Mwikale Balumbuluka ne Bakosatu mu Lwitabilo

“Aye ukelwa kwimulukuchila mu milombelo yanji, amba, mwikale balumbuluka ne bakosatu mu lwitabilo monse mwaswila muchima wa Lesa.”—KOLOSE 4:12.

1, 2. (a) Kika kyo bamwene babula kwitabila mu bena Kilishitu batanshi? (b) Buku wa Kolose wambapo’mba ka pa butemwe?

BANA ba bwanga ba kwa Yesu batemenwe bingi bakwabo baitabila. Tertullian (munembeshi wajingako mu kitota-myaka kya bubiji ne kya busatu C.E.) waambile pa lusa lo bamweshanga ku baana bakishale, bayanji, ne ku bakikulumpe. Ino mingilo ya butemwe yasangajikile bingi babula kwitabila kya kuba bamo baambilenga pa bena Kilishitu amba, ‘Monai byo betemwa bene na bene.’

² Buku wa Kolose wamba pa butemwe bwamwesheshe Paulo ne mulunda nanji Epafalasa ku balongo ne banyenga yabo ba mu Kolose. Paulo wibanembejile’mba: Epafalasa “ukelwa kwimulukuchila mu milombelo yanji, amba, mwikale balumbuluka ne bakosatu mu lwitabilo monse mwaswila muchima wa Lesa.” Mu mwaka wa 2001, kinembelo kya mwaka kya Bakamonyi ba kwa Yehoba ke Kolose 4:12 paji bino byambo: “Mwikale balumbuluka ne bakosatu mu lwitabilo monse mwaswila muchima wa Lesa.”

3. Ñanyi bintu bibiji Epafalasa byo alombejilepo

³ Milombelo ya kwa Epafalasa ya kulombelako batemwe banji yajinga na mbaji ibiji: (1) kwibalombelako kuba’mba ‘bekale balumbuluka,’ (2) kuba’mba ‘bakose mu lwitabilo monse mwaswila muchima wa Lesa.’ Bino byambo byanembelwe mu Binembelo kuba’mba tumwenengamo. Onkao mambo ishikishai anweba bene’mba: ‘Nanchi nafwainwa kuba byepi pa kuba’mba ngikale walumbuluka ne wakosatu mu lwitabilo monse mwaswila muchima wa Lesa? Kabiji pa kuba bino, nkamwenamo ka?’ Twayai tumone.

Ibikaiko pa Kuba’mba “Mwikale Balumbuluka”

4. Bena Kolose bafwainwe kwikala ‘balumbuluka’ mu ñanyi jishinda?

⁴ Epafalasa wakebeshetu kuba’mba balongo ne banyenga yanji ba ku mupashi mu Kolose ‘bekale balumbuluka.’ Kyambo kyaambile Paulo kyatuntululwa’mba ‘kulumbuluka,’ kilumbulula kwikala wapwijijika, wafikapo nangwa wakoma. (Mateo 19:21; Bahebelu 5:14; Yakoba 1:4, 25) Byonka byo mwayukila jimo, umvwe muntu waikala Kamonyi wa kwa Yehoba wabatizwa, kechi wikalatu ponkapo ke mwina Kilishitu wafikapo ku mupashi ne. Paulo wanembejile bena Efisesa baikalanga ku muzhika wa Kolose kuba’mba bakafunga ne bafunjishi beseka kukwasha bonse “kwikala buumo mu lwitabilo ne mu maana a kuyukisha Mwana Lesa, kufika ne ku bukulumpe byonka biji Kilishitu.” (NW) Mu mapunzha akwabo Paulo wakambizhizhe bena Kilishitu ‘kukoma mu maana.’—Efisesa 4:8-13; 1 Kolinda 14:20.

5. Twakonsha kwibikila byepi kikonkwanyi kya kwikala balumbuluka?

⁵ Umvwe bamo mu Kolose kechi bakomene nangwa kufikapo ku mupashi ne, akyo kyafwainwe kwikala kikonkwanyi kyabo. Nanchi ne atweba lelo jino kechi kyo kyafwainwa kwikala kikonkwanyi kyetu nenyi? Umvwe kya kuba’mba twabatizwe kala nangwa twabatizwa katataka, abya tubena kwimona kya kine amba twanunguluka mu maana ne mu ndangulukilo nyi? Nanchi tulangulukapo bulongo pa mafunde a mu Baibolo saka tukyangye kufuukula kyo tukeba kuba nyi? Abya twikala bapayankana mu bintu bya Lesa ne bya kipwilo nyi, inyi bikalatu nobe bya kubazhimukila? Kechi kyakonsheka kupana bya kumwenako mu mashinda onse mo twakonsha kumweshesha bulumbuluke ne, pano bino akilangulukai pa bino bya kumwenako bibiji.

6. Ñanyi mbaji imo muntu yoafwainwa kwingijilapo pa kuba’mba anunguluke ekale walumbuluka, nabiji Yehoba?

⁶ Kya kumwenako kitanshi: Tufwanyikizhe kuba’mba twakomejile mu bwikalo bwa misalululo ya kushikwa bantu ba mitundu ingi, ba mu byalo bingi nangwa ba ku mapunzha akwabo. Pano twayuka kuba’mba Lesa kechi utala ku bilungi ne, kabiji ne atweba kechi twafwainwa kwikala na misalululo ne. (Byubilo 10:14, 15, 34, 35) Mu kipwilo kyetu nangwa mu nyaunda yetu, muji bantu bo twikala nabo ba mitundu ingi ne ba mu byalo bikwabo. Nanchi twibobila mfika bantu ba uno mutundu nyi? Abya twikala na milanguluko ya kukeba kushinkanya umvwe umo wa mu ino mitundu witulenga mambo? Ishikishai kuba’mba: ‘Nanchi nafwainwa kunungulukilako pa kuba’mba ngikale na mweno ya Lesa ubula kutala ku bilungi nyi?

7. Kwikala mwina Kilishitu walumbuluka kuvwangamo kumona byepi bakwetu?

⁷ Kya kumwenako kya bubiji: Kwesakana na Filipai 2:3, paambiwa’mba “kechi mube kintu nangwa kimo mu kwilanguluka anwe bene nangwa mu kwitota kwatu ne, poso na muchima wipelula kasa mulanguluka bonse, pa muntu pa muntu, amba mukwetu wankila mu kuwama.” Tubena kununguluka byepi mu luno lubaji? Mambo muntu yense uji ne na mo awamina ne moatamina. Umvwe kimye kya kunyuma twajanga kabaku-baku ne kumona bilubo bya bakwetu, nanchi pa kino kimye twanunguluka ne kuleka kino kyubilo kya kumona bakwetu nobe bo balumbuluka, babula kulenga mambo? (Yakoba 3:2) Abya pa kino kimye tumonapo mashinda amwesha kuba’mba bakwetu betukila mu buwame nyi? ‘Naitaba namba awe nyenga watekanya kunkila.’ ‘Awa muntu uji na lwitabilo lwakosa.’ ‘Kwambatu kishinka, awe ke mufunjishi wayuka kunkila.’ ‘Awe nyenga wawama kechi uzhingila bukiji ne.’ Apo kampe ne bena Kolose nabo bafwainwe kununguluka mu luno lubaji. Nga atweba nanchi tubena kununguluka mu luno lubaji nyi?

8, 9. (a) Mu ñanyi jishinda Epafalasa mo alombejileko bena Kolose ‘kwikala’ balumbuluka? (b) Nanchi ‘Kwikala balumbuluka’ kwalumbulwilenga ka pa nyuma ya kino?

⁸ Epafalasa walombele kuba’mba bena Kolose ‘bekale balumbuluka.’ Kya kine Epafalasa walombanga kwi Lesa kuba’mba bena Kolose batwajijile pa kipimo kyo bafikilepo kya ‘kwikala’ bena Kilishitu balumbuluka, kabiji bakoma ku mupashi.

⁹ Kechi twafwainwa kuketekela’mba muntu yense waluka ke mwina Kilishitu, nangwa ekale wafikapo byepi ku mupashi, ukatwajijila kwikala byonkabyo ne. Yesu waambile kuba’mba malaika wa Lesa kechi ‘waikele mu bukine ne.’ (Yoano 8:44) Kabiji ne Paulo naye wavulwileko bena Kolinda pa mambo a bamo mu kimye kya ku nyuma baingijilenga Yehoba bino mu kupita kwa kimye bakankelwe. Wajimwine balongo bashingwa na mupashi kuba’mba: “Awa ulanguluka’mba, naimana, ajimuke kuchina’mba wakapona.” (1 Kolinda 10:12) Kino kyakoseshe lulombelo lwalombejilweko bena Kolose lwa kuba’mba ‘bekale balumbuluka.’ Byo balumbulukile ne kwikala bafikapo ku mupashi, bafwainwe kutwajijila byonkabyo, kechi kubwela pa nyuma, kukoka nangwa kukumpulwa ne. (Bahebelu 2:1; 3:12; 6:6; 10:39; 12:25) Mu jo jo jishinda, baikele ‘balumbuluka’ mu juba ja kwibapempula ne ja kwitabizhiwa kwapelako.—2 Kolinda 5:10; 1 Petelo 2:12.

10, 11. (a) Epafalasa waimikile kya kumwenako ka kyo twakonsha kumwenako pa kulomba? (b) Kwesakana na byaubile Epafalasa, nga anweba nanchi mubena kufuukula kubapo byepi?

¹⁰ Twisamba kala pa buneme bwa kutongola bakwetu pa mazhina kimye kyo tubena kwibalombelako saka twashinkamana mu kulomba Yehoba kuba’mba ebakwashe, ebatekeneshe, ebapeshe ne kwibapa mupashi wazhila. Byo byajinga ne lulombelo lwa kwa Epafalasa lo alombejileko bena Kolose. Kabiji ne atweba mu oa mawi twafwainwa kutanamo byambo byanema byo twakonsha kwamba mu milombelo yetu kwi Yehoba. Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, atweba bonse pa muntu pa muntu twafwainwa kulomba Yehoba kwitukwasha pa kuba’mba ‘twikale balumbuluka.’ Nanchi muba kino nyi?

¹¹ Mambo ka o mubujila kutongola bwikalo bwenu mu lulombelo? Isambai ne Lesa mu lulombelo pa kipimo kyo mwanungulukilapo kya kwikala ‘walumbuluka’ kabiji wakoma ku mupashi. Musashijilai kuba’mba emukwashe kuyuka mbaji mo mwabula kununguluka ku mupashi. (Masalamo 17:3; 139:23, 24) Kya kine muji na mbaji mo mwabula kununguluka. Kechi mwafwainwa kulefulwa na mambo a kino ne, sashijilai Lesa kwa kubula kuzhinauka kuba’mba emukwashe kununguluka mu ino mbaji. Ubai kino javula. Ifuukwilai kuba’mba mulungu wiya mukalombengapo ‘kwikala balumbuluka.’ Kabiji ikokozhai kulombapo javula kimye kyo mubena kulanguluka pa kinembelo kya mwaka. Mu milombelo yenu, shinkamikai mu mbaji mo mwamona kuba’mba mwabwela pa nyuma, mwakoka, ne kukumpulwa kufuma ku mwingilo wa Lesa kabiji ne byo mwakonsha kuchinuzhukanga kino.—Efisesa 6:11, 13, 14, 18.

Lombai Kwikala Bakosa mu Lwitabilo

12. Mambo ka bena Kolose o bafwainwe kwikala “bakosatu mu lwitabilo”?

¹² Kabiji Epafalasa walombele ne kintu kikwabo kyakebewenga ku bena Kolose umvwe bakebelenga kutanyiwa saka balumbuluka kabiji baitabizhiwa kwi Lesa. Akyo kintu ne atweba kitufwainwa. Nanchi kyajinga kika? Walombele kuba’mba bekale ‘bakosa mu lwitabilo monse mwaswila muchima wa Lesa.’ Baikalanga na bantu bafunjishanga butemwamaana ne mafunjisho abubela, kya kuba mafunjisho amo amwekanga nobe a mpopwelo ya kine. Kya kumwenako, bebakanjikizhenga kulama moba amo asalululwa kuzhikilwa na nzala nangwa kuja bijiilo, byonka byo kyaikalanga mu mpopwelo ya Bayudea. Bafunjishi ba bubela bapopwelanga bamalaika ba ngovu bafikizhanga Mizhilo kwi Mosesa. Akikilangulukai, kwikala mu bwikalo bwa uno mutundu! Kwajinga mizhilo yapusana-pusana yavulañanyanga bantu.—Ngalatiya 3:19; Kolose 2:8, 16-18.

