Bya Kuba na Makatazho
Baibolo kechi waamba’mba masongola apela ne. Mutumwa Paulo watangijilwe na mupashi wa Lesa wanembele’mba baji mu masongola “bakamonanga byakatazha.” (1 Kolinda 7:28) Pano bino, baji mu masongola bakonsha kwibikako kukepeshako makatazho o bapitamo ne kwikala balusekelo. Twayai tumone makatazho atanu na kamo apichilemo banabalume ne banabakazhi baji mu masongola ne kumona mafunde a mu Baibolo byo akonsha kwitukwasha.
1
LUKATAZHO:
“Amiwa ne mwina kwami bulunda bubena kuya na kukepa.”
JIFUNDE JA MU BAIBOLO:
“Mwitabe bintu byawamisha.”—FILIPAI 1:10.
Masongola enu anema bingi mu bwikalo bwenu. Onkao mambo, mwafwainwa kutako bingi muchima. Akilangulukaipo, kampe kuvuzha bya kuba ko kubena kuleta lukatazho. Kange mulekenga bya kutabataba bya mu bwikalo kwimulengela kubula kwikala na bulunda bwawama na mukwenu wa mu masongola ne. Ibyo kuba’mba nkito ne bintu bikwabo byakonsha kwimulengela kubula kwikala pamo kimye kyabaya. Pano bino, mwakonsha kukepeshako bya kubauba nabiji kufwakasha na balunda nenu.
Bamo baji mu masongola bapajika nkito nangwa kuba bintu bikwabo bibalengela kubula kwikala pamo na bena kwabo kimye kyabaya. Boba bino kechi bakebatu kubula kwikala pamo na mwina kwabo ne, banyema makatazho. Inge muji na luno lukatazho mwafwainwa kumona kibena kulengela ne kumonapo jishinda mwakwilupwishisha. Kwikala pamo na mwina kwenu ko konkatu kwakonsha kwimulengela kukwatankana ne kwikala “mubiji umo.”—Ntendekelo 2:24.
Bamo byo balondela jino jifunde: Ba Andrewa ne ba Tanji, bamulume ne mukazhi ba mu kyalo kya Australia baikala mu maluwo myaka jikumi. Ba Andrew baambile’mba: “Nekitana kuba’mba kwingila kimye kyabaya ne kuvuzha bya kutabataba kwakonsha kutamisha masongola. Onkao mambo, amiwa ne mukazhami tumonapo kimye kya kwikala pamo na kwisamba ne kwamba biji ku muchima.”
Ba Dave ne bakazhi babo ba Jane ba mu kyalo kya United States baikala mu maluwo myaka 22, bekalapo na kimye kya kwisamba mabanga. Ba Jane baambile’mba: “Kino kimye kyanema bingi kabiji kechi tukeba kintu nangwa kimo kwituvulañanya ne.”
2
LUKATAZHO:
“Kafwako byawama byo mbena kumwenamo mu masongola etu ne.”
JIFUNDE JA MU BAIBOLO:
“Kafwako nangwa umo ekebele byamuwamina mwine ne, kana byawamina mukwabo.”—1 KOLINDA 10:24.
Muntu ukebatu kumubila byawama kechi ukekalapo na lusekelo mu masongola ne, nangwatu akasongolwe nangwa kusongola javula. Masongola awama inge bonse babiji bata muchima pa kwiubila byawama. Yesu waambile’mba: “Lusekelo lo bamona aba bapana lwakila lo bamona aba batambula.”—Byubilo 20:35.
Bamo byo balondela jino jifunde: Ba Maria ne bamwata wabo ba Martin bekala mu kyalo kya Mexico baikala mu masongola myaka 39 nangwa kya kuba bimye bimo bekala na makatazho. Bavuluka kimye kyobekatezhe bingi na bamwata wabo. Ba Maria baambile’mba: “Pa kutoboka, naambijile bamwata wami mukeyu, bazhingijile bingi. Naesekele kwibabula’mba kechi momo na kwikitazha ne, na kupusa pa kwamba mambo na kuzhingila, bino abo kechi baumvwine ne.” Ba Martin baambile’mba: “Byo twatobokelenga muchima wambujilenga’mba kyawamatu ne kwikana kukila kutwajijila kwikala pamo na kwikatazha.”
Ba Martin bakeba kwibapa mushingi. Bakazhi babo nabo bakeba kwibobila kifyele. Bonse bibiji kafwako waubijilenga mukwabo byo akebelenga ne.
