BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w11 4/15 pp. 29-32
  • Namwenamo Bintu Byavula Byawama Bingi

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Namwenamo Bintu Byavula Byawama Bingi
  • Kyamba kya Usopa—2011
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Tuvuluka Bintu Byawama Bingi
  • Byo Twamutaine Carlos
  • Makatazho a pa Lwendo ne Kutambwilwa Bulongo
  • “Kechi Tukeba Kwikileka Ne”
  • Kwingijila Pamo na Bakwetu ba mu Lwitabilo Bakishinka
  • Tusanta Bingi pa Buwame bwa Yehoba
  • Kwingila Mu Kimye Kya Kunungulukilako Kwa Mwingilo
    Kyamba kya Usopa—2010
  • Yehoba Wamfunjishe Kuba Kyaswa Muchima Wanji
    Kyamba kya Usopa—2012
  • Natemwa Kufunda pe Yehoba ne Kufunjisha Bantu pe Aye
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu bwa Yehoba (Kya Kufundamo)—2022
Kyamba kya Usopa—2011
w11 4/15 pp. 29-32

Namwenamo Bintu Byavula Byawama Bingi

Byashimikizha ba Arthur Bonno

MWAJINGA mu mwaka wa 1951. Amiwa ne bakazhi bami ba Edith twajinga ku kushonkena kwa nkambi ko twaumvwine saka babijika amba kusakwikala kusambakana kwa boba bakeba kwikala bamishonale.

Naambile na jiwi jazanga amba: “Twayai tukatelekeko!”

Ba Edith bakumbwile amba: “Ba Art, kechi twakonsha kwikala bamishonale ne!”

“Kwakamwa ne, ba Edie, tusakutelekakotu.”

Panyuma ya kusambakana, betupele bipepala bya kwipuzhizhapo Sukulu wa Gileada.

Nebakanjikizhe amba: “Twayai tunembe.”

“Ba Art, pano nga bisemi byetu?”

Byo papichile mwaka umo ne kichika panyuma ya kokwa kushonkena, twatainwe ku Sukulu wa Gileada kabiji betutumine kuya na kwingijila ku Ecuador, ku Kabeta ka ku Bulenge bwa America.

Byonka byo mwaumvwa mu mwisambo wetu na bakazhi bami, kechi nakebanga muntu kumbula bya kuba ne, nakebangatu kuba kyonka kyo nafuukula. Nangwa byonkabyo, ba Edith, abo bajinga bakoka muchima ne kutekanya. Byo bakomejile mu muzhi mucheche wa Elizabeth mu Pennsylvania, ku U.S.A, ba Edith kechi bakikelepo kwalepa na balongo babo nangwa kusambakanapo na muntu wafuma ku kyalo kingi ne. Kibakatezhe bingi kusha balongo babo. Nangwa byonkabyo, baswile na muchima wabo yense kuya na kwingijila mu kyalo kingi. Mu 1954, twafikile ku Ecuador kabiji kufumatu kyokya kimye kufika ne lelo jino tukingila bumishonale mu kino kyalo. Pa myaka yonse yo twaikala kuno, twamwenamo bintu byavula bingi. Abya mukeba kumvwako bimo nyi?

Tuvuluka Bintu Byawama Bingi

Patanshitu betutumine kuya na kwingijila mu muzhi mukatampe wa Quito, waikela ku mitumba ya Andes yalepa nobe mamita 2,850. Twaendanga moba abiji na shitima ne na kimbayambaya kufuma mu muzhi mukatampe wa Guayaquil, museke ye bendapo lelo jino maminiti makumi asatu na ndeke. Twaingijile myaka ina yo tukabula kulubamo mu Quito. Mu 1958, kwaubiwe kintu kikwabo kyawama, betwichile kuya na kwingila mwingilo wa bukalama bwa mwanzo.

Pa kyokya kimye, mu kyalo mwajingatu myanzo ibiji icheche. Kechi twafwakashishangatu bipwilo byonka ne, bino milungu yavula mu mwaka twayanga ne na kusapwila mu mizhi icheche ya bena India mwabujile Bakamonyi. Mu yewa muzhi javula twalaalanga mu tumazubo twaubile nobe nkalanga twabujile bipenze, mwajingatu mwanya kwapwa. Twasendanga kibokoshi mo twabikile kitofu kya palafinyi, kikango, michiba, kipe kya kuchapilamo, mishishibechi, kyandaluba, bya kuvwala, mapepala a byambo a kala ne bipetu bikwabo. Twaingijishanga mapepala a byambo kushinka mwatwelelanga bakoswe.

Nangwa kya kuba mu byobya bibamba mwafichile ne kutama, tuvuluka misambo yo twisambanga bufuku saka twaikala pa mwanya na kuja kajo ko twatekanga pa kitofu kyetu kya palafinyi. Kubula kutekanya kwami byo kwandengelanga kupulumuka pa kwamba, kimye kimo bakazhi bami bambulanga mashinda awama o nafwainwe kwambilamo na balongo bo twafwakashilanga. Nebomvwijile, kabiji byo twibafwakeshanga balongo batundaikwanga bingi. Kabiji umvwe naamba byatama pa balongo, bena kwami bakananga kwambapo. Onkao mambo, nafunjile bya kutwajijila kwikala na mmweno yawama ya balongo. Nangwa byonkabyo, bufuku twisambanga pa bishinka byo twafundanga mu Kyamba kya Usopa ne byakumwenako byawama bya mu mwingilo wa mu bujimi bya jojo juba. Twajinga na bintu bya kushimikizha byawama.

Byo Twamutaine Carlos

Mu muzhi wa Jipijapa, ku muzhika wa Ecuador, betubujile amba kwajinga muntu wa jizhina ja Carlos Mejía wakebelenga kufunda bukine, pano bino kechi betupele keyala yanji ne. Byo twafumine lukelokelo pa nzubo yo twasonkelanga, kechi twayukile ne kwakutendekela kumukeba ne, onkao mambo twayilengatu kiyeyeye twenda twipuzha. Twasezhezhenga bimbo bya mateshi mu mashinda na mambo a mvula mukatampe wanokele bufuku bwa joja juba. Byo natangijileko, naumvwinekotu bakazhi bami baita na jiwi ja bulanda kunyuma amba, ba “Art!” Byo natajile kunyuma namwene ba Edie batapama mu mateshi kufika ne mu manungo. Pa kumona bino nashi nkaseke bingi, pano bino kechi nasekele ne, mambo bamwekele nobe bakeba kujila.

Nebakokelemo, pano bino nkwabilo yabo yashajile yakakachila mu mateshi. Banyike babiji, wamulume ne wamukazhi bamwenengako byaubiwenga, onkao mambo nebambijile amba, “Inge mufumye ino nkwabilo mu mateshi nsakwimupa mali.” Nobe mu kukopatu kwa jiso, nkwabilo beifumishemo, pano bino ba Edie bakebelenga mpunzha kwakwiwamishisha mateshi. Bainabo boba baana nabo bamwenengako kyaubiwenga kabiji betwichile pa nzubo pabo ne kwambila bakazhi bami kowa ku maulu aku baana saka bovwa nkwabilo yatapakene mateshi. Saka tukyangye kuya ne, paubiwe kintu kyawama bingi. Nashikishe yewa mwanamukazhi inge kya kuba wayukilepo muntu wa jizhina ja Carlos Mejía. Byo amwekelenga kukumya pa meso, waambile amba: “Abo bo mubena kwamba bamwatawami.” Mu kuya kwa kimye lufunjisho lwatendekele, kabiji bonse ba mu kisemi kyanji babatizhiwe. Byo papichile myaka icheche, ba Carlos, bakazhi babo ne baana babo babiji baikele bapainiya beikajila.

Makatazho a pa Lwendo ne Kutambwilwa Bulongo

Kwenda mu mwingilo wa mwanzo kechi kwapelele ne. Twaingijishanga masakya, mashitima, bimbayambaya, mato a kusonga ne tumadeke twa tucheche. Kimye kimo ba John McLenachan, bajinga bakalama ba nkambi ne bakazhi babo ba Dorothy, bayile pamo ne atweba ku mizhi ko bakwata masabi kwipi na mupaka wa Colombia. Twayile na bwato bwa kusonga bwajinga bwa mashinyi. Masabi abayile nobe bwato apichijilengatu ku bwipi ne atweba. Nangwatu yewa muntu wavuwilenga bwato ye twajinga nanji waumvwine bingi moyo na mambo a kubaya kwa ano masabi kabiji ponkapotu watwajile bwato ku kitulu.

