November

Mambo a kuba’mba kechi twayuka byavula pa byajinga bwikalo bwa kwa Yona ne, twakonsha kulanguluka’mba kechi wajinga muntu wakishinka ne. Bamukambizhe kwi Yehoba kuya na kusapwila byambo bya luzhachisho ku bantu baikalanga mu muzhi wa Ninevwa. Yona wakaine kwingila uno mwingilo. Onkao mambo, wakanjijile mu bwato bwayilenga ku mpunzha ingi pa kuba’mba “amunyeme Yehoba.” (Yona 1:1-3) Inge wajinga anweba, nanchi inge mwamutumine jibiji kuya na kusapwila byambo bya luzhachisho nyi? Kampe inge kechi mwikyubile ne. Pano bino, Yehoba wamwene kuba’mba wafwainwe kumutuma jibiji. (Yona 3:1, 2) Yona wasolwele byo ajinga mu lulombelo lwanji. (Yona 2:1, 2, 9.) Lulombelo lwalombele Yona lwitukwasha kuyuka kuba’mba wajinga mwanamulume wa bukishinka kechi wa moyo ne. Byambo biji mu lulombelo lwanji bimwesha’mba wajinga muntu wipelula, usanta, ne kwipana kukookela Yehoba. O ene mambo Yehoba o abujile kuta muchima pa bintu byalubankenye Yona. Pakuba wakumbwile lulombelo lwanji kabiji watwajijile kumwingijisha byo ajinga ngauzhi. Onkao mambo, kyanema bingi bakulumpe mu kipwilo “kumvwa bishinka” saka bakyangye kufundako muntu. w20.04 15 ¶4-6

Bena Kilishitu batanshi baswile ano mafunjisho kabiji baketekejile mu mupashi wazhila kwibakwasha kumvwisha Mambo a Lesa. Bakebele bishinka pa kuba’mba bashiinwe’mba ano mafunjisho aimenejile pa Binembelo. (Byu. 17:11, 12; Hebe. 5:14) Lwitabilo lwabo kechi lwaimenejile pa butemwe bwa bakwabo bena Kilishitu ne, kabiji kechi baingijilanga Yehoba na mambotu a kuba’mba baumvwanga bulongo kupwanañana pamo na bakwabo ba mu lwitabilo ne. Pakuba lwitabilo lwabo lwaimenejile pa “kuyukisha bulongo Lesa.” (Kolo. 1:9, 10) Bukine bwa mu Mambo a Lesa kechi bupimpulwa ne. (Sala. 119:160) Buno bukine kechi bupimpulwa inge mukwetu mwina Kilishitu witufichisha ku muchima nangwa walenga mambo akatampe ne. Kabiji kechi bupimpulwa inge ketupite mu bya malwa ne. Onkao mambo, twafwainwa kuyukisha mafunjisho a mu Baibolo ne kushiinwa kuba’mba a kine. Lwitabilo lwetu inge lwashimikwa pa bukine bwa mu Baibolo luketukwasha kubula kutelengela mu bimye bya meseko, byonka kimiko byo kilengela bwato kubula kukumpulwa na kinkunkwila. w20.07 9 ¶6-7

Yesu umona bintu byo tubila balongo banji bashingwa nobe ye tubena kubila bino bintu. (Mat. 25:34-40) Jishinda janema jo tukwashishamo bashingwa ke kwingila na mukoyo mwingilo wa kufunjisha bantu kwikala baana ba bwanga byonka byakambizhe Yesu. (Mat. 28:19, 20) Balongo ba kwa Kilishitu pa kuba’mba bengile bulongo mwingilo wa kusapwila ubena kubiwa mwaya ntanda, bafwainwa kwibakwasha ku “mikooko ikwabo.” (Yoa. 10:16) Inge muji mu jibumba ja mikooko ikwabo, kimye kyonse kyo mwingila uno mwingilo, mumwesha kuba’mba mwatemwa Yesu ne balongo banji bashingwa. Kabiji twakonsha kwikala balunda ne Yehoba ne Yesu kupichila mu kwingijisha mali etu kutundaika mwingilo ye babena kutangijila. (Luka 16:9) Twakonsha kupana mali ku mwingilo wa ntanda yonse, kabiji ano mali engila kukwashishamo boba baponenwa na bya malwa. Kabiji twakonsha kupanako mali a kukwasha kipwilo kyo tujimo ne kukwasha boba bo twayuka’mba bakajilwa.—Maana 19:17. w20.04 24 ¶12-13

Pa kufikizha buno bungauzhi, mfumu wa ku buyeke, kechi wamwesheshepo munema wa “[kunemeka] Lesa wa bashakulu banji” ne. Mu ñanyi jishinda? Kafulumende wa Soviet Union, wakebelenga kuzhiya bupopweshi bonse, onkao mambo wafuukwilepo kwibangata bulume. Pa kuba’mba obe kino, kafulumende wakambizhe kala mu mwaka wa 1918 kuba’mba mu masukulu bafunjishenga’mba kafwako Lesa. Uno mfumu wa ku buyeke wapaine byepi “lukumo kwi lesa wa masakwa”? Waingijishe mali avula kukosesha nzhita ya bashilikale ne kulenga bilwilo byashinta bingi pa kuba’mba ekale na bulume bukatampe. Onkao mambo, bamfumu bonse babiji, wa ku buyeke ne wa ku bulenge balengele bilwilo byashinta bingi bya kwipayilako biumbi ne biumbi bya bantu. Mfumu wa ku buyeke wakwasha mfumu wa ku bulenge mu kuba kintu kimo kyanema. ‘Baimika kintu kya bunya kileta lonaiko,’ ko kuba’mba kabungwe ka United Nations.—Da. 11:31. w20.05 6-7 ¶16-17

Bañanyi bakonsha kwingilako uno mwingilo wa kukeba bakooka mu lwitabilo? Atweba bonse, ko kuba’mba, bakulumpe mu kipwilo, bapainiya, ba mu kisemi, ne basapwishi bonse bakonsha kwingilako uno mwingilo wa kukeba bakooka. Nanchi mujipo na mulunda nenu nangwa mulongo wenu wakooka nyi? Nanchi mwamonañanapo na muntu waleka kwingijila Lesa kimye kyo muya na kusapwila ku nzubo ku nzubo nangwa mu busapwishi bwa ku mvula bantu nyi? Inge kya kuba uno muntu waswa kupana keyala wanji nangwa nambala wa foni ku bakulumpe mu kipwilo kyenu, mwafwainwa kupana bino bintu kwi abo. Mukulumpe mu kipwilo wa jizhina ja Thomas waambile’mba: “Kitanshi, ngipuzha balongo ne banyenga inge bayukapo kwikala muntu wakooka. Kabiji bimye bimo ngipuzha basapwishi inge babena kuvulukapo muntu waleka kupwila. Mu kuya kwa kimye inge nafwakesha balongo nangwa banyenga bakooka, nebepuzha pa baana babo ne pa balongo babo. Bamo bakooka baiyanga na baana babo ku kipwilo, kabiji bano baana babo kampe baikele ne basapwishi. Nabo twakonsha kwibakwasha kubwela kwi Yehoba.” w20.06 24 ¶1; 25 ¶6-7

Pa bilengwa byonse biji pano pa ntanda, bantu bo bonkatu baji na bulume bwa kufunda byubilo byawama ne kuvuluka bintu byamwekele kala. Na mambo a kino, twakonsha kufunda mafunde awama ne kupimpula ndangulukilo ne bwikalo bwetu. (1 Ko. 6:9-11; Kolo. 3:9, 10) Kabiji twakonsha kufunjisha jiwi jetu ja mu muchima kuyuka kyawama ne kyatama. (Hebe. 5:14) Twakonsha kufunda bya kumwesha butemwe, kifyele ne lusa. Kabiji twakonsha kufunda kulondela bololoke bwa Yehoba. Jishinda jimo jo tumwesheshamo kuba’mba tusanta pa bupe bwa kuvuluka bintu ke kwibikako kuvulukanga kimye kyonse Yehoba byo etukwasha ne kwitutekenesha. Kino kiketulengela kushiinwa kuba’mba uketukwasha ne kulutwe. (Sala. 77:12; 78:4, 7) Jishinda jikwabo ke kuvuluka bintu byawama bitubila bakwetu ne kwibasanchila. Bashayuka bataana kuba’mba bantu basanta bekala bingi na lusekelo. w20.05 23 ¶12-13

Akilangulukai pa byaumvwinenga Mosesa kimye kyo bamutwezhezhe mu mulala wa jibwe ne kumona lukumo lwa Yehoba. Kino kyafwainwa kyajinga kintu kya kukumya bingi kyo amwene kyabujile kumonapo muntu mukwabo pa bantu bajingako pa kyo kya kimye Yesu Kilishitu saka akyangye kwiya pano pa ntanda. Mosesa waumvwine bino byambo, kyamweka malaika ye waambilenga. Waambile’mba: “Yehoba, Yehoba, Lesa wa lusa ne kifyele, ubanda kuzhingila, wavula butemwe bubula kwaluka ne bukine, umwesha butemwe bubula kwaluka ku biumbi bya bantu, ulekela mambo bantu balubankanya, mizhilulwila ne bundengamambo bwabo.” (Lupu. 33:17-23; 34:5-7) Mosesa wafwainwa wavulukanga byambo biji mu kinembelo kya lelo kimye kyo aingijishanga jizhina ja Yehoba. Inge twalanguluka pa jizhina ja Yehoba, twafwainwa kulangulukanga pa biji Mwine mwina jino jizhina. Twafwainwa kuvulukanga byubilo byanji, nabiji bulume, maana, bunchibamambo bwanji bwaoloka ne butemwe. Kulanguluka pa bino byubilo ne bikwabo kwakonsha kwitulengela kunemeka bingi Yehoba.—Sala. 77:11-15. w20.06 8-9 ¶3-4

Yesu waambile’mba baana banji ba bwanga bakebayukila ku butemwe bo betemwa bene na bene. (Yoa. 13:34, 35) Pano bino, pa kuba’mba twikale na lwitabilo lwakosa, kuji bintu bikwabo byo twafwainwa kuba. Lwitabilo lwetu kechi lwaimenatu pa butemwe bwa bwina Kilishitu buji na bantu ba Lesa ne. Mambo ka? Twambe’mba, mwina Kilishitu mukwetu, nangwatu mukulumpe mu kipwilo nangwa painiya walenga mambo akatampe. Nangwa mulongo nangwa nyenga wimufichisha ku muchima. Nangwa kampe umo waikala nsatuki, ne kwamba’mba kechi muji na bukine ne. Inge bintu bya uno mutundu byamweka, abya muketuntula ne kuleka kwingijila Yehoba nyi? Kishinka ke kino: Inge lwitabilo lwenu mwi Lesa lwaimena pa byuba bantu bakwenu kechi pa bulunda bwenu ne Yehoba mwine ne, kechi lukakosa ne. Lwitabilo nalo lujitu nobe kushimika nzubo, kechi mwafwainwa kwingijishatu bintu byanekena nabiji butemwe bwa bena Kilishitu ne, pakuba mwafwainwa kwingijisha bintu byakosa, ko kuba’mba kuchikamenamo kufunda Baibolo ne kukebakeba bishinka pa kuba’mba muyuke bukine pe Yehoba.—Loma 12:2. w20.07 8 ¶2-3

Kuji bimweka byavula bingi bimwesha kuba’mba bamalaika bengijila pamo ne atweba mu mwingilo wa kukeba bakooka bakeba kubwela kwi Yehoba. (Lum. 14:6) Ba Silvio ba ku Ecuador, balombele kwi Lesa na muchima yense kuba’mba ebakwashe kubwela mu kipwilo. Byo bakilombelenga, ngengele ya ku kinzhilo kyanji yavumine. Bakulumpe mu kipwilo babiji bo bakonkonsheshe ku kinzhilo. Jonkaja juba, bano bakulumpe mu kipwilo baumvwine bingi bulongo kukwasha ba Silvio. Tukekala bingi na lusekelo pa kwingila mwingilo wa kukwasha bakooka mu lwitabilo kubwela kwi Yehoba. Painiya wa kimye kyonse wa jizhina ja Salvador uta muchima pa kukwasha bakooka waambile’mba: “Pa bimye bimo, njila ne mipolo. Kindetela bingi lusekelo kuyuka kuba’mba Yehoba wapokolola mukooko wanji kufuma mu ntanda ya kwa Satana, ne kuba’mba ñingijila pamo ne aye pa kukwasha bakalume banji bakooka kubwela mu kipwilo.” Inge mwaleka kupwanañana na bantu ba Yehoba, mwakonsha kushiinwa’mba watwajijila kwimutemwa. Yehoba ubena kwimupembelela kubwela kwi aye, kabiji ukemutambwila na lusekelo. w20.06 29 ¶16-18

“Mufunjishi [wetu] Wakila” aye Yehoba witupa mashimikila a bantu banembwa mu Baibolo kuba’mba tufunjilengako. (Isa. 30:21) Tufunjilako byavula kupichila mu kulanguluka pa mashimikila a bantu banembwa mu Baibolo bamwesheshe byubilo bya Lesa. Kabiji tufunjilako ku byamwekejile boba bakankelwe kumwesha byubilo byawama. (Sala. 37:37; 1 Ko. 10:11) Langulukai pa byamwekejile Mfumu Saulo. Wipelwile byo ajinga mwanyike. Wayukile bintu byo akankalwanga kuba kabiji wakaine kumunungilapo mingilo ikwabo. (1 Sam. 9:21; 10:20-22) Pano bino, mu kuya kwa kimye Saulo watendekele kwijantula. Bino byubilo byasolokele kimye kyo aikele mfumu. Pa kimye kimo, wakankelwe kutekanya ngauzhi Samwela byo abujile kufika bukiji kabiji Saulo wapaine mulambo wa kusoka ye babujile kumuswisha. Kyafuminemo, Yehoba walekele kumupesha Saulo kabiji mu kuya kwa kimye wamufumishe pa bufumu. (1 Sam. 13:8-14) Kwi Saulo tubena kufunjilako kuba’mba twafwainwa kwipelula ne kuchinuzhuka kuba bintu byo babula kwitupa luusa. w20.08 10 ¶10-11

Ibyo kuba’mba kupichila mwi Kilishitu, Yehoba witupa banabalume “kwikala bya bupe.” (Efi. 4:8) Bino “bya bupe” ke banabalume baji mu Jibumba Jitangijila, mu Kavoto ka Musampi, bakalama ba mwanzo, bafunjisha masukulu, bakulumpe mu kipwilo ne bankwasho. Bano balongo batongolwa na mupashi wazhila kulama mikooko yanema ya kwa Yehoba ne kukosesha kipwilo. (1 Pe. 5:2, 3) Balongo batongolwa na mupashi wazhila kwingila mingilo yapusana-pusana mu kipwilo. Byonkatu binungwa byapusana-pusana, nabiji maboko ne maulu byo bikwasha mubiji yense, ne balongo batongolwa na mupashi wazhila nabo bengila na ngovu kukwasha kipwilo kyonse. Kechi bakeba’mba bakwabo bebatumbijikenga ne. Pakuba bengila na ngovu kutundaika ne kukosesha balongo ne banyenga. (1 Tesa. 2:6-8) Tusanchila bingi Yehoba pa kwitupa bano balongo bafikizha bikebewa bya mu Binembelo bata muchima pa kukwasha bakwabo. w20.08 21 ¶5-6

Kishinka kimo kitulengela kusapwila bantu mambo bantu ‘babena kusubakana ne kupelelwa’ kabiji babena kukeba kufunda bukine pa Bufumu. (Mat. 9:36) Yehoba ubena kukeba bantu ba mu bisaka byonse kuba’mba bayuke bukine ne kupuluka. (1 Timo. 2:4) Tukatundaikwa kwingila uno mwingilo ukapulusha bantu inge twalanguluka pa uno mwingilo byo akwasha bantu. Tupulusha bantu. (Loma 10:13-15; 1 Timo. 4:16) Muntu ukwata masabi wafwainwa kwikala na bingijisho byafwainwa ne kuyuka bya kwibingijisha. Ne atweba twafwainwa kwikala na bingijisho byo twingijisha pa kusapwila. Kabiji twafwainwa kuyuka bya kwibingijisha. Yesu wapele baana banji ba bwanga mikambizho ya kulondela pa kwingila mwingilo wa kukwata bantu. Wibabuujile bintu byo bafwainwe kusenda, ku mapunzha ko bafwainwe kusapwila ne bya kwamba. (Mat. 10:5-7; Luka 10:1-11) Lelo jino, jibumba ja Yehoba janengezha bingijisho bingila bingi bulongo pa kusapwila. Kabiji betufunjisha ne bya kwingijisha bino bingijisho. Kino kitukwasha kuyuka bya kwingila bulongo mwingilo ne kwikala bafunjishi bafikilamo.—2 Timo. 2:15. w20.09 4 ¶6-7, 10

Fwanyikizhai lusekelo lwajinga na mutumwa Yoano kimye kyo aumvwine’mba bantu bo akwashishe kufunda bukine batwajijila kwingijila Yehoba mu bukishinka. Bano bena Kilishitu bakishinka bapichilenga mu makatazho avula, kabiji Yoano waingijile na ngovu kwibakwasha kwikala na lwitabilo lwakosa kabiji wibamonangatu nobe baana banji. Ne atweba tusangalala bingi inge baana betu bo twisemena nangwa boba bo twafunjisha bukine bepana bene kwi Yehoba ne kutwajijila kumwingijila. (3 Yoa. 3) Kyamweka mu mwaka wa 98 C.E., mupashi wa Yehoba po po amutangijile Yoano kunemba makalata asatu. Kine kintu kyo anembejile ano makalata ke kutundaika bena Kilishitu ba kishinka kutwajijila kwikala na lwitabilo mwi Yesu ne kutwajijila kwenda mu bukine. Yoano ye mutumwa washajilepo kabiji waakaminwe bingi pa bafunjishi ba bubela byo bakonsheshe kutwala bipwilo mungi. (1 Yoa. 2:18, 19, 26) Bano bansatuki baambilenga’mba bayukile Lesa, bino kechi bakookelanga mikambizho ya Yehoba ne. w20.07 20 ¶1-3

Twaitabila mu byambo byo tusapwila. Onkao mambo, tukebesha kubuulako bantu bavula. Twaketekela mu milaye iji mu Mambo a Lesa. (Sala. 119:42; Isa. 40:8) Twimwena kufika kwa bungauzhi bwa mu Baibolo mu ano moba etu. Tubena kwimwena bantu byo babena kupimpula bwikalo inge batendeka kulondela lujimuno lwa mu Baibolo. Abino bishinka bitulengela kushiinwa kuba’mba bantu bonse bafwainwa kumvwa ano mambo awama a Bufumu. Kabiji tuji na lwitabilo mwi Yehoba, mwine mwina byambo byo tusapwila, ne mu yewa ye asala kwikala Mfumu wa Bufumu bwanji, aye Yesu. Nangwatu tupite mu bintu bya mutundu ka, Yehoba ukatwajijila kwikala kya kufyamamo kabiji bulume bwetu. (Sala. 46:1-3) Kabiji twashiinwa kuba’mba Yesu ubena kutangijila mwingilo wa kusapwila saka aji mwiulu, kwingijisha bulume ne luusa lwamupa Yehoba. (Mat. 28:18-20) Lwitabilo lwitulengela kuketekela kuba’mba Yehoba uketupesha pa kwibikako kwetu. w20.09 12 ¶15-17

Bimye bimo, banyenga bakonsha kukeba muntu wa kwibambilako inge babena kupita mu makatazho. (Isa. 1:17) Nyenga wafwilwa nangwa ye bakana wakonsha kukebako muntu wa kumwambilako ne kumukwashako mingilo imo yaingilanga mwatawanji. Nyenga wakoma wakonsha kukeba muntu wa kumukwashako kwisamba na badokotala. Nangwa nyenga painiya wingila mingilo ikwabo mu jibumba ja Lesa wakonsha kukebako muntu wa kumwambilako inge bakwabo ke bamunene na mambo a kuba’mba kechi ubena kwingila mwingilo wa kusapwila byonka bingila bakwabo bapainiya ne. Yesu waambilangako banyenga inge bantu baikala na milanguluko yatama pe abo. Pa kimye kimo waambijileko Maliya kimye Mata kyo amunenenenga. (Luka 10:38-42) Kabiji walamwijileko Maliya ja bubiji kimye bakwabo kyo balangulukilenga’mba kechi wafuukwilepo bulongo ne. (Mako 14:3-9) Yesu wayukile kine kintu kyalengejile Maliya kuba kyo aubile kabiji wamusanchijile. Kabiji waawile’mba kintu kyawama kyaubile Maliya bakekyambangapo “konse ko bakasapwila ano mambo awama pano pa ntanda ponse.” w20.09 24 ¶15-16

