Kutuluka bya Buneme Byafyamika

ABYA mwakitulukapo kala kintu kya buneme pa mpunzha yo mwabujile kuketekela kwikitana nyi? Kino kyo kyamwekejile Kamonyi wa kwa Yehoba umo mu Estonia wa jizhina ja Ivo Laud pa 27 March, 2005. Wakwashishenga Alma Vardja, Kamonyi mukwabo wa kikulumpe kukundula kishimikwa kya kala. Byo bakundwilenga lubumbulu wapangye bamwene kipabi kyajinga na ku jishiki ja nzubo. Byo bafumishepo kipabi, bataine kimbo kyajinga na masentimita 10 mu bwipi, ne mamita 1.2 mu bula, kabiji kyazhikile masentimita 10, kyo bavwetelepo kajipulanga kapapakana. (1) Mu kino kimbo mwajinga bintu bya buneme byo bafilemo. Bya buneme ka byonkabyo? Ñanyi wibifilemo?

Mu kino kimbo mwajinga bibokoshi byavula byo bapapangijile mu bipepala byajita. (2) Mu bino bibokoshi mwajinga mabuku a Bakamonyi ba kwa Yehoba kikatakata mitwe ya kufundamo ya mu Kyamba kya Usopa, kuvwangakotu ne imo ya mu 1947. (3) Beinembele bingi bulongo mu mulaka wa bena Estonia. Mu bibokoshi bimo mwajinga ne mabulañano amwesheshenga bebifile. Ano mabulañano aambilenga pa byo bebatebawizhizhenga balume ba ba Alma, abo ba Villem Vardja. Kabiji mwajinga ne byambo byaambilenga pa myaka yo bebakashile mu kaleya. Mambo ka o bebakashijile?

Ba Villem Vardja bajinga Bakamonyi kabiji baingijilenga mingilo yanema bingi ku Kipwilo kya ku Tartu kabiji palutwe kacheche ne ku Kipwilo kya ku Otepää mu Estonia, kyalo kyajinga pa byobya bya mu Soviet Socialist. Kyamweka bafunjile bukine bwa mu Baibolo Nkondo ya Kibiji ya Ntanda yonse saka ikyangye kutendeka. Byo papichiletu myaka icheche, pa 24 December, 1948, kafulumende wa Communist wakwachile Mulongo Vardja na mambo a kwingila mingilo ya bupopweshi. Bebatebawizhizhe ne kwibamanyika ku bakapokola byo bebakanjikizhenga amba kanatu bebabule mazhina a Bakamonyi bakwabo. Mu kifulo kya kuba amba bebape kimye kya kwibingisha abo bene mukochi, bebataile mu kaleya myaka jikumi mu kampu wa mu kyalo kya Russia.

Ba Villem Vardja batwajijile kwikala bakishinka kwi Yehoba kufikatu ne kimye kyo bafwile pa 6 March, 1990. Bakazhi babo kechi bayukile kuba’mba ano mabuku akijingapo ne. Kyamweka bakebelenga kwibazhikijila kuchina kwibatebawizha. Mambo ka ba Vardja o bafijile ano mabuku? Beafile na mambo a kavoto ka Soviet State Security Committee, ba KGB javula baendanga na kupikita mu mazubo a Bakamonyi ba kwa Yehoba kya kubazhimukilatu na kukebamo mabuku a bupopweshi. Mulongo Vardja kyamweka wafile oa mabuku kuchina bakwabo bapopweshi kukajilwa kajo ka ku mupashi, umvwe ba KGB basenda mabuku onse o bajinga nao. Mabuku akwabo o bafile beatulukile mu kimye kya kisalo mu 1990 saka bakyangye kutuluka ano ne. Buku mukwabo bamutulukile ku Tartu, kabeta ka ku bulenge bwa Estonia. Uno buku naye bamufile kwi ba Villem Vardja.

Mambo ka o twatelela ano mabuku amba bya buneme? Mambo ano mabuku o bebikileko kunemba bulongo ne kwiafya amwesheshenga Bakamonyi byo banemekele kajo ka ku mupashi kajingako pa kyokya kimye. (Mat. 24:45) Nanchi ne anweba musanta pa kajo ka ku mupashi ko mutambwila ku mpunzha yenu nyi? Pa kano kajo ka ku mupashi paji ne Kyamba kya Usopa mu mulaka wa Estonia ne milakatu ikwabo kukila pa 170.