela bijikila. Kabiji kechi twakonsha kukanya bino bintu kuba’mba bibule kumweka ne. Akilangulukai pa kino: Kechi tuji na bulume bwa kukanya mitengo ya kajo, bivwalo, nangwa mali a kusonkela mazubo abena kuyilako peulu pa mwaka pa mwaka ne. Kabiji kechi tuji na bulume bwa kupimpula byubilo bya bakwetu bo twingila nabo nkito, nangwa bakwetu baana ba sukulu pa kuba’mba baleke kwitweseka kuba’mba twikale babula bukishinka, nangwa kwivwanga mu byubilo bya bulalelale ne. Kabiji kechi twakonsha kukanya bantu mu nyaunda yetu kuba’mba baleke byubilo byatama ne. Tubena kumona bino bintu na mambo a kuba’mba tubena kwikala mu ntanda muji bantu bavula babula kulondela mafunde a mu Baibolo. Satana, lesa wa pano pa ntanda, wayuka’mba bantu bamo bakonsha kuswisha “[bijikila] bya mu buno bwikalo” kwibalengela kuleka kwingijila Yehoba. (Mat. 13:22; 1 Yoa. 5:19) O ene mambo mu ntanda kyo mwavujila bintu bileta bijikila. w21.01 2 ¶1, 3

Mutumwa Yoano naye witutundaika kubula kushikwa balongo nangwa banyenga yetu. Inge twabula kukookela luno lujimuno, Satana wakonsha kwitwingijisha. (1 Yoa. 2:11) Kino kyo kyamwekejile bamo ku mpelo ya myaka kitota kitanshi C.E. Pa kyo kya kimye, Satana waingijile na ngovu kulengela bakalume ba Lesa kwishikwa bene na bene ne kuleta mabano. Kimye Yoano kyo anembelenga makalata anji, banabalume balondejilenga byubilo bya kwa Satana batwelele mu kipwilo. Muntu umo wajinga na bino byubilo ke Diotelefesa. Uno mwanamulume waletelenga mabano mu kipwilo. (3 Yoa. 9, 10) Uno muntu kechi wanemekele bakulumpe mu kipwilo bo batumanga ku jibumba jitangijila kuya na kufwakesha bipwilo ne. Wakebelenga ne kupanga mu kipwilo boba batambwijilenga bantu bo ashikilwe. Kine, uno muntu witotele bingi. Ne ano moba, Satana ubena kwesekesha papelela bulume bwanji kuleta mabano pa bantu ba Lesa. Kange tuswishe Satana kwitulengela kwishikwa atwe bene na bene ne kwitwabanya ne. w21.01 11 ¶14

Kimye kya nkondo itanshi ya ntanda yonse, kafulumende wa Germany ne wa Britian wamanyikile bingi bakalume ba Lesa bakaine kulwako nkondo. Kabiji kafulumende wa United States watayile pa kaleya balongo batangijilenga mwingilo wa kusapwila. Kuno kumanyika bantu ba Lesa kwafikizhe bungauzhi bwanembwa pa Lumwekesho 11:7-10. Kabiji mu myaka ya mu ma 1930 ne kikatakata kimye kya nkondo ya bubiji ya ntanda yonse, mfumu wa ku kabeta ka ku buyeke walukukile bantu ba Lesa kyatama bingi. Hitler ne bantu banji bakainye mwingilo wa bantu ba Lesa. Bano balwanyi ba bantu ba Lesa, baipayile bantu ba Yehoba bavula bingi, kabiji bakwabo bebatwajile mu makampu a lumanamo. Mfumu wa ku kabeta ka ku buyeke ‘watamishe nzubo yazhila’ ne “kulekesha bitapisho byo bapananga kimye kyonse” kupichila mu kukanya bakalume ba Lesa kusapwila pa jizhina ja Yehoba. (Da. 11:30b, 31a) Ntangi wabo aye Hitler wachipile ne kuba’mba ukazhiya bantu ba Lesa bonse mu Germany. w20.05 6 ¶12-13

Umvwe twitemwa atweba bene na bene, tukwasha bonse mu kipwilo kubula kwikala na muchima wa kwikyombesha. Vulukai’mba Yonafwanyi kechi wamubijilepo kichima Davida, nangwa kulanguluka’mba ye wafwainwe kwikala mfumu ne. (1 Sam. 20:42) Atweba bonse twakonsha kufunjilako kwi Yonafwanyi. Kange mubilenga kichima bakwenu ba mu lwitabilo na mambo a bulume bo baji nabo bwa kuba bintu ne. “Bino na muchima wa kwipelula saka mulanguluka’mba bakwenu bemukila.” (Fili. 2:3) Yukai kuba’mba atweba bonse twakonsha kwingilako mingilo imo yakonsha kumwenamo kipwilo. Umvwe twipelula, tukakonsha kumona byubilo byawama biji na balongo ne banyenga, kabiji tufunjilako byavula ku bukishinka bwabo. (1 Ko. 12:21-25) Umvwe ketwimweshe butemwe atweba bene na bene, tukwatankana bingi na balongo ne banyenga. Kabiji tumwesha’mba twi baana ba bwanga ba kwa Yesu. Kino kilengela boba baji na michima ya bukishinka kwiya mu bupopweshi bwa kine. Kabiji kyakila pa byonse, tunemeka “Shanji bya lusa kabiji Lesa wa lutekenesho lonse,” aye Yehoba.—2 Ko. 1:3. w21.01 24 ¶14; 25 ¶16

Lelo jino, atweba bantu ba Yehoba bimye bimo betulengulula ne kwitumona nobe kechi tuji na maana ne, kabiji amba twakooka. Mambo ka? Mambo kechi tukeba kwikala na byubilo biji na bantu ba mu ino ntanda ne. Twibikako kwikala bepelula, bakimote, kabiji ba lukookelo. Pakuba bantu bavula lelo jino bakomoka bingi bantu betota, belundumika, ne bansatuki. Kabiji kechi twivwanga mu bya bumulwila ntanda nangwa kutwela bushilikale ne. Twapusanako na bantu ba mu ino ntanda, onkao mambo balanguluka’mba kechi twanema ne. (Loma 12:2) Nangwa kya kuba bantu mu ntanda balanguluka’mba kechi twakosa ne, bino Yehoba ubena kwitwingijisha kuba bintu bikatampe. Ubena kwitwingijisha kwingila mwingilo mukatampe wa kusapwila mwaya ntanda yonse. Bakalume banji ano moba batuntulula ne kusampanya magazini pano pa ntanda ponse, kabiji babena kwingijisha Baibolo kukwasha biumbi bya bantu kupimpula bwikalo bwabo. Yehoba ye walengela kuba’mba kino kyubiwe. w20.07 15 ¶5-6

Yesu unekenena Yehoba, bino kechi uba kino na mambo a kuba’mba wazenzalala nangwa na mambo a kuba’mba maana ufwao ne. Bintu byo afunjishe mu jishinda japeela bimwesha kuba’mba Yesu uji bingi na maana. (Yoa. 7:45, 46) Yehoba wanemekele bingi busendwe bwa kwa Yesu kya kuba wamuswishishe kwingijila pamo ne aye pa kulenga bilengwa byonse. (Maana 8:30; Hebe. 1:2-4) Kabiji kufuma kimye Yesu kyo bamusangwile, Yehoba wamupa “luusa lonse pa bintu bya mwiulu ne bya pano pa ntanda.” (Mat. 28:18) Nangwa kya kuba Yesu sendwe wa kine kine, bino ulondela lutangijilo lwa Yehoba. Mambo ka? Mambo watemwa Shanji. Banabalume basongola bafwainwa kuyuka kino. Yehoba kechi wakambizhe banabakazhi kunekenena bamwatawabo na mambo a kuba’mba umona amba banabalume banema kukila banabakazhi ne. Yehoba wamwesheshe’mba wanemeka banabakazhi kupichila mu kusala banabakazhi ne banabalume kuba’mba bakalamenga pamo ne Yesu. (Nga. 3:26-29) Yehoba wamwesha’mba waketekela Mwananji kupichila mu kumupa luusa. Ne mwanamulume wa maana naye upako mukazhanji luusa lwa kuba bintu bimo. w21.02 11 ¶13-14

Mambo a Lesa ajitu nobe kimbonyi. Etukwasha kuyuka po tubula kuba bulongo ne kwingijilapo. (Yako. 1:23-25) Kufunda Mambo a Lesa kwakonsha kwitukwasha kuyuka’mba twafwainwa kuleka kuzhingila bukiji. Na bukwasho bwa Yehoba, tufunda bya kwikala bakooka muchima inge bantu nangwa makatazho etulengela kuzhingila. Kino kitukwasha kulanguluka bulongo ne kufuukula bintu na maana. (Yako. 3:13) Kyanema bingi kuyuka bulongo byaamba Baibolo. Bimye bimo inge twalubankanya, popo tuyuka bintu byo twafwainwa kubula kuba. Jishinda jawama kufunjilamo kwikala na maana ke kufunjilako ku byalubankenye bakwetu ne bintu byo baubile bulongo. O ene mambo Yakoba o etutundaikila kufunjila ku byaubile bantu banembwa mu Baibolo, nabiji Ablahama, Lehaba, Yoba, ne Elaija. (Yako. 2:21-26; 5:10, 11, 17, 18) Bano bakalume ba Yehoba ba kishinka bachinchikile meseko akoshenshe kwibapwishisha lusekelo. Kuchinchika kwabo kumwesha kuba’mba na bukwasho bwa Yehoba ne atweba twakonsha kuba byonka byo baubile. w21.02 29-30 ¶12-13

Mwina lufunjisho ye uji na mwingilo wa kukwasha ufunda Baibolo kumvwisha Mambo a Lesa. Inge mukwenu wimusendako ku muntu ye afunjisha Baibolo, mwafwainwa kuvulukanga’mba mubena kwingijila pamo. Mwingilo wenu ke wa kukwasha mukwenu ubena kufunjisha yeo muntu. (Sapwi. 4:9, 10) Ñanyi bintu byo mwakonsha kuba pa kuba’mba mwikale bankwasho bawama? Nengezhai byo musakuya na kufunjisha. Patanshi, ipuzhai mwina lufunjisho kuba’mba emubuuleko biji muntu ye afunjisha Baibolo. Ñanyi bintu byo mwayukapo pa muntu ye mufunjisha? Ñanyi mutwe ye musakufundangapo? Ñanyi kishinka kyo mubena kukeba ye mufunjisha Baibolo kumvwisha mu luno lufunjisho? Kujipo kintu kimo kyo nafwainwa kwambapo nangwa kuba, nangwa kyo nafwainwa kubula kwambapo nangwa kuba kimye kyo tusakumufunjishanga nyi? Nakonsha kumutundaika byepi pa kuba’mba atwajijile kukomenako? Pano bino, mufunjishi kechi wakonsha kwimubuula bya bufyamfya ne, bino bintu byo akonsha kwimubuula byakonsha kwimukwasha bingi. Mishonale wa jizhina ja Joy waambile’mba: “Abino bintu bikwasha ye mbena kwingila nanji kuyuka bya kukwasha ye mfunjisha Baibolo ne bya kwambapo kimye kyo tubena kufunda.” w21.03 9 ¶5-6

Bimye bimo bantu betushikwa mambo tulondela mizhilo ya Lesa yaoloka. Bitubuula Lesa amba byo byawama ne byatama, byapusana bingi na bimona bantu ba mu ino ntanda amba byo byawama ne byatama. Lelo jino, bantu bavula balanguluka’mba kijitu bulongo kuba byubilo bya bulalelale byonka byalengejile Lesa konauna muzhi wa Sodoma ne Gomola. (Yuda 7) Na mambo a kuba’mba tukookela mizhilo iji mu Baibolo yakanya bino byubilo, bantu bavula betwambila byambo byatama ne kwitumona’mba twashajilamo. (1 Pe. 4:3, 4) Ki ka kyakonsha kwitukwasha kuchinchika inge bantu betushikwa ne kwitwambila mwenga? Twafwainwa kwikala na lwitabilo lwakosa lwa kuba’mba Yehoba uketukwasha. Byonkatu bingila jikebo, ne lwitabilo lwetu ke kintu kya “kuleyelamo miketo yonse ya mujilo ya kwa aye mubi.” (Efi. 6:16) Pano bino, kechi twafwainwa kwikalatu na lwitabilo lonka ne. Twafwainwa kwikala ne na butemwe. Mambo ka? Mambo butemwe “kechi buzhingila ne.” Buvweta pa bintu byonse kabiji buchinchika bintu byonse byatama. (1 Ko. 13:4-7, 13) Kutemwa Yehoba, balongo ne banyenga, ne balwanyi betu kwakonsha kwitukwasha kuchinchika lupato. w21.03 20-21 ¶3-4

Bimye bimo, tumwesha’mba twatemwa balongo ne banyenga yetu kupichila mu bintu byo tubula kuba, nabiji kubula kuzhingila bukiji pa bintu byo bamba. Langulukai pa kyamwekele ku mpelo ya bwikalo bwa kwa Yesu pano pa ntanda. Wabuujile baana banji ba bwanga amba bafwainwe kuja mubiji wanji ne kutoma mashi anji pa kuba’mba bakekale na bumi. (Yoa. 6:53-57) Abino byambo byakankamikile baana banji ba bwanga kya kuba bavula bamushile. Bino balunda nanji ba kine kechi bamushile ne. Batwajijile kulondela Yesu. Kechi bayukile mwatazhizhe Yesu pa kwamba bino ne, kabiji kyamweka nabo bakuminye. Nangwa byonkabyo, bano balunda ba kwa Yesu ba kine kechi balangulukile’mba kyo aambile kyatamine ne kuzhingila ne. Pakuba bamuketekejile, mambo bayukile’mba washimwinenga bukine. (Yoa. 6:60, 66-69) Onkao mambo, kyanema bingi kubula kuzhingila bukiji na mambo a bintu byamba balunda netu. Bino twafwainwa kwibapa kimye kya kulumbulula mo batazha.—Maana 18:13. w21.01 11 ¶13