KITANGO 1
Yesu Watazhizhe Mwepi Byo Aambile’mba ‘Ndondelainga’?
“Ñanyi kintu kyo nafwainwa kuba pa kuba’mba nkekale na bumi bwa myaka ne myaka?”
1, 2. Ñanyi lwito lwawama lwakonsha kutambwila muntu, kabiji bwipuzho ka bo twafwainwa kwishikisha atwe bene?
ÑANYI lwito lwawama lo mwakitambwilapo kala? Kampe mwakonsha kuvulukapo kimye kyo bemwichile kutanwa ku mutentamo wanema, nabiji ku masongola a bantu babiji bo mwatemwa bingi. Nangwa mwakonsha kuvuluka kimye kyo bemwichile kutwela nkito yawama. Kyamweka kimye kyo mwatambwijile luno lwito, mwasangalele bingi ne kuyuka’mba bemunemeka. Kishinka ke kya kuba’mba, mwatambwila lwito lwawama lwakilamo kunema. Atweba bonse twatambwila lwito. Byo tuba byakonsha kumwesha’mba twanemeka luno lwito nangwa ne. Kuswa luno lwito ke kintu kyanema bingi mu bwikalo bwetu.
2 Nga luno lwito lo lwepi? Lwafuma kwi Yesu Kilishitu, Mwana yenkawa umotu wa Yehoba Lesa wa Bulume bonse, kabiji lwanembwa mu Baibolo. Pa Mako 10:21, tutangapo byambo bya kwa Yesu bya kuba’mba: ‘Iyai mundondelenga.’ Luno ke lwito Yesu lo etwita atweba bonse. Twafwainwa kwishikisha atwe bene’mba: ‘Nkoba byepi na luno lwito?’ Mukumbu wakonsha kumweka kupeela. Ñanyi wakonsha kukana luno lwito? Ke kya kukumya bingi kuba’mba bantu bavula belukana. Mambo ka?
3, 4. (a) Ñanyi bintu byajinga na mwanamulume waipwizhe Yesu pa bumi bwa myaka ne myaka bantu byo bakebesha kwikala nabyo? (b) Ñanyi byubilo byawama byanemekele Yesu byajinga na ntangi nsongwalume wanonkele bingi?
3 Akilangulukai pa mwanamulume watambwijile luno lwito myaka nobe 2,000 yapitapo. Wajinga muntu ye banemekele bingi. Wajinga na bintu bisatu bantu byo bamona’mba byanema bingi kabiji byo bakebesha kwikala nabyo ko kuba’mba bwanyike, bunonshi ne buntangi. Jishimikila ja mu Baibolo jamulumbulula’mba “nsongwalume,” “wanonkele bingi” kabiji wajinga “ntangi.” (Mateo 19:20; Luka 18:18, 23) Kuji kintu kyanema kyaumvwine uno nsongwalume. Waumvwine pa mambo a Mufunjishi Wayukisha, aye Yesu, kabiji watemenwe bintu byo aumvwine.
4 Mu oa moba, bantangi bavula kechi bamunemekele Yesu ne. (Yoano 7:48; 12:42) Bino, uno ntangi wapuseneko. Baibolo witubula’mba: “[Yesu] byo ayilenga, kwaishile muntu umo kabiji wamufukamijile ne kumushikisha’mba: ‘Mufunjishi Wawama, ñanyi kintu kyo nafwainwa kuba pa kuba’mba nkekale na bumi bwa myaka ne myaka?’” (Mako 10:17) Akimonai uno mwanamulume byo akebeshe kwisamba ne Yesu, kumunyemena byonkatu bantu bayanji byo bakonsheshe kuba. Kunungapo, wamufukamijile Kilishitu. Wipelwile kabiji wajinga na muchima wa kukeba kuyuka Lesa. Yesu wanemekele bantu baji na bino byubilo byawama. (Mateo 5:3; 18:4) Onkao mambo, “Yesu wamutajile na butemwe.” (Mako 10:21) Yesu wakumbwile byepi bwipuzho bwa yewa nsongwalume?
Lwito lwa Kwikala Myaka ne Myaka
5. Yesu wamukumbwile byepi nsongwalume munonshi, kabiji twayuka byepi’mba “kintu kimo” kyo afwainwe kuba kechi kwikala muyanji ne? (Monai ne tubyambo twa munshi.)
5 Yesu wamwesheshe’mba Shanji waambijile jimo pa bwipuzho bwanema bwaamba pa kwikala na bumi bwa myaka ne myaka. Wamutangijile Binembelo kabiji uno nsongwalume waambile mu bukishinka’mba wakookelanga Mizhilo ya Mosesa. Nangwa byonkabyo, na mambo a kuba’mba Yesu wajinga bingi na maana, wayukile byajinga mu muchima wa uno nsongwalume. (Yoano 2:25) Wayukile’mba uno ntangi wajinga na lukatazho lukatampe lwamulengejile kubula kwikala mulunda na Lesa. Onkao mambo, Yesu wamwambijile’mba: “Kuji kintu kimo kyo wafwainwa kuba.” Ñanyi “kintu” kyonkakyo? Yesu wamwambijile’mba: “Yanga ukapoteshe bintu byo uji nabyo ne kupana mali ku bayanji.” (Mako 10:21) Nanchi Yesu walumbulwilenga’mba muntu wafwainwa kwikala muyanji pa kuba’mba engijile Lesa nyi? Ine.a Kilishitu waambilenga pa kintu kyanema muntu kyo afwainwa kuba.
6. Yesu waambijile nsongwalume ntangi munonshi kuba ka, kabiji mukumbu wa uno mwanamulume wasolwele byepi byajinga mu muchima wanji?
6 Pa kulumbulula kintu uno mwanamulume kyo afwainwe kuba, Yesu wamwichile’mba: ‘Iya undondelenga.’ Akilangulukai pa kino, Mwana Lesa Wakila, kwita yewa mwanamulume kuba’mba amulondelenga. Kabiji Yesu wamulayile kumupa mfweto ikatampe bingi. Wamwambijile’mba: “Ukekala na nsabo mwiulu.” Nanchi uno ntangi munonshi waswile luno lwito lwanema nyi? Jishimikila jaamba’mba: “Wafuminepo na bulanda kabiji wapopomenwe bingi, mambo wajinga na bintu byavula.” (Mako 10:21, 22) Onkao mambo, byambo byaambile Yesu byasolwele lukatazho lwajinga mu muchima wa uno mwanamulume. Watele bingi muchima ku bunonshi bwanji, kukeba kunemekwa ne kutumbalala. Kukizhamo kutemwa bino bintu kwamulengejile kubula kutemwa Kilishitu. “Kintu kimo” kyo afwainwe kuba, ke kutemwa Yesu ne Yehoba na muchima wanji yense. Na mambo a kuba’mba uno nsongwalume kechi wajinga na buno butemwe ne, wasankijilepo lwito lwa kwikala myaka ne myaka. Nga anweba mwavwangwamo byepi?
7. Mambo ka o twafwainwa kwambila’mba ne atweba lelo jino Yesu witwita?
7 Yesu kechi waichiletu yewa mwanamulume nangwa bantu bachechetu ne. Yesu waambile’mba: ‘Umvwe muntu usaka kundondela, mulekai . . . andondelenga.’ (Luka 9:23) Kino kilumbulula’mba “muntu” yense wakonsha kulondela Kilishitu umvwe “usaka.” Lesa ukokela bantu bakishinka ku Mwananji. (Yoano 6:44) Kechi ukokatu banonshi, bayanji, bantu ba mutundu umo, ba mu kyalo kimo, nangwa bantu bajiko pa kyokyo kimyetu ne, bino bantu bonse bakonsha kutambwila lwito lwa kwa Yesu. Onkao mambo, byambo bya kwa Yesu bya kuba’mba: ‘Iyai Mundondelenga’ bingila ne kwi anweba. Mambo ka o mwafwainwa kulondela Kilishitu? Kabiji mu kuba bino mwavwangwa ka?
Mambo ka a Kulondela Kilishitu?
8. Kintu ka bantu bonse kyo bakeba, kabiji mambo ka?
8 Kuji bukine bo twafwainwa kuyuka: Tukeba buntangi bwawama. Kechi bonse baswa kino kishinka ne, bino kya kine kuba’mba tukeba buntangi bwawama. Ngauzhi wa Yehoba, aye Yelemiya watangijilwe na mupashi kunemba buno bukine bwa myaka’mba: “Anweba Yehoba, amiwa nayukishatu bulongo namba muntu na maana anji mwine kechi wakonsha kusala jishinda jawama kuyamo ne. Muntu mwine kechi uji na luusa lwa kwitangijila mu jishinda jo afwainwa kuyamo ne.” (Yelemiya 10:23) Bantu kechi baji na bulume nangwa luusa lwa kwilama abo bene ne. Kya kine kuba’mba, mu bwikalo bwabo bonse, bantu bendatu na kwiikazha bufinda. (Musapwishi 8:9) Mu moba a kwa Yesu, bantangi bamanyikanga ne kutwala bantu mungi. Yesu wamwene’mba bantu bayanji “bajinga nobe mikooko yabula kafunga.” (Mako 6:34) Byo byo kiji ne lelo jino. Atweba bantu bonse tukeba ntangi ye twakonsha kuketekela ne kunemeka. Nanchi Yesu wakonsha kwikala ntangi wa uno mutundu nyi? Akimonai bishinka bimwesha’mba ee wakonsha.
9. Yesu wapusana byepi na bantangi bakwabo?
9 Kitanshi, Yesu bamusajile kwi Yehoba Lesa. Bantangi bavula bebasala ku bantu babula koloka, bajimbaikwa kabiji babula kufuukula bintu bulongo. Bino Yesu ke ntangi wapusanako. Jizhina janji jimwesha’mba kine wapusanako. Kyambo kya kuba’mba “Kilishitu” ne kya kuba’mba “Mesiasa” bilumbulula “Mushingwa.” Ee, Yesu washingilwe nangwa kutongolwa kwikala ntangi wazhila kwi Nkambo Mfumu wa walengele bintu byonse. Yehoba Lesa waambile pa Mwananji amba: “Talai! Kalume wami ye nasala, ye natemwa, kabiji mo mmwena lusekelo! Nabika mupashi wami pe aye.” (Mateo 12:18) Kafwako muntu mukwabo kukila Mulenga wetu wayuka bulongo ntangi wawama ye tukeba ne. Maana a Yehoba avula bingi, onkao mambo, twafwainwa kuketekela byo afuukula.—Byambo bya Maana 3:5, 6.
10. Mambo ka Yesu o aikela wa kumwenako wawama bantu ye bafwainwa kulondela?
10 Kya bubiji, Yesu ke wakumwenako wawama. Ntangi wawama wikala na byubilo byawama bikeba kulondela bangikazhi. Wikala wakumwenako wawama mu bintu byo oba kabiji ukwasha bakwabo kwikala bantu bawama. Byubilo ka byo mwakonsha kukebesha’mba ntangi ekale nabyo? Kukosa nyi? Maana nyi? Lusa nyi? Ibyepi kuchinchika mu bimye bya makatazho? Byo musakufundanga pa bwikalo bwa kwa Yesu bwa pano pa ntanda, musakutana’mba wajinga na bino byubilo, ne bikwabotu. Kupichila mu kulondela byuba Shanji, Yesu wajinga na byubilo byonse bya Lesa. Kinetu wajinga muntu waoloka. Onkao mambo, bintu byonse byo aubanga, byo aambanga ne bintu byonse byo alangulukanga, byawama bingi kulondela. Baibolo waamba’mba, ‘wimushila mwa kulondela kuba’mba mulondelenga bulongo mu ngayo yanji.’—1 Petelo 2:21.
11. Yesu wamwesheshe byepi’mba wajinga ‘kafunga wawama’?
11 Kya busatu, Kilishitu waubilenga bintu monka mo aambijile’mba: “Amiwa nekafunga wawama.” (Yoano 10:14) Bantu ba kala, bayukile bingi bulongo mwingilo wa kwa kafunga. Bakafunga baingilanga bingi na ngovu kulama mikooko bulongo. ‘Kafunga wawama’ watanga bingi muchima kuzhikijila jitanga kukila kwizhikijila aye mwine. Mushakulu wa kwa Yesu, aye Davida waikele kafunga saka akijitu mwanyike, pa bimye byavula wabikile bumi bwanji mu kizumba byo alwile na banyama bakaji ba mungye kuba’mba azhikijile mikooko yanji. (1 Samwela 17:34-36) Yesu kechi wabikiletu bumi bwanji mu kizumba ne. Aye wibafwijile. (Yoano 10:15) Bantangi banga baji na uno muchima wa kwipana?
12, 13. (a) Mu ñanyi jishinda kafunga mo ayukila mikooko yanji, kabiji nayo imuyuka byepi? (b) Mambo ka o mukebela kutangijilwa na Kafunga Wawama?
12 Yesu wajinga ‘kafunga wawama.’ Waambile’mba: “Mikooko yami neiyuka, ne ayo yangyuka.” (Yoano 10:14) Akilangulukai pa mwatazhizhe Yesu pa kwamba bino byambo. Ku muntutu wabula kuyukapo nangwa kimo ne, wakonsha kumona jitanga ja mikooko nobe banyama beyuzhatu pamo. Nangwa byonkabyo, kafunga uyuka mikooko yonse umo umo. Uyuka mukooko mukazhi uji pepi kusema ne bya kumukwasha, twana twa mikooko twakepesha nangwa twakooka tubena kukebewa kwitusenda pa mapuzhi, kabiji ne mikooko yakolwa nangwa yachimuka. Mikooko nayo iyuka kafunga wayo. Iyuka jiwi janji ne kwijipusanya ku bakafunga bakwabo. Umvwe kafunga wayo wiijimunako, inyema bukiji bukiji. Ilondela konse ko eitwala. Kabiji kafunga wayuka bulongo kwa kwiitwala. Wayuka kuji nsono ya munyemvu, ku tukola kuji mema awama ne kwa kujiila kwabula bilwanyi. Byo ekala kipi kipi nayo, mikooko iyuka’mba yazhikijilwa.—Salamo 23.
13 Nanchi kechi mutonga buntangi bwa uno mutundu nenyi? Kafunga wawama ulama bantu banji mu jishinda jawama ja yenka uno mutundu. Wimulaya kwimukwasha kwikala na lusekelo kino kimye ne kimye kya kulutwe. (Yoano 10:10, 11; Lumwekesho 7:16, 17) Onkao mambo, twafwainwa kuyuka byo kilumbulula kulondela Kilishitu.
Byo Kilumbulula Kulondela Kilishitu
14, 15. Pa kuba’mba tulondelenga Kilishitu, mambo ka o twafwainwa kubujila kwambatu’mba twibena Kilishitu nangwa’mba twamuyuka Yesu?
14 Lelo jino, bantu bavula balanguluka’mba baswa lwito lwa Kilishitu. Kabiji betela’mba bena Kilishitu. Kampe baya ne mu chechi mwakomena bansemi babo. Nangwa bakonsha kwamba’mba bamuyuka ne kwitabila Yesu amba mupulushi wabo. Nanchi kino kibalengela kumulondela Kilishitu nyi? Abya nanchi Yesu waambilengatu pa kumwitabila byo aambile’mba iyai mundondelenga nyi? Byavula bikebewa pa kulondela Kilishitu.
15 Akilangulukai pa byalo muji bantu bavula baya mu Kilishitendomu, betela’mba balondela Kilishitu. Nanchi Kilishitendomu ulondela mafunjisho a kwa Yesu Kilishitu nyi? Abya kechi tumona mu bino byalo lupato, lumanamo, bumbanzhi ne nshiji byakumbana ne mu byalo bikwabo mwabula Kilishitendomu nenyi?
16, 17. Ñanyi kintu kyabula boba bebepekezha kwikala bena Kilishitu, kabiji ñanyi kintu kiyukisha boba balondela Kilishitu kya kine?
16 Yesu waambile’mba bantu bamulondela kya kine kechi bakayukanyikilwatu ku bintu byo bamba nangwa ku jizhinatu ne, bino bakayukanyikilwa ne ku byubilo byabo. Yesu waambile’mba: “Kechi bonse bañambila’mba, ‘Nkambo, Nkambo,’ bakatwela mu Bufumu bwa mwiulu ne, kana yenka uba kyaswa muchima wa Tata wa mwiulu ye ukatwelamo.” (Mateo 7:21) Mambo ka bantu bavula bamba’mba Yesu Nkambo yabo o bakankelwa kuba kyaswa muchima wa Shanji? Akivulukai ntangi nsongwalume munonshi. Byonkatu byo kyajinga ku uno nsongwalume, javula aba bebepekezha kwikala bena Kilishitu ‘kuji kintu kimo kyo babula kuba,’ ko kuba’mba kutemwa Yesu ne Shanji wamutumine na muchima yense.
17 Kyakonsha kwikala byepi bino? Nanchi bavula bamba’mba bena Kilishitu nabo kechi bamba’mba bamutemwa Kilishitu nenyi? Byo byo bamba. Pano bino, kutemwa Yesu ne Yehoba kwavwangamo byavula kechi mu byambotu ne. Yesu waambile’mba: “Umvwe muntu wantemwa, ukalama byambo byami.” (Yoano 14:23) Byo aji kafunga, wanungilepo’mba: “Mikooko yami yumvwa jiwi jami, ne ayo neiyuka kabiji indondela.” (Yoano 10:27) Ibyo, kechi tumweshatu’mba twatemwa Kilishitu mu byambo byonkatu ne, bino ne mu byubilo byetu.
18, 19. (a) Kufunda pe Yesu kwitukwasha byepi? (b) Mambo ka o banembela uno buku, kabiji usakukwasha byepi boba balanguluka’mba batendekele kala kulondela Kilishitu?
18 Byubilo bimwesha biji muchima wetu. Onkao mambo twafwainwa kutendekelapo kuwamisha byubilo byetu. Yesu waambile’mba: “Pa kuba’mba bakekale na bumi bwa myaka ne myaka, bafwainwa kwimuyuka anweba Lesa yenka wa kine, ne Yesu Kilishitu ye mwatumine.” (Yoano 17:3) Umvwe ketufunde ne kulanguluka languluka pa bukine bwaamba pe Yesu, tukekala na byubilo byawama. Kabiji tukamutemwa bingi ne kukebesha kumulondelanga kimye kyonse.
19 Uno buku bamunemba kuba’mba etukwashe kwikala na kizaku kya kulondela Yesu. Kechi waimena pa kulumbululatu byonse bya mu bwikalo ne mwingilo wa kwa Yesu ne, bino waimena pa kwitukwasha kuyuka bulongo byo twafwainwa kumulondelanga.b Bamunemba kuba’mba etukwashe kwitala mu kimbonyi kya Binembelo ne kwishikisha atweba bene’mba: ‘Nanchi kine mbena kulondela Yesu nyi?’ (Yakoba 1:23-25) Kampe pa myaka yavula mulanguluka’mba mubena kutangijilwa na Kafunga Wawama. Nanchi kechi mwaswa kuba’mba twakonsha kuwamishako byubilo byetu nenyi? Baibolo witukambizha’mba: “Iesekainga anwe bene pa kuba’mba muyuke kana mukiji monka mu lwitabilo nangwa ne; ipimainga anwe bene kuba’mba mwiyuke byo muji.” (2 Kolinda 13:5) Kyanema bingi kumona’mba kimye kyonse tubena kutangijilwa na Kafunga Wawama aye Yesu ye basala kwi Yehoba kuba’mba etutangijilenga.
20. Tukesamba pa ka mu kitango kyalondelapo?
20 Kufunda uno buku kusakwimukwasha kutemwa Yesu ne Yehoba. Buno butemwe bukemukwasha kwikala na mutende ne kutondwa na byo muji nabyo mu ino ntanda yatama, kabiji bukemulengelanga kutota Yehoba myaka ne myaka pa kwitupa Kafunga Wawama. Nangwa byonkabyo, kufunda pe Kilishitu kwafwainwa kwimena pa kitendekesho kyawama. Onkao mambo, mu Kitango 2, tukafunda pa mwingilo wa kwa Yesu mu kufikizha kyaswa muchima wa Yehoba.
a Yesu kechi waambijile bonse bamulondejilenga kusha bintu byonse byo bajinga nabyo ne. Nangwa kya kuba waambile pa byo kyakatazha munonshi kutwela mu Bufumu bwa Lesa, wanungilepo’mba: “kwi Lesa bintu byonse kechi byakatazha ne.” (Mako 10:23, 27) Banonshi bamo baikele baana ba bwanga ba kwa Kilishitu. Mu kipwilo kya bena Kilishitu banonshi bebajimwineko pa bunonshi, pano bino kechi bebambijile kupana bunonshi bwabo byonse ku bayanji ne.—1 Timoti 6:17.
b Pa kuba’mba muyuke byavula pa ndonda ya bwikalo ne mwingilo wa kwa Yesu, monai buku wa kuba’mba Yesu Ye Jishinda, Bukine Ne Bumi wanemba Bakamonyi ba kwa Yehoba.