KITANGO 8
“Mambo Kino kyo kyo Bantumijile”
1-4. (a) Yesu wafunjishe byepi mwanamukazhi mwina Samaliya, kabiji ki ka kyafuminemo? (b) Nga batumwa banji beumvwine byepi?
YESU ne batumwa banji baendele maola avula bingi. Bafuminenga ku kabeta ka ku buyeke ka Yudea kuya ku Ngalilea. Baingijishe jishinda jipi jo baendelepo moba asatu kupita mu Samaliya. Mute byo azongele, bafikile mu muzhi mucheche wa Saikala mo bakokolokejile.
2 Batumwa banji byo bayile na kupota kajo, Yesu waikele na kwibapembelela ku mushima pangye ya muzhi. Mwanamukazhi waishile na kutapula mema. Yesu wakonsheshe kulubakotu ku uno mwanamukazhi. Mambo ‘wakokele na lwendo.’ (Yoano 4:6) Kyakonsheshe kwikalatu bulongo umvwe walubilekotu ne kuleka uno mwanamukazhi mwina Samaliya kwa kubula kwisamba nanji. Byonka byo twafunjile mu Kitango 4 kya uno buku, uno mwanamukazhi waketekejile’mba Bayudea kechi bafwainwe kumuta muchima ne. Pakuba Yesu wisambile nanji.
3 Yesu watendekeletu mwisambo na bintu uno mwanamukazhi byo aubilenga. Waishile na kutapula mema; Yesu waambile pa mema apana bumi akonsheshe kupwisha kilaka kyanji kya ku mupashi. Byo besambilenga, uno mwanamukazhi waipwizhenga mepuzho akonsheshe kuchibikizha mwisambo wabo.a Pakuba Yesu wayukile mwakubila ne kutwajijila kwisamba na uno mwanamukazhi. Watele muchima kwamba pa bintu bya ku mupashi, ko kuba’mba mpopwelo ya kine ne Yehoba Lesa. Byambo bya kwa Yesu bifika bingi bantu pa muchima, o ene mambo ne mwanamukazhi o akabujile banabalume mu muzhi kuba’mba nabo beye beumvwine bene.—Yoano 4:3-42.
4 Batumwa byo babwelele kufuma ko bayile na kupota kajo, baumvwine byepi pa kutaana Yesu ubena kusapwila uno mwanamukazhi? Kechi batemenwe ne. Bakuminye bingi byo bataine Yesu ubena kwisamba nanji, kabiji kyamweka baana banji ba bwanga kechi besambile ne na uno mwanamukazhi ne. Mwanamukazhi byo ayile, bakanjikizhenga Yesu kuba’mba aje kajo ko baletele. Nangwa byonkabyo, Yesu wibambijile’mba: “Amiwa nji na kajo ka kuja ko mwabula kuyuka anweba.” Patanshitu, batumwa balangulukile’mba, Yesu wajinga na kajo konkake ko tujapo. Aye wibalumbulwijile’mba: “Kajo kami ke kuba kyaswa muchima wa yewa wantumine ne kupwisha mwingilo wanji.” (Yoano 4:32, 34) Onkao mambo, Yesu wibafunjishe kuba’mba mwingilo wanji wanemene bingi mu bwikalo bwanji kukila kajo. Wakebele’mba nabo batemwe uno mwingilo byonka byo amutemenwe. Ñanyi mwingilo ka yenka uno?
5. Mwingilo ka wanemene kwi Yesu mu bwikalo bwanji, kabiji ñanyi bintu byo tusakwisambapo mu kino kitango?
5 Yesu waambile’mba: “Nafwainwa kusapwila mambo awama a Bufumu bwa Lesa . . . , mambo kino kyo kyo bantumijile.” (Luka 4:43) Ibyo, Yesu bamutumine kwiya na kusapwila ne kufunjisha mambo awama a Bufumu bwa Lesa.b Ye mwingilo ubena kwingila ne boba balondela Yesu lelo jino. Onkao mambo, kyanema bingi kulangulukishapo bulongo kyalengejile Yesu kusapwila, bintu byo asapwijile ne byo amonanga mwingilo wanji.
Kyalengejile Yesu Kusapwila
6, 7. Yesu wakebele ‘bafunjishi bonse’ kumvwa byepi pa mambo a kusapwila mambo awama ku bantu? Londololai.
6 Pano twayai twisambe pe Yesu byo eumvwanga pa mambo a bukine bo afunjishanga; kabiji tusakwisamba ne byo amonanga bantu bo afunjishanga. Yesu waingijishe kishimpi kya kumwesha byo eumvwanga pa kwisamba na bantu bukine bwa Yehoba bo amufunjishe. Waambile’mba: “Mufunjishi yense ye bafunjisha pa mambo a Bufumu bwa mwiulu uji nobe mwina nzubo, usolola bintu bipya ne bya kala mu butala bwanji mo alamina bya buneme.” (Mateo 13:52) Mambo ka mwina nzubo mu kino kishimpi o asolwejile bya mu nsabo yanji?
7 Mwina nzubo kechi wakebele’mba bantu bamutote pa bintu byo ajinga nabyo, nabiji byaubile Mfumu Hezekiya mu moba a kala ne kwiletelela makatazho aye mwine ne. (2 Bamfumu 20:13-20) Ki ka kyalengejile mwina nzubo kuba bino? Fwanyikizhai’mba mwafwakesha mufunjishi ye mwatemwa ku nzubo yanji. Washinkula mu kabachi ne kutolamo makalata abiji, imo ya kala ya musombelo wa kibobo ne ikwabo ya katataka. Ano ke makalata o atambwijile kufuma ku bashanji, imo ya kala kimye uno mufunjishi kyo akijinga kalombwana, ikwabo ya katatakatu. Wasekela bingi pa kwimubula byo anemeka ano makalata ne lufunjisho lujimo byo lwapimpula bwikalo bwanji, kabiji ne makalata byo akonsha kwimukwasha ne anweba. Mufunjishi wanemeka bingi ano makalata. (Luka 6:45) Wimumwesha ano makalata, kechi na mulanguluko wa kuba’mba mumutote nangwa’mba amwenemo ne, bino wakeba kwimubula buneme bujimo ne byo mwakonsha kumwenamo ne anweba.
8. Mambo ka o twafwainwa kunemekela bintu byonse byo tufunda mu Mambo a Lesa?
8 Uno ye mulanguluko wajingapo na Mufunjishi Wayukisha, aye Yesu, pa kusapwila bukine pe Lesa ku bantu. Buno bukine bwanemene bingi kwi aye, kabiji wibutemenwe ne kukebesha kubulako bantu. Wakebele bonse bamulondejilenga, ‘bafunjishi bonse’ kubanga byonka bino. Nanchi bino byo byo tumvwa ne atweba nyi? Tuji na bishinka byavula bingi bitulengela kutemwa bukine bo tufunda mu Mambo a Lesa. Twanemeka bingi bukine nangwa twibufunjile kala nangwa po po twibufundatu. Kupichila mu kusapwila na muchima yense kabiji ne kukosesha butemwe bwetu pa bintu Yehoba byo etufunjisha, ko kuba’mba tubena kumwesha buno butemwe byonka byaubilenga Yesu.
9. (a) Yesu wamonanga byepi na bantu bo afunjishanga? (b) Twakonsha kulondela byepi Yesu byo amonanga bantu?
9 Yesu watemenwe bantu bo afunjishanga byonka byo tukafunda mu Kipungu 3. Bungauzhi bwaambijile jimo kuba’mba Mesiasa “Ukobila lusa mulanda ne muyanji.” (Salamo 72:13) Kine, Yesu watele bingi muchima bantu. Wayukanga milanguluko ne byubilo bya bantu; watele muchima pa bintu bibakatezhenga kabiji ne mikiika ibalengejilenga kubula kuyuka bukine. (Mateo 11:28; 16:13; 23:13, 15) Akivulukai mwanamukazhi mwina Samaliya. Kwambatu kine, uno mwanamukazhi wasekejile bingi Yesu byo amutele muchima. Yesu byo aambile pa byapichilengamo uno mwanamukazhi, kyalengejile mwanamukazhi kuswa’mba ngauzhi kabiji ne kubulako bakwabo pe aye. (Yoano 4:16-19, 39) Lelo jino, aba balondela Yesu kechi bakonsha kuyuka bintu biji mu michima ya bantu bo basapwilako ne. Bino twakonsha kumwesha lusekelo mu bantu byonka byaubanga Yesu; twakonsha kwibamwesha byo twibata muchima; kabiji twakonsha kwamba pa bintu byo batemwa nabiji pa makatazho ne byo bakeba.
Bintu Yesu byo Asapwilangapo
10, 11. (a) Bintu ka Yesu byo asapwilangapo? (b) Mambo ka o tukebela Bufumu bwa Lesa?
10 Bintu ka Yesu byo asapwilangapo? Mafunjisho avula a mu machechi alengela bantu kulanguluka’mba Yesu waishile na kuleta bukomo ne kupwisha makatazho a bantu. Machechi amo amba’mba, Yesu waambilengatu pa lupulukilo lwa muntu mwine kuba’mba lo lwanema. Pano bino, byonka byo twamona kala, Yesu aye waambile kipasu’mba: “Nafwainwa kusapwila mambo awama a Bufumu bwa Lesa.” Mwavwangilwe ka mu kuba kino?
11 Vulukai’mba, Yesu wajinga monka mwiulu kimye Satana kyo atamishe jizhina jazhila ja Yehoba ne kuzhinauka bukalama bwa Lesa. Byo kyamukolelepo Yesu ku muchima pa kumona Shanji waoloka saka bamubepela’mba Kalama watama utana bilengwa byanji bintu byawama! Mwana Lesa byo kyamufichilepo ku muchima kimye ba Adama ne Evwa, bansemi ba bantu bonse byo bakokejile Satana! Uno mwana wamwene’mba bantu baswana bundengamambo ne lufu na mambo a bobwa bunsatuki. (Loma 5:12) Watemenwe bingi, byo ayukile’mba Shanji juba jimo ukawamisha bintu.
12, 13. Bintu ka byanema Bufumu bwa Lesa byo bukawamisha, kabiji Yesu waubile byepi pa kuba’mba Bufumu bwikale kishina kya busapwishi bwanji?
12 Pa bintu byonse, bintu ka byanema bikakebewa kuwamisha? Kyakebewenga kuzhijika jizhina jazhila ja Yehoba, kufumyapo myendeleko ya kwa Satana ne bonse babena kumukokela. Jizhina ja Yehoba javwangamo byubilo bya kalama wawama, onkao mambo pafwainwe kupita kimye pa kuba’mba kiyukanyikwe’mba ye kalama wawama. Kafwako muntu mukwabo wafwainwe kuba kino ne, kanatu Yesu yenka kwapwa. Mu lulombelo lwa kumwenako, Yesu wafunjishe baana banji ba bwanga patanshi kukilomba’mba jizhina ja Shanji jizhile, kabiji’mba Bufumu bwa Shanji bwiye ne kyaswa muchima wa Lesa kyubiwe pano pa ntanda, byonka byo kibena kubiwa mwiulu. (Mateo 6:9, 10) Mu Bufumu bwa Lesa, Kilishitu Yesu ye Mfumu, kabiji katatakatu akafumyepo ntanda ya kwa Satana yatama ne kuleta bukalama bwa Yehoba bwaoloka bwa myaka ne myaka.—Danyela 2:44.
13 Buno Bufumu kyo kyajinga kishina kya busapwishi bwa kwa Yesu. Byo aambilenga ne kuba bikwasha kuyuka biji buno Bufumu kabiji ne byo bukafikizha nkebelo ya Yehoba. Yesu kechi walekele bintu byabula munda ne munyuma kumulabika ne kumulengela kukakalwa kusapwila mambo awama a Bufumu bwa Lesa ne. Mu oa moba, mu ntanda mwajinga makatazho ne nshiji, bino aye wateletu muchima pa kwingila mwingilo wanji. Yesu byo ateletu muchima pa kusapwila, nanchi kyalumbulwilenga’mba wateletu muchima ku bintu byo akebelenga aye mwine, ne kubula kuta muchima bantu nangwa kwambatu pa bintutu bimo nyi? Ine, kechi byo aubile ne.
14, 15. (a) Yesu ‘wakijile byepi Solomone’? (b) Twakonsha kulondela byepi Yesu mu byo tusapwila?
14 Byonka byo tusakufunda mu kino kipungu kyonse, Yesu walengejile bantu kutemwa byo afunjishanga. Wafikanga bantu pa muchima. Kino kituvululamo Mfumu wa maana aye Solomone, byo akebele byambo byafwainwa, byambo bya bukine, pa kuba’mba alumbulule milanguluko ya Yehoba yo amutangijile na mupashi kuba’mba ebinembe. (Musapwishi 12:10) Yehoba wapele uno mwanamulume mbulwakulumbuluka “muchima wa kuyukisha bintu byavula” pa kuba’mba ambe pa bintu byavula, kutendekela ku bañonyi, masabi, bichi ne banyama. Bantu bafumine kwalepa kwiya na kumvwa byaambilenga Solomone. (1 Bamfumu 4:29-34) Bino, Yesu ‘wamukijile Solomone.’ (Mateo 12:42) Aye wajinga na ‘muchima wa kuyuka bintu byavula.’ Pa kufunjisha bantu, Yesu waingijishanga bintu byanembwa mu Mambo a Lesa, byakumwenako bya bañonyi, banyama, masabi, bunjimi, nkilo, mpito, bintu byubiwa pa juba pa juba ne bintutu byapitangamo bantu mu bwikalo. Kabiji Yesu kechi wimweshanga ku bantu kuba’mba bamutote pa bintu byo ayukile ne. Aye waambanga bintu byapela kumvwa. O ene mambo bantu o bamutelekelanga umvwe ke ambe.—Mako 12:37; Luka 19:48.
15 Bena Kilishitu lelo jino balondela byaubanga Yesu. Nangwa kya kuba kechi twakonsha kwikala na maana o ajingapo nao ne, atweba bonse tuji na maana a kuyuka o twakonsha kwingijisha umvwe ke twisambe na bantu pa Mambo a Lesa. Bansemi bakonsha kwingijisha bintu byo bapitamo kukwashishamo baana babo kuyuka Yehoba byo atemwa baana banji. Bakwabo nabo bakonsha kwingijisha bintu nabiji byubiwa ku kito, ku sukulu, byo bekala na bantu nangwa ku bintu bimweka. Kimo kimye inge tubena kufunjisha bantu, twakonsha kwamba pa bintu byapusana pusana, pano bino twafwainwa kujimuka. Twafwainwatu kuta muchima pa kufunjisha bantu bukine bwa mambo awama a Bufumu bwa Lesa.—1 Timoti 4:16.
Yesu byo Amonanga Mwingilo Wanji
16, 17. (a) Yesu wamonanga byepi mwingilo wanji? (b) Yesu wamwesheshe byepi’mba wanemekele uno mwingilo mu bwikalo bwanji?
16 Yesu wamonanga mwingilo wanji kwikala kintu kyanema bingi. Wasekelanga bingi kukwasha bantu kuyuka bukine pe Shanji wa mwiulu byonka byo amuyuka aye, kupusanako na mwayila mafunde a bantu ne bisho. Yesu watemenwe bingi kukwasha bantu kwitabilwa kwi Yehoba ne kwibalengela kwikala na luketekelo lwa bumi bwa myaka. Watemwanga bingi kutekenesha bantu kwikala balusekelo kupichila mu kwibabulako mambo awama. Wamwesheshe byepi bino? Monai mashinda asatu mo aubijile bino.
17 Kitanshi, Yesu watangizheko mwingilo wa kusapwila mu bwikalo bwanji. Kwamba pa Bufumu kyo kintu kyanemene bingi mu bwikalo bwanji. O ene mambo Yesu o aikejile bwikalo bwapela, byonka byo twafunjile mu Kitango 5. Watundaikanga bantu kuta bingi muchima ku bintu byanema byonka byo aubanga. Yesu kechi walabikilwe na kukebesha bintu byavula byo afwainwe, kutayilapo mali ne kimye kya kwibiwamisha nangwa kya kukebipingizhapo ne. Waikele bwikalo bwapela bwa kubula kulabikwa na bintu byakonsheshe kumulengela kukankalwa kwingila bulongo mwingilo wanji.—Mateo 6:22; 8:20.
18. Mu ñanyi mashinda Yesu mo aingijile na ngovu mwingilo wanji?
18 Kya bubiji, Yesu wipaine kwingila na ngovu mwingilo wanji. Wipaine na bulume bonse kwingila, kwenda miseke yalepa ya kupita mu Pelisitina na kukeba bantu ba kwisamba nabo mambo awama. Wasapwilanga bantu mu mazubo abo, mu mikwakwa, mu bisankanyi ne konsetu kwatanwanga bantu. Wasapwilanga nangwatu inge ubena kukeba kukokoloka, waumvwa nzala, kilaka nangwa kukeba kwikala kwazhindama na balunda nanji. Nangwatu kimye kyo afwilenga, watwajijile kusapwila bantu mambo awama a Bufumu bwa Lesa.—Luka 23:39-43.
19, 20. Yesu wamwesheshe byepi kuba’mba mwingilo wa kusapwila wakebewenga kumwingila bukiji?
19 Kya busatu, Yesu wayukile’mba uno mwingilo wafwainwe kumwingila bukiji. Akivulukai mwisambo ye esambilenga na mwanamukazhi mwina Samaliya ku mushima pangye ya muzhi wa Saikala. Batumwa ba kwa Yesu kyamweka kechi bamwene ene mambo a kusapwila bukiji mambo awama ku bantu ne. Yesu wibabujile’mba: “Nanchi kechi mwamba’mba kwakishala bañondo bana kimye kya kunowa saka kikyangye kufika nenyi? Amiwa nemwambila namba: Inunai meso enu mumone majimi byo atoka kala afwainwa kunowa.”—Yoano 4: 35.
20 Yesu waingijishe kino kishimpi na mambo a kuba’mba akya kimye kyajinga pepi na kimye kya kunowa. Kyamweka wajinga ñondo wa Kiselevu (November/December). Kunowa mbaale kechi kwafwainwe kubiwa pa bañondo bakwabo bana balondejilepo kimye kyaikelangapo Kijiilo Kyalupitailo pa Nisanyi 14 ne. Onkao mambo, banjimi kechi baakaminwe pa mambo a kunowa kajo pa kyokya kimye ne. Kimye kya kunowa kyakijinga kwalepa. Ibyepi pa mambo a kunowa nangwa kukwasha bantu ku mupashi? Bavula bakebelenga kumvwa, kufunda ne kwikala baana ba bwanga ba kwa Kilishitu ne kwikala na luketekelo lwa myaka Yehoba lo ebalayile. Kino kyajinga nobe Yesu wamwenenga majimi a kifwanyikizho ne kuba’mba bano bantu bajinga nobe kajo katoka kala nangwa kupya, kajinga pepi kwikanowa.c Kimye kya kwingila uno mwingilo kyafikile. Onkao mambo, kimye bantu ba mu muzhi umo kyo bakebele’mba bekale ne Yesu, aye wibakumbwile’mba: “Nafwainwa kusapwila mambo awama a Bufumu bwa Lesa ne ku mizhi ikwabo, mambo kino kyo kyo bantumijile.”—Luka 4:43.
21. Twakonsha kulondela byepi byaubanga Yesu?
21 Twakonsha kulondela byaubanga Yesu mu mashinda onse asatu o twisambapo. Twakonsha kutangizhako kwingila mwingilo wa bwina Kilishitu mu bwikalo bwetu. Nangwa kya kuba twikala na mitembo ya mu kisemi ne ku nkito, twakonsha kumwesha’mba twatangizhako mwingilo wetu kupichila mu kwikala na mukoyo, kusapwila kimye kyonse byonka byaubanga Yesu. (Mateo 6:33; 1 Timoti 5:8) Twafwainwa kwipana atwe bene kwingila mwingilo, kwingijisha bulongo kimye kyetu, ngovu ne bya bunonshi byetu kutundaikilamo uno mwingilo. (Luka 13:24) Kabiji twakonsha kuvulukanga kimye kyonse kuba’mba mwingilo wetu ubena kukebewa kumwingila bukiji. (2 Timoti 4:2) Twafwainwa kumonangapo kimye kya kusapwila.
22. Ki ka kyo tukesambapo mu kitango kyalondelapo?
22 Kabiji Yesu wamwesheshe buneme bwa uno mwingilo kupichila mu byo aambile’mba ukatwajijila ne panyumatu ya lufu lwanji. Wakambizhe baana banji ba bwanga kutwajijila kwingila mwingilo wa kusapwila ne kufunjisha. Uno mukambizho ye mutwe ye tukesambapo mu kitango kyalondelapo.
a Kyakumwenako, byo amwipwizhe ene mambo Bayudea o babujila kwisambila na bena Samaliya, mwanamukazhi waambile pa kubula kumvwañana kwajinga pakachi ka ino mikoka ibiji. (Yoano 4:9) Kabiji waambile’mba bantu banji bafumine ku mushakulu Yakoba, yenka Bayudea ye bakainetu nsalansala. (Yoano 4:12) Bebatelanga’mba bena Samaliya na mambo a kuba’mba bafumine mu muzhi wa Kuta mu Pelisha.
b Kusapwila kulumbulula kutaya nangwa kutwala mbila ku bantu. Kufunjisha kwipashako na kusapwila, pano bino, kwavwangamo kwikala panshi ne kulumbulwila muntu bulongo mwatala byambo byo tusapwila. Kufunjisha kwawama, kwavwangamo kwingijisha mashinda a kufikilamo bantu bo tufunjisha pa muchima pa kuba’mba bengijishe byo babena kufunda.
c Buku umo waambapo pa kino kyepelo’mba: “Kajo umvwe kapya kafuma mu musombelo wa manzhamatamba ne kwikala ka kibobo nangwa kutoka, kumwesha’mba kimye kya kwikanowa kyafika.”