JISHIMIKILA JA BWIKALO
Twaingila Mwingilo wa Kimye Kyonse pa Myaka 50 ku Buyeke bwa Finland
Byashimikizha ba aili ne ba Annikki Mattila
Twaambijile mukwetu waingijilenga mwingilo wa kimye kyonse amba, “Kya kupelela kwingila bupainiya mambo bansemi bobe bonse babiji baji mu bukine, kabiji bakonsha kukukwasha.” Aye wakumbwile’mba: “Lekai nemubule, bonse tujitu na Shetu umo.” Mu mukumbu wanji mwajinga lufunjisho lwanema bingi: Shetu wa mwiulu ulama bakalume banji kabiji wibakosesha. Kine, bintu byo twapitamo mu bwikalo bwetu bimwesha’mba waambile kine.
TWAIKALANGA pa bujimi ku buyeke bwa Ostrobothnia mu kyalo kya Finland. Munda mwetu tujimo jikumi. Twajingatu banyike kimye kyatendekele Nkondo ya Bubiji ya Ntanda Yonse. Nangwa kya kuba ko twaikalanga kwalepele bingi na ko balwijilenga nkondo, bino twayukile kuba’mba bantu babena kumanama bingi. Juba jimo bufuku, mu mizhi yajinga kipi kipi ya Oulu ne Kalajoki balakashishemo bomba, kabiji jiulu jachijiletu ngee na mujilo. Bansemi betukambizhe kuya na kufyama inge twamona Madeke a nkondo na kuzhokoloka. Onkao mambo, kimye bakolojetu ba balume ba Tauno kyo betubujile pa paladisa wa pano pa ntanda mukabula buyanji, twakebele kuyukilapo byavula.
Ba Tauno bafunjile bukine bwa mu Baibolo mu mabuku a Bafunda Baibolo saka baji na myaka 14. Nkondo ya Bubiji ya Ntanda Yonse byo yatendekele, bakaine kutwela bushilikale na mambo a byo bafunjile mu Baibolo, onkao mambo, bebatayile pa kazhima. Kabiji bebamanyikile kyatama bingi. Kino kibalengejiletu kukosa mu kwingijila Yehoba, kabiji byo bebafumishe mu kaleya, bajinga bingi na kizaku kya kusapwila. Byaubile ba kolojetu bitulengejile kutendeka kutanwa ku kupwila kwa Bakamonyi kwaikalangako mu muzhi wajinga pepi. Kabiji twatanwanga ne ku kushonkena, nangwa kya kuba twaingilanga na ngovu pa kubatu amba tumone mali a kwendela. Twasonenanga bantu bivwalo, kujima kanyenze ne kwapa bipangwa byapusana pusana. Na mambo a kuba twajinga na bya kuba byavula pa bujimi bwetu, kechi twatanwanga ku kushonkena bonse pa kimye kimo ne, twipimpulanga bamo baya bakwabo babwela.
Bukine bo twafunjile pe Yehoba ne bintu byo akeba kuba bitulengejile kumutemwa kabiji twafuukwilepo kwipana kwi aye kuba’mba tumwingijilenga. Mu 1947, atweba bonse babiji twamwesheshe kwipana kwetu kwi Yehoba kupichila mu lubatizhilo lwa mu mema. (Annikki saka aji na myaka 15 ne Aili na myaka 17.) Bakolojetu babakazhi ba Saimi nabo babatizhiwe mu yenkawe mwaka. Kabiji twafunjishenga Baibolo bakolojetu bakwabo babakazhi ba Linnea, pa kyokya kimye saka basongolwa kala. Bano bakolojetu ne bamwatawabo baikele Bakamonyi ba kwa Yehoba. Kufumatu kimye kyo twabatizhiwe, twibikijile kikonkwanyi kya kwingilangako bupainiya bwa kukwasha.
KUTENDEKA MWINGILO WA KIMYE KYONSE
Mu 1955, twavilukijile ku Kemi, muzhi mukatampe waikela ku buyeke. Nangwa kya kuba atweba bonse babiji twaingilanga nkito, twakebelenga kwikala bapainiya, pano bino, twachiinenga kuba’mba kechi tukamona mwa kwikwashisha ne. Twalangulukilenga’mba, patanshi twafwainwa kulamapo mali. Kepo twisambile na painiya ye twaambapo ku ntendekelo. Kino kitukwashishe kumona kuba’mba kwingijila Yehoba mu mwingilo wa kimye kyonse kechi kwaimena pa kwikala na bintu byetu nangwa na mwakukwashisha bisemi byetu ne. Kintu kyanema ke kuketekela mwi Shetu wa mwiulu.
Pa kyokya kimye, twalamine mali a kwikwashishamo pa bañondo babiji. Nangwa kya kuba twachiinenga, bino mu May 1957, twanembeshe kwingilako bupainiya pa bañondo babiji mu Pello, muzhi mukatampe waikela ku Lapland ku buyeke bwa Finland. Bañondo babiji byo bapwile, twakijinga na mali etu a kwikwashishamo, onkao mambo, twanembeshe kwingilako bañondo bakwabo babiji. Kabiji bano bañondo nabo byo bapwile, mali etu a kwikwashishamo kechi apwile ne. Onkao mambo, twashiinwe kuba’mba Yehoba usa kwitulama. Pa myaka 50 yo twaingila mwingilo wa bupainiya, mali etu a kwikwashishamo kechi apwa ne! Inge twalanguluka mo twapita, tumona kuba’mba Yehoba witukwata ku maboko ne kwitwambila’mba: “Kuba moyo ne; amiwa nkakukwasha.”—Isa. 41:13.
Mu 1958, kalama wetu wa mwanzo witwambijile’mba tuye na kwingila bupainiya bwiikajila mu taunyi wa Sodankylä, ku Lapland. Pa kyokya kimye, mu uno taunyi mwajingatu Kamonyi umo. Uno nyenga wafunjile bukine mu jishinda japusanako bingi. Mwananji wa mulume wayilenga na bakwabo baana ba sukulu ku muzhi mukatampe wa Helsinki wa mu Finland. Byo bapichilenga mu uno muzhi, nyenga wa kikulumpe wapele uno kalombwana washajile kunyuma Kyamba kya Usopa, kuba’mba akape bainanji. Uno kalombwana naye byo byo aubile, kabiji bainanji byo batangile uno magazini, ponkapotu bayukile’mba batana bukine.
Twasonkelanga kibamba kya peulu ya kishimikwa mwajinga munkinyi wa kulalako mapulanga. Mu kino kibamba mo twapwilanga. Kimye kitanshi, twapwilangatu bubiji bwetu na nyenga umo wa konkakwa ne mwananji wamukazhi. Twatangilanga pamo byambo bya kufunda mu yeo mulungu. Pa kupitapo moba, mwanamulume wafunjilepo Baibolo na Bakamonyi waishile na kwingila pa uno munkinyi wa kulalako mapulanga. Uno mwanamulume ne kisemi kyanji batendekele kwiya na kupwila. Mu kuya kwa kimye, aye ne mwinakwanji babatizhiwe. Uno mulongo watendekele kutangijila kupwila. Kabiji banabalume bakwabo baingilanga ku uno munkinyi nabo batendekele kutanwa ku kupwila kabiji batambwijile bukine bwa mu Baibolo. Byo papichile myaka, jino jibumba jabayile kya kuba ne kipwilo kyalengelwe.
MAKATAZHO O TWAPICHILEMO
Kwenda miseke yalepa kwitukatezhenga bingi. Mu kimye kya mayoo, twaendanga panshi ne na makinga ne kwingijisha maato pa kuya na kusapwila mu nyaunda yetu. Kikatakata makinga etukwashanga bingi. Kabiji oo twaingijishanga pa kuya na kushonkena ne pa kuya na kumonapo bansemi betu baikalanga kwalepa bingi. Mu kimye kya mwela wa mebele, twaingijishanga sakya pa kuya mu mizhi ya mu kino kibunji, kabiji inge twaikila mu sakya, twaendanga panshi pa kuya na kusapwila ku nzubo ku nzubo. Twaubanga inge twapwisha kusapwila pa muzhi umo, twaya pa muzhi mukwabo. Kwaikalanga sino wavula bingi, kabiji mu mikwakwa mwayulangatu sino. Javula twapitanga mwakululula bikochikala bya bambili. Bimye byavula sino wazhimañanyanga mwapita bantu, kabiji ku ntendekelo ya mwela wa mebele, sino walenganga kachopolo kya kuba pa kwenda kwikokatu.
Mashika ne sino bitufunjishe kuvwala bivwalo bya mashika. Twavwalanga masokoshi a kupikula nangwa kutentakanya masokoshi asatu ne kuvwala masapato afika mu manungo. Pano bino, mu masapato etu mwayulanga sino. Pa kutwela mu nzubo, twavulanga masapato ne kusukumunamo sino. Kabiji kunshi ya bivwalo byetu kwazobanga na mambo a kukubula mu sino. Kabiji inge kwakilamo mashika, bivwalo byakosakananga kya kuba nobe wavwala kekele. Mwanamukazhi umo waambile’mba: “Mwafwainwa muji na lwitabilo lwakosa bingi, mambo mwipana kwenda mu kino kimye kyakatazha.” Twaendele museke walepa makilomita 11 pa kuba’mba tufike pa ino nzubo.
Na mambo a kwenda miseke yalepa, javula twalaalanga mu mazubo a bantu bakonkakwa. Inge ke jiye na kuzhika, twakebanga kwa kulaajila. Nangwa kya kuba bajingatu na tuzubo tucheche, bano bantu bawamine bingi kabiji batambwilanga bingi bulongo benyi, kechi betupangatu pa kulaala ne, bino betupanga ne bya kuja. Bimye byavula, twalaalanga pa myai ya banyama bapasha ntengu ne ya bambeyala. Bimye bimo twalaalanga pawama bingi. Kya kumwenako, mwanamukazhi umo witutwajile mu kibamba kya peulu kya nzubo yanji mwajinga myanya ne bya kwivweta bya kipale. Bimye byavula twisambanga bya mu Baibolo na mwina nzubo kufika ne pakachi ka bilo. Pa mpunzha imo, bamulume ne mukazhi balaajile ku lubaji lumo lwa kibamba ne atweba ku lubaji lukwabo. Mwisambo wetu wa mu Binembelo wafikizhe ne ku makya. Uno mwanamulume ne mwina kwanji, baubilengatu au waipuzha, mukwabo naye waipuzha.
MWINGILO WETU WAENDELENGA BINGI BULONGO
Lapland ke kyalo kyawama bingi kabiji buuya bwa kino kyalo bwaluka kwesakana na bimye bya mwaka. Pano bino, bantu bakebelenga kufunda pe Yehoba bawamine bingi kukila bino byonse. Bantu bamo bo twasapwijile ke boba bavilukijile ku Lapland na kutema bichi bya mapulanga. Bimye bimo, twatwelanga bubiji bwetu mu nzubo muji banabalume bavula bingi. Bano babiyangala batambwijile byambo bya mu Baibolo ne mabuku etu.
Kuji bintu byavula byawama bingi byo twapichilemo. Juba jimo, nkoloko yajinga mu kilata kya masakya yatangijileko na maminiti atanu, onkao mambo, twataine sakya wetu waya kala. Twafuukwilepo kuya na ikwabo ku mpunzha ingi. Ku ino mpunzha kechi twakingijileko kala ne. Pa nzubo itanshi twatainepo nsongwakazhi witwambijile’mba, “Anweba bansongwakazhi, naji kwimutengelanga kwiya, ne kya kine mwaiya.” Twafunjishanga Baibolo bakolojanji babakazhi. Uno nsongwakazhi wabujile bakolojanji kuba’mba tukaye na kumufwakesha jonkaja juba. Pano bino, bakolojanji kechi betubujile ne. Twatendekele kumufunjisha Baibolo pamo na balongo banji baikalanga kipi kipi. Kechi papichile ne moba avula ne, twatendekele kwibafunjishisha pamo bonse mu bujibumba. Kufumatu kyokya kimye, balongo banji bavula baikele Bakamonyi ba kwa Yehoba.
Mu 1965, betutumine ku kipwilo kyo tujimo luno kiji ku Kuusamo, ku buyeke bwa Finland. Kimye kyo twafikile, kino kipwilo kyajingatu na basapwishi bacheche. Patanshi, twamwenenga kuba’mba ino nyaunda yakatazha bingi. Bantu batemenwe bingi bya bupopweshi, kabiji betushikilwe bingi. Nangwa byonkabyo, bavula banemekele bingi Baibolo, kabiji kino kitulengejile kwikala na pa kutendekela mwisambo. Onkao mambo, pachepache twatendekele kwibayuka, kabiji byo papichile bañondo babiji, twaikele na mafunjisho a Baibolo.
NE LUNO TWABAMBAKANA MU MWINGILO
Lelo jino, kechi tuji na bulume bwa kwingila kimye kyabaya mu mwingilo wa mu bujimi ne, pano bino, twingilako uno mwingilo pa juba pa juba. Kusampanya mambo awama ku bantu mu nyaunda yetu ikatampe kwapeleleko kimye Aili kyo bamutundaikile ku mwana bakolojetu ba Tauno kufunda kwendesha motoka kabiji watambwile kitupa kya kwendesheshapo motoka mu 1987 saka aji na myaka 56. Kabiji luno twikala mu nzubo yalamankana na Nzubo ya Bufumu ya katataka.
Kituletela bingi lusekelo pa kumona bavula byo batambwila bukine. Byo twatendekele mwingilo wa kimye kyonse ku buyeke bwa Finland, kwajingatu basapwishi bacheche bajinga mu mapunzha apusana pusana. Pano luno, mu mwanzo umo muji bipwilo byavula bingi. Javula pa kushonkena ne pa kubuñana bavula beyatu na kwilumbulwila bene ne kwitwipuzha inge tubena kwibavuluka. Bamo saka bakiji banyike twafunjishanga ba mu kisemi kyabo. Nkunwa ya bukine yabyajilwe kala, pa kupitapo kimye yapangile bipangwa.—1 Ko. 3:6.
Mu 2008, twafikizhe myaka 50 ya mwingilo wa bupainiya bwiikajila. Tumusanchila bingi Yehoba pa kwitukwasha kuchinchika kutwajijila mu uno mwingilo wanji wanema. Twaikelenga bwikalo bwapela, pano bino, kafwako kyo twakajilwa ne. (Sala. 23:1) Twatayilengatu kimye na kukankazhama kutendeka mwingilo wa kimye kyonse. Pa myaka yonse yo twaingila uno mwingilo, Yehoba witukosesha bingi kwesakana na mulaye uji mu Isaya 41:10 wa kuba’mba: “Amiwa nkakukosesha; kine, nkakukwasha; kine, nkakulama na kuboko kwami kwa kilujo kwa lushinjilo.”
[Kipikichala pa peja 17]
Ba Annikki ne ba Aili mu mwingilo ye babena kwingila
[Kipikichala pa peja 17]
[Maapu iili apeeji 17]
[Kipikichala pa peja 17]
(Umvwe mukeba bine byambo, monai mu buku)
FINLAND
HELSINKI
Sodankylä
Pello
Arctic Circle
Kalajoki
Kemi
Oulu
Kuusamo
[Kipikichala pa peja 18]
Kufuma ku kipiko: Matti (bashabo), Tauno, Saimi, Maria Emilia (bainabo), Väinö (mwana), Aili ne Annikki mu 1935
[Kipikichala pa peja 18]
Kufuma ku kipiko: Eeva Kallio, Saimi Mattila-Syrjälä, Aili, Annikki ne Saara Noponen mu 1949
[Kipikichala pa peja 19]
Pa lwendo lwa kuya na kushonkena ku Kuopio mu 1952 Kufuma ku kipiko: Annikki, Aili ne Eeva Kallio
[Kipikichala pa peja 19]
Kaisu Reikko ne Aili mu mwingilo wa mu bujimi
[Mabulañano pa peja 19]
Twapwisha myaka 50 mu mwingilo wa bupainiya, mali etu a kwikwashishamo ne luno kechi apwa ne!
[Kipikichala pa peja 20]
Bubiji bwetu mu mwingilo wa kusapwila mu kimye kya mashika
[Kipikichala pa peja 20]
Bantu bamo bo twafunjishanga
[Kipikichala pa peja 21]
Tuya mu mwingilo wa mu bujimi nangwatu kuji muvumbi