Kusapwila Saka Bakasuluka

Trujillo Bamwipaya

Mu 1960, bantu ba mu kino kyalo ne ba mu byalo bikwabotu batendekele kwijizhañanya na mambo a bukalama bwa kwa Trujillo wakanamine bingi. Mulongo Milton Henschel wafumine ku ofweshi mukatampe wa ntanda yonse ne kuya na kushinkwa ku kubuñana kwa moba asatu kwajingako mu January 1961, mu kino kyalo saka muji milukuchi ya bamulwila ntanda. Ku kuno kupwila kwashinkilwe bantu 957, kabiji bantu 27 bo babatizhiwe. Mu kufwakasha kwanji, Mulongo Henschel wabujile balongo kutendeka kunengezha bya kwingila mwingilo ne kwabanya nyaunda bulongo.

Bakalama ba myanzo babiji, ba Enrique Glass ne ba Julián López, bebatumine kuya na kufwakesha bipwilo. Ba Julián baambile’mba: “Mu mwanzo wami monaingijilanga mwajinga bipwilo bibiji ku musela wa kyalo, ne byashala byajinga ku buyeke. Mwanzo mwaingijilanga ba Enrique wasendele kya musela ne kabeta kabulenge konse.” Kufwakesha bino bipwilo kwalengejile bipwilo kwingijila pamo na jibumba ja Lesa kabiji kwalengejile ne balongo kukomenako mu maana a kuyuka Lesa.

Ba Salvino Ferrari ne ba Helen batainwe ku sukulu wa Gileada wa bubiji bafikile mu kino kyalo mu 1961. Bakwashishe bingi mu mwingilo wa kunowa mu Dominican Republic mambo bajinga bamishonale baingijile kimye kyabaya mu kyalo kya Cuba. Ba Salvino mu kuya kwa moba baingijilepo ne mu Kavoto ka Musampi kufikatu ne byo bafwile mu 1997. Ba Helen baingila myaka 79 mu mwingilo wa kimye kyonse. Pano bino baingila myaka yavula mu mwingilo wa bumishonale.

Ba Ferrari ne bakazhi babo aku bafikatu bufuku pa 30 May, mu 1961, bukalama bwatama bwa kwa Trujilo bwapwile, bansatuki byo basabawile motoka wanji na nsase ne kumwipaya. Nangwa kya kuba bamwipayile, kyalo kechi kyaikele mutende ne. Mu kyalo mwatwajijile kwikala milukuchi ya bamulwila ntanda ne nkondo pa myaka yavula.

Mwingilo wa Kusapwila Wakomejilengako

Bamishonale bakwabo nabo bafikile, pa bano pajinga ba William Dingman ne bakazhi babo ba Estelle, batainwe ku sukulu mutanshi wa Gileada, ne nyenga Thelma Critz, ne nyenga Flossie Coroneos. Bano bonse bebatumine ku Dominican Republic kufuma ku musampi wa Puerto Rico panyumatu ya kupitapo moba abiji kufuma pa juba jobaipaile Trujillo. Ba William baambile’mba: “Byo twafikile, mu kyalo mwatwile ne kyuya na milukuchi, kabiji bashilikale baangele bingi mu kyalo. Bashilikale bapikichilenga bonse bapichilenga mu mikwakwa na mambo a ino milukuchi. Betwimikile javula bingi na kwitupikita kabiji ponse po twafikilenga bapikichilenga mu bipe byetu. Balongolwelenga byonse byajinga mu byola byetu, kafwakotu nangwa kamo kashajilenga mu byola ne.” Kusapwila kwakatezhe bingi na mambo a ino milukuchi ya bamulwila ntanda.

Ba William baambile’mba: “Mu bukalama bwa kwa Trujillo bwatamine bingi, bantu bebabulanga’mba Bakamonyi ba kwa Yehoba bamulwila ntanda kabiji bantu batama bingi.  . . Bino mu kuya kwa moba twalengejile bantu kuleka kwitushikwa.” Mukwekele wa kusapwila byo atwajijile, bantu bakishinka bavula batendekele kutako muchima ku Mambo a Bufumu. Ku mpelo ya mwaka wa mwingilo wa 1961, mu kino kyalo mwajinga bapainiya beikajila 33.