Lusekelo lwa Boba Benda mu Kyeya
“Iyai, twendenga mu kyeya kya Yehoba.”—ISAYA 2:5.
1, 2. (a) Kyeya kyanema byepi? (b) Mambo ka lujimuno lwa kuba’mba mfishi yakumbana pa ntanda kyo lulengela moyo?
YEHOBA ye Nsulo ya kyeya. Baibolo imutongola amba ye “Upana juba’mba jipanenga kyeya mute, ne ñondo ne tubangabanga’mba nabyo bipanenga kyeya bufuku.” (Yelemiya 31:35; Masalamo 8:3) Yewalengele juba jakaba, kisha kya mujilo kituswila bulume bukatampe mu lwelele. Bulume bumo bwikala ke kyeya ne bukwabo nabo bwikala ke kyuya. Kyuyatu kicheche kya buno bulume kyo kifika pano pa ntanda ne kusamisha kyeya, kilengela bumi kwikalako. Kwakubula kino kyeya, inge kechi twi bomi ne. Ino ntanda inge yaikalatu ke pulaneti mwabula bilengwa byumi.
2 Umvwe saka tulanguluka pa bino, twakonsha kumvwisha buneme bwa byubilo byalumbulwile ngauzhi Isaya. Waambile’mba: “Tala, mfishi yakumbana ntanda, ne mfishi ine yaikala pa mitundu ya bantu.” (Isaya 60:2) Mfishi yatongolwa pano, kechi imweka na meso ne. Isaya kechi walumbulwile kuba’mba juba jimo, juba, ñondo ne tubangabanga bikaleka kusama ne. (Masalamo 89:36, 37; 136:7-9) Watongwele mfishi ya ku mupashi. Mfishi ya ku mupashi ileta lufu. Kina kulumbulula amba, kuba twaikala bomi kwakubula kyeya kya ku mupashi, byonka byo twikala kimye kimo kwakubula kyeya kyotumona na meso ne.—Luka 1:79.
3. Kwesakana na byambo bya kwa Isaya, bena Kilishitu bafwainwa kubapo ka?
3 Byo twayuka kino, kyanema kumona’mba, nangwa kya kuba byambo bya Isaya byafikizhiwe mu Yuda, bibena kufikizhiwa pakatampe ne mu moba etu a lelo. Ee, lelo jino ntanda yakumbana mfishi ya ku mupashi. Onkao mambo, kyeya kya ku mupashi kyanema bingi. O ene mambo bena Kilishitu bafwainwa kumvwina lutundaiko lwa kwa Yesu lwa kuba’mba: “Kyeya kyenu kimweke ku meso a bantu.” (Mateo 5:16) Bena Kilishitu ba kine bakonsha kusamisha kyeya ku babimote, ne kwibamwesha jishuko mwakumwena bumi.—Yoano 8:12.
Bimye bya Mfishi mu Isalela
4. Kimye ka byambo bya kwa Isaya kyo byafikizhiwe patanshi, nga bwikalo bwajinga byepi mu moba anji bino byambo saka bikyangye kufikizhiwa?
4 Byambo bya Isaya bya mfishi yakumbana ntanda yonse byafikizhiwe patanshi mu Yuda, kimye ntanda ya Yuda kyo yashajiletu ke masala ne bantu byo batwajilwe ku buzha mu Babilona. Nangwatu kino saka kikyangye kubiwa, mu moba a Isaya mikoka yavula yajinga mu mfishi ya ku mupashi, akyo kyamulengejile kusashijila balongo banji amba: “Anweba ba mu kisaka kya Yakoba, iyai, twendenga mu kyeya kya Yehoba”!—Isaya 2:5; 5:20.
5, 6. Ñanyi bintu byaletelenga mfishi mu moba a kwa Isaya?
5 Isaya waawijile mu Yuda “mu moba a ba Uziya, ne Yotamo, ne Ahaza, ne Hezekiya, bamfumu ba bena Yuda.” (Isaya 1:1) Kino kyajinga kimye kya malwañano akulwila ntanda, bukamfutumfutu mu bupopweshi, kubula buchibamambo bwaoloka, ne kumanyika bayanji. Nangwatu kimye kyajinga bamfumu ba kishinka nobe Yotamo pa bukalama, bitapisho bya balesa ba bubela byamwekelenga pa bituntawilo. Bintu byakijishemo kutama, kimye bamfumu babula bukishinka kyo baikele pa bukalama. Kya kumwenako, mfumu Ahaza wafikile ne pa kipimo kya kutapisha mwananji kwi lesa Moloka. Ayo yajinga mfishi ya maama nafwa!—2 Bamfumu 15:32- 34; 16:2-4.
6 Mfishi yajinga ne mu matanda akwabo. Bena Moabu, Edomu, ne bena Filishitiya baimene ku mipaka ya bena Yuda na kwibachinya. Bena Isalela bajinga ku kabeta ka buyeke baikele ke bamulwanyi na muntu na bena Yuda nangwa kya kuba’mba bajinga balongo na balongo. Konka ku kabeta ka buyeke, bena Silya nabo bachiinyenga bena Yuda. Kya kijishemo kutama, bena Silya bashinchile, kimye kyonse bajinga na milukuchi ya kukeba kubaisha bufumu bwabo. Kimye kyaawijilengamo Isaya, bena Silya bashinjile bena Isalela, kabiji kwashajiletu tiki kuba’mba bonaune ntanda yonse ya Yuda. Kwajinga ne kimye kimo, bena Silya kyo bashinjile mizhi yonse ya bena Yuda kushapotu Yelusalema.—Isaya 1:7, 8; 36:1.
7. Mashinda ka bena Isalela ne bena Yuda obasajilepo, kabiji Yehoba wikimwene byepi?
7 Bantu ba Lesa boalayañene nabo lulayañano bamwene ano malwa akabotoka, mambo bena Isalela ne bena Yuda bamufutukijilemo. Nobe boba batongolwa mu buku wa Byambo bya Mana, ‘balekele kwenda mu mashinda abololoke amba: Twendenga mu mashinda a mfishi.’ (Byambo bya Mana 2:13) Nangwa kya kuba Yehoba wibazhingijile bantu banji, bino kechi wibalekeletu kikupu ne. Wasajile Isaya ne bangauzhi bakwabo kuba’mba basanyike kyeya kya ku mupashi ku bonse mu yewa mukoka bakebelenga kwingijila Yehoba mu bukishinka. Kyeya kyasanyikilwe kupichila mu bano bangauzhi kyanemene bingi. Kyajinga kyeya kipana bumi.
Bimye bya Mfishi mu Moba etu a Lelo
8, 9. Ñanyi bintu lelo jino bileta mfishi yakumbana ntanda yonse?
8 Byubilo byajinga mu moba a Isaya bipasha bingi na byo tubena kumona mu moba etu a lelo. Lelo jino, bantangi ba buntu bamukana Yehoba ne Mfumu wanji uji pa bukalama aye Yesu Kilishitu. (Masalamo 2:2, 3) Bantangi ba bupopweshi bwa Kilishitendomu babena kulabika bantu babo. Bano bantangi bamba kuba’mba bapopwela Lesa, pano mu kuvula kwabo batundaika balesa ba ino ntanda nabiji bumulwila ntanda, bushilikale, bunonshi, kukeba kutumbalala, kepo ne kufunjisha mafunjisho a bubela.
9 Mu mapunzha avula, bupopweshi bwa Kilishitendomu bwitumpa mu makondo ne mitotololo ileta misalululo ya mishobo ne malwa akwabotu. Kikwabo mu kifulo kya kukokela byubilo byawama bya Baibolo, machechi avula atundaika byubilo byabula kufwainwa nobe bulalelale ne kwikuna. Na mambo a kubula kukokela mafunde a Baibolo, bantu baji mu Kilishitendomu bauba nobe boba baambilepo nyimbi wa masalamo amba: “Abo kechi bayuka ne, nangwa kumvwisha ne; Bendaula monka mu mfishi.” (Masalamo 82:5) Kya kine, byonka byajinga ntanda ya Yuda kala ne Kilishitendomu uji mu mfishi ine.—Lumwekesho 8:12.
10. Kyeya kisama byepi mu mfishi lelo jino, kabiji babimote bamwenamo byepi?
10 Mu ino mfishi, Yehoba ubena kusamisha kyeya mambo a babimote. Pa kusamisha kino kyeya, ubena kwingijisha ‘kalume wa kishinka ne wa maana’ ubena ‘kusama pamo nobe byeya.’ (Mateo 24:45; Filipai 2: 15) Jino jibumba ja kalume, jakwatankena pamo na ‘mikooko ikwabo,’ jibena kusamisha kyeya kufuma mu Byambo bya Lesa biji mu Baibolo. (Yoano 10:16) Mu ino ntanda yakumbana mfishi, kino kyeya kipa babimote luketekelo, kwibakwasha kwikala balunda na Lesa, ne kwibakwasha kuchinuzhuka bintu byakonsha kwibabwezha pa nyuma ku mupashi. Ke kyeya kyanema, kipana bumi.
“Nkejitota Jizhina Jenu”
11. Byambo ka Yehoba byo aambile mu moba a kwa Isaya?
11 Yehoba wibatangijile byepi bantu banji mu moba a mfishi ajingako Isaya ne moba ajinga na mfishi ine, kimye bena Babilona kyo basendele bantu ba Yehoba mu buzha? Kuvwanga pa mizhilo ya kwikala na byubilo byawama yo ebapele, waambijile jimo ne byo akafikizha milaye yanji ku bantu banji. Kya kumwenako, monai bungauzhi bwawama buji mu Isaya 25 kufika ne mu 27. Byambo biji mu bino byapitala, bibena kumwesha Yehoba byo aubile na bintu mu moba akala ne byo abena kuba mu ano moba etu a lelo.
12. Ñanyi lutakaiko lwa panshi ya muchima Isaya lo aambile?
12 Patanshi Isaya walombele bino’mba: “Anweba Yehoba, yenkanweba mwi Lesa wami; amiwa nkemutumbijika, nkejitota jizhina jenu.” Byo lujipo lutakaiko lwa panshi ya muchima! Pano kika kyatundaikile ngauzhi kulomba lulombelo lwa uno mutundu? Kishinka kikatampe kiji mu lubaji lwa bubiji lwa ino vesi, motutanga amba: ‘Mambo anweba [Yehoba] mwauba bintu bya kukumya, bya kishinka ne bya kine, byonka byo mwafukwijile jimo kuba kala keene.’—Isaya 25:1.
13. (a) Bintu ka byayukile Isaya byakoseshe lusanchilo lwanji kwi Yehoba? (b) Twakonsha kufunjilako ka kwi Isaya?
13 Mu moba a Isaya Yehoba waubijile bena Isalela bintu byavula byawama, kabiji bino bintu byanembelwe. Bino bintu byanembelwe Isaya wibiyukile bingi bulongo. Kya kumwenako, wayukile’mba Yehoba wafumishe bantu banji ku buzha mu Ijipita ne kwibapulusha ku bukaji bwa nzhita ya kwa Felo pa Kalunga Kachila. Kabiji wayukile kuba’mba Yehoba watangijile bantu banji mu kiselebwa ne kwibaleta mu Kyalo kyo Ebalaile. (Masalamo 136:1, 10-26) Bintu byamwekele mu mpito nobe bino, bimwesha patoka kuba’mba Yehoba Lesa wakishinka kabiji wa kine. ‘Byoafuukula’ byonse nangwa’mba bintu byo akeba bikala ke bya kine. Kuyuka bulongo bino bintu kwamukwashishe Isaya kutwajijila kwenda mu kyeya. Mu jino jishinda, Isaya ke kya kumwenako kyawama kwi atweba. Umvwe saka tufunda Byambo bya Lesa byanembwa ne kwibingijisha mu bwikalo bwetu, ne atweba tukatwajijila kwikala mu kyeya.—Masalamo 119:105; 2 Kolinda 4:6.
Muzhi Bamonauna
14. Bintu ka byaawilwe pa mambo a muzhi, kabiji wajinga ñanyi muzhi?
14 Kya kumwenako kya bintu bimo byaubile Lesa kiji pa Isaya 25:2, po tutanga amba: “Mambo anweba mwaalula muzhi ke mulumbatu ne muzhi wa nsakwa ke masala; yenkawa muzhi wakosa mo baikajilenga betota pano kechi ukiji muzhi ne, kabiji kechi bakamushimukulula jibiji ne.” Nanchi muzhi ka uno? Mu buno bungauzhi, Isaya watongwelenga muzhi wa Babilona. Kya kine, kimye kyafikile kyaalukile muzhi wa Babilona ke mulumbatu wa mabwe.
15. Ñanyi “muzhi mukatampe” ujipo lelo jino, kabiji kika kikamumwekela?
15 Abya mu moba etu a lelo kujipo muzhi uji nabiji watongwele Isaya? Ee koaji. Buku wa Lumwekesho utongola “muzhi mukatampe, wikala mu bufumu bwa bamfumu ba panopantanda.” (Lumwekesho 17:18) Uno muzhi ke “Babilona Mukatampe,” bufumu bwa ntanda yonse bwa bupopweshi bwa bubela. (Lumwekesho 17:5) Mu moba etu a lelo, lubaji lukatampe lwa Babilona Mukatampe ke Kilishitendomu, uji na bantangi bakanya bantu ba Yehoba kwingila mwingilo wa kusapwila Bufumu. (Mateo 24:14) Byonka byaonawinwe muzhi wa Babilona, ne uno Babilona Mukatampe katatakatu onaunwe, kabiji kechi ukemana jibiji ne.
16, 17. Balwanyi ba Yehoba bamutumbijikile byepi mu moba a ku nyuma ne mu moba a lelo?
16 Kika kikwabo Isaya kyo aawile pa mambo a uno “muzhi wa nsakwa”? Isaya waambile kwi Yehoba amba: “mitundu ya bantu bakosa ikemutumbijika; mizhi ya mikoka ya bantu bashinta ikemwakamwa.” (Isaya 25:3) Ino mizhi ya balwanyi, “mizhi ya mikoka ya bantu bashinta,” yakonsha kutumbijika byepi Yehoba? Kyawama, vulukai kyamwekejile mfumu Nebukaneza wajinga na bulume bukatampe. Pa nyuma ya kupita mu bintu bimo byamumwesheshe byo akepa, bamukanjikizhe kuyuka bukata bwa Yehoba ne bulume Bwanji. (Danyela 4:34, 35) Umvwe Yehoba wamwesha bulume bwanji, balwanyi bakanjikizhiwa kuyuka mingilo ya bulume bwanji.
17 Nanchi Babilona Mukatampe wakanjikizhiwepo kuyuka mingilo ya bulume bwa Yehoba nyi? Ee, kimye kya nkondo itanshi ya ntanda yonse, bakalume bashingwa ba Yehoba basapwijilenga mu malwa. Mu 1918, bajinga mu buzha bwa ku mupashi, kimye bantangi ba Watch Tower Society kyo bebakashile. Pa kino kimye mwingilo wa kusapwila bamukainye. Kepo mu 1919, Yehoba wibakoseshe na mupashi wanji, ne kutendeka kwingila mwingilo wa kusapwila mambo awama mwaya ntanda yonse. (Mako 13:10) Byonse byamwekejile balwanyi babo byaawilwe mu buku wa Lumwekesho. Balwanyi babo baubile “moyo, ke batumbijike Lesa wa mwiulu.” (Lumwekesho 11:3, 7, 11-13) Kechi bonse bapimpwile byubilo byabo ne, pano bino pa kyo kino kimye bakanjikizhiwe kuyuka mingilo ya bulume bwa Yehoba, byonka byaawile Isaya.