Pano bapwishishe byepi luno lukatazho? Ba Martin baambile’mba: “Napembejile bukaji bwapwa, kepo bonse twafuukwilepo kulondela mafunde a mu Baibolo aamba pa kifyele ne mushingi. Pa myaka yonse ye yapitapo, twafunda kuba’mba nangwa twaikala na makatazho a mutundu ka, twakonsha kwiapwisha inge twalomba kwi Yehoba ne kulondela mizhilo ya mu Baibolo.”—Isaya 48:17, 18; Efisesa 4:31, 32.
3
LUKATAZHO:
“Bena kwami kechi bafikizha mitembo yabo ne.”
JIFUNDE JA MU BAIBOLO:
“Atweba bonsetu umo umo tukeambila mambo kwi Lesa.”—LOMA 14:12.
Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, muntu umo kechi ye wakonsha kulengela masongola kuwama ne. Pano bino, masongola akilamo kutama inge bonse mwabula kutako muchima ne kwipamo mambo.
Inge mwatatu muchima pa bintu byo mukeba’mba mukwenu emubilenga, kechi mukekalapo na lusekelo mu masongola ne. Kikatakata inge mwaleka kuba byo mwafwainwa kuba na mambotu a kuba’mba mukwenu mu masongola kechi ubena kuba byo mukeba ne. Pano bino, mukekala bingi bulongo inge bonse babiji ke mwibikeko kuba byawama mu masongola enu. (1 Petelo 3:1-3) Kyakilamo kunema, mukamwesha munema ku mwine Lesa wabikileko lunengezho lwa masongola kabiji byubilo byenu bikamusangajika bingi.—1 Petelo 2:19.
Bamo byo balondela jino jifunde: Ba Kim ne bamwata wabo bekala mu kyalo kya Korea baikala mu masongola myaka 38. Ba Kim baambile’mba: “Bimye bimo bamwata wami bazhingila ne kuleka kwamba ne amiwa, pano kechi ngyuka kilengela ne. Kino kindengela kulanguluka’mba kampe bampata. Kimye kimo ndanguluka’mba: ‘Mambo ka o bakebelatu amiwa kwibata muchima abo saka babula kunta muchima?’”
Mu kifulo kya kutatu muchima pa byatama ne pa byuba bamwata wabo, ba Kim batatu muchima pa bintu bikwabo. Baambile’mba: “Mu kifulo kya kuzhingila, ngeseka kuba bintu bileta mutende. Kipelako tupwañana ne kwisambapo mu meso anteka.”—Yakoba 3:18.
4
LUKATAZHO:
“Mukazhami kechi unkokela ne.”
JIFUNDE JA MU BAIBOLO:
“Mutwe wa banabalume bonse ye Kilishitu.”—1 KOLINDA 11:3.
Mwanamulume ulanguluka’mba mukazhanji kechi umukokela ne, wafwainwa kwipesapesa aye mwine ne kumona inge ukokela Mutwe wanji, aye Yesu Kilishitu. Mwanamulume wafwainwa kumwesha lukokelo kupichila mu kuba byaubanga Yesu.
Mutumwa Paulo wanembele’mba: “Anweba banabalume, temwai bakazhi benu, byonka byo atemenwe Kilishitu kipwilo, ne kwipana mwine na mambo a akyo.” (Efisesa 5:25) Yesu kechi waubilanga “bunkambo” baana banji ba bwanga ne. (Mako 10:42-44) Wabulanga baana banji ba bwanga bya kuba ne kwibololako inge kekikebewe. Kabiji kechi wibashintaukilanga ne. Wajinga na kifyele kabiji wibalangulukilangako. (Mateo 11:29, 30; Mako 6:30, 31; 14:37, 38) Wibatele bingi muchima.—Mateo 20:25-28.
Mwanamulume wafwainwa kwishikisha ano mepuzho: ‘Nanchi mmona mukazhami nangwa banabakazhi bonse mwayila bisho mu kifulo kya kulondela lujimuno lwa mu Baibolo nyi?’ Kyakumwenako, mwakonsha kumona byepi mwanamukazhi ukana byaamba bamwatawanji bino mu mushingi wibabula mo abena kumwena bintu? Mu Baibolo, Sala muka Abalahama bamulumbulula’mba wajinga mwanamukazhi wa lukokelo. (1 Petelo 3:1, 6) Nangwa byonkabyo waambanga biji ku muchima, waubile bino kimye Abalahama kyo abujile kumona lukatazho lwajinga mu kisemi.—Ntendekelo 16:5; 21:9-12.
Kino kibena kumwesha’mba Abalahama kechi wamukalukilanga Sala ne. Kabiji kechi wakanamine ne. Kyo kimotu, mwanamulume ulondela lujimuno lwa mu Baibolo kechi wafwainwa kukanjikizhanga mukazhanji kumukokela ne. Kwikala na muchima wa kifyele wajingapo ne Kilishitu kukalengela mukazhanji kumupa mushingi.
Bamo byo balondela jino jifunde: Ba James bekala mu kyalo kya England baikala mu masongola myaka itanu na isatu baambile’mba: “Luno kechi mfuukulapo kuba bintu bikatampe saka nkyangye kubula mukazhami ne. Kechi ndanguluka nobe njitu bunke ne. Nanemeka bingi byo akeba.”
Ba George bekala mu United States baikala mu masongola myaka 59. Baambile’mba: “Namunemeka bingi mukazhami, kechi namumona nobe muntu wabula kunema ne, mambo walumbuluka kabiji nkwasho wafwainwa.”—Byambo bya Mana 31:10.
5
LUKATAZHO:
“Bamwatawami baji na mukose wa kuba bintu.”
JIFUNDE JA MU BAIBOLO:
“Mwanamukazhi wa mana uwamisha mu nzubo yanji; pakuba mwanamukazhi wakosama utamisha mu nzubo yanji mwine.”—BYAMBO BYA MANA 14:1.
Inge bamwata wenu baji na mukose wa kuba bintu nangwa wa kutangijila bintu pa nzubo, kujitu bintu bisatu byo mwakonsha kuba. (1) Mwakonsha kwibasanzamo pa bilubo byabo nangwa (2) kwibangata bumutwe mu kisemi nangwa (3) kwibatakaika pa kwibikako kwabo. Inge mwasalapo kuba bintu bitanshi bibiji mukeonawina nzubo yenu. Mukakosesha masongola enu inge mwasalapo kya busatu.
Banabalume bavula bakeba kwibapa mushingi kukila ne kwibatemwa. Onkao mambo, inge mukeba bamwata wenu kuyuka’mba mwibapa mushingi, batakaikainga pa kwibikako kwabo, kuba bino kukebalengela kubula kuba mukose wa kuba bintu. Kya kine, kimye kimo mwakonsha kupusenamo na bamwata wenu. Pano bino, mwafwainwa kwisambapo bubiji bwenu mu meso anteka. (Byambo bya Mana 18:13) Byambo byo mwamba ne jiwi jo mwambilamo byakonsha kwimulengela kutamisha masongola enu nangwa ne. (Byambo bya Mana 21:9; 27:15) Umvwe kemwambe mu mushingi na bamwata wenu bakobanga byo mukeba kabiji bakatako muchima ku bintu bya pa nzubo.
Bamo byo balondela jino jifunde: Ba Michele bekala mu United States baikala mu masongola myaka 30 baambile’mba: “Na mambo a kuba bamama betukomeshe bunke bwabo kwakubula batata, babambakene bingi kabiji bene bemwenanga bintu. Ne amiwa ye muchima ye najinga nanji. Onkao mambo, kyankatazhanga bingi kukokela. Pano luno nafunda kubula bamwata wami saka nkyangye kuba kintu.”
Ba Rachel bamuka Mark bekala mu Australia baikala myaka 21 mu maluwo, nkomeno yabo yaletanga lukatazho mu masongola abo. Baambile’mba: “Bamama kechi bakokelanga batata ne. Baendangatu na kutoboka. Mu myaka itanshi ya mu masongola etu, naubanga byonka byaubanga bamama. Bino pa myaka yapitapo nayuka buneme bwa kwingijisha mafunde a mu Baibolo aamba pa mushingi. Pano luno twaikala bingi bulongo na bamwata wami ba Mark.”
6
LUKATAZHO:
“Byubilo byatama bya bena kwami binzhingijisha bingi.”
JIFUNDE JA MU BAIBOLO:
“Kasa mwitekenya anwe bene na bene, ne kwilekela mambo, umvwe umo uji na mambo na mukwabo.”—KOLOSE 3:13.
Byo mwatendekeletu kwifwalama, mwateletu muchima ku byubilo byawama bya mukwenu kya kuba mwakankelwenga ne kumona bilubo byanji. Nanchi ne luno mwakonsha kuba byonkabyo nyi? Kwakubula nangwa kuzhinauka ne, mwina kwenu javula wimufichisha bingi ku muchima. Nangwa byonkabyo, mwafwainwa kwishikisha’mba ‘Nanchi nafwainwa kuta muchima pa byubilo bya mutundu ka biji na mwina kwami, byawama nyi, inyi byatama?’
Yesu waambile kyakumwenako kya kwitukwasha kubula kutatu muchima ku bilubo bya bakwetu amba: “Mambo ka o mutajila kakibalabala kaji mu jiso ja mulongo wobe, kabiji kechi ulanguluka mwamba uji mu jiso jobe obe mwine ne?” (Mateo 7:3) Kakibalabala ke ka kintu kacheche. Pakuba mwamba wabaya, kabiji bamwingijisha ne pa kutenga musemi wa nzubo. Wikitazhizhe mu ka? “Sambila kufumya mwamba uji mu jiso jobe obe mwine; bino umone bulongo kufumya kakibalabala kaji mu jiso ja mulongo wobe.”—Mateo 7:5.
Saka akyangye kwamba kino kyakumwenako, Yesu watendekejilepo kwamba byambo bya lujimuno. Waambile’mba: “Ke kuzhachisha bakwenu ne, kuchina’mba, nenuwa mwakazhatwa. Mambo monka mo muzhachisha bakwenu, nenuwa bakemuzhachisha monka.” (Mateo 7:1, 2) Umvwe mukeba Lesa kwimulekelako mambo enu aji nobe mwamba uji mu jiso jenu, ne anweba mwafwainwa kulekelangako bena kwenu mambo.—Mateo 6:14, 15.
Bamo byo balondela jino jifunde: Ba Jenny bekala mu England baikala mu masongola myaka itanu na ina na bamwata wabo ba Simon baambile’mba: “Javula kilengela kwizhingijisha ne bamwata wami ke muteeto wabo wakubula kunengezhezha jimo bintu wibalengela kupayankana kimye saka kyapwa. Kwambatu kine buno ke bubela, mambo byo twatendekele kwifwalama uno muteeto namutemenwe bingi mambo ne batakaikanga namba babambakana. Luno nekitana kuba’mba ne amiwa nji na lukatazho mambo nakilamo kwibalondalonda. Amiwa ne bamwatawami ba Simon twafunda kubula kutesha muchima ku bilubo byetu.”
Ba Curt bamwatawabo ba Michele botwajikwambapo kala baambile’mba: “Inge watatu muchima pa bilubo bya mwina kobe, bino bilubo popo bimweka kubaya. Amiwa ntatu muchima pa byubilo byandengejile kufwalama bakazhi bami ba Michele.”
Bintu Bilengela Kwikala Bulongo
Lukatazho lwapitamo bantu baji mu masongola botwisambapo kala lumwesha patoka kuba’mba mu masongola mwikala makatazho, pano bino mwakonsha kwiapwisha. Ñanyi bintu bilengela kwikala bulongo mu masongola? Kutemwa Lesa ne kulondela mafunde aji mu Baibolo, Mambo a Lesa.
Ba Alex ne ba Itohan ba mu Nigeria baikala mu masongola myaka 20 bafunda bino bintu bilengela kwikala bulongo. Ba Alex baambile’mba: “Nekitana kuba’mba mu masongola nangwa mwiye lukatazho lwabaya byepi lwakonsha kupwa inge bamulume ne mukazhi balondela mafunde a mu Baibolo.” Bakazhi babo nabo baambile’mba: “Twafunda buneme bwa kulombela pamo kimye kyonse, kulondela mafunde a mu Baibolo aamba pa butemwe ne kwilekelako mambo. Pano luno makatazho akepa kukila kimye kyo twisongwele.”
Nanchi mukeba kuyuka byo mwakonsha kwingijisha mafunde a mu Mambo a Lesa akonsha kwimukwasha mu kisemi nyi? Umvwe ibyo, ambilai Bakamonyi ba kwa Yehoba kwisamba nenu kitango 14 mu buku wa Nanchi Baibolo Kine Ufunjisha’mba Ka?b
[Tubyambo twa mushi]
a Mazhina amo apimpulwa.
b Wanembwa na Bakamonyi ba kwa Yehoba.
[Caption pa peja 4]
Nanchi twikalapo na kimye kya kwisamba nyi?
[Kipikichala pa peja 5]
Nanchi ngubila bakwetu byawama kukila byo bangubila nyi?
[Kipikichala pa peja 6]
Nanchi ntendekelapo kupwisha lukatazho nyi?
[Kipikichala pa peja 7]
Nanchi ndangulukapo pa byaamba mukazhami saka nkyangye kufuukula bya kuba nyi?
[Kipikichala pa peja 9]
Nanchi nata muchima pa byubilo byawama bya mwina kwami nyi?