Twajijilai Kwingijila Yehoba Na Muchima Yense
‘Mwanami, umuyuke Lesa wa amiwa shobe, ne kumwingijila na muchima wobe yense.’—1 MOBA 28:9.
KEBAI MIKUMBU YA ANO