“Nsakwa Yakosa ku Balanda”
18, 19. (a) Mambo ka balwanyi kyo bakankelwa konauna bulumbuluke bwa bantu ba Yehoba? (b) “Lwimbo wa bashinta” ukazhindamikwa byepi?
18 Pa kutongola Yehoba, Isaya waambile bino byambo ku benda mu kyeya. Waambile kwi Yehoba amba: “Anweba mwi nsakwa yakosa ku balanda, ke nsakwa yakosa ku bayanji mu kukajilwa kwabo, ne kya kunyemenamo pa kwiya kinkunkwila, ne kimfute kya kupulukilamo pa kumvwa mute; mambo muya wa bashinta wauba nobe kinkunkwila byo kipuma pa lubumbu, kabiji nobe kyuya kiji mwauma. Anweba muzhindamika kiwowo kya betota; kabiji byonka byo bafupula mute pa kuzhitapo jikumbi byo byonka byo bazhindamika lwimbo wa bashinta.”—Isaya 25:4, 5.
19 Kutatulatu mu 1919, bantu bashinta baeseka monse mo bakebela konauna bulumbuluke bwa bapopweshi ba kine, bino bakankalwa. Mambo ka? Mambo Yehoba ye nsakwa ne kya kunyemenamo bantu banji. Wibapa kimfute kya kufyamamo pa kumvwa kyuya kya lumanamo kabiji ne kwimana nobe lubumbu lwakosa ku kinkunkwila kya milengulwila. Atweba twenda mu kyeya kya Lesa tuji na luketekelo lwa kupembelela kimye kyo ‘bakazhindamikilamo lwimbo wa bashinta.’ Ee, tupembelela juba jikafumishiwapo balwanyi ba Yehoba.
20, 21. Kijiilo ka Yehoba kyo anengezha, kabiji kino kijiilo kikekala byepi mu ntanda ipya?
20 Yehoba uba ne bintu byakila pa kuzhikijilatu bakalume banji. Byo aji Shabo wa butemwe, wibanengezhezha bintu. Pa nyuma ya kukasulula bantu banji kufuma mu Babilona Mukatampe mu 1919, wibanengezhejile kijiilo kya lushinjilo, kajo kavula ka ku mupashi. Kino kyaambiwe jimo pa Isaya 25:6, po tutanga’mba: ‘Yehoba wa mabumba ukebatekela bantu bonse kijiilo kya byanuna, kyo kijiilo kya binyu byawama, kya bintu byanuna mwayula mikolokofwa, kya binyu byawama byo basusa bulongo.’ Byo twatokwapo pa kuja ku kino kijiilo! (Mateo 4:4) Kinetu pa “tebulu wa [Yehoba, NW]” paji bya kuja byawama. (1 Kolinda 10:21) Kupichila mu ‘kalume wa kishinka ne wa maana,’ witupa bya kuja bya ku mupashi byonse byo tukeba.
21 Muji byavula mu kino kijiilo kikatampe Lesa kyo anengezha. Kijiilo kya ku mupashi kyo tubena kwiyowa pa kino kimye kibena kwituvululako bikavula kajo ka ku mubiji mu ntanda ipya yalaya Lesa. ‘Kijiilo kya byanuna’ kikekala ne na bya kuja bya ku mubiji byavula. Kafwako ukekala na nzala ya bya kuja bya ku mubiji nangwa ku mupashi ne. Byo kikekalapo kya lusekelo ku batemwe betu baitabila babena kuyanda na “bipowe bya nzala” abyo byaikala lubaji lwa “kiyukilo” kya kwikalapo kwa Yesu! (Mateo 24:3, 7) Byambo bya nyimbi wa masalamo bibatekenesha bingi. Waambile’mba: “Kukekalanga kuvula bingi kwa kajo panopantanda peulu ya mitumba.”—Masalamo 72:16.
22, 23. (a) “Mushipwa” ka nangwa’mba kivwalo ka “kyo bavwala pa kijilo” kikafumishiwapo, kabiji mu ñanyi jishinda? (b) Myendeleko yo bendeleka ‘bantu ba Yehoba’ ikafumishiwapo byepi?
22 Pano akitelekai ku mulaye wawamisha. Kwesakanya bundengamambo ne lufu ku “mushipwa,” nangwa’mba kivwalo “kyo bavwala pa kujila” Isaya waamba’mba: “Mu ye uno mutumba [Yehoba] ukafumya mishipwa ku mitundu yonse ya bantu, akya kyo bavwala pa kujila mu mikoka yonse ya bantu.” (Isaya 25:7) Akikilangulukaipo! Bundengamambo ne lufu bishinka bantu bulaka, kechi bikekalako jibiji ne. Byo tubena kwijipembelelapo aja juba jikengijishiwa kitapisho kya nkuulo ya kwa Yesu ku bantu bakyumvwina kabiji bakishinka!—Lumwekesho 21:3, 4.
23 Pa kutongola kino kimye kya lusekelo, ngauzhi wa Lesa watangijilwe na mupashi witubula amba: “Yehoba ukamina lufu kya kuba’mba kechi lukekalapo jibiji ne, kabiji ukashimuna mipolo ku meso a bantu bonse; kabiji ukafumyapo pano pa ntanda ponse myendeleko yo bebendeleka bantu banji; mambo Yehoba ye wikyamba.” (Isaya 25:8) Kafwako muntu ukafwa ku bya malwa nangwa kujila mambo a kufwisha mutemwe wanji ne. Byo lujipo lupimpu lwawama! Kabiji, kafwako ku mpunzha pano pa ntanda kukomvwanyikanga myendeleko ne mañwiñwi a bubela akunyinyichila Lesa ne bantu banji, o bachinchika pa kimye kyabaya ne. Mambo ka? Mambo Yehoba ukafumyapo nsulo yao, aye Satana Diabola pamo ne yense lukunwa wa Satana.—Yoano 8:44.
24. Aba benda mu kyeya bakamba’mba ka pa kwimwena mingilo ya bulume bwa Yehoba yo ebengijila?
24 Pa kulanguluka Yehoba byo akamwesha bulume bwanji, aba benda mu kyeya bakamba’mba: “Talai, uno ye Lesa wetu; twamupembejilenga, namba aketupulushe; uno ye Yehoba, twamupembejilenga; twayai tusekele ne kusangalala mambo witupulusha.” (Isaya 25:9) Katatakatu bantu baoloka, bakasekela. Mfishi yonse ikafumishiwapo, kabiji bantu bakishinka bakasama mu kyeya kya Yehoba myaka yonse. Abya kujipo luketekelo lwakila pa luno nyi? Kwalepeshatu ne ntanda bula!
Mwakonsha Kulumbulula?
• Kyanemena ka ano moba kwenda mu kyeya?
• Mambo ka Isaya kyo atotejile jizhina ja Yehoba?
• Mambo ka balwanyi kyo bakakankelwa konauna bulumbuluke bwa bantu ba Lesa?
• Ñanyi mapesho abena kupembelela boba benda mu kyeya?
[Kipikichala pa peja 21]
Bena Yuda batapishenga baana babo kwi Moloka
[Bipikichala pa peja 23]
Kuyuka mingilo ya bulume bwa Yehoba, kwatundaikile Isaya kutota jizhina ja Yehoba
[Kipikichala pa peja 24]
Baoloka bakasama mu kyeya kya Yehoba myaka ne myaka