13. Bena Kolose bafwainwe kuyuka ñanyi bishinka, byakonsha kwitukwasha ne atweba?

¹³ Paulo wibilengulwile kupichila mu ku konkomwena pa mwingilo wa Yesu Kilishitu amba: ‘Monka mo mwatambwijile Kilishitu Yesu Nkambo, endelainga monka mwi aye, kasa mwaitabila mwi aye ne kushimikwa monka kasa mwakoselamo mu lwitabilo lwenu, monka mo bemufunjishishe.’ Ee, byonka byo kyakebewenga ku bena Kolose kuyukisha mwingilo wa Kilishitu mu nkebelo ya Lesa mu bwikalo bwabo, ne atweba byo byo twafwainwa kuba. Paulo walumbulwile’mba: “Mambo mwi aye, mo mwaikala kuyuka konse kwa buLesa monka mu mubiji, kabiji mwi aye mo mo mwayujila ne anweba; aye ye mutwe wa bakatampe bene bonse ne bonse ba lūsa.”—Kolose 2:6-10.

14. Mambo ka “luketekelo” kyo lwajinga lwa kine ku bajinga mu Kolose?

¹⁴ Bena Kolose bajinga bena Kilishitu bashingilwe na mupashi. Bajinga na luketekelo lwapusana, lwa kuya na kwikala mwiulu. Onkao mambo bafwainwe kulama luno luketekelo. (Kolose 1:5) Kyajinga ‘kyaswa muchima wa Lesa’ kuba’mba bekale bakosa mu lwitabilo mambo a bukine bwa luketekelo lwabo. Abya kwajingapo bamo pakachi kabo bazhinaukilenga lolwa luketekelo nyi? Ine, nangwatu pachechetu ne! Bonse lelo jino, baji na luketekelo lwapana Lesa lwa kwikala mu paladisa pano pa ntanda bafwainwa kwi luzhinauka nyi? Ine! Luno luketekelo ke lubaji lumo lwa ‘kyaswa muchima wa Lesa.’ Pano akilangulukaipo pa ano mepuzho: Umvwe mubena kwibikako kwikala mu “jibumba jikatampe” jikapuluka “malwa akatampe,” abya muji na luketekelo lwa kine nyi? (Lumwekesho 7:9, 14) Nanchi lwaikala ke lubaji lwenu ‘lwakosa mu lwitabilo monse mwaswila muchima wa Lesa nyi’?

15. Ñanyi ndonda ya bishinka yo aambile Paulo moatongwele kyambo kya luketekelo?

¹⁵ Kwikala na “luketekelo” kechi twikitazha mu kulangulukatu pa kintu kikabula kumweka ne. Kino kyamweka mu ndonda ya bishinka byaambile Paulo ku bena Loma. Mu ino ndonda kishinka kyonse kyaambiwapo kyalamata ku kikwabo kyalondelapo. Mu ñambilo ya kwa Paulo, tai muchima po atongola kyambo kya “luketekelo.” “Twasekela ne mu bya malwa byetu: kasa twayuka namba, malwa aleta butekanye; butekanye nabo buleta bulumbuluke; bulumbuluke nabo buleta luketekelo: ne luketekelo kechi luleta bumvu ne, pakuba butemwe bwa Lesa bebukumbanya mu michima yetu ku Mupashi Wazhila, ye twapewa.”—Loma 5:3-5.

16. Byo mwafunjilenga bukine bwa mu Baibolo, luketekelo ka lo mwafunjile?

¹⁶ Kimye kitanshi Bakamonyi ba kwa Yehoba kyo bemusapwijile byambo bya mu Baibolo, pajingapo kishinka kimo kimusangajikile, nabiji kya bafu nangwa lusanguko. Saka bakyangye kufwa ne, bavula bajinga na mulanguluko wa mu Baibolo wa kwikala bomi mu paladisa pano pa ntanda. Akivulukai kimye kitanshi kyo mwaumvwine luno lufunjisho. Luno luketekelo byo lwawamapo, malwazhi ne bukote kechi bikekalako jibiji ne. Mukatwajijila kwiyowa bipangwa bya mingilo yenu kabiji mukekala mutende na banyama! (Musapwishi 9:5, 10; Isaya 65:17-25; Yoano 5:28, 29; Lumwekesho 21:3, 4) Mwafunjile luketekelo lwawamisha!

17, 18. (a) Ndonda yaambile Paulo ku bena Loma ileta byepi luketekelo? (b) Luketekelo lwa mutundu ka luji pa Loma 5:4, 5, nanchi lo lo muji nalo nyi?

¹⁷ Mu kupita kwa kimye apo kampe bamo bemulengulwilenga nangwa kwimumanyika mambo a luketekelo lwenu. (Mateo 10:34-39; 24:9) Lelo jino, Bakamonyi mu byalo byapusana-pusana bebebila bipe mu mazubo abo ne kwibatuupanya pa mizhi yabo. Bakwabo nabo, bebalala mitotole ne kwibangata mabuku abo alumbulula Baibolo nangwa kwibabepela byambo bya bubela pa waileshi. Bamanama mu mashinda apusana-pusana omwakonsha kupitamo ne anweba, byonka byaamba Loma 5:3. Nangwa byonkabyo, mwasekejile mu bya malwa kabiji mwafuma byawama. Byonkatu byanembele Paulo, kuba’mba malwa aleta butekanye. Kepo butekanye buleta bulumbuluke. Mwayukile kuba’mba mwaubilenga byawama, mwaubilenga kyaswa muchima wa Lesa, onkao mambo mwashiinwe kuba’mba mwaitabizhiwe kwi aye. Byonka byo kiji mu byambo bya kwa Paulo mwamwene kuba’mba ‘mwalumbuluka.’ Mu kutwajijila Paulo wanembele’mba “bulumbuluke nabo buleta luketekelo.” Kino kyakonsha kumvwanyika bwenyi. Pano mambo ka Paulo o anembejilemo “luketekelo” mu ino ndonda? Nanchi kechi mwajinga na luketekelo kimye kyo mwaumvwine mambo awama nenyi?

¹⁸ Kya kine, Paulo pano kechi ubena kutongola luketekelo lutanshi lo twajinga nalo lwa bwikalo bwa lumbuluka ne. Ubena kutongola kintu kitundaika kyawamisha kukila luketekelo lotwajinga nalo patanshi. Umvwe twachinchika mu bukishinka ne kuyuka kuba’mba twaitabizhiwa kwi Lesa, kino kinungako ne kukosesha luketekelo lwetu lotwaitabila. Luketekelo lo twajinga nalo kala pano lwikala ke lwa kine kine, lwa kilapo kukosa. Luno luketekelo lukatampe lukabyakaukanga mo tuji ne kukumbana monse mwetu. “Luketekelo kechi luleta bumvu ne, pakuba butemwe bwa Lesa bebukumbanya mu michima yetu ku Mupashi Wazhila, ye twapewa.”

19. Nanchi luketekelo lwakonsha kwikala byepi lubaji lwa milombelo yenu ya kimye kyonse?

¹⁹ Epafalasa wakebelenga kuba’mba lushiino lwajinga na balongo ne banyenga yanji mu Kolose lwa byajinga kulutwe yabo lwibafike pa muchima, sa “bakosatu mu lwitabilo monse mwaswila muchima wa Lesa.” Byonkabyo, ne atweba pa muntu pa muntu twisambenga na Lesa kimye kyonse pa mambo a luketekelo lwetu. Mu milombelo yenu ya ku mbaji, sa muvwangamo luketekelo lwenu lwa ntanda ipya. Mulumbulwilai Yehoba byo mubena kwiikebesha, saka mwashiinwa kuba’mba ikeya. Musashijilai kuba’mba emukwashe kubaisha lushiino lwenu. Byonkatu byalombanga Epafalasa kuba’mba bena Kolose bekale “bakosatu mu lwitabilo monse mwaswila muchima wa Lesa,” ne anweba ubai byonkabyo. Kasa mubanga kino pa kimye ne pa kimye.

20. Umvwe bamo bakumpulwa mu jishinda ja bwina Kilishitu, mambo ka o twafwainwa kubula kulefulwa?

²⁰ Kechi mwafwainwa kulabikwa nangwa kulefulwa mambo a kuba’mba kechi bonse bekala balumbuluka ne bakosatu mu lwitabilo ne. Bamo bakonsha kukankalwa, kukumpulwa nangwatu kwikileka. Akyo kyamwekele ne ku batumwa ba kwa Yesu. Yudasa byo amusolwele, abya batumwa bakwabo babwelele pa nyuma nangwa kwikileka nyi? Ine. Petelo waingijishe Masalamo 109:8 kumwesha kuba’mba paji ukapingakena pa kifulo kya kwa Yudasa. Basajile wa kupingizhapo, kabiji bantu bakishinka ba Lesa batwajijile sa babambakana kwingila mwingilo wabo wa kusapwila. (Byubilo 1:15-26) Bafuukwile kwikala balumbuluka ne bakosatu mu lwitabilo.

21, 22. Nanchi kulumbuluka ne kukosa kwenu monse mwaswila muchima wa Lesa kumonwa byepi?

²¹ Shiinwai kuba’mba kulumbuluka ne kukosa kwenu mu lwitabilo monse mwaswila muchima wa Lesa kechi kukavulamwa ne. Kukamonwa ne kusanchilwa. Na ba ñanyi?

²² Kukamonwa na balongo ne banyenga yenu, bemuyuka kabiji bemutemwa. Nangwa kya kuba bavula kechi bemubula pa kanwa ne, beumvwa na biji byo tutanga pa 1 Tesalonika 1:2-6 kuba’mba: “Twasanta kwi Lesa moba onse na mambo a anweba bonse, kasa twimutela mu milombelo yetu; kasa tuvuluka ne kuvulama ne, konka ku meso a Lesa wetu Tata, mambo a mwingilo wenu wa lwitabilo ne a mwingilo wenu wakosa wa butemwe ne butekanye bwenu bwa luketekelo lwa mwi Nkambo yetu Yesu Kilishitu; . . . mambo mambo etu awama kechi aishile kwi anweba mu byambo byonka ne, pakuba aishile mu bulume, ne mu Mupashi Wazhila, ne mu kuyukisha kwa kine kukatampe: . . . Kabiji mwaalukile ke mulonde ne atweba ne aye Nkambo pamo.” Bena Kilishitu bakishinka bo muji nabo beumvwa byonkabyo byo bemumona saka ‘mwalumbuluka ne kukosa mu lwitabilo monse mwaswila muchima wa Lesa.’—Kolose 1:23.

23. Mwafuukula kubapo byepi, uno mwaka?

²³ Shenu wa mwiulu naye ukemumona ne kusekela. Ikalai bashiinwa pa kino. Mambo ka? Mambo mwalumbuluka ne kukosa mu lwitabilo “monse mwaswila muchima wa Lesa.” Paulo wanembele byambo bya kutundaika ku bena Kolose pa mambo a kwenda kwabo “mwafwainwa Nkambo mwa kumutokeshesha ku muchima to.” (Kolose 1:10) Ee, ne bantu babumbulwakoloka bakonsha kumutokesha ku muchima. Balongo ne banyenga yenu bena Kolose baubile byonkabyo. Nangwatu lelo jino bena Kilishitu bo muji nabo babena kuba byonkabyo. Ne anweba mwakonsha kumutokesha pa muchima! Onkao mambo mu uno mwaka , milombelo ne byubilo byenu bya pa juba pa juba bimweshe kuba’mba mwafuukula ‘kwikala balumbuluka ne bakosatu mu lwitabilo monse mwaswila muchima wa Lesa.’

Mwakonsha Kuvuluka Nyi?

• Bika bikebewa pa ‘kwikala balumbuluka’?

• Ñanyi bintu byenu anweba bene byo mwakonsha kwamba mu lulombelo lwenu?

• Byonka byo kyaambiwa pa Loma 5:4, 5 luketekelo lwa mutundu ka lo mukeba kwikala nalo?

• Luno lufunjisho lo twafunda lwimutundaika kwikala na ñanyi kikonkwanyi mu uno mwaka?

[Kipikichala pa peja 13]

Epafalasa walombele kuba’mba balongo banji batwajijile kwikala bena Kilishitu bakoma ku mupashi kabiji baji na lwitabilo ne luketekelo lwakosa mwi Kilishitu

[Bipikichala pa peja 16]

Luketekelo ne lwitabilo lwakosa lo muji nalo lo luji ne na bavula