Nangwa byonkabyo, mu mwingilo wa mwanzo, kechi twapichilengatu mu makatazho ne. Twayukile balongo ba michima yawama, betutambwilanga bulongo. Javula bisemi byo twafikilangako bakoseleko na kwitwambila amba tujenga jisatu pa juba, pano bino abo saka bajangatu jimo. Kabiji betwambilanga kulaala pa mwanya yenka ye bajinga nanji, pano bino abo saka balaalanga panshi. Bakazhi bami batemwanga kwamba amba: “Bano balongo ne banyenga ba butemwe bankwasha kuyuka bintu bicheche byo tukebewa kwikala nabyo mu bwikalo.”

“Kechi Tukeba Kwikileka Ne”

Mu 1960, kintu kikwabo kyawama kitumwekejile, ko kuba amba betwichile kuya na kwingijila pa ofweshi wa musampi wa mu Guayaquil. Byo naingilanga mingilo ya mu ofweshi, ba Edith baingilanga mwingilo wa kusapwila mu kipwilo kyajinga kwipi na musampi. Kechi nemonanga amba nafikilamo kwingila mwingilo wa mu ofweshi ne, pano bino byonka byaamba Bahebelu 13:21, Lesa witufunjisha ‘bintu byonse byawama, [pa kuba’mba] tube kyaswa muchima wanji.’ Byo papichile myaka ibiji, bangichile kuya na kutanwa ku sukulu wa Gileada wa bañondo jikumi waikejile pa Betele ku Brooklyn, ku New York. Pa kyokya kimye, banabakazhi bashalanga na kwingila mingilo yabo. Bakazhi bami bebatumijile nkalata kufuma ku Brooklyn. Bebambijile kulangulukishapo umvwe bakonsheshe kuswa kukishala bunke pa bañondo jikumi kwakubula bamwatawabo.

Ba Edith bakumbwile kupichila mu kunemba amba: “Nayuka namba kino kechi kyapela kuba mu ino ntanda ne, pano bino twayukishatu kuba amba Yehoba uketukwasha kushinda makatazho onse o twakonsha kupitamo. . . . Kechi tubena kukeba kushalapo pa mashuko afwainwa kwiya pe atweba nangwa jishuko ja kwikala bafikilamo bulongo kwingila mingilo yetu ne.” Kimye kyonse kyo naikele ku Brooklyn, natambwilanga makalata pa mulungu pa mulungu kufuma ku benakwami.

Kwingijila Pamo na Bakwetu ba mu Lwitabilo Bakishinka

Mu 1966, na mambo a kukolwa kolwa, amiwa ne ba Edith twabwelele ku Quito ko twakatendekele jibiji kwingila mwingilo wa bumishonale pamo na balongo ne banyenga ba konkakwa. Bano balongo ne banyenga balamine bingi bukishinka bwabo.

Nyenga umo wakishinka wajinga na mwatawanji wabujile kwitabila wamupumanga bingi. Juba jimo, na kimye kya 6 koloko wa lukelo, muntu umo witubujile amba bamupuma ne jikwabo. Nanyemejile ku nzubo ya yewa nyenga. Byo namumwene, nakuminye bingi. Walaajiletu ku mwanya, saka avimbatu twii na mambo a bikozha. Bamwatawanji bamupuminenga na kichi kyo bakashijile ku kipyango kufikatu ne byo kyachimukile pabiji. Panyuma ya bino jonkaja juba, namutaine pa nzubo ne kumwambila namba wauba kintu kya bumbulwamaana. Kabiji walombele lulekelo lwa mambo.

Ku ntendekelo ya 1970, nakosele kabiji twatendekele jibiji mwingilo wa mwanzo. Taunyi wa Ibarra wajinga mu mwanzo wetu. Kimye kyo twafwakashijile uno taunyi ku mpelo ya 1950, mwajingatu Bakamonyi babiji, mishonale ne mulongo wa konkakwa. Onkao mambo twakebeshenga kumonañana na bakatataka bavula baishile mu kyokya kipwilo.

Kimye kitanshitu kyo twatainwe ku kupwila, Mulongo Rodrigo Vaca wayile pa mutuntamo na kwamba jashi ja kwisamba na luonde. Umvwe washikisha bwipuzho, aba baji mu luonde babijikilenga amba “Yo, yo!” ko kuba amba (“Amiwa, amiwa!”) mu kifulo kya kwimanya maboko. Amiwa ne ba Edith twitajile kabiji twakuminye bingi. Nalangulukile namba, ‘ki ka kibena kubiwa muno?’ Palutwe kacheche betubujile amba Mulongo Vaca wajinga mpofu, bino wayukanga mawi a bantu ba mu kipwilo umvwe babijika. Wajinga kafunga wayukile bingi mikooko yanji. Kino kituvulwilemo byambo byaambile Yesu pa Yoano 10:3, 4, 14 pa mambo a Kafunga Wawama ne kwiyukisha bulongo kwa mikooko ayo ine. Lelo jino, mu Ibarra muji bipwilo bitanu na kimo bya mu mulaka wa ki Spanish, kimo kya mu mulaka wa Quichua ne kikwabo kimo kya mu mulaka wa kwamba na maboko. Mulongo Vaca ukiji mukulumpe mu kipwilo kabiji painiya wiikajila ubena kwingila mu bukishinka.a

Tusanta Bingi pa Buwame bwa Yehoba

Mu 1974, twamwene buwame bukwabo bwa Yehoba kimye kyo betwambijile kubwela jibiji ku Betele, konaingijilenga mwingilo wa kutangijila kabiji palutwe kacheche bantongwele kwikala mu Kavoto ka Musampi. Patanshi ba Edith baingijilanga mu kibamba kya kutekelamo, kabiji palutwe kacheche batendekele kwingijila mu ofweshi, mo mo bengijila mwingilo wa kutambwila makalata ne lelo jino.

Pa myaka yonse ye, twaikala na lusekelo lwa kutambwila bamishonale bapita mu sukulu wa Gileada, bakwasha bipwilo ko baya na kwingijila kukoma ku mupashi ne kwikala na kizaku. Tutundaikwa ne na balongo ne banyenga bavula baiya kufuma mu byalo kukila pa 30 na kwingijila mu kino kyalo. Kwipana kwabo kwitusangajika bingi. Bamo bapoteshe mazubo ne busulu bwabo pa kuba amba beye na kwingijila kuno mu mapunzha muji kukajilwa kukatampe kwa basapwishi ba Bufumu. Bapotele myotoka ya kuya nayo na kusapwila mu mapunzha a kwalepa, kulenga bipwilo byakatataka ne kukwasha mu mwingilo wa kushimika Mazubo a Bufumu. Banyenga bazhike bavula bafuma mu byalo bya kwalepa kwiya na kwingila bupainiya, ko kuba amba ke ba mwingilo babambakana bingi kabiji bafikilamo.

Kya kine, pa myaka yonse yo naingijila Lesa, namwenamo bintu byavula byawama bingi. Ne kyakilamo ke bulunda bwami ne Yehoba. Kabiji namusanchila bingi Yehoba pa kumpa “nkwasho.” (Nte. 2:18) Inge navuluka myaka 69 yo twaikala pamo mu masongola, ndanguluka Byambo bya Mana 18:22, byaamba amba: “Awa wasongola mwanamukazhi watambula kintu kyawama.” Ne walusekelo bingi kwingijila pamo ne ba Edith. Bankwasha mu mashinda avula bingi. Kabiji balamanga bingi bainabo bulongo. Kufumatu kimye kyo twafikile ku Ecuador, bakazhi bami batumanga makalata ku bainabo pa mulungu pa mulungu kufikatu ne kimye bainabo kyo bafwile mu mwaka wa 1990 byo bafikizhe myaka ya kusemwa 97.

Nji na myaka ya kusemwa 90 kabiji ne ba Edith baji na myaka ya kusemwa 89. Twanemeka bingi myaka yo twaingila na lusekelo kukwasha bantu bafika ku 70 kumuyuka Yehoba. Twi balusekelo bingi pa byo twanembele kipepala kya kwipwizhapo Sukulu wa Gileada pa myaka 60 yapitapo. Akwa kufuukulapo kwitulengela kumwenamo bintu byavula byawama bingi.

[Tubyambo twa mushi]

a Jishimikila ja bwikalo bwa Mulongo Vaca jiji mu Awake! wa September 8,

[Kipikichala pa peja 29]

Mu Kibanza kya Yankee mu New York na bamishonale bakwetu bo twajinga nabo mu kalashi wa Gileada mu 1958

[Kipikichala pa peja 31]

Twafwakashijile kisemi kya Bakamonyi byo twajinga mu mwingilo wa mwanzo mu mwaka wa 1959

[Kipikichala pa peja 32]

Pa musampi mu Ecuador, mu 2002

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu