Nanchi Muji na Mupashi Ubula Kufwa Nyi?
NANCHI muntu inge wafwa utwajijila kwikala mumi nyi? Jino jipuzho jashinka bingi bantu bulaka pa myaka yavula. Kufumatu kala kufika ne lelo jino, bantutu bonse balanguluka-langulukapo pa jo jino jipuzho kabiji jibaletela milanguluko yapusana-pusana.
Kuzhokoloka ntanda yonse, bantu bavula baitabila amba inge muntu wafwa “mupashi” kechi ufwa ne. Nanchi paji kintu kifuma mu muntu inge wafwa kitwajijila kwikala kyumi nyi? Abya mupashi uji mu muntu ye muka? Kika kyubiwa koaji inge twafwa? Byambo byanembeshiwa kwi Lesa, Baibolo, ikumbula ano mepuzho.
Mupashi ye Muka?
Mu Baibolo, byambo byatuntululwa’mba “mupashi” bilumbulula “muya.” Pano, bino kechi bilumbululatu kupema konka ne. Kya kumwenako, Yakoba munembeshi wa Baibolo, waamba’mba: ‘Mubiji pa kubula mupashi ufwa.’ (Yakoba 2:26) Onkao mambo, mupashi ke bulume bulengela mubiji kwikala mumi.
Buno bulume kechi muyatu nangwa mwela wenda mu mapwapwa ne. Mambo ka? Kwesakana na byaamba buku wa The World Book Encyclopedia, muntu inge waleka kupema, mu ma cells (maselo) anji a mubiji mushala bulume kimye kicheche. Na mambo a kino, umvwe muntu wapungila nangwa waleka kupema, bakonsha kumukwasha kuba’mba abuke, kabiji bibese bimo bya mubiji byakonsha kufumishiwa ku muntu umo ne kwibibika mu muntu mukwabo. Bino umvwe bulume bwa bumi bwapwa mu maselo a mubiji, nangwa awo muntu bamukwashe byepi kuba’mba abuke, kuba kyakonsheka ne. Kafwako muya wakonsha kulengela maselo nangwatu jimo kwikala ke jumi ne. Onkao mambo, mupashi ke bulume nangwa’mba lusase wa bumi ubula kumweka ulengela maselo kwikala omi. Buno bulume bwa bumi bulamwa pa kupema.—Yoba 34:14, 15.
Abya uno mupashi ujitu mu bantu bonka nyi? Baibolo itukwasha kukumbula bulongo jino jipuzho. Solomone Mfumu wa maana wanembele’mba: “Ñanyi wayuka’mba mupashi wa muntu uya kwiulu kabiji ne mupashi wa nyama wikila munshi ya ntanda?” (Musapwishi 3:21) Banyama ne bantu pamo baambiwa’mba baji na mupashi. Kiji byepi byo byo?
Mupashi nangwa’mba bulume bwa bumi bwakonsha kwesakanyiwa ku malaichi aji mu mashinyi nangwa mu kipe kingijisha malaichi. Malaichi abula kumweka engijishiwa mu mingilo yapusana-pusana, kwesakana na musango wa kipe o abena kupa bulume. Kya kumwenako, kitofu kyakonsha kukaba, kompyuta yakonsha kumwesha byambo ne kubala bibelengelo, kabiji televizhonyi nayo yakonsha kumwesha bipikichala ne kwamba. Bino malaichi kechi aluka ke kyo kyo kipe kyo abena kupa bulume ne. Ekalatu bulume. Byonkabyo, ne bulume bwa bumi nabo kechi bwaluka ke kintu mu kilengwa mobuji ne. Kechi kintu ne, kabiji kechi bulanguluka ne. Bantu ne banyama “bajitu na mupashi umo.” (Musapwishi 3:19, NW) Inge muntu wafwa, mupashi wanji kechi wikala ke kilengwa kya mupashi kiya na kwikala kungi ne.
Nanchi bafu baji byepi? Kika kyubiwa ku mupashi umvwe muntu wafwa?
“Ku Lukungu ko Ukabwela”
Kimye muntu mutanshi Adama kyoalajile muzhilo wa Lesa kyanshiji, Yehoba wamwambijile’mba: “Kabiji monka mu jisulwila ja mu kilungi kyobe mo ukamwenanga kajo kobe, poso wabwela ku mushiji jibiji; mambo ku mushiji ko ko bakufumishe; kabiji obewa wi lukungu ne ku lukungu ko ukabwela.” (Ntendekelo 3:19) Nanchi Adama wajinga pi Yehoba saka akyangye kumulenga kufuma ku lukungu? Kechi wajingako ne! Wajinga ufwako. Onkao mambo Yehoba Lesa byo aambile’mba Adama ‘ukabwela ku mushiji,’ walumbulwile’mba Adama ukafwa. Adama kechi wayile kwiulu ne. Byo afwile waikele ke ufwako, mbulwabumi. Lufu—bumbulwabumi bo bwajinga mpanyishi yanji, kechi wayile na kwikala kungi ne.—Loma 6:23.
Nga aba bafwa kiji byepi? Bwikalo bwa bafu byo buji, bwalumbululwa bulongo pa Musapwishi 9:5, 10, po tutanga’mba: ‘Bafu kafwako kyo bayuka ne . . . Mambo mu Kalunga ka bafu kafwamo mwingilo nangwa kulanguluka nangwa maana nangwa milangwe ne.’ Onkao mambo, lufu ke bumbulwa kwikalako. Nyimbi wa masalamo wanembele amba muntu inge wafwa, “[mupashi, NW] wanji ulupuka, ne kubwela ubwela ku mushiji; mu jonkaja juba milanguluko yanji yonaika.”—Masalamo 146:4.
Kwakubula nangwa kuzhinauka ne, bafu kafwako kyo bayuka nangwa kyo bengila ne. Kechi bayukapotu nangwa kimo ne. Kechi bakonsha kwimumona, kwimumvwa nangwa kwamba nenu ne. Kechi bakonsha kwimukwasha nangwa kwimukatazha ne. Onkao mambo, kechi mwafwainwa kuchina bafu ne. Pano bino, kiji byepi kuba’mba mupashi “ulupuka” mu muntu inge wafwa?
Mupashi ‘Ubwela kwi Lesa’
Baibolo yamba’mba muntu inge wafwa, ‘mupashi ubwela kwi Lesa yenka wamupaine.’ (Musapwishi 12:7) Abya kino kibena kulumbula kuba’mba mupashi wenda mu lwelele ne kuya kwi Lesa nyi? Ine! Jishinda Baibolo jo yaingijishishamo kyambo kya ‘kubwelela’ kechi kilumbulula kwenda kufuma ku mpunzha imo kuya ku ikwabo ne. Kya kumwenako, bena Isalela babujile bukishinka bebabujile’mba: “Pano bwelai kwi amiwa, ne amiwa nkabwela kwi anweba, byo byaamba Yehoba wa mabumba.” (Malakai 3:7) ‘Kubwela’ kwa bena Isalela kwi Yehoba kwalumbulwile’mba baleke byubilo byatama ne kuba byawama kwesakana na jishinda ja Lesa ja bololoke. Ne Yehoba naye pa ‘kubwela’ ku bena Isalela kwalumbulwile kwibobila bibusa jibiji bantu banji. Mu mbaji yonse ibiji ‘kubwela’ kwalumbulwile byubilo, kechi kwenda kufuma ku mpunzha imo kuya ku ikwabo ne.
Byonkabyo, pa lufu mupashi kechi ‘ubwela’ kwi Lesa, kwenda kufuma pano pa ntanda ne kuya mwiulu ne. Vulukai’mba mupashi ke bulume bwa bumi. Umvwe buno bulume bwafuma mu muntu, Lesa yenka ye wakonsha kwibubwezhamo. Mupashi ‘ubwela kwi Lesa’ mu mulanguluko wa kuba’mba luketekelo lwa yewo muntu lwa kukekala mumi jibiji mu kimye kya kulutwe luji mu maboko a Lesa.
Kya kumwenako, akilangulukai Binembelo byo byaamba pa mambo a lufu lwa Yesu. Munembeshi wa mambo awama aye Luka washimikizha’mba: “Yesu wabijikizhe na jiwi jikatampe amba, Tata, natula mupashi wami mu maboko enu. Ponkapo pa kwamba byobyo walekele ku mweo.” (Luka 23:46) Mupashi wa Yesu byo alupukilemo kechi wayile mwiulu ne. Yesu kechi wasangwilwe ku bafu ne, poso mu juba ja busatu. Kabiji papichile moba 40 saka akyangye kuya mwiulu. (Byubilo 1:3, 9) Pa kimye kya lufu lwanji, Yesu watujile mupashi wanji mu maboko a Shanji, saaketekejile na muchima yense amba Yehoba ye uji na bulume bwa kumusangula ke mumi.
Ee, Lesa bunketu ye wakonsha kusangula muntu kwikala ke mumi. (Masalamo 104:30) Kino byo kiletapo mashuko akatampe!
Luketekelo lwa Kine
Baibolo yamba’mba: “Juba jibenakwiya, jo bakomvwa bonse baji mu bilende [bya kivuluko, NW] jiwi janji [Yesu], kepo bakafumamo.” (Yoano 5:28, 29) Kya kine, Yesu Kilishitu walaya kuba’mba bonse Yehoba boavuluka bakasangulwa ne kwibabwezha ku bumi. Mukifulo kya kumvwa masawakya a bantu bafwa, kukekala masawakya a lusekelo akumvwa bantu basangulwa ke bomi. Byo kikekalapo kya lusekelo pa kutambwila batemwe kufuma ku bilende!
Nanchi mubena kukeba kuyukilako byavula pa mambo a byo mwakonsha kumwenamo mu luno luketekelo lwitupa Lesa nyi? Umvwe mubena kukeba buloshuwa wa Mipashi ya Bafu—Ya Konsha Kukukwashanyi Nangwa ku Kukozha? Nanchi Kine Koiji Nyi?, twimulomba namba nembai nkalata kwingijisha keyala iji panshi po.
Binembelo byo twaingijisha muno byafuma mu Buku wa Lesa wa Kikaonde, kana twamwesha ingi. Paji kinembelo umvwe panembwa NW, kibena kulumbulula kuba’mba abyo byambo byatuntululwa kufuma mu Baibolo wa New World Translation of the Holy Scriptures.