Kafunga wawama wayukanga’mba mikooko yakonsha kweleka. Kabiji inge mukooko wafuma pa jitanga, kafunga kechi wamuzhipaulanga ne. Langulukai pa byaubile Lesa kimye kyo akwashishe bakalume banji basendukile mu lwitabilo. Ngauzhi Yona wakaine kukookela Yehoba byo amutumine kuya ku Ninevwa. Nangwa byonkabyo, Yehoba kechi wamukaine Yona ne. Byonka biji kafunga wawama, Yehoba wamupokolwele ne kumukwasha kwikala na bulume bwakebewenga pa kuba’mba engile mwingilo ye amupele. (Yona 2:7; 3:1, 2) Mu kuya kwa kimye, Lesa waingijishe kijimbwa kitabakana nobe muzhimba wa kituwo pa kukwasha Yona kuyuka buneme bwa bumi bwa bantu. (Yona 4:10, 11) Tubena kufunjilako ka? Bakulumpe mu kipwilo kechi bafwainwa kupelawizha kuleka kukwasha boba bakooka ne. Pakuba bafwainwa kwesekesha kuyuka kyalengela mukooko kufuma pa jitanga. Kabiji uno mukooko inge wabwela kwi Yehoba, bakulumpe mu kipwilo batwajijila kumumwesha butemwe ne kumuta muchima. w20.06 20-21 ¶10-12

Kafulumende wa Soviet Union byo bamufumishepo mu 1991, bantu ba Lesa bekala mu bino byalo bebapele “bukwasho bucheche,” ko kuba’mba bwana bwa bene bwa kupopwela Lesa. Na mambo a kino, basapwijilenga kwa kubula lukatazho, kabiji kechi pabanjile ne, basapwishi bajinga mu byalo byo balaminenga kala ku kafulumende wa Communist bavujijileko bingi. Mu kuya kwa kimye, kyalo kya Russia ne byalo bikwabo bikitundaika, baikele ke mfumu wa ku kabeta ka ku buyeke. Pa kuba’mba kafulumende afikilemo kutelwa’mba mfumu wa ku buyeke nangwa ku bulenge, wafwainwa kuba bino bintu bisatu: (1) wafwainwa kulama byalo muji bantu ba Lesa bavula ne kwibamanyika, (2) wafwainwa kumwesha’mba washikwa Yehoba ne bantu banji ne (3) kwikyombesha na mfumu mukwabo. Russia ne byalo bikwabo bikitundaika, balukukile bantu ba Lesa kupichila mu kukanya mwingilo wa kusapwila ne kumanyika balongo ne banyenga yetu bavula bingi. Byubilo byabo bimwesha’mba bashikwa Yehoba ne bantu banji. Kabiji babena kwikyombesha na mfumu wa ku bulenge, ko kuba’mba Anglo-America. w20.05 12-13 ¶3-4

Byo kiji kuba’mba kufunjisha kwipasha na kufunjisha bantu kwikala baana ba bwanga, twafwainwa kwibikako bingi kufunjishanga bantu bulongo. Tubena kufunjisha biumbi ne biumbi bya bantu bukine bwa mu Baibolo. Twatemwa bingi bintu byo tufunjisha biji mu Mambo a Lesa. Kino kyakonsha kwitulengela kulolobwela pa kwamba pa bintu byo twatemwa bingi. Pano bino, pa kutangijila Lufunjisho lwa Kyamba kya Usopa, Lufunjisho lwa Baibolo lwa Kipwilo, nangwa pa kufunjisha muntu Baibolo, ubena kutangijila lufunjisho kechi wafwainwa kwamba byavula ne. Mufunjishi yense wa Mambo a Lesa pa kuba’mba afunjishe bulongo, wafwainwa kuchinuzhuka kulumbulula byonse byo ayuka pa kinembelo kya mu Baibolo nangwa pa mutwe umo. (Yoa. 16:12) Esakanyai bintu byo mwayukile pa Baibolo kimye kyo mwabatizhiwe ne byo mwayuka luno. Kyamweka kimye kyo mwabatizhiwenga, mwafunjiletu mafunjisho anema a mu Baibolo. (Hebe. 6:1) Papichile myaka yavula bingi pa kuba’mba muyuke bintu byo mwayuka luno. Onkao mambo, kange mufunjishenga ye mufunjisha Baibolo byonse byo mwayuka pa kimye kimo ne. w20.10 14-15 ¶2-4

Yehoba wasajijile Yesu bansemi bajinga na byubilo byawama. (Mat. 1:18-23; Luka 1:26-38) Byambo byaambile Maliya kufuma panshi ya muchima wanji byanembwa mu Baibolo, bimwesha’mba watemenwe bingi Yehoba ne Mambo anji. (Luka 1:46-55) Yosefwa walondejile lutangijilo lwa Yehoba, kino kimwesha’mba waakamwanga Lesa kabiji wakebanga kumutokesha ku muchima. (Mat. 1:24) Yehoba kechi wasajile bantu banonka kwikala bansemi ba kwa Yesu ne. Mulambo wapaine Yosefwa ne Maliya kimye Yesu kyo asemenwe, umwesha’mba bajinga bayanji. (Luka 2:24) Kyamweka kechi bajinga na mali avula nangwa bipe ne, kikatakata kisemi byo kyabayile, mambo basemene baana batanu na babiji nangwa kukilapo. (Mat. 13:55, 56) Yehoba wazhikijile Yesu ku bizumba bimo, pano bino, kechi wamuzhikijilanga ku makatazho onse ne. (Mat. 2:13-15) Yesu wapitanga mu makatazho na mambo a kwikala na balongo banji babulanga kwakamwa Lesa. Kyamweka wajinga bingi na bulanda pa kwikala na balongo banji bakaine patanshi kuswa’mba wajinga Mesiasa. (Mako 3:21; Yoa. 7:5) Kabiji Yesu wafwainwa wajinga bingi na bulanda kimye bashanji abo ba Yosefwa kyo bafwile. w20.10 26-27 ¶4-6

Nanchi mwakyumvwapo kala amba mujitu bunke bwenu, kafwako wa kwimukwasha nyi? Bavula bakilangulukapo kala bino, kubikapotu ne bakalume ba Yehoba ba kishinka. (1 Mfu. 19:14) Inge kino kimumwekela, mwafwainwa kuvuluka uno mulaye wa Yehoba wa kuba’mba: “Kechi nkakusha ne, kabiji kechi nkakulekelela ne.” Onkao mambo, twakonsha kwamba saka twashiinwa amba: “Yehoba ye nkwasho wami; kechi nakonsha kuchina ne.” (Hebe. 13:5, 6) Mutumwa Paulo wanembejile bino byambo bakwabo bena Kilishitu bajinga mu Yudea nobe mu mwaka wa 61 C.E. Byambo byanji bituvululamo byambo byanembwa pa Salamo 118:5-7. Byonka byaubile nyimbi wa masalamo, Paulo naye wimwenejile Yehoba byo ajinga Nkwasho wanji. Myaka ibiji ya kunyuma saka akyangye kunemba nkalata ku Bahebelu, Paulo waendele lwendo na bwato pa kalunga ka mema pajinga bingi manyaki. (Byu. 27:4, 15, 20) Pa luno lwendo, ne pa myaka ikwabo ya kunyuma, Yehoba wamwesheshe’mba wajinga Nkwasho wa kwa Paulo mu mashinda avula. w20.11 12 ¶1-2

Mambo ka o kyatamina kutwajijila na kulanguluka’mba bwikalo bwetu kala bwawamine bingi? Kutonga bwikalo bwa kala kwakonsha kwitulengela kulangulukatu pa bintu byawama byo twiyowanga kala. Langulukai pa byaubile bena Isalela. Byo bafumine mu Ijipita, bafikenejiletu kulubamo bwikalo byo bwakatezhe mu kyo kya kyalo. Balangulukilengatu pa kajo kawama ko beyowanga. Baambile’mba: “Twavuluka masabi atutu o twajanga mu Ijipita, bibimbi, bainamunwa, kanyenze ne galiki!” (Bala. 11:5) Nanchi kine bajanga kano kajo ‘kyatutu’ nyi? Ine. Bena Isalela bamanamanga bingi; pa kyo kya kimye, bebayanjishanga bingi mambo bajinga bazha mu Ijipita. (Lupu. 1:13, 14; 3:6-9) Bino palutwe kacheche, balubilemo bya malwa byo bapichilengamo ne kutendeka kutonga bwikalo bwa kala. Bateletu muchima pa bintu byawama byo beyonga, kechi batele muchima pa bintu byawama bibobijile Yehoba ne. Byubilo byabo byazhingijishe Yehoba.—Bala. 11:10. w20.11 25 ¶5-6

Bimye bimo, twakonsha kulanguluka pa kishinka kya kuba’mba bumi bwetu bwaipipa bingi kabiji moba etu “avula a makatazho.” (Yoba 14:1) Onkao mambo, bimye bimo kino kituletela bulanda. Bakalume ba Yehoba bavula bajingako kala nabo byo byo baumvwanga. Bamo bakebelenga ne kufwa. (1 Mfu. 19:2-4; Yoba 3:1-3, 11; 7:15, 16) Bino bimye byavula, Lesa ye baketekejilemo aye Yehoba, wibatekeneshanga ne kwibakosesha. Mashimikila abo anembwa pa kuba’mba etutekeneshenga ne kwitukosesha. (Loma 15:4) Twisambe pa mwana Yakoba aye Yosefwa. Mu kimye kichechetu, Yosefwa mwana ye batemenwe bingi kwi bashanji, waikele ke muzha ku kineme wa mu Ijipita wapopwelanga balesa ba bubela. (Nte. 37:3, 4, 21-28; 39:1) Muka Potifwalo wamubepejile’mba wakebelenga kulaala nanji. Kwa kubula nangwa kwipuzha bulongo ne, Potifwalo watayile Yosefwa mu kaleya, kabiji bamukashile minyololo. (Nte. 39:14-20; Sala. 105:17, 18) Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, Yosefwa walefwilwe. w20.12 16-17 ¶1-4

Yesu waambile’mba kino kyo kintu kimo kyo twafwainwa kunemekesha bingi pa kulomba. Pano abino byambo byaambile Yesu bilumbulula ka? Kuzhijika kintu kulumbulula kwikilengela kwikala kyazhila, kyatoka, nangwa’mba kyabula biko. Bino bamo bakonsha kwipuzha’mba, ‘Nanchi jizhina ja Yehoba kechi jazhila, jatoka kabiji kechi jiji na biko nenyi?’ Pa kuba’mba tukumbule buno bwipuzho, twafwainwa kulanguluka pa byavwangwamo mu jino jizhina. Jizhina kechi bisopelotu byo banemba nangwa byambo byo bengijisha pa kutela muntu ne. Baibolo waamba’mba: “Kyawama kwikala na jizhina jawama kukila bunonshi bwavula.” (Maana 22:1; Sapwi. 7:1) Mambo ka jizhina o janemena? Mambo javwangamo bantu byo bayuka yeo muntu ne byo balanguluka pa mwina jojo jizhina. Onkao mambo, kyanemako kechi byo bejinemba nangwa byo bejitela ne, bino ke mwine mwina jojo jizhina ne byo jilumbulula. Inge bantu baamba bya bubela pe Yehoba, ko kuba’mba babena kutamisha jizhina janji. w20.06 3 ¶5-7

Twakonsha kwakamwa bingi pa makatazho o tubena kupitamo kya kuba ketukankalwe ne kulanguluka pa bintu bikwabo. Kampe twakonsha kwakamwa’mba kechi tukekala na mali avula a kupotamo bikebewa ne, nangwa kwakamwa’mba tukakolwa ne kukankalwa kuya ku nkito nangwa kwitupanga nkito. Kabiji twakonsha kwakamwa’mba kwendapo twaleka kwikala ba kishinka kwi Lesa inge betweseka kuba’mba tulale mizhilo ya Lesa. Katatakatu Satana akalengele bantu banji kulukuka bantu ba Lesa. Onkao mambo, twakonsha kwakamwa pa byo tukoba kimye kyo baketulukuka. Twakonsha kwishikisha’mba, ‘Nanchi kyatama kwikala na bijikila na mambo a bino bintu nyi?’ Twayuka kuba’mba Yesu wabuujile baana banji ba bwanga amba: “Kilekai kubambisha michima.” (Mat. 6:25) Nanchi kibena kulumbulula’mba kechi twakonsha kwikalapo na kijikila nenyi? Ine. Ne bakalume ba Yehoba ba kishinka ba kala nabo baikalanga na bijikila, bino Yehoba watwajijile kwibatemwa. (1 Mfu. 19:4) Yesu witutundaikilenga kuba’mba kechi twafwainwa kukizhamo kwikala na bijikila na mambo bintu bya mu buno bwikalo kya kuba ke tukankalwe kwingila bulongo mwingilo wa Lesa ne. w21.01 3 ¶4-5

Mwanamulume ukekala na mambo kwi Yehoba ne Yesu inge ke abule kulama bulongo kisemi kyanji. (1 Pe. 3:7) Yehoba byo aji mutwe wa kisemi kya bilengwa byonse, uji na luusa lwa kulenga mizhilo yafwainwa kulondelanga baana banji. Kabiji uji na luusa lwa kukambula boba babula kukookela ino mizhilo. (Isa. 33:22) Yesu naye byo aji mutwe wa kipwilo kya bena Kilishitu, uji na luusa lwa kubikako mizhilo ne kumona kuba’mba bonse babena kulondela ino mizhilo. (Nga. 6:2; Kolo. 1:18-20) Byonka byuba Yehoba ne Yesu, mutwe wa kisemi kya bena Kilishitu naye uji na luusa lwa kufuukula bintu byalamata kisemi kyanji. (Loma 7:2; Efi. 6:4) Nangwa byonkabyo, luusa lwanji luji na po lupelela. Mizhilo yo alenga yafwainwa kwimena pa mafunde aji mu Mambo a Lesa. (Maana 3:5, 6) Kabiji mutwe wa kisemi kechi uji na luusa lwa kulengela mizhilo bantu babula ba mu kisemi kyanji ne. (Loma 14:4) Kikwabo, baana banji inge bakoma, kabiji bafuma pa nzubo ne kuya na kwiikela, batwajijila kumunemeka, bino kechi utwajijila kwikala mutwe wabo ne.—Mat. 19:5. w21.02 2-3 ¶3-5

Jishinda jimo mutwe wa kisemi mo amweshesha’mba watemwa kisemi kyanji ke kwibakebela bya mu bwikalo. Pano bino, wafwainwa kuvuluka’mba bintu bya ku mubiji kechi byakonsha kukwasha kisemi kyanji kwikala na bulunda bwakosa ne Yehoba ne. (Mat. 5:3) Yesu byo afwilenga pa kichi kya lumanamo, wamwene kuba’mba wakeba muntu wakonsheshe kukebela Maliya bya mu bwikalo. Nangwa kya kuba Yesu wajinga mu misongo ikatampe, bino walombele mutumwa Yoano kulama Maliya. (Yoa. 19:26, 27) Mulongo uji na kisemi, wakonsha kwikala na mingilo yavula bingi yanema. Wafwainwa kwingila na ngovu ku nkito pa kuba’mba aletelenga Yehoba munema. (Efi. 6:5, 6; Titu. 2:9, 10) Kabiji wakonsha kwikala ne na mingilo mu kipwilo, nabiji mwingilo wa bukafunga ne kutangijila mwingilo wa kusapwila. Kabiji wafwainwa kufundanga Baibolo kimye kyonse na mukazhanji ne baana banji. Basanta bingi pa byonse byo oba pa kuba’mba batwajijile kwikala na butuntulu bwa mubiji bwawama ne lusekelo. Kabiji bamusanchila pa kwibakwasha kutwajijila kwingijila Yehoba.—Efi. 5:28, 29; 6:4. w21.01 12 ¶15, 17

Pa kulumbulula mingilo imo ya mwanamukazhi walumbuluka, Mambo a Lesa aamba’mba utangijila mingilo ya pa nzubo, kupota ne kupotesha mpunzha, ne kuba busulu. (Maana 31:15, 16, 18) Kechi muzha wabula luusa lwa kwamba milanguluko yanji ne. Pakuba mwatawanji umuketekela ne kuteleka ku milanguluko yanji. (Maana 31:11, 26) Inge mwanamulume ke ekale na mukazhanji mu jino jishinda, mukazhanji ukekala na lusekelo kabiji kikamupeelela kumunekenena. Nangwa kya kuba Yesu waubile bintu bikatampe, bino kechi walangulukilepo’mba kunekenena bumutwe bwa Yehoba kwajinga kulengululwa ne. (1 Ko. 15:28; Fili. 2:5, 6) Ne mwanamukazhi wasongolwa ulondela mu ngayo ya kwa Yesu kechi ukamona’mba kunekenena bumutwe bwa mwatawanji kilumbulula’mba ubena kwilengulwisha ne. Kechi ukatundaikanga mwatawanji na mambotu a kuba’mba wamutemwa ne, bino ke na mambo a kutemwa Yehoba ne kumunemeka. Pano bino, mwanamukazhi wa lukookelo kechi utundaika mwatawanji inge kya kuba wamwambila’mba alale mizhilo nangwa mafunde a mu Baibolo ne. w21.02 11 ¶14-15; 12 ¶19

Kutemwa Lesa kukwasha bakalume ba Yehoba kuchinchika lumanamo. Kimye batumwa kyo bebakambizhe ku kije kikatampe kya Bayudea kuleka kusapwila, kutemwa Lesa kwibalengejile kwamba’mba, “Lesa ye kalama ye twafwainwa kukookela kechi bantu ne.” (Byu. 5:29; 1 Yoa. 5:3) Kutemwa Lesa mu jino jishinda kukwasha ne balongo lelo jino kuchinchika inge babena kwibamanyika ku makafulumende akatazha kabiji aji bingi na bulume. Umvwe bantu ba mu ino ntanda betushikwa kechi twikala na bulanda ne, bino tusekela. (Byu. 5:41; Loma 5:4, 5) Kyakatazha bingi kuchinchika inge balongo betu babena kwitukanya kufunda bukine. Balongo betu bamo inge bamona’mba tukeba kufunda bukine, bakonsha kulanguluka’mba twaya mungi. Bakwabo nabo bakonsha kulanguluka’mba twavulañana. (Esakanyaiko Mako 3:21.) Kabiji bakonsha kwitumanyika ne kwitwambila byambo byatama. Pano bino, kechi twafwainwa kukumya pa bino ne. Yesu waambile’mba: “Balwanyi ba muntu bakekala bonka ba mu nzubo yanji.”—Mat. 10:36. w21.03 21 ¶6-7

Umwe musapwishi mukwenu wimusendako ku muntu ye afunjisha Baibolo, mwafwainwa kutelekeshanga kimye kibena kwamba mufunjishi ne ye abena kufunjisha. Umvwe mwauba bino, po po mukayuka kimye kyawama kwambapo. Pano bino, mwafwainwa kulangulukapo bulongo saka mukyangye kwamba. Bintu bimo byo mwafwainwa kubula kuba ke kulolobwela, kuchibikizha bibena kwamba mwina lufunjisho, nangwa kuletapo mutwe ungi. Bino kwambatu byambo bicheche, kwingijisha kimwesho, nangwa bwipuzho, mwakonsha kulengela kishinka kumvwanyika. Bimye bimo, mwakonsha kumona’mba kechi muji na byavula bya kwambapo pa lufunjisho ne. Bino inge mwasanchila muntu ubena kufunda Baibolo ne kumwesha’mba mwamuta muchima, kyakonsha kumutundaika kuyilako palutwe. Kyakonsha kukwasha bingi muntu ubena kufunda Baibolo nge mwamushimikizhako byo mwafunjile bukine, byo mwashinjilepo lweseko lumo, nangwa byo mwimwena Yehoba byo abena kwimukwasha mu bwikalo bwenu. (Sala. 78:4, 7) Muntu ubena kufunda Baibolo wakonsha kutundaikwa bingi inge waumvwa bino bintu. Byakonsha kukosesha lwitabilo lwanji, nangwa kumutundaika kutwajijila kukomenako kufika ne ku lubatizhilo. w21.03 10 ¶9-10

Ñanyi wafwainwa kutambula munema inge kya kuba mu mwingilo wetu wa kusapwila mwafuma byawama? Paulo wakumbwile buno bwipuzho byo anembele bino byambo ku kipwilo kya bena Kolinda amba: “Amiwa nabyajile, Apolosa watekezhe, bino Lesa ye wiikomeshenga, pa kuba’mba awa ubyala nangwa awa utekezha abule kutotwa, kana Lesa yenka wiikomesha.” (1 Ko. 3:6, 7) Byonka byaubile Paulo, ne atweba twafwainwa kupananga munema kwi Yehoba pa byawama bifuma mu mwingilo wetu wa kusapwila. Twakonsha kumwesha byepi amba tusanta pa ‘kwingijila pamo’ ne Lesa, Kilishitu, ne bamalaika? (2 Ko. 6:1) Twakonsha kuba bino kupichila mu kwibikako kusapwila mambo awama ku bantu. Kechi twafwainwa kupelelatu pa kubyala kunwa ya bukine ne, bino twafwainwa ne kwiitekezha. Inge muntu wamwesha’mba ukeba kuyukilapo byavula, twafwainwa kubwelako na kwisamba nanji pa kuba’mba akatendeke kumufunjisha Baibolo. Tusangalala bingi inge twamona Yehoba byo abena kukwasha muntu ye tufunjisha Baibolo kupimpula milanguluko ne byubilo byanji. w20.05 30 ¶14, 16-18