Mikambizho ya Bakalama Batangijila Sukulu
MU KIPWILO kyonse, mukulumpe umo utongolwa kwikala kalama wa kutangijila Sukulu wa Mwingilo wa Lesa. Umvwe bemupa uno mwingilo, kizaku kyenu ku uno sukulu ne kusaka kumona mwana wa sukulu yense saka akomenako, byo bintu bikatampe byakonsha kulengela uno sukulu kukwasha bingi kipwilo kyenu.
Lubaji lukatampe lwa mwingilo wenu, ke lwa kutangijila Sukulu wa Mwingilo wa Lesa pa mulungu pa mulungu. Vulukainga kuba’mba kununga pa baana ba sukulu bo mwapa majashi mu yewo mulungu, kuji ne bakeya na kutanwako. Tangijilainga uno sukulu kya kuba kipwilo kyonse kivulukenga nkebelo imo ya uno sukulu yatongolwa pa peja 5 kufika ku peja 8 mu uno buku.
Mweshainga lusekelo mu mwana wa sukulu yense kana mwamupa jashi ja kutanga nyi, inyi kana kwamba jashi ja mu bukimwesho nangwa ja kwambatu. Bakwashai kumona’mba majashi o bamba kechi mwingilotu ne, ke jishuko ja kwibakwashishamo kuyilako palutwe mu mwingilo wabo kwi Yehoba. Umvwe sakabebikako, kikebalengela kuyilako palutwe. Bino kyanema kumona’mba mwibata muchima, kwibakwasha kuyuka buneme bwa mafunde o mwibapa kwingijilapo, kabiji ne kwibalumbulwila bya kwiengijisha. Pa kuba’mba mube bino, telekeshainga bulongo ku majashi onse kuba’mba mwibafundeko mafunde afwainwa.
Monai’mba mwatendeka sukulu pa kimye ne kupwisha pa kimye. Ikalai bakumwenako kupichila mu kubula kuja kimye pa kufundako baana ba sukulu. Umvwe mwana wa sukulu wapitaila pa kimye, anweba nangwa nkwasho wenu, mwafwainwa kumuyukishako’mba wapitaila pa kimye. Mwana wa sukulu wafwainwa kupwisha mukuku wa byambo byo abena kwamba ne kufumapo pa mutuntamo. Umvwe majashi amo apitaila pa kimye, kuvuzha bya kwamba ne, panyuma ya kupwila po po mwafwainwa kwisamba na yewo mulongo waji kuja kimye.
Umvwe pomuji, yenu mwafwainwa kutangijila sukulu. Umvwe pa bimye bimo kechi mukakonsha kutanwako ku kupwila ne, mukulumpe mu kipwilo mukwabo ye batongola ku jibumba ja bakulumpe wafwainwa kutangijila sukulu. Inge mukeba wa kwimukwashako kunengezha mutanchi, kunemba ne kupana tupepala twa majashi nangwa kukeba bantu ba kupingizhapo pa majashi umvwe bene bo mwapele kechi bakeyako ne, nkwasho mu kipwilo ye batongola ku jibumba ja bakulumpe wakonsha kwimukwashako mu uno mwingilo.
Kunembesha Baana Basukulu. Tundaikai basapwishi bonse kunembesha mu sukulu. Ne bantutu bamo babula basapwishi bapwila kimye kyonse nabo bakonsha kunembesha mu sukulu kikulutu baswa mafunjisho a mu Baibolo kabiji ne bwikalo bwabo bujitu bulongo mwayila mafunde a bwina Kilishitu. Umvwe muntu keakebe kunembesha mu sukulu, musanchilai. Inge ukyangye kwikala musapwishi, mwafwainwa kwisamba nanji bintu bikebewa pa kuba’mba muntu anembeshe mu sukulu. Kyakonsha kuwama kumulumbulwila bino bintu bikebewa ne mwine umufunjisha Baibolo saka aji ponka (nangwa umvwe mwanyike, ne nsemi wanji waitabila saajipo). Abino bintu byo afwainwa kufikizha, byo bintutu bimo muntu byo afwainwa kufikizha umvwe ukeba kwikala musapwishi wabula kubatizwa. Biji pa peja 79 kufika ku peja 80 mu buku wa Bakwatankana Kuba Kyaswa Muchima wa Yehoba. Ikalai na mutanchi wa mazhina a bonse banembesha mu sukulu.
Kwingijisha Pepala wa Kufunjilwapo. Pepala wa kufunjilapo mwana wa sukulu yense uji mu buku wanji, pa peja 79 kufika ku peja 81. Byonka biji misombelo ijipo, mafunde onse kutendekela pa 1 kufika ku 17 mwakonsha kwibapa baana ba sukulu bo mwapa jashi ja kutanga. Ku majashi a bukimwesho, mwakonsha kupa baana ba sukulu mafunde onsetu kufumyakotu 7, 52, ne 53. Ku majashi akwabo ashala, mwakonsha kwibapa mafunde onse kufumyakotu 7, 18, ne 30.
Umvwe mwana wa sukulu mwamupa mafunde o afwainwa kulondela pa kwamba jojo jashi jo mwamupa, anweba kalama utangijila sukulu mwafwainwa kunemba na pezulu wa jishanga juba munshi ya kankwenkwe (column) ka kuba’mba “Juba jo Bemupa” pa kinshabu kiji kwipi na mutwe muji oo mafunde pa pepala wa kufunjilwapo mu buku wa mwana wa sukulu. Umvwe mwana wa sukulu waamba jashi janji, mwipuzhai ku mbaji inge waubile mwingilo wa kuba uji ku mpelo ya mafunde o mwamupele kulondela. Umvwe waubile, kyongai mu kakitenguluzha kaji pa pepala wa kumufunjilapo. Inge mukeba’mba akitwajijile kwingijila pa onkao mafunde antu amo, kechi mwafwainwa kunembapo bintu bikwabo pa pepala wa kufunjilwapo ne; shaimotu byonkabya kwa kubula kunembamo munshi ya kankwenkwe ka kuba’mba “Juba jo Mwapwisha.” Mwafwainwa kukyongamotu umvwe mwamona’mba ubena kukebewa kumupa mafunde akwabo. Kunungapo, pa peja 82 mu buku wa mwana wa sukulu, ku kipiko kya jishinda jonse ja kwambilamo jo aingijisha, mwafwainwa kunembako juba umvwe mwana wa sukulu waamba jashi janji. Pa pepala wa kufunjilwapo ne pa mutanchi wa mashinda a kwambilamo paji tubinshabu tubiji kuba’mba ajo jishinda nangwa mafunde akengile jibiji. Baana ba sukulu bafwainwa kwikala na mabuku abo kimye kya kupwila.
Panaingatu mutwe umo wa mafunde pa kimye kimo. Kyakonsha kuwama bingi kupana mafunde kwesakana na monka mo alondankena byonka byo beatanchika pa mutanchi. Bino umvwe baana ba sukulu bamo bayuka mafunde avula, mwakonsha kwibatundaika kutanga mitwe imo ya mafunde ne kwiengijisha abo bene. Pano ku mafunde ashala o mwamona’mba akonsha kwibalengela kwikala bañambi ne bafunjishi bayuka kufunjisha bulongo, mwakonsha kwingijila nabo pamo.
Nangwa kya kuba mwana wa sukulu waikalamo mu sukulu myaka yavula, wakonsha kumwenamo bingi umvwe keafunde ne kwingijisha mafunde o abena kufunda mu lufunjisho lonse. Pa kuba’mba mukwashe mwana wa sukulu ubena kukebewa bukwasho mu mafunde amo, mwakonsha kumusajila mitwe imo ya ñambilo yo afwainwa kwingijilapo mu kifulo kya kulondelanga mafunde monka mo beatanchikila pa mutanchi.
Kufundako Mwana wa Sukulu. Pa kufundako mwana wa sukulu, londelainga bya kumwenako bya mu Baibolo ne mafunde. Baana ba sukulu bafwainwa kumona’mba mafunde o mubena kwibafundako ne jishinda jo mubena kwiambilamo byaswañana na mafunde a mu Mambo a Lesa.
Vulukainga kuba’mba mwi ‘bamwingilo umo’ na balongo ne banyenga yenu. (2 Ko. 1:24) Byonkatu byo baji, ne anweba mwafwainwa kutwajijila kukomenangako kwikala ñambi ne mufunjishi wayuka kufunjisha. Tangai uno buku yense wa Mwenaimo mu Sukulu wa Lufunjisho lwa Mwingilo wa Lesa, kwingijisha mafunde ajimo, ne kwikala bakumwenako kuba’mba bakwenu nabo bobenga byonkabyo.
Byo mubena kutanga ne kwingijisha mafunde aji mu uno buku, ibikilai kikonkwanyi kya kukwasha baana ba sukulu kwikala bañambi bayuka kwamba ne kutanga bulongo, kabiji ne kwikala bafunjishi bayuka kufunjisha. Pa kuba’mba mube kino, kwashainga mwana wa sukulu yense ubena kukebewa bukwasho kuba’mba omvwishe ñambilo yonse yapusana pusana mo yatala, ene mambo o yanemena kabiji ne bya kwiilondela. Uno buku bamunengezha mu jishinda jakonsha kwimukwasha kuba bino. Nangwa byonkabyo, kuji byavula byo mwafwainwa kuba anweba kukilatu kutanga byambo bijimo. Isambai na yewo mwana wa sukulu milanguluko iji mu byobyo byambo ne bya kwiingijisha.
Umvwe mwana wa sukulu wauba bulongo pa kishinka kimo, mutakaikai. Ambaiko pacheche kyaji kulengela kyokyo kishinka nangwa ene mambo kintu kyo aji kuba o kyanemena. Umvwe mwamona’mba kyakonsha kumukwasha bingi kwingijilapo pa kintu kimo, monai kuba’mba waumvwisha ene mambo o kyafwainwa kwikela byobyo. Isambai byo akonsha kuba. Mubulai bulongo kine kintu kibena kukebewa.
Vulukai kuba’mba bavula kibakatazha bingi kwamba jashi ku nzhinde ya bantu. Umvwe muntu wiumvwa’mba kechi waji kuba bulongo ne, wakonsha kutendeka kuzhinauka’mba kana wakonsha kutwajijila na kweseka nyi, nangwa ne. Londelainga Yesu wabujile kuchimauna “jitete jafyotoka” nangwa kuzhimya “muzhinge ufutumuka.” (Mat. 12:20) Langulukai ne pa mwine muntu byo aji. Pa kumufundako, monai yewo mwana wa sukulu byo aji kana po po anembeshatu mu sukulu nyi, inyi kana musapwishi wabandamo. Kwibatakaika kufuma panshi ya muchima kwakonsha kwibalengela kutwajijila kwingila papelela bulume bwabo.
Nemekainga mwana wa sukulu yense. Loma 12:10 witubula’mba: “Mu buneme namo sa mwinemeka anwe bene na bene.” Ano ke mafunde awama bingi ku utangijila Sukulu wa Mwingilo wa Lesa! Umvwe awo mwana wa sukulu wakoma kwimukila, londelai mukambizho uji mu 1 Timoti 5:1, 2. Nangwa awo mwana wa sukulu mukulumpe nangwa mwanyike, umvwe mafunde a kumufundako mu bintu bimo mwiamba na mushingi, kechi ukeakana ne.—Mana. 25:11.
Pa kumufundako mwana wa sukulu, mulumbulwila’mba wafwainwa kutwajijila na kufunda. Nkebelo ya kuno kufunda kechi ya kukeba kwambangatu majashi bulongo amba bamutakaike ne kumupa mafunde akwabo a kwingijilapo ne. Kabiji ino nkebelo kechi ya kwikalatu ñambi ne mufunjishi ye bakumbwanga ku bakwabo ne. (Mana. 25:27) Tukeba kwingijisha kya bupe kyetu kya kwamba kutotelamo Yehoba ne kukwasha bakwetu nabo kumuyuka kabiji ne kumutemwa. Kufunda kwetu ke kwakwitukwasha kwikala bawaina kwingila bulongo mwingilo ye baamba mu Mateo 24:14 ne 28:19, 20. Mu kuya kwa kimye, balongo babatizwa bakonsha kwikala bafunjishi ne bañambi bakwamba majashi ku bantu kabiji ne kwibapa mwingilo wa kulama “jitanga ja Lesa.”—1 Pe. 5:2, 3.
Batundaikainga baana ba sukulu kutangilamo jimo mu mafunde o mwibapa saka bakyangye kutendeka kunengezha jashi jabo. Batundaikainga kwingijishanga bintu byo babena kufunda pa kunengezha majashi abo a mu sukulu, pa kwisamba na bantu, pa kukumbulapo pa kupwila kabiji ne mu mwingilo wa mu bujimi.
Kupana Majashi. Kino kyafwainwa kubiwa saka kwakishala milungu isatu. Majashi onse pa kwiapana kyafwainwa kuwama umvwe saka mwianemba pa kapepala.
Majashi alamata ku kufunjisha kipwilo mwafwainwa kwiapana ku bakulumpe mu kipwilo, kikatakata bakonsha kwiamba bulongo. Mwakonsha ne kwiapana ku bankwasho bayuka kufunjisha bulongo.
Pa kuba’mba muyuke majashi o mwafwainwa kupa balongo ne o mwafwainwa kupa banyenga, londelainga mikambizho iji pa mutanchi wa sukulu. Umvwe balongo bakepa bino banyenga ba kwamba majashi a mu sukulu bavula, monai kuba’mba bano balongo nabo mubena kwibapako majashi akwabo kechi kwibapangatu a kutanga onka ne.
Pa kupana majashi, langulukainga pa bobo bantu byo baji. Nanchi kyafwainwa kupa mukulumpe nangwa nkwasho jashi ja kukamba mu sukulu pa juba jimo jo akamba jashi pa Kupwila kwa Mwingilo nangwa mu mulungu umo mo akambila jashi ja mvula bantu ku kipwilo nyi? Nanchi kyafwainwa kupa nyenga jashi ja kukamba pa juba jimo mwananji wa mucheche po akambila jashi jikebewa aye inanji kumukwashako pa kunengezha nyi? Kikatakata pa mambo a bakyanyike nangwa muntu ukifunda Baibolo wabula kubatizwa, nanchi awo mutwe ye mukeba kumupa wamufwainwa nyi? Monai kuba’mba jashi jo mwamupa mwana wa sukulu jayilamo na mafunde o abena kwingijilapo.
Pa mambo a majashi a kupa banyenga, javula mwana wa sukulu wisajila mwine jishinda ja kwambilamo kwesakana na mikambizho iji pa peja 78 kufika ku peja 82. Mwakonsha kumupa ne wa kumukwashako umo, bino kwakonsha ne kwikalako mukwabo wa bubiji. Umvwe mwana wa sukulu wakeba’mba mumupepo nkwasho wakonsha kuwamina jishinda jimo ja kwambilamo, kyakonsha kuwama bingi kumumvwina.
Mabumba Akwabo. Umvwe baana ba sukulu banembesha bakila pa 50, mwakonsha kwingijisha bibamba bikwabo mwa kwambila majashi. Kwesakanatu na bintu byo biji koko kwenu, mu bino bibamba bakonsha kwambilamo majashi onse a baana ba sukulu nangwa majashitu abiji apelako.
Mabumba onse anungwako afwainwa kwikala na wa kutangijila wayuka kufunjisha, kikatakata mukulumpe mu kipwilo. Umvwe kafwako mukulumpe, nkwasho wafikilamo bulongo wakonsha kwikala wa kutangijila mu jojo jibumba. Jibumba ja bakulumpe mu kipwilo jo jafwainwa kutongola ba kutangijila oo mabumba. Ingilainga nabo pamo kumona’mba mafunde o bamupele mwana wa sukulu wialondela bulongo nangwa kya kuba uji mu jibumba jingi.
Jibumba ja Kufunda Kutanga. Umvwe jibumba ja bakulumpe mu kipwilo jamona’mba bantu bavula bakeba kufunda kutanga mu mulaka wambiwa mu kyokyo kipwilo, mwakonsha kwibanengezhezha mutanchi wa kwibafunjisha kutanga mu kibamba kya bunke bwabo aku majashi a mu Sukulu wa Mwingilo wa Lesa saka abena kwambiwa. Jino jibumba ke ja bonkatu bakeba kufunda kutanga nangwa bakeba kuyuka kutanga bulongo.
Ano mabumba kechi afwainwa kwikalako pa kimye kibena kwambiwa majashi a mu Sukulu wa Mwingilo wa Lesa ne. Pa kuba’mba bantu mwibakwashe kuyuka kutanga, pakebewa kimye kyawaina bulongo akyo kyakonsha kubula kukonsheka umvwe jino jibumba ke jifunde mu kimye kya sukulu. Bakulumpe mu kipwilo bakonsha kumona kibena kukebewa kabiji ne kimye kya kwikelamo na ano mabumba. Kwesakanatu na kibena kukebewa, mwakonsha kufunjishanga bantu bavula pa kimye kimo nangwa kufunjisha muntu umo umo pa bunke bwanji.
Kukebewa mufunjishi wayuka kufunjisha bulongo. Kyakonsha kuwama kusala mulongo wayuka kutanga bulongo kabiji wayuka yewo mulaka. Umvwe kafwako mulongo, bakulumpe mu kipwilo bakonsha kutongola nyenga wafikilamo bulongo kwikala mufunjishi. Wafwainwa kuvwala kitambala pa kutangijila jojo jibumba.—1 Ko. 11:3-10; 1 Timo. 2:11, 12.
Kabuku ka Taiko Muchima Muyuke Kutanga ne Kunemba kaji mu milaka yavula. Bekanengezha kufunjisha bantu kuyuka kutanga. Mwakonsha kwingijisha ne mabuku akwabo a kufunjishamo bantu kutanga kwesakanatu na bene bantu banembesha byo baji. Umvwe baana ba sukulu bayuka kutanga bulongo, bafwainwa kwibatundaika kunembesha mu Sukulu wa Mwingilo wa Lesa.
Byo muji kalama utangijila Sukulu wa Mwingilo wa Lesa, mwakonsha kuba byavula kuba’mba mukwashe kipwilo. Nengezhainga bulongo, kabiji kwesakana na mwayila mafunde aji mu Loma 12:6-8, monainga mwingilo wenu kwikala kya bupe kyanema bingi kyafuma kwi Lesa.