Ñanyi Luketekelo Lotuji Nalo ku Batemwe Betu Bafwa?
Kala kene Yoba waipwizhe kuba’mba, “Umvwe muntu wafwa wakonsha kwikala jibiji na buminyi?” (Yoba 14:14) Kampe ne anweba mwakiipuzhapo kala jino jipuzho. Nanchi mwakonsha kwiumvwa byepi inge mwayukile’mba kukwatankana jibiji na batemwe benu panopantanda mu bwikalo bwawamisha kwakonsheka?
Kyawama, Baibolo yalaya kuba’mba: “Bantu benu bafwa bakekala na bumi jibiji . . . Mibiji yabo ikasanguka.” Kabiji Baibolo yamba kuba’mba: “Baoloka bakaswana ntanda, Ne kwikalamo myaka ne myaka.”—Isaya 26:19; Masalamo 37:29.
Pakwikala na luketekelo lwa kine mu milaye yauno mutundu, twafwainwa kukumbula mepuzho atanshi akuba’mba: Mamboka bantu obafwila? Bafwa bajipi? Kabiji twakonsha kuyuka byepi mba bakonsha kwikala na bumi jibiji?
Lufu, Kabiji ne Kimweka Kimye Kyotwafwa
Baibolo mukumvwanyikisha ilondolola kuba’mba ku ntendekelo Lesa kechi wakebelenga bantu kufwa ne. Walengele bantu batanshi babiji Adama ne Evwa, ne kwibabika wibabikile mu paladisa wa panopantanda utelwa’mba Edena, kabiji wibakambizhe kusema bana ne kubaisha muzhi wabo wa Paladisa panopantanda ponse. Bafwainwe kufwatu kana inge babujile kukokela mizhilo yanji.—Ntendekelo 1:28; 2:15-17.
Pakubula kusanchila lusa lwa Lesa, Adama ne Evwa basatukile kabiji batongwejilwe mfweto ya mambo. Lesa waambijile Adama mba, ‘ukabwela ku mushiji jibiji’ ne kuba’mba “mambo ku mushiji koko bakufumishe; kabiji obewa wi lukungu, ne ku lukungu ko ukabwela.” (Ntendekelo 3:19) Adama kechi waikeleko saka akyangye kulengwane; wajinga lukungu. Kabiji mambo a milengulwila yanji, nangwa mba bubi, Adama ba muchibijile mambo a kubwela ku lukungu jibiji mu musango wakubulwa bumi.
Onkao mambo lufu lulumbulula kubulwako kwa bumi. Baibolo imwesha mokyapusena kuba’mba: “Mfweto ya bundengamambo lo lufu: pakuba kya bupe kyo apanatu Lesa bo bumi bwa myaka.” (Loma 6:23) Pakumwesha kuba’mba lufu bo bwikalo bwa kubula kuyukapotu nangwa kimone, Baibolo yamba kuba’mba: “Mambo bomi bayuka mba tukafwa, bino bafu kafwako kyo bayuka ne.” (Musapwishi 9:5) Baibolo ilondolola kuba’mba, muntu inge wafwa, “Muya wanji ulupuka, ne kubwela ubwela ku mushiji; Mu jonkaja juba milanguluko yanji yonaika.”—Masalamo 146:3, 4.
Nangwa byonkabyo, byokiji kuba mba Adama ne Evwa bobonkatu balengulwile yewa mukambizho mu Edena, nanchi mamboka atweba o tufwila? Kena mambo akuba mba atweba bonse twasemenwe panyuma ya milengulwila yakwa Adama, kabiji na onkao mambo bonse twaswaine bundengamambo ne lufu kufuma kwi aye. Nobe Baibolo byo ilondolola kuba’mba: “Byonkabyo, bundengamambo byo bwatwelele panopantanda ku muntu umo [Adama], ne lufu nalo lwatwelele na bundengamambo, kabiji byonkabyo ne lufu lwakumbene ku bantu bonse.”—Loma 5:12; Yoba 14:4.
Bino umo wakonsha kwipuzha’mba: ‘Nanchi bantu kechi baji na mweo ubula kufwa upuluka pa lufu ne nyi?’ Bantu bavula byobyo bafunjisha, ne kwambatu kuba mba lufu jo jishinda ja ku bwikalo bukwabo. Nangwa byonkabyo uno mulanguluko kechi wafuma mu Baibolo ne. Mukifulo kya byobyo, Kyambo kya Lesa kifunjisha kuba mba muntu ye mweo, ne kuba mba mweo wa muntu ye muntu mwine, uji na byubilo byonse bya kumubiji ne bya mana. (Ntendekelo 2:7; Yelemiya 2:34; Byambo bya Mana 2:10) Kabiji, Baibolo yamba kuba’mba: “Mweo ulenga mambo ye ukafwa.” (Ezikyo 18:4, NW) Kafwako nangwa pamo Baibolo po ifunjisha mba muntu ujina mweo ubula kufwa upuluka kufwa kwa mubiji ne.
Bantu Byo Bakonsha Kwikala na Bumi Jibiji
Panyuma ya kutwela kwa bundengamambo ne lufu panopantanda, Lesa wamwesheshe patoka kuba’mba nkebelo yanji yajinga ya kuba’mba bantu bafwa babwezhiwe jibiji ku bumi kupichila mu lusanguko. Mujojo jishinda Baibolo yalondolola’mba: “Abalahama . . . byo alangulukile’mba, Lesa wakonsha kumusangula, [aye mwananji Izaka] nangwa mu bafu.” (Bahebelu 11:17-19) Abalahama waketekejile kintu kya kinekine, mambo Baibolo yamba ku wa Bulume Bonse kuba’mba: “Aye kechi ye Lesa wa bafu ne, poso bomi, mambo bonse baikajilaye.”—Luka 20:37, 38.
Ee, Lesa wa Bulume Bonse kechi bulumetu bonka boaji nabone bino ujinena lusako lwa kusangula bantu boasala. Yesu Kilishitu aye mwine wa ambile kuba’mba: “Kange mukumye kyo kino ne: mambo juba jibenakwiya, jo bakomvwa bonse baji mu bilende [“bya kivuluko,” NW] jiwi janji, kepo bakafumamo.”—Yoano 5:28, 29; Byubilo 24:15.
Panyumatu ya kakimye kacheche ka kwamba kyokyo, Yesu wasambakene bantu basenda mufu kufuma mu muzhi wa bena Isalela wa Naina. Ao mufu wajinga mwana wamulume umotu wa mwanamukazhi wafwilwa. Pakumona bulanda bukatampe bwa mwanamukazhi wafwilwa, Yesu wamubijile lusa. Onkao mambo, pakwamba ku wafwile, Yesu wakambizhe kuba mba: “Nsongwalume nakwambila namba, Buka.” Ne waji mufu wabukile ne kwikala, kabiji Yesu wamupaine kwi inanji.—Luka 7:11-17.
Nobe byokyajinga ku yewa mwanamukazhi wafwilwa, neapotu kwajinga lusekelo lukatampe kimye Yesu kyo apempwile Yelusa ku nzubo yanji, uno Yelusa wajinga mukulumpe wa nshinangoga. Mwana Yelusa wamukazhi wa myaka 12 wafwile. Bino Yesu byo afikile ku nzubo yakwa Yelusa, waile kwajinga uno mwana wafwile kabiji waambile kuba’mba: “Obewa mwana, buka” Ne aye mwana wabukile ponkapotu!—Luka 8:40-56.
Pakupita kwa kimye, mukwabo wakwa Yesu aye Lazalasa wafwile. Yesu kimye kyo afikile ku nzubo yakwa Lazalasa, Lazalasa wafwile ke pa moba ana. Nangwa muchima wamubishe bulanda, Mata aye nyenga yanja Lazalasa wamwesheshe luketekelo, pakwamba’mba: “Nayuka byo akasanguka mu lusanguko lwa mu juba jikapelako.” Pano bino Yesu waile ku kilende, kabiji wakambizhe kuba’mba jibwe jo babikile ku kibelo kya kilende bejifumyeko, ne kubijika wabijikile kuba’mba: “Lazalasa, lupukaimo” Neaye wafwile walupukilemo!—Yoano 11:11-44.
Pano angilangulukaipo pa kino: Nanchi bwikalo bwakwa Lazalasa mu aa moba ana oafwile bwajinga byepi? Lazalasa kechi waambilepo kuba’mba wajinga mwiulu mwine mwa mutende nangwa mu kalunga kakumanyikilwako ne, abyo byoakonsheshe kwamba inge momo akajinga. Ine, Lazalasa mu lufu moajinga kechi wayukilepotu nangwa kimone kabiji inge watwajijile kwikala byonkabyo poso pa “lusanguko lwa mu juba jikapelako” inge babujile kumubwezha jibiji ku bumi kwi Yesu.
Kyakine kuba’mba abye bya kukumya byakwa Yesu byajingatu byakumwenamo pa kakimye kacheche, mambo abo bo a sangwile bafwile jibiji. Nangwa byonkabyo, pa myaka yapitapo 1,900, Yesu wapaine kiyukilo kyakuba’mba na bulume bwakwa Lesa, bantu bafwa kinekine bakonsha kwikala na bumi jibiji! Onkao mambo kupichila mu byakukumya byanji, Yesu wamwesheshe pakipimo kicheche bintu bikamweka panopantanda mu Bufumu bwakwa Lesa.
Kimye Yemwatemwa Kyo Afwa
Mulwanyi lufu byoepayañana, bulanda bwenu bwakonsha kubaya bingi, nangwatu kyakuba’mba mwaketekela mulusanguko. Abalahama wajinga naluketekelo lwa kuba mba mukazhanji ukekala na bumi jibiji, nangwa byonkabyo tubelenga kuba’mba “Abalahama kepo atwelele na kuwowankana ne kumujila Sala.” (Ntendekelo 23:2) Yesu naye waubile poka? Lazalasa byo afwile, Yesu “muchima wamupile munda, ne aye kwikala bulongo kene,” kabiji panyuma yakupitapo kimye kicheche ‘Yesu wajijile ne mipolo.’ (Yoano 11:33, 35) Onkao mambo, kimye yewatemwa kyo afwa, kujila kechi kumwesha kubula kuchinchika ne.
Inge mwana wafwa, inanji wikala bingi na bulanda. Mujije jishinda Baibolo itabizha bulanda bukatampe inanji boakonsha kumvwa. (2 Bamfumu 4:27) Kashika, shanji wafwilwa naye wikala bingi na bulanda. “Nanchi inge yami najikufwako, Abisalomo mwanami,” byo byajijile Mfumu Davida kimye kya fwile mwananji wamulume Abisalomo.—2 Samwela 18:33.
Mambo nangwatu muji na luketekelo lwa mulusanguko bulanda bwenu kechi bukapopotela ne. Byonkatu byamba Baibolo, ‘kechi mukoba bulanda pamo ne babula luketekelo ne.’ (1 Tesalonika 4:13) Mukifulo kya byobyo, mukafwenyenya kwipi ne Lesa mu lulombelo, kabiji Baibolo ilaya kuba’mba ‘Aye ukemukosesha.’—Masalamo 55:22.
Binembelo byotwaingijisha muno byafuma mu Baibolo ya Luba-Kaonde version 1975, kanatu twamwesha ingi. Inge mwamona mawi aambulwa alondankana na NW, yukai’mba kuno kutuntulula kwafuma mu New World Translation of the Holy Scriptures—With References.