BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w01 11/1 pp. 17-21
  • Lamai Muchima Wenu

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Lamai Muchima Wenu
  • Kyamba kya Usopa—2001
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Twafwainwa Kwikenkentanga Kimye Kyonse
  • Ñambilo Yetu Isololaka?
  • Byubilo Byetu Bisololapoka?
  • Nanchi Jiso Jetu Jijitunyi?
  • ‘Ingijilai Yehoba na Muchima Yense’
  • Ikalai na Muchima Yehoba Yeakeba
    Kyamba kya Usopa—2001
  • Twajijilai Kwingijila Yehoba Na Muchima Yense
    Kyamba kya Usopa—2012
  • Nanchi Muji Na ‘Muchima Wa Kuyuka’ Yehoba Nyi?
    Kyamba kya Usopa—2013
  • Mwakonsha Kuzhikijila Byepi Muchima Wenu?
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu Bwa Yehoba (Kya Kufundamo)—2019
Kyamba kya Usopa—2001
w01 11/1 pp. 17-21

Lamai Muchima Wenu

“Lama muchima wobe kukila byonse byo ulama; mambo mu muchima mo mufuma bwikalo bwa muntu.”—BYAMBO BYA MANA 4:23.

1, 2. Mamboka otwafwainwa kulamina muchima wetu?

AKU mwela wakinkunkwila upwatu, shetu umo mukote pajikuji ja Caribbean walupukile pangye kufuma munzubo yanji. Byoakenkentelenga bintu byaonaikile, wamwene’mba kichi kikatampe kyaikele myaka nobe kajo kyajinga pepi nakibelo kyalupango wanji kifwapo. Pakino kintu, wilangulushishe bingi’mba ‘nga kyekichi kyayapi, mambo tubichi tucheche kechi twazhujika ne?’ Byoatajile pakishiki kyakyokya kichi wayukile kine kintu kyalengejile’mba kipone. Kino kichi kyamwekelenga uba nobe kuba kyaponane kyabolele mukachi, nemvula wakinkunkwila yewasolwele bubole bwabulanga kumweka bwajingamo.

2 Kileta bingi bulanda umvwe mupopweshi wakine umweka nobe wajimbwa bulongo mubwikalo bwabwina Kilishitu walenga mambo. Baibolo yamba bingi bulongo’mba: “Milanguluko ya mu michima ya bantu yo ya bubi kufuma ku bwanyike bwabo.” (Ntendekelo 8:21) Kino kibena kulumbulula’mba inge nekwikenkentanga kimye kyonsene, nangwatu michima yawama yakonsha kongolwa kuba bubi. Pakuba michima yabantu bonse bambulwakoloka byoyuba bubi, twafwainwa kuteshako muchima kuluno lujimuno: “Lama muchima wobe kukila byonse byo ulama; mambo mu muchima mo mufuma bwikalo bwa muntu.” (Byambo bya Mana 4:23) Pano twakonsha kulama byepi muchima wetu wakifwanyikizho?

Twafwainwa Kwikenkentanga Kimye Kyonse

3, 4. (a) Mepuzhoka otwafwainwa kwishikisha pamambo amuchima? (b) Kika kyakonsha kwitukwasha kutalatala muchima wetu wakifwanyikizho?

3 Umvwe kyakuba mwaya kwi dokotala amba akemupime mubiji wenu, ukatalatala nemuchima wenu. Nanchi butuntulu bwenu bwamubiji yense kubikapotu nebwamuchima wenu bibena kumwesha’mba muja byakuja byawainanyi? Nga mashi enu abena kwenda byepi? Nanchi muchima wenu ubena kupompa bulongo mashi pakupeemanyi, mubena kupeematu bulongo? Mukaya bisela byakukosesha mubijinyi? Nanchi muji nabijikila byabula kufwainwa kumuchimanyi?

4 Muchimatu yenka byoakeba kumukenkenta, ibyepi pamambo amuchima wenu wakifwanyikizho? Yehoba umukenketa. (1 Byambo bya Moba 29:17, NW) Neatweba twafwainwa kwikenkentanga. Muñanyi jishinda? Twafwainwa kwishikishanga mepuzho nabiji ano: Nanchi muchima wami wikuta byakuja byonja kimye kyonse palufunjisho lwami lwapabunke nelolwa lwapakupwila? (Masalamo 1:1, 2; Bahebelu 10:24, 25) Abya natemwisha byambo bya Yehoba mumuchima wami nobe “mujilo utema, ye bashinkila mu bikupa byami,” undengela kwingila mwingilo wakusapwila Bufumu nekulenga baana babwanga? (Yelemiya 20:9; Mateo 28:19, 20; Loma 1:15, 16) Nanchi nebikako mumingilo nekwingilako mwingilo wakimye kyonse umvwe bwikalo bwami bwannswishanyi? (Luka 13:24) Byubiloka byondanguluka mumuchima wami wakifwanyikizho? Ñenda nabantu baji namichima yatemwa bupopweshi bwakinenyi? (Byambo bya Mana 13:20; 1 Kolinda 15:33) Kasatupelawizhanga kumona bulema bonse bwitwishila nekwibufumyapo bukiji-bukiji.

5. Ñanyi mwingilo wawama meseko alwitabilo oengila?

5 Kimye kyonse tupita mumeseko eseka lwitabilo lwetu. Ano meseko etushinkwila mashinda mwakuyukila biji michima yetu. Kimye bena Isalela kyobajinga kumupaka wakutwela mu Ntanda ya Mulaye, Mosesa wibambijile’mba: “Mukavulaukenga byo abemutangijilenga Yehoba Lesa wenu monse mu kiselebwa mu ino myaka makumi ana, mu kwimupelula, ne [kwimutalatala, NW], amba ayuke biji michima yenu kana mwaswa kulama mikambizho yanjinyi, Inyi ne?” (Mpitulukilo ya mu mizhilo 8:2) Nanchi javula kechi tukumya pabyotwiumvwa, byotusaka, nangwa byubiwa inge twaikala mu meseko amo akubula kuketekela nenyi? Meseko Yehoba oaswisha kwitumwekela akonsha kwituvululako bilubo byetu, nekwitumwesha jishinda jakuwamishishamo byubilo byetu. (Yakoba 1:2-4) Kange tukankalwe kulangulukishapo bulongo nalulombelo pabyotwafwainwa kushinda meseko etune!

Ñambilo Yetu Isololaka?

6. Bintu byotwatemwa kwamba bisololaka pabintu biji mumuchima wetu?

6 Twakonsha kumwesha byepi kyotwafya mumuchima wetu? Yesu waambile’mba: “Muntu wawama mu byawama bya mu muchima wanji usolola byawama; ne muntu mubi naye monka mu bibi byanji usolola bibi: mambo kanwa kanji kamba byonka byayula mu muchima.” (Luka 6:45) Bintu byotwambapo kimye kyonse kekiyukilo kyakuyukilako muchima wetu byoakeba kuba. Abya javula twatemwa kwamba pabintu byakukeba bunonshi nemingilo yaku kyalonyi? Inyi misambo yetu javula ikala yabintu byakumupashi nekwibikila bikonkwanyi byakumupashi? Mukifulo kyakwenda nakwamba pabilubo byabakwetu abya mubutemwe tuvwetaponyi? (Byambo bya Mana 10:11, 12) Nanchi kimye kyonse twambatu pabyuba bantu mubwikalo bwabo, mukifulo kyakutemwa kwamba pabintu byakumupashi byabyubilo byawamanyi? Abya kino kechi kyokimwesha amba tubena kwibika mubyambo byabene nenyi?—1 Petelo 4:15.

7. Kika kyotwakonsha kufunjilako kubakoloja Yosefwa jikumi pamambo a kulama muchima wetu?

7 Akimonai byaubile kisemi kimo kikatampe. Baana bakwa Yakoba bakulumpe kechi ‘bamwambijilenga bya mutende’ nkasabo Yosefwa ne. Mamboka? Bamubijile kichima mambo yemwana yebatemwishe kwi shabo. Lesa byoamuloteshenga biloto byamwesheshenga kuba’mba Yehoba naye wamutemenwe, ‘bamupachile ne kumupata kyakila.’ (Ntendekelo 37:4, 5, 11) Namambo anshiji yabo bapoteshe nkasabo mubuzha. Pakukeba kufya bubi bwabo babepele shabo kulanguluka’mba Yosefwa bamwipaya kunyama wamungye. Pakyokya kyubilo bakoloja Yosefwa jikumi bakankelwe kulama michima yabo. Umvwe tuji nakisela kyakwendatu nakuzhachisha bakwetu, nanchi kechi kiyukilo kyakuba’mba tubena kwibobila kichima mumuchima wetu nenyi? Kimye kyonse twafwainwa kwita muchima nekumona kyonse kifuma mukanwa nekupelawizha kufumyamo milanguluko ibi.

8. Kika kyakonsha kwitukwasha kutalatala muchima wetu umvwe twaamba bubela?

8 Nangwa kyakuba ‘Lesa aye kechi ubepa ne,’ bantu bambulwakoloka baji nakisela kyakubepa. (Bahebelu 6:18) Nyimbi wa masalamo wajilañene’mba: “Bantu bonse bo ba bubela.” (Masalamo 116:11) Nemutumwa Petelo nabubela wamukaine Yesu jisatu. (Mateo 26:69-75) Onkao mambo, twafwainwa kujimuka nekuchinuzhuka bubela mambo Yehoba washikwa “lujimi wa bubela.” (Byambo bya Mana 6:16-19) Umvwe twaamba bubela, twafwainwa kulangulukapo bulongo kyajikulengela kuba byobyo. Moyo wakuchina bantu yewaji kulengelanyi? Inyi mambo amoyo wakuchina kwitukambula? Kampepo twajikuchina kutamisha jizhina jetu pano ketwikangaizhe? Muji monse mokyaikela, kyawama kulangulukapo bulongo pakyokyo kintu, kuswa kilubo kyetu kyotwauba nekusashijila Yehoba kwitulekelako mambo, apa bino nekulomba bukwasho bwanji kwitukwasha kupwisha bobo bukoke. ‘Bakulumpe mukipwilo’ bakonsha kwitukwasha bingi bulongo mukino.—Yakoba 5:14.

9. Milombelo yetu yakonsha kusolola byepi biji mumuchima wetu?

9 Pakukumbula Mfumu mwanyike Solomone walombele kwikala namuchima wamaana nemilangwe, Yehoba waambile’mba: ‘Kino kintu byo kyajinga mu muchima wobe, kabiji byo wabula kulomba bya bunonshi, nangwa bubile, nangwa buneme, . . . milangwe ne maana nakupabyo. Kabiji nkakupa ne bubile, ne bya bunonshi, ne buneme.’ (2 Byambo bya Moba 1:11, 12) Mu bintu byalombele Solomone nebyoabujile kulomba, Yehoba wayukile byajinga mukachi kamuchima wanji. Milombelo yetu kwi Lesa isololapoka pamambo abintu biji mumuchima wetu? Nanchi milombelo yetu isolola kilaka kyakukeba maana nemilangwe nyi? (Byambo bya Mana 2:1-6; Mateo 5:3) Abya mumuchima wetu mwayula bintu bya Bufumu nyi? (Mateo 6:9, 10) Umvwe milombelo yetu ikalatu yabyonkabya amba kikulu nalomba, kino kekiyukilo kyakuba’mba twafwainwa kwikalangapo nakimye kyakulanguluka-languluka pamingilo ya Yehoba. (Masalamo 103:2) Bena Kilishitu bonse bafwainwa kujimuka nekuyuka bisolola milombelo yabo.

Byubilo Byetu Bisololapoka?

10, 11. (a) Bukende nebulalelale butendekelapi? (b) Kika kyakonsha kwitukwasha kubula ‘kuba bulalelale mu muchima wetu’?

10 Mañambila abantu amba kuba’mba, byubilo byakema kukila byambo bilupula muntu pakanwa. Kyakine byubilo byetu bisolola byavula byafyamika biji mukachi ketu. Kyakumwenako, pamambo abyubilo byawama, kulama muchima kechi kulumbululatu kuchina kuba bulalelale nangwa bukende bonkatune. Mujashi janji japa Mutumba, Yesu waambile’mba: “Awa utala mwanamukazhi na lwiso lwa kumukumbwa, waubila nanji jimo bukende monka mu muchima wanji.” (Mateo 5:28) Twakonsha kuchina kuba byepi bulalelale mumuchima wetu?

11 Mushakulu wakala Yoba washile kyakumweko kyawama bingi kubanabalume nebanabakazhi bena Kilishitu baji mumasongola. Kwakubula nangwa kuzhinaukatune, Yoba wisambanga nabansongwakazhi nekwibakwasha umvwe kyakuba bakeba bukwasho. Pano mu uno muntu walumbuluka kechi mwajingapotu nangwa kamulanguluko kakukeba kuba bukende nabone. Mamboka? Mambo wizhijikile aye mwine kuba’mba kechi wakonsha kukumbwapo mwanamukazhi nalwisone. Waambile’mba: “Nezhijikile namba meso ami kechi akatale kamwale na lwiso ne.” (Yoba 31:1) Neatweba twayai tuzhijike meso etu byonkabyo nekulama muchima wetu.

12. Mwakonsha kwingijisha byepi Luka 16:10 pakulama muchima wenu?

12 Mwana Lesa waambile’mba: “Awa waikala wa kishinka mu tucheche ye waikala wa kishinka ne mu byavula: kabiji awa wabula koloka mu tucheche ye wabula koloka ne mu byavula.” (Luka 16:10) Ee, twafwainwa kupimanga byubilo byetu nemutubintutu tucheche totuba juba nejuba, kubikapotu netotwa totuba kwabunke mukachi kamazubo etu. (Masalamo 101:2) Byotwikala mumazubo etu kasa tubena kutamba televizhonyi, nangwa biji pa Intaneti, nanchi kimye kyonse tulondela luno lujimuno lwa mu Binembelo lwakuba’mba: “Pakuba bulalelale ne bubipisho bonse, ne lunkumbwa, kechi mwibiswe nangwa kwibitelatu mwenu mo muji ne, mo mwafwainwa bazhijikwa: nangwa bya bunya, nangwa misambo ya kwendalala, nangwa miteleko ibi, abyo kechi byafwainwa ne: kana konka kusanta.” (Efisesa 5:3, 4) Nga byubilo bya bukapondo byakonsha kumweshiwa pa televizhonyi nangwa mubisela byamu mavidyo? “Yehoba [umutalatala, NW] waoloka; pakuba muchima wanji wamushikwa mubi ne watemwa bukapondo pamo.”—Masalamo 11:5.

13. Lujimunoka lotwajimunwa pamambo abifuma mumichima yetu?

13 Yelemiya wajimwine’mba: “Muchima wa muntu uji na bujimbijimbi kukila bintu byonse.” (Yelemiya 17:9) Bujimbijimbi bwamuchima wetu bwakonsha kwisolola bwine, umvwe kyakuba ketwikangaizhe, kukepesha bilubo byetu, kumona mashinda mwakukebela kwibingishila mumambo nangwa kwitota mumingilo yotuba. Muntu wabujimbijimbi wikala namichima ibiji, nabyatunwa byamulambisha wamba bingi, bino saoba bingi. (Masalamo 12:2; Byambo bya Mana 23:7) Byokyanemapo nanchi kwikala bakishinka pakutalatala bifuma mumichima yetu!

Nanchi Jiso Jetu Jijitunyi?

14, 15. (a) Jiso “jijitu” jojika? (b) Kwikala najiso jijitu kwitukwasha byepi kulama muchima?

14 Yesu waambile’mba: “Lampi wa mubiji jo jiso.” Kabiji waambile’mba: “Umvwe jiso jobe jijitu, ne mubiji wobe yense usakwikala watoka.” (Mateo 6:22) Jiso jiji bulongo kechi jitala pabijine, kabiji kechi juba lunkumbwane. Kyakine jiso jetu jafwainwa kuta muchima pa ‘kusambila kukebesha bufumu ne bololoke [bwa Lesa].’ (Mateo 6:33) Kika kyakonsha kubiwa kumuchima wetu wakifwanyikizho umvwe jiso jetu kechi jiji bulongone?

15 Akilangulukai pamambo amwakumwena bwikalo. Kumwena bamukisemi kyetu bintu byafwainwa kemutembo wabwina Kilishitu. (1 Timoti 5:8) Ibyepi inge kyakuba twaikala namilanguluko yakukeba kujangatu byakuja byawamisha, kuvwala byakuvwala byamutengo, Nzubo yawamisha kukilamo, nebintutu bikwabo? Nanchi bino bintu kuba byanonka buzha michima nemilangwe yetu, nekwitulengela kwikala bantu bamichima ibiji mumpopwelo yetu nenyi? (Masalamo 119:113; Loma 16:18) Nga mamboka otwafwainwa kutongokelatu bintu byakumubiji kyakuba’mba bwikalo bwetu bwatatu muchima pakisemi, pabyabusulu, nebintu byakumubiji? Vulukai luno lujimuno: “Iketai anwe bene, kuchina’mba, michima yenu yakanemenwa na bya kujajaja, ne kupendwa, ne na bya kutabataba bya buno bumi, ne aja juba jikemufikila ja kubula kuketekela nobe mfimbo: mambo jikebafikila bonse bekala panopantanda.”—Luka 21:34, 35.

16. Ñanyi lujimuno Yesu loaambile pamambo ajiso, kabiji mamboka?

16 Jiso jojishinda jikatampe bingi mumvwañena milanguluko nemuchima. Bintu byojizanzapo byakonsha kutwela mumilanguluko yetu, mubyotwiumvwa nemu byubilo byetu. Muñambilo yakishimpi, Yesu watongwele ngovu yalweseko lotumona nameso amba: “Umvwe jiso jobe ja ku kilujo jakutuntwisha, lobolajo, ne kwijitaya: mambo kyakuwamina umvwe kimo kya mubiji wobe kyaonaika, ne mubiji wobe yense kutayiwa mu Ngehena ne.” (Mateo 5:29) Jiso kechi jafwainwa kutajisha pabintu byabula kufwainwane. Kyakumwenako, kechi jafwainwa kuswishiwa kutala pabintu byakonsha kubindakanya mubiji nekusaka kuba bubine.

17. Kwingijisha Kolose 3:5 kwakonsha kwitukwasha byepi kulama muchima?

17 Pano bino, meso kechi jojonka jishinda jotumwenamo bintu bingine. Nebintutu bikwabo nabiji, kwikwata, nebyotumvwa nabyo bitulengela kulangulukapo bimo. Onkao mambo, twafwainwa kukanya bibese byamubiji bikwabo kubindankanya mubiji. Mutumwa Paulo waambile’mba: “Ipayai bya ku mibiji yenu biji panopantanda: bulalelale, ne bubipisho, ne kusakasaka kubindakanya muchima, ne kusakasaka kubi konse, ne lunkumbwa, alo ko kupopwela bankishi.”—Kolose 3:5.

18. Umvwe ketulanguluke milanguluko ibi twafwainwa kuba byepi?

18 Kintu kyatama kyakonsha kufuma mukachi ka milangwe yetu. Kutoñamina mukyokyo kintu momufuma milanguluko yakusaka kuba bubi, apa bino nemuchima naye wikitambwila. “Lwiso nalo pa kwimita, lusema bundengamambo: ne bundengamambo nabo, byo bwakoma, busema lufu.” (Yakoba 1:14, 15) Bantu bavula bayukishatu kuba’mba, mukino momufuma nekisela kyakwisuka. Byokyanemapo kuyuzha milangwe yetu nabintu byakumupashi! (Filipai 4:8) Kabiji umvwe milanguluko ibi yaiya mumilangwe yetu, bukiji-bukiji twafwainwa kwiifumyamo.

‘Ingijilai Yehoba na Muchima Yense’

19, 20. Twakonsha kumwingijila byepi Yehoba bulongo namuchima yense?

19 Mfumu Davida byoamwene’mba wakota kala, wafunjile mwananji amba: ‘Mwanami Solomone, umuyuke Lesa wa amiwa shobe, ne kumwingijila na muchima wobe yense ne na kuswa kobe konse; mambo Yehoba ukebakeba mu michima ya bonse ne kuyuka byonse byo bafuukula ne kulanguluka.’ (1 Byambo bya Moba 28:9) Solomone aye mwine walombeleko “muchima wa milangwe.” (1 Bamfumu 3:9) Nangwa kyakuba wamupeleye, wapichile bingi mumakatazho pakubatu’mba atwajijile nauno muchima mubwikalo bwanji bonse.

20 Umvwe tukeba kuba bulongo mukino, kechi twafwainwatu kwikala namuchima Yehoba yeakebane, bino twafwainwa nekumulama. Pakuba’mba tube kino twafwainwa kuvulukanga kimye kyonse milaye ya Byambo bya Lesa ‘mukachi ka michima yetu.’ (Byambo bya Mana 4:20-22) Kabiji kimye kyonse twafwainwa kutalatalanga kupimanga muchima wetu, nekulangulukapo nalulombelo pabyambo byetu nebyubilo byetu byobisolola. Kuno kwitalatala kwakonsha kwingila umvwe satulomba bukwasho bwa Yehoba kuba’mba tufumye motuji kabukoke kaji konse kotwamona’mba kaji mwi atweba. Kabiji byokyanemapo kutako muchima kukiji kyonse kyotutwezha mumilangwe yetu! Umvwe ketube tuji naluketekelo lwakuba’mba: “Mutende wa Lesa ubula kuyukanyika, ukalama michima ne milanguluko [yetu] mwi Kilishitu Yesu.” (Filipai 4:6, 7) Ee mwane, twayai twibikeko kulama muchima wetu kukila kintu kyonse kyotwakonsha kulama apa bino nekwingijila Yehoba namuchima yense.

Mukivuluka Nyi?

• Mamboka okyanemena kulama muchima?

• Kuyuka byotwamba kwitukwasha byepi kulama muchima wetu?

• Mamboka otwafwainwa kwikela najiso ‘jiji bulongo’?

[Bipikichala pa peja 18]

Bintuka byotwatemwa kwambapo mumwingilo wamubujimi, pakupwila pamo, nepanzubo?

[Bipikichala pa peja 20]

Jiso jiji bulongo kechi juba lunkubwane

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu