“Amiwa Nemushila mwa Kulondela”
“Ponka pano pa kimye kyo mwafwainwa kwikala ke bafunjishi.”—BAHEBELU 5:12.
1. Mamboka byambo biji mu Bahebelu 5:12 kyobyakonsha kuletela mwina Kilishitu kijikila?
BYOMUBENA kutanga byambo byakinembelo kyamutwe wetu byanembeshiwa namupashi, nanchi bimuletela kijikilanyi? Umvwe bimuletela kijikila yukai’mba kechi yenu bonkane. Byotuji bakulonda Kilishitu, twayuka namba twafwainwa kwikala bafunjishi. (Mateo 28:19, 20) Twayuka kuba’mba kino kimye kyotujimo kekimye kyakupayankenamo kwikala basendwe bayuka kufunjisha. Kabiji twayuka kuba’mba lufunjisho lwetu lwakonsha kupulusha nangwa kwipaisha boba botufunjisha. (1 Timoti 4:16) Oene mambo, otwakonshesha kwishikishisha atwe bene amba: ‘Abya nemufunjishi wayuka kufunjishanyi? Nakonsha kuyilako byepi palutwe mubufunjishi bwami?’
2, 3. (a) Mufunjishi umo walumbulwile byepi kintu kikebewa mukufunjisha kwawama? (b) Ñanyi mwakulondela Yesu moetushijile pamambo abufunjishi?
2 Kijikila kyauno mutundu kechi kyafwainwa kwitulefulane. Umvwe ketulanguluke’mba kufunjisha kukebewatu kana wisendwe wakinekine, tukalangulukanga’mba nanchi kyashupa bingi kuyilako palutwe mubusendwe bwakufunjisha. Bino kufunjisha bulongo kechi kujitu’mba kana wisendwe wayukisha mashinda akufunjishishamone, pano bino kujitu kintu kimo kyanema bingi kikebewa. Akimonai byaambile mufunjishi umo wayuka bingi kufunjisha byoanembele mubuku umo pauno mutwe kuba’mba: “Kufunjisha bulongo kechi kuyukatu mashinda, milanguluko nangwa byubilo byabusendwe byakufunjishishamone. . . . Kintu kikatampe kikebewa mubufunjishi kebutemwe.” Bino uno mulanguluko wanji wamutazhizhenga mubufunjishi bwakufunjisha baana basukulu. Pano bino, kishinka kyoaambile kyakonsha kwingila nemubufunjishi bwetu bwabwina Kilishitu. Muñanyi jishinda?
3 Yesu Kilishitu yemufunjishi wetu Wakumwenako wabujile baana banji babwanga’mba: “Amiwa nemushila mwa kulondela.” (Yoano 13:15) Witongwelenga aye mwine’mba yewakumwenako mukwikepesha. Bino mwakulondela Yesu moetushijile muji nemwingilo wanji mukatampe yeaingijilenga wakufunjisha bantu mambo awama a Bufumu bwa Lesa kimye ajinga panopantanda. (Luka 4:43) Pamambo akikye, umvwe mukeba kusalapo kyambo kimo kyakulumbulwilamo mwingilo wakwa Yesu, mwakonsha kusala kyambo kya “butemwe,” kechi ibyo nenyi? (Kolose 1:15; 1 Yoano 4:8) Yesu watemenwe bingi Shanji wamwiulu, Yehoba. (Yoano 14:31) Byoajinga mufunjishi, wamwesheshe butemwe mumashinda akwabo abiji. Watemenwe bukine boafunjishanga, nebantu boafunjishenga. Twayai twisambe paino mbaji ibiji yoetushijile kulondela.
Butemwe Bwamyaka Bwakutemwa Bukine bwa Lesa
4. Yesu watemenwe byepi mafunjisho a Yehoba?
4 Mfunjishisho yoabena kufunjishishamo mufunjishi kintu, yakonsha kuleta lusekelo nangwa mukose. Umvwe keobe mukose, bantu boabena kufunjisha bafikenatu kumumona, nabo kebomvwe muleele. Yesu kechi waumvwanga mukose pakufunjisha bukine bwakilamo kuwama bwa Yehoba ne Bufumu Bwanji ne. Yesu watemenwe bingi luno lufunjisho. Buno butemwe bobo ajinga nabo kimye kyoafunjilenga. Kala keene saka akyangye kusemwa mubumuntu, uno Mwana wakebeshenga bingi kufunda. Mu Isaya 50:4, 5 muji bino byambo byamufwainwa’mba: “Aye Nkambo Yehoba wampa amiwa lujimi wa bafunda, amba ngyuke mwa kumwambila awa wakoka bya kumukosesha. Aye umbusha pa juba pa juba lukelo, ubusha matwi ami amba ñumvwenga byonka byo bomvwa bafunda. Aye Nkambo Yehoba washinkwile matwi ami, ne amiwa kechi nalengulwile ne, nangwa kwaluluka ne kumuvundamina ne.”
5, 6. (a) Kika kyamumwekejile Yesu kimye kyoabatizwenga, kabiji kyamulengejile kubaka? (b) Ñanyi lupusano lotumona pakachi kakwa Yesu ne Satana byobaingijishe Byambo bya Lesa?
5 Byoakomenenga panopantanda, Yesu watwajijile kutemwa maana a Lesa. (Luka 2:52) Kabiji kimye kyalubatizhilo lwanji, pamwekele kintu kibula kumweka-mweka. Luka 3:21 waamba’mba: “Jiulu jashinkukile.” Kampepo pano Yesu wakonsheshe kuvuluka bwikalo bwanji bwamwiulu saka akyangye kusemwa mubumuntu. Panyuma yakino kintu waikele mungye moba 40 saazhikilwa nanzala. Wafwainwa watainemo bingi lusekelo kulanguluka pabimye byoafunjilenga mikambizho kwi Yehoba. Nekimyetune, butemwe bwanji bwakutemwa bukine bwa Lesa bwaesekelwe.
6 Kimye Yesu akokele nekufwa nzala, Satana waishile nakumweseka. Tumonapo lupusano lukatampe bingi pabano baana ba Lesa babiji. Bonse babiji baambile byambo byamu Binembelo bya Kihebelu, pano bino mulanguluko mobebyambijile wapusene bingi. Satana wakobankenye Byambo bya Lesa, wibingijishe mukubula mushingi kuba’mba obe byoakeba aye mwine. Kine, awa nsatuki kafwako kingi kyoakebelengane, wakebelengatu kutamisha bukine bwa Lesa. Bino Yesu waambile byambo biji mu Binembelo nabutemwe bwakine, saengijisha bulongo Byambo bya Lesa munkumbwilo yanji yonse. Yesu wajingako kala keene bino byambo saka bikyangye nekunembeshiwa. Bino nangwa byonkabyo wibinemekelenga. Byajinga bukine bwakilamo kuwama kufuma kwi Shanji wamwiulu! Wamwambijile Satana amba bino byambo bya Yehoba byanema bingi kukila nekajo. (Mateo 4:1-11) Ee, Yesu watemenwe bukine bonse bobamufunjishe kwi Yehoba. Pano wamwesheshe byepi buno butemwe byoajinga mufunjishi?
Watemenwe Bukine Boafunjishanga
7. Mamboka Yesu kyoachiinenga kwisombelatu mafunjisho anji?
7 Kimye kyonse butemwe bwakwa Yesu boatemenwe bukine boafunjishanga bwamwekelenga. Umvwe wakebelenga, kyamupelejile bingi kuvwangamo byambo byanji. Mambo wajinga namilangwe nemaana avula bingi. (Kolose 2:3) Nangwa byonkabyo, kimye kyonse wavulwilengamo banteleki banji kuba’mba byonse byoafunjishenga, kechi byajinga byanji mwinene, byafumine kwi Shanji wamwiulu. (Yoano 7:16; 8:28; 12:49; 14:10) Watemwishe bingi bukine bwa Lesa kyakuba kechi wibupingizhizhengapo nabyo alangulukilenga aye mwinene.
8. Pakutatula mwingilo wanji, Yesu wamwesheshe byepi mwakubila kumwesha’mba waketekejile mu Byambo bya Lesa?
8 Yesu byoatatwile mwingilo wanji wabusapwishi, bukiji-bukiji wamwesheshe mwakubila. Akilangulukai byoasapwijile kimye kitanshi kubantu ba Lesa kuba’mba ye Mesiasa walaiwe. Nanchi wisolweletu kumabumba, wabwela wilumbulula’mba aye mwine ye Kilishitu, nekutatula kuba byakukumya kuba’mba bantu bashiinwe byoaambilenganyi? Ine. Wayile kunshinagoga, bantu ba Lesa kobatanganga mu Binembelo. Kuno kokoatangile najiwi jasansuka bungauzhi bwakwa Isaya 61:1, 2 nekulumbulula kuba’mba buno bukine bwamu bungauzhi bwatongwelenga aye mwine. (Luka 4:16-22) Byakukumya byavula byoaubilenga byakwashishenga kumwesha’mba wajinga nabulume bwa Yehoba. Bino nangwa byonkabyo, kimye kyonse mulufunjisho lwanji waketekejile mu Byambo bya Lesa.
9. Pakukumbula Bafaliseo, Yesu wamwesheshe byepi butemwe bwanji bwakine boatemenwe Byambo bya Lesa?
9 Yesu byobamupachikilenga kubantangi babupopweshi, kechi wibashinjilene, nangwa kyakuba wajinga nabulume bwakwibashinda muoa mapata. Mukifulo kyakuba byobyo, walekele Byambo bya Lesa amba bibamweshe bubela bwabo. Kyakumwenako, vulukai, kyamwekele kimye Bafaliseo kyobafwishishe baana babwanga bakwa Yesu namambo akuba’mba bazhilulula muzhilo wa Sabado pakupupula kajo nekwenda nakuja kimye bapichile mubujimi. Yesu wibakumbwile’mba: ‘Kechi mwatangilepo nenyi byaubile Davida byoaumvwine nzala, ne abo bo ajinga nabo pamo?’ (Mateo 12:1-5) Aba bantu bemwenenga koloka kumeso abo bene bafwainwa batangile jishimikila janembeshiwa namupashi janembwa mu 1 Samwela 21:1-6. Umvwe bejitangile, nanchi kokuba’mba bakankelwe kuyuka lufunjisho lwanema lwajino jishimikila. Bino Yesu waubile byavula kechi kutangatu jino jishimikilane. Wijilangulukilepo bingi nekuswa mafunde ajingamo. Watemenwe mafunde Yehoba oafunjishe mukyokya Kinembelo. Onkao mambo, waingijishe jino jishimikila, pamo nekyakumwenako kyamu Mizhilo ya Mosesa, kumwesha’mba Mizhilo kechi yanemena kumone. Byonkabyo, butemwe bwakishinka bwakwa Yesu bwamutundaikile kulamwina Byambo bya Lesa kubantangi babupopweshi bakebelenga kwibikobankanya amba biyile mwayila kukeba kwabo bene nekwibichapankanya nabisho byabantu.
10. Yesu wafikizhe byepi bungauzhi pamambo abuwame bwamfunjishisho yanji?
10 Butemwe bwakwa Yesu boatemenwe bukine boafunjishenga bwamulengejile kubula kufunjishatu namukose-mukose amba kikulu bebiyuka. Bungauzhi bwanembeshiwa namupashi bwaambile’mba Mesiasa ukambanga na ‘bupe bwaitulwilwa mu kyakanwa kyanji,’ kyakwamba ‘[byambo, NW] byawama.’ (Masalamo 45:2; Ntendekelo 49:21) Yesu wafikizhe buno bungauzhi byoaambilenga byambo byanji nalusekelo sabyumvwanyika bulongo na “byambo bya bupe” byoafunjishenga bukine boatemwishe. (Luka 4:22) Kwakubula nangwa kuzhinaukatune, kilungi kyanji kyamwekelenga’mba uji nakizaku kabiji meso anji amwesheshe’mba wajinga nalusekelo mubyoaambilenga. Kyawaminenga bingi kuteleka kwiaye, kabiji byokyawamapo kumulonda kimye kyotubena kwamba kubakwetu bintu byotwafunda!
11. Mamboka busendwe bwa bufunjishi bwakwa Yesu kyobwamulengejile kubula kwitota?
11 Yesu byoayukishe bukine bwa Lesa nekwibwamba bulongo, abya kyamulengejile kwitotanyi? Javula kino byobyo kikala kubafunjishi babuntu. Bino vulukai kuba’mba Yesu wajinga namaana amwesheshenga moyo wakwakamwa Lesa. Maana auno mutundu kechi alengela muntu kwitotane, mambo ‘bepelula bo baji na maana.’ (Byambo bya Mana 11:2) Kwajinga kintu kimo kyamulengejilenga Yesu kubula kwitota nangwa kwilundumika.
Yesu Watemenwe Bingi Bantu Boafunjishenga
12. Yesu wamwesheshe byepi amba kechi wakebelenga baana banji babwanga kumuchinane?
12 Butemwe bwa Yesu boatemweshe bantu kimye kyonse bwamwekejilenga pakufunjisha. Mfunjishisho yanji kechi yachinyanga bantu, nabiji bifunjisha bantu babwitotene. (Musapwishi 8:9) Petelo byoamwene kyakukumya kyaubile Yesu, waubile moyo nekupona waponene kumanungo a Yesu. Bino Yesu kechi wakebelenga’mba baana banji babwanga bamuchinenga namoyo wabula kufwainwane. Nalusa waambile’mba, “kechi mube moyo ne” kabiji wamubujile Petelo mwingilo walusekelo wakulenga baana babwanga yeaingijileko. (Luka 5:8-10) Yesu wakebelenga baana banji babwanga kutundaikwa nabutemwe bwabo bwakutemwa bukine bwa Lesa bwakilamo kuwama, kechi namambo akuchina mufunjishi wabone.
13, 14. Muñanyi mashinda Yesu moaubijilenga bantu lusa?
13 Butemwe bwa Yesu boatemenwe bantu boafunjishenga bwamwekele mulusa loebobijile. ‘Kabiji pa kwiamona mabumba, wiobile lusa, mambo asubakene ne kupelelwa, pamo no mikooko ya kubula kafunga.’ (Mateo 9:36) Byobajinga mulukatazho wibobile lusa nekwibakwasha.
14 Kabiji monai lusa Yesu loamwesheshe pakimye kikwabo. Mwanamukazhi umo wakolelwe kikola kyakupita mashi waishijile mujibumba nekukwata kunsa yakivwalo kyanji, ponkapotu wabukilwe nekubukwa. Yesu wiumvwine’mba paji wabukiwa, bino kechi wamumwenene. Wakebeshe kumona uno mwanamukazhi. Mamboka? Kechi namambo akuba’mba amukajipile amba wazhilulula Mizhilo nangwa mizhilo yabanembeshi ne Bafaliseo byonka byoachiinengane. Bino, aye wamwambijile’mba: “Mwanami, lwitabilo lobe lwakupulusha; yanga mu mutende, wikale mutuntulu, kikola kyobe kipwetu.” (Mako 5:25-34) Akimonai lusa luji mubino byambo. Kechi waambiletu’mba, “Bukwai” ne, bino wamwambijile’mba: “Wikale mutuntulu, kikola kyobe kipwetu.” Mako pano waingijisha kyambo kyakonsha kulumbulula “kututaula,” kuzhipaula kobazhipaula muntu pakumumanyika. Onkao mambo, Yesu wayukile kuba’mba kikola kyayewa mwanamukazhi kyamumanyikilenga bingi, kampepo kyamuletelanga misongo ikatampe mumubiji nemumilanguluko. Wamumvwijile bingi bulanda.
15, 16. Bika byamwekele mumwingilo wakwa Yesu bimwesha’mba wakebelengamo buwame mubantu?
15 Kabiji Yesu wamwesheshe butemwe bwakutemwa bantu byoakebelengako buwame bobajinga nabo. Monai kyamwekele kimye kyoataine Natanela waalukile kemutumwa mukupita kwakimye. “Aye Yesu wamumwene Natanela sa eya ko aji, kamwambile’mba, Talai, mwina Isalela wa kine wabula bujimuku.” Mujishinda jakukumya, Yesu watajile mumuchima wakwa Natanela nekumuyuka wamuyukile byoajinga. Kyakine, Natanela wajinga mbulwakoloka. Waubanga bilubo byonka byotuba netuwa bonse. Byoaumvwine pamambo akwa Yesu byobyamulengejile kwambatu patoka’mba: “Nanchi mu Nazala mwakonsheka kufuma kintu kyawamanyi?” (Yoano 1:45-51) Nangwa byonkabyo, pabintu byonse byobakonsheshe kwamba pe Natanela, Yesu wasajilemo kintu kyawama mwiaye, bwajinga bukishinka bwanji.
16 Kabiji mukulumpe wabashilikale—kampe wajinga Mugentila, mwina Loma byoaishile kwi Yesu nekumusanshijila amba abuke kalume wanji wakolelwe, Yesu wayukile’mba awa mushilikale waubanga bilubo. Mukulumpe wabashilikale muoa moba kyamweka waubanga byubilo byavula byamalwañano, kwipayañana nekutanwa mubupopweshi bwabubela. Bino nangwa byonkabyo, Yesu washinkamene pakintu kimo kyawama kyajinga muuno muntu—lwitabilo lwanji lukatampe. (Mateo 8:5-13) Yesu byoaambijile kapondo yeajinga nanji pepi yebapopejile pakichi kyalumanamo, kechi wamukajipijile namambo abyubilo byanji byabumbanzhine, bino wamukoseshe kwikala naluketekelo mukimye kyakulutwe. (Luka 23:43) Yesu wayukishetu bulongo amba kuzhachisha bantu nekwibanenauna kwakonsha kwibalefula. Kwakubula nangwa kuzhinaukatune, kutana buwame mubakwabo kwalengejile bavula kutundaikwa bingi nekukomenako mukuba byawama.
Kwipana Kwingijila Bantu
17, 18. Pakutambwila mwingilo wakwiya panopantanda, Yesu wamwesheshe byepi muchima wakwipana kwingijila bakwabo?
17 Kiyukilo kikwabo kyabutemwe bwakwa Yesu boatemenwe bantu boafunjishenga kyajinga kwipana mwine amba ebengijile. Saka akyangye kusemwa mubumuntu, Mwana Lesa kimye kyonse wasekejile bingi mubantu. (Byambo bya Mana 8:30, 31) Byoajinga “Mambo” a Yehoba nangwa’mba wakumwambilako, wafwainwa wisambanga bingi nabantu. (Yoano 1:1) Bino, pakuba’mba afunjishe bantu bulongo, “wialwile mwine nobe ke watu pa kutambula musango wa buzha,” nekusha kifulo kyanji kikatampe kyoajinga nakyo mwiulu. (Filipai 2:7; 2 Kolinda 8:9) Byoajinga panopantanda, Yesu kechi wapembelejilenga’mba bamwingijilene. Aye mwine waambile’mba: ‘Mwana muntu, kechi waishile’mba, bamwingijile ne, poso amba ebengijile, ne kupana mweo wanji ke kya kukuula bavula.’ (Mateo 20:28) Yesu wafikizhe bino byambo.
18 Yesu mukwikepesha wakwashishe boafunjishanga, kabiji wibengijilenga kwakubula kukankazhama. Waendelenga monse Muntanda Yamulaye, miseke yalepa kuba’mba asapwile bantu bavula. Aye kechi wajinga byajinga Bafaliseo ne banembeshi babwitotene, wikepeshe kabiji nebantu baiyanga kwiaye. Bantutu bonse kikale babinemanga, bashilikale, banchibamambo, banabakazhi, banyike, bayanji, balwazhi, nangwatu bantu bobakainenga kubakwabo bonse baishilenga kwiaye kwakubula moyo. Nangwa kyakuba wajinga walumbuluka, Yesu wajinga muntu, wakokelenga nekumvwa nzala. Nangwatu kimye kyoakokelenga nekukeba kukokolokapo nangwa kumonapo kimye kyakulomba kwabunke, patanshi wakyubilanga bakwabo byobakeba saka akyangye kuba byanji mwine.—Mako 1:35-39.
19. Yesu washile byepi mwakulondela pakwingila nakwikepesha, nabutekanye nena lusa nabaana banji babwanga?
19 Kabiji Yesu wipaine kwingijila baana banji babwanga. Waubile bino pakwibafunjisha nalusa nenabutekanye. Umvwe bakankalwa kumvwa mafunjisho amo anema, kechi wikilekelenga, kuzhingila nangwa kwibakajipilane. Watainengapo mashinda amo akuba’mba ebakwashishemo kumvwa kyoabena kwamba. Kyakumwenako, akilangulukai baana babwanga javula byobatobokanga pamambo akukeba kuyuka wajinga mukulumpe peabo. Javula kufikilatu nekimye kyabufuku bwalufu lwanji, Yesu watainepo mashinda angi akwibafunjishishamo kwiingijila bene nabene mukwikepesha. Muano mambo akwikepesha, nemubintutu bikwabo, Yesu momoaambijile’mba: “Amiwa nemushila mwa kulondela.”—Yoano 13:5-15; Mateo 20:25; Mako 9:34-37.
20. Ñanyi mashinda akufunjishishamo alengejile Yesu kupusanako na Bafaliseo, kabiji mamboka ano mashinda kyoawamijile?
20 Monai kuba’mba Yesu kechi wabujilengatu baana banji babwanga byakubane; ‘wibashijile mwa kulondela.’ Wibafunjishenga byoaubilenga aye mwine. Kechi wibambijilenga nakwilundumika kwimona nobe aye kuba wauba bintu byoebabujilenga kubane. Bafaliseo abo byobyo baubanga. Yesu waambile peabo’mba “abo bebyambatu ne kwibyuba ne.” (Mateo 23:3) Yesu nakwikepesha wamwesheshenga bantu boafunjishenga mwayijile byoebafunjishenga. Onkao mambo, byoakambizhe baana banji babwanga kwikala bwikalo bwapela bwakubula bintu byavula byakumubiji, kechi basombeletu moatazhizhe amba kana kiji byepine. Bamwene bukine bwabyambo byanji byakuba’mba: “Balubwala baji na mimbwa yabo; bañonyi nabo baji na bitoto byabo; pakuba Mwana muntu ka aji ne pa kushamina mutwe wanji ne.” (Mateo 8:20) Yesu waingijile baana banji babwanga mukwikepesha nekwibashila mwakulondela.
21. Kika kyotukafunda mumutwe walondelapo?
21 Kwakubula nangwa kuzhinaukatune, Yesu wajinga Mufunjishi mukatampe panopantanda! Bantu bonse bakishinka bamumwene nekumumvwa bamwene butemwe bwanji bwakutemwa byoafunjishenga nebantu boafunjishenga. Kijitu byonka byokiji kwiatweba lelo jino tufunda mwakulondela moashile. Twakonsha kulondela byepi byubilo byalumbuluka byakwa Kilishitu? Mutwe walondelapo wakumbula jino jipuzho.
Musakukumbula’mbaka?
• Kufunjisha bulongo kwaimena paka, kabiji kwamweshiwe neñanyi?
• Muñanyi mashinda Yesu moamweshejile butemwe bwakutemwa bukine boafunjishenga?
• Yesu wamwesheshe byepi butemwe kubantu boafunjishenga?
• Byubiloka bimwesha’mba Yesu wipaine mukwikepesha kwingijila bantu boafunjishenga?
[Kipikichala pa peja 8]
Yesu wamwesheshe byepi kuba’mba watemenwe mafunde atanwa mu Byambo bya Lesa?