DOMINICAN REPUBLIC
Kwibakasa ne Kulekesha Mwingilo
Bakaswa na Mambo a Kukana Kutwela Bushilikale
Ba Enrique Glass ne kaleya ka panshi mo bebakashijile milungu ibiji
Pa 19 June mu 1949, jibumba ja bena Dominican bo bapangile mu kyalo bayile ku Dominican Republic kuba’mba bafumyepo Rafael Trujillo wajinga kalama washinta bingi. Nangwa kya kuba ano malwañano kechi atwajijile ne, bino wakashile bonse bakaine kutwela bushilikale ne bonse kafulumende bo amonanga’mba balwanyi. Pa Bakamonyi batanshi bo bakashile na mambo a kukana kutwela bushilikale pajinga ba León, ba Enrique, ne ba Rafael Glass ne Bakamonyi bakwabo baingilanga ne ba León.
Ba León baambile’mba: “[Amiwa ne bakwetu mo twaingijilanga] betukashile ne kwitwipuzha mepuzho ku bakapokola baingilanga mu bufyamfya. Betuzakamishe ne kwitulekako, bino byo papichiletu moba acheche betwichile kuba’mba tutwele bushilikale kwa kubula kulondela mupita bonse pa kutwela bushilikale. Byo twakaine, betukashile jikwabo. Mu kaleya twatainemo Bakamonyi bana, babiji pa bano bajinga mu kaleya bajinga balongo bami bonasemwa nabo. Byo betukasulwile, babwelele betukasa jikwabo. Betukashile bimye bisatu. Papitangatu moba acheche. Twaikele mu kaleya pepi na myaka itanu na ibiji. Japeleleko twaikelemo myaka itanu.”
‘Nangwa kimye kyo betuzhipawilenga ne kwitupumpula na bichi, ne kwitutwa bikunzhi bya mata, twachinchikile mambo Yehoba witupele bulume bwa kuchinchika’
Bwikalo bwa mu kaleya bwajinga lweseko ku bano balongo. Bakaili ne baota baendangatu na kwibendeleka bufuku ne mute. Mukulumpe wa bashilikale wa ku Fort Ozama ko betukashijile patanshi, waambile’mba: “Bakamonyi ba kwa Yehoba, inge mwaikala bakamonyi ba kwa Diabola, mukambule nkemukasulule.” Nangwa byonkabyo, balwanyi bakankelwe kuzhiisha bukishinka bwa bano balongo. Ba León baambile’mba: ‘Kimye kyonse Yehoba witupelenga bulume bwa kuchinchika kabiji twimwenejilenga na meso Yehoba byo etulaminenga ne mu tubintutu tucheche. Nangwa kimye kyo betuzhipawilenga ne kwitupumpula na bichi, ne kwitutwa bikunzhi bya mata, twachinchikile mambo Yehoba witupele bulume bwa kuchinchika.’
Mwingilo wa Bakamonyi ba kwa Yehoba Bamulekesha
Mu mapunzha onse mu kino kyalo, balwanyi ba bupopweshi bwa kine bamanyikilenga bingi bapopweshi ba Lesa. Nangwa byonkabyo, mu May mu 1950, kwajinga basapwishi 238 mu Dominican Republic kununga pa bamishonale bakijinga mu kino kyalo. Pa bano basapwishi, 21 bajinga bapainiya ba mwingilo wa kimye kyonse.
Pepala wa byambo mo babijikile kukaswa kwa balongo na mambo a kukana kutwela bushilikale
Pa kyokya kimye, bakapokola baingilanga mu bufyamfya banembejile Munembeshi wa Kyalo amba: “Ba mu bupopweshi bwa Bakamonyi ba kwa Yehoba batwajijila kwingila mwingilo wabo na kizaku mu muzhi wa [Ciudad Trujillo].” Kabiji watwajijile kwamba’mba: “Namona kuba’mba twafwainwa kujimuka bingi na Bakamonyi ba kwa Yehoba, mambo mwingilo wabo wa kusapwila ubena kutwala bantu mungi ne kuvulañanya bantu bavula.”
Munembeshi wa Kyalo ne Bakapokola aye J Antonio Hungría, waambijile Mulongo Brandt kunemba nkalata ya kulumbulula ene mambo Bakamonyi o bakaina kutwela bushilikale, kupana mushingi ku mbandela ne kuba’mba balumbulule bishinka pa misonko. Uno mulongo wanembele nkalata kwingijisha byambo byajinga mu buku wa kuba’mba “Let God Be True.” Nangwa byonkabyo, pa 21 June mu 1950, Munembeshi aye Hungría walekeshe mwingilo wa Bakamonyi ba kwa Yehoba mu Dominican Republic. Mulongo Brandt bamwichile ku ofweshi wa kwa Hungría kuba’mba akeumvwine mwine kino. Mulongo Brandt waipwizhe inge kya kuba bamishonale bafwainwa kufuma mu kino kyalo. Hungría wamubujile’mba bafwainwa kwikala, kikulutu saka balondela mizhilo ne kubula kusapwila ku bantu pa bupopweshi bwabo.a
a Mu milungu ya kunyuma saka bakyangye kwibakanya, pulishiti wa Bakatolika wanembele bibaaba byalepa mu pepala wa byambo bya kulengulula Bakamonyi ba kwa Yehoba ne kwibabepela kuba’mba bamulwila ntanda batama bingi.