BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • lvs Kitango 8 pp. 104-117
  • Yehoba Ukeba Bantu Banji Kwikala ba Butooto

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Yehoba Ukeba Bantu Banji Kwikala ba Butooto
  • Byo Twafwainwa Kwikala mu Butemwe bwa Lesa
  • Tangilai pa “Butemwe bwa Lesa”
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • MAMBO KA O TWAFWAINWA KWIKELA BA BUTOOTO?
  • KILUMBULULA KA KWIKALA BA BUTOOTO?
  • TWAKONSHA KWIKALA BYEPI BA BUTOOTO KU MUBIJI?
  • KWITOKESHA KU BINTU BILENGELA MUNTU KWIKALA NA BYUBILO BYATAMA
  • Bakalume ba Lesa Bafwainwa Kwikala Batooka
    Nanchi Lesa Ukebaka Kwiatweba?
  • Twafwainwa Kwikala Byepi ba Butooto kwi Lesa?
    Mukekala Myaka ne Myaka!—Fundainga Baibolo
  • Bantu Batokeshiwa Kwingila Mingilo Yawama
    Kyamba kya Usopa—2002
  • Butooto Nanchi Bobuka?
    Kyamba kya Usopa—2002
Monai Bikwabo
Byo Twafwainwa Kwikala mu Butemwe bwa Lesa
lvs Kitango 8 pp. 104-117
Nsemi wa mukazhi ubena kuvwika bulongo jilaya mwananji wa mulume

KITANGO 8

Yehoba Ukeba Bantu Banji Kwikala Ba Butooto

“Ku muntu watoka mukekala batoka.”—SALAMO 18:26.

1-3. (a) Mambo ka nsemi wa mukazhi o afwainwa kumwena kuba’mba mwananji ubena kumweka bulongo? (b) Mambo ka Yehoba o akebela bantu banji kwikala ba butooto?

FWANYIKIZHAI nsemi wa mukazhi ubena kunengezha mwananji wa mulume ubena kuya ku sukulu. Umona kuba’mba wamovwa ne kumuvwika bivwalo byatoka bulongo. Kino kilengela mwana kwikala na bumi bwawama kabiji kimwesha kuba’mba bansemi banji bamuta bingi muchima.

2 Yehoba, aye Shetu ukeba’mba twikalenga ba butooto. (Salamo 18:26) Wayuka kuba’mba mufuma byawama inge twaikala ba butooto. Kabiji inge twaikala ba butooto, tumwesha’mba twamunemeka bingi.—Ezikyo 36:22; tangai 1 Petelo 2:12.

3 Kilumbulula ka kwikala ba butooto? Kabiji kyanemena ka kwikala ba butooto? Byo tusa kwisambanga pa ano mepuzho, tusa kumona bintu byo twafwainwa kupimpulako pa muntu pa muntu.

MAMBO KA O TWAFWAINWA KWIKELA BA BUTOOTO?

4, 5. (a) Mambo ka o twafwainwa kwikela ba butooto? (b) Bilengwa bitufunjishapo ka pe Yehoba byo amona butooto?

4 Twafwainwa kwikala ba butooto mambo Yehoba wazhila. (Bena Levi 11:44, 45) Onkao mambo, ‘kulondela Lesa’ kyo kintu kine kitulengela kwikala ba butooto.—Efisesa 5:1.

5 Bintu byalenga Lesa bitufunjisha Yehoba byo amona butooto. Yehoba wanengezha bintu biwamisha mwela ne mema. (Yelemiya 10:12) Ino ntanda iji na bulume bwa kwiwamisha ayo ine nangwa kya kuba bantu babena kwiitamisha. Yehoba walengele tubilongolo tucheche to batela’mba (microbes) tumwekatu inge mwaingijisha kiñambañamba kitelwa’mba microscope. Tuno tubilongolo tulengela kintu kyajinga na bulembe kwikala kyabula bulembe. Kino ke kintu kya kukumya bingi. Bashayuka ba sayansi bengijisha tuno tubilongolo kuwamisha mwela ye batamisha.—Loma 1:20.

6, 7. Mizhilo Lesa yo apele Mosesa imwesha byepi kuba’mba bapopweshi ba Yehoba bafwainwa kwikala ba butooto?

6 Kyanema bingi kwikala ba butooto inge twalanguluka pa mizhilo Yehoba yo apele bena Isalela kupichila mwi Mosesa. Bena Isalela bafwainwe kwikala batooka ku mubiji pa kuba’mba Yehoba atambwile mpopwelo yabo. Pa Juba ja Kufuchilamo Mambo, ñanga mukatampe waowanga jibiji. (Bena Levi 16:4, 23, 24) Ne bañangatu bakwabo saka bakyangye kupana milambo, baowanga ku maboko ne ku maulu. (Kulupuka 30:17-21; 2 Byambo bya Moba 4:6) Kubula kukokela ino mizhilo yaambilenga pa butooto mwafumanga lufu.—Bena Levi 15:31; Kubala 19:17-20.

7 Nga ano moba kiji byepi? Tufunda Yehoba byo amona butooto kupichila mu Mizhilo. (Malakai 3:6) Ino mizhilo yamwesheshetu patoka kuba’mba bapopweshi ba Yehoba bafwainwe kwikala ba butooto. Mizhilo ya Yehoba kechi yaaluka ne. Ne lelo jino, Lesa ukeba bapopweshi banji kwikala ba butooto ne kuzhila.—Yakoba 1:27.

KILUMBULULA KA KWIKALA BA BUTOOTO?

8. Mu ñanyi mashinda mo twafwainwa kwikela ba butooto?

8 Kwesakana na Yehoba byo amona bintu, kwikala ba butooto kulumbulula kulama mibiji yetu bulongo, kuchapa bivwalo ne kulama bulongo mazubo etu. Kwikala ba butooto kwavwangamo bintu byonse byo tuba mu bwikalo. Kwavwangamo mpopwelo yetu, byubilo ne milanguluko. Onkao mambo, inge tukeba kwikala batoka ku meso a Yehoba, twafwainwa kwikala ba butooto ne kuzhila mu bwikalo bonse.

9, 10. Kilumbulula ka kwikala batooka mu mpopwelo yetu?

9 Mpopwelo yatoka. Kechi twafwainwa kukwatankana na bupopweshi bwa bubela ne. Bena Isalela byo bajinga bazha mu Babilona, bazhokolokelwe na bantu babulanga kupopwela Lesa. Isaya waawile pe bena Isalela amba bakabwela kwabo ku Isalela ne kutendeka mpopwelo ya kine jikwabo. Yehoba wibambijile’mba: “Lupukaimo kange mukwate ku kintu nangwa kimo kyatama ne! Lupukaimo mwi aye, itokeshai.” Pa kupopwela Lesa, kechi bafwainwe kubikamo mafunjisho angi, byubilo nangwa bisho bya bupopweshi bwa bubela bwa mu Babilona ne.—Isaya 52:11.

10 Bena Kilishitu ba kine ano moba bachinuzhuka bupopweshi bwa bubela. (Tangai 1 Kolinda 10:21.) Kuzhokoloka ntanda yonse, bisho byavula, bya kishakulu ne byaitabilamo bantu byaimena pa bupopweshi bwa bubela. Mu bisho byavula, bantu baitabila kuba’mba kuji kintu kimo kishala na bumi inge muntu wafwa kabiji kuji bisho byavula byaimena pa bino byo baitabilamo. (Musapwishi 9:5, 6, 10) Bena Kilishitu bafwainwa kuchinuzhuka bino bisho. Balongo betu bakonsha kutendeka kwitukanjikizha kwivwanga mu bino bisho. Kukeba kwikala batooka kwi Yehoba kwafwainwa kwitulengela kuchinuzhuka bino bisho.—Byubilo 5:29.

11. Kilumbulula ka kwikala batooka mu byubilo byetu?

11 Kwikala na byubilo byawama. Pa kuba’mba twikale batooka kwi Yehoba, twafwainwa kuchinuzhuka byubilo bya bulalelale byonse. (Tangai Efisesa 5:5.) Yehoba witubuula mu Baibolo amba twafwainwa ‘kuchiina bulalelale.’ Witubuulatu patoka’mba bantu boba bulalelale kabiji babula kulapila “kechi bakaswana Bufumu bwa Lesa ne.”—1 Kolinda 6:9, 10, 18; monai Byambo byo Balumbulula 22.

12, 13. Mambo ka o twafwainwa kwikala batooka mu milanguluko?

12 Milanguluko yawama. Milanguluko ilengela muntu kubapo bintu bimo. (Mateo 5:28; 15:18, 19) Kwikala na milanguluko yawama iketulengela kuba bintu byawama. Kimye kimo twikala na milanguluko yatama na mambo a bumbulwakulumbuluka. Inge milanguluko yatama yaiya, twafwainwa kwiichinuzhuka bukiji. Inge twabula kuba bino, tukekala na milanguluko yatama mu muchima wetu. Twakonsha kutendeka kukeba kuba bintu byo tubena kulangulukapo. Bino twafwainwa kulangulukanga pa bintu byawama pa kuba’mba twikale batoka mu milanguluko. (Tangai Filipai 4:8.) Onkao mambo, tuchinuzhuka milanguluko yatama ne makayo muji bukapondo. Tusala bintu bya kutanga, bya kutamba ne bya kwamba.—Salamo 19:8, 9.

13 Pa kuba’mba tutwajijile kwikala mu butemwe bwa Lesa, mpompwelo yetu, byubilo ne milanguluko yetu yafwainwa kwikala yatoka. Kabiji Yehoba ukeba ne kuba’mba twikalenga ba butooto ku mubiji.

TWAKONSHA KWIKALA BYEPI BA BUTOOTO KU MUBIJI?

14. Mambo ka o kyanemena kwikala ba butooto ku mubiji?

14 Inge mibiji yetu yaikala ya butooto ne po twikala, tumwenamo bingi kumvwangakotu ne bantu bo twikala nabo. Tumvwa bingi bulongo kabiji bantu bakonsha kutemwa kwikala pamo ne atweba. Pano bino kuji kintu kine kitulengela kwikala ba butooto ku mubiji. Inge twaikala ba butooto ku mubiji tunemeka Yehoba. Akilangulukai pa kino, inge mwamona mwana wikalatu na biko kimye kyonse, mwakonsha kulanguluka bintu byatama pa bansemi ba uno mwana. Kyo kimotu, inge twabula kwikala ba butooto, bantu bakonsha kutendeka kulanguluka byatama pe Yehoba. Paulo waambile’mba: “Kechi tuba bintu bya kwituntulako bantu ne, pa kuba’mba mwingilo wetu abulwe kunenwa bibi; bino mu bintu byonse twilumbulula kuba’mba twi ba mingilo ba Lesa.”—2 Kolinda 6:3, 4.

Kalombwana ubena kowa ku maboko; mwanamukazhi ubena kovwa kikango

Byo tuji bantu ba Yehoba, twafwainwa kumwekenga ba butooto kumvwangakotu ne pa nzubo petu

15, 16. Twafwainwa kuba byepi pa kuba’mba twikale ba butooto?

15 Butooto ne mwekelo yetu. Twafwainwa kulamanga mibiji yetu na butooto moba onse. Twafwainwa kowanga pa juba pa juba. Twafwainwa kowanga ku maboko na sopo kikatakata inge tubena kuteka kajo nangwa pa kuja ne pa kufuma ku kyolonyi nangwa inge twaji kukwatanga bintu biji na ndochi. Kowa ku maboko kwanema bingi mambo kwituzhikijila ku tubilongolo tuleta bikola byakonsha kusambukila bakwetu. Kuba bino kwituzhikijila bingi. Inge kya kuba kechi muji na kyolonyi ne, mwafwainwa kumona kuba’mba panyuma ya kupambuka mwazhika bincha. Kala bena Isalela kechi bajinga na byolonyi bya mema ne. Onkao mambo, bazhikanga bincha panyuma ya kupambuka kwalepa na bantu ne ku masulo amema.—Mpitulukilo ya mu Mizhilo 23:12, 13.

16 Bivwalo byetu kechi byafwainwa kwikeshatu bya mutengo nangwa bya fwashonyi wa katataka ne. Bino byafwainwa kwikala bya butooto. (Tangai 1 Timoti 2:9, 10.) Mwekelo yetu yafwainwa kunemekanga Yehoba.—Titusa 2:10.

17. Mambo ka o twafwainwa kulaminanga mazubo etu ne mabanza na butooto?

17 Nzubo yetu, lubanza ne bintu byo twingijisha pa nzubo. Konse ko twikala, twafwainwa kumona kuba’mba po twikala paji butooto. Kabiji twafwainwa kumona’mba motoka wetu, kapulututu nangwa nkinga ibena kumweka bulongo kikatakata inge yo twingijisha pa kuya na kupwila nangwa pa kuya na kusapwila. Kyanema bingi kuba bino mambo inge tuji mu mwingilo wa kusapwila, tubula bantu byo tukekalanga mu paladisa pano pa ntanda. (Luka 23:43; Lumwekesho 11:18) Bimweka mazubo etu ne mabanza po twikala bimwesha’mba tubena kwinengezha byo tukekalanga mu ntanda ipya ya butooto.

18. Mambo ka mapunzha o tupopwelapo o afwainwa kwikela a butooto?

18 Mpunzha Yetu ya Kupopwelapo. Tumwesha amba tukeba kwikala ba butooto inge ke tulame nzubo ya Bufumu yetu bulongo ne mapunzhatu akwabo po tubuñena. Inge bantu baiya na kupwila kimye kitanshi pa Nzubo ya Bufumu, bamba’mba pabena kumweka bingi bulongo. Kino kiletela Yehoba lukumo. Atweba bonse tuji na mwingilo wa kuwamisha Nzubo ya Bufumu paonaika.—2 Byambo bya Moba 34:10.

KWITOKESHA KU BINTU BILENGELA MUNTU KWIKALA NA BYUBILO BYATAMA

19. Ñanyi bintu byo twafwainwa kuchinuzhuka?

19 Nangwa kya kuba Baibolo kechi watongola byubilo byonse byatama byo twafwainwa kuchinuzhuka ne, bino waamba pa mafunde akonsha kwitukwasha kumvwisha Yehoba byo amona bintu. Kechi ukeba’mba tupepenga fwanka, kukizhamo kutoma malwa nangwa kwingijisha michi ipendañana ne. Inge twi balunda ba Lesa, tukachinuzhukanga kuba bino bintu. Mambo ka? Mambo twanemeka bumi. Kuba bino kwakonsha kwitulengela kufwa bukiji, konauna butuntulu bwetu bwa mubiji ne kubika bumi bwa bakwetu mu kizumba. Bantu bavula baleka kuba bino bintu pa kuba’mba bekale na bumi bwawama. Byo tuji balunda ba Yehoba, kutemwa Lesa ko kwafwainwa kwitulengela kuleka bino byubilo. Nsongwakazhi umo waambile’mba: “Yehoba wankwasha kupimpula bwikalo bwami ne kuleka bintu byatama byo naubanga. . . . Kwa kubula bukwasho bwa Yehoba inge kyankatezhe kuleka bino byubilo.” Pano twayai twisambe pa mafunde atanu akonsha kukwasha muntu kuleka byubilo byatama.

20, 21. Ñanyi byubilo Yehoba byo akeba’mba tuchinuzhukenga?

20 “Twayai twitokeshe ku bubipisho bonse bwa mubiji ne bwa mupashi, pa kuba’mba twikale bazhila byo tubena kwakamwa Lesa.” (2 Kolinda 7:1) Yehoba ukeba’mba tuleke kuba bintu byatama byakonsha konauna milanguluko yetu ne mubiji wetu.

21 Pa 2 Kolinda 6:17, 18 paamba’mba: “Twayai twitokeshe ku bubipisho bonse bwa mubiji.” Yehoba witubula’mba: “Kange mukwate ku kintu kya muzhilo ne.” Kabiji walaya ne kuba’mba: “Ne amiwa nkemutambulwila. Kabiji nkekala shenu, ne anweba mukekala baana bami ba balume ne ba bakazhi.” Yehoba uketutemwa bingi byonka nsemi wamulume byo atemwa baana banji inge ke tuchinuzhuke bintu byakonsha kwitulengela kwikala na bubipisho.

22-25. Ñanyi mafunde akonsha kwitukwasha kuchinuzhuka byubilo byatama?

22 “Wafwainwa kutemwa Yehoba Lesa wobe na muchima wobe yense, ne na mweo wobe yense ne na maana obe onse.” (Mateo 22:37) Uno ye mukambizho mukatampe. (Mateo 22:38) Twafwainwa kutemwa Yehoba na muchima wetu yense. Kechi twakonsha kutemwa Yehoba na muchima wetu yense inge ke tube bintu byakonsha kwipipisha bumi bwetu nangwa konauna bongo ne. Bintu byo tuba byafwainwa kumwesha’mba twanemeka bumi.

23 “[Yehoba] upa bantu bonse bumi, muya ne bintu byonse.” (Byubilo 17:24, 25) Inge muntu wimupa bupe, nanchi mwakonsha kwibutaya nangwa kwibonauna nyi? Bumi ke bupe bwanema bingi bwitupa Yehoba. Twafwainwa kunemeka buno bupe ne kwibwingijisha bulongo pa kuba’mba tunemeke Yehoba.—Salamo 36:9.

24 “Wafwainwa kutemwa mukwenu byonka byo witemwa obe mwine.” (Mateo 22:39) Kechi yetu tuyanjilamotu inge twaikala na byubilo byatama ne. Bino bakwetu bo twatemwa nabo bayanjilamo. Bantu bekala mu nzubo na muntu upepa fwanka bakonsha kukolwa na mambo a kukaula bwishi. Bino inge twaleka byubilo byatama, tumwesha’mba twatemwa bantu bo twikala nabo.—1 Yoano 4:20, 21.

25 “Saka wibavululamo kunekenena ne kukookela makafulumende ne ba luusa.” (Titusa 3:1) Mu byalo bimo, mizhilo kechi yaswisha kwingijisha michi ipendañana ne. Twafwainwa kukookela ino mizhilo mambo Yehoba witukambizha amba twafwainwa kunemeka bakulumpe ba mu kafulumende.—Loma 13:1.

Nsongwalume waleka kupepa ne kwingijisha bizhima

Inge twaikala ba butooto ne byubilo byawama, tunemeka Yehoba

26. (a) Twafwainwa kuba ka pa kuba’mba Yehoba atambwile mpopwelo yetu? (b) Mambo ka kwikala batooka mu byubilo o kwanemena?

26 Inge tukeba Yehoba kwikala mulunda netu, twafwainwa kupimpulako byubilo byetu kwakubula kukankazhama. Kechi kyapeela kuleka kyubilo kyatama ne, bino twakonsha kushinda. Yehoba witulaya kwitukwasha. Waamba’mba: “Amiwa yami Yehoba Lesa wenu, Yenka wimufunjisha kuba’mba mumwenemo, Yenka wimutangijila mu jishinda jo mwafwainwa kuyamo.” (Isaya 48:17) Inge ke twibikeko kwikala batooka mu byubilo byetu, tukanemeka Lesa.

MAFUNDE A MU BAIBOLO

1 YEHOBA WAZHILA MU BINTU BYONSE BYO OBA

“Mwafwainwa kwikala bazhila, mambo amiwa nazhila.”—Bena Levi 11:45

Kwikala bazhila kulumbulula ka?

  • 2 Kolinda 6:3, 4, 17, 18

    Kwikala bazhila kwavwangamo bintu byavula bingi. Kwavwangamo kwikala ba butooto ku mibiji, kuchapa bivwalo ne kuwamisha nzubo yetu. Kabiji kwavwangamo ne mpopwelo yetu yatoka, byubilo ne milanguluko yetu.

  • Kulupuka 30:17-21; Yelemiya 10:12

    Butooto wanema bingi kwi Yehoba.

  • Salamo 19:8, 9; Mateo 15:18, 19; Filipai 4:8

    Byo tulanguluka byo bitulengela kuba bintu bimo. Onkao mambo, twafwainwa kwibikako bingi pa kuba’mba twikale na milanguluko yawama.

2 MPOPWELO YETU YAFWAINWA KWIKALA YATOKA

“Itokeshai, anweba musenda bipe bya mu nzubo ya Yehoba.”—Isaya 52:11

Mpopwelo yetu yafwainwa kwikala byepi yatoka?

  • 1 Kolinda 10:21; Yakoba 1:27

    Chinuzhukainga bya kishakulu, bisho ne mafunjisho a mu bupopweshi bwa bubela.

  • Bena Levi 11:44; Malakai 3:6

    Yehoba wapa bantu banji mizhilo ne mafunde ebazhikijila.

3 BYUBILO BYATAMA BYONAUNA BULUNDA BWETU NA YEHOBA

“Twayai twitokeshe ku bubipisho bonse bwa mubiji ne bwa mupashi.”—2 Kolinda 7:1

Ñanyi byubilo Yehoba byo akeba’mba tuchinuzhukenga?

  • Mateo 22:39; Byubilo 17:25; Titusa 3:1

    Chinuzhukainga byubilo byakonsha kwimulengela kufwa bukiji, nabiji kupepa fwanka, kutoma malwa nangwa michi ipendañana. Tuchinuzhuka bino byubilo mambo twanemeka bumi bwetu ne bwa bakwetu ne mizhilo ya kyalo mo twikala.

  • Loma 7:21-25

    Twafwainwa kwibikako kuleka byubilo byatama. Yehoba wakonsha kwitukwasha kushinda ino nkondo.

4 TWAKONSHA KULEKA BYUBILO BYATAMA

“Mpumapuma mubiji wami ne kumutwala mu buzha.”—1 Kolinda 9:27

Ñanyi bintu byakonsha kwitukwasha kuleka byubilo byatama?

  • Mateo 6:13

    Lombainga mupashi wazhila kwimukwasha kuchinuzhuka byubilo byatama.

  • 1 Petelo 4:3, 4

    Chinuzhukainga bantu, mafilimu nangwa nyimbo yakonsha kwimulengela kwikala na byubilo byatama.

  • Loma 12:1, 2

    Lumbulwilainga bakwenu ene mambo o mubuujila kubilako bintu bimo nabiji kupepa fwanka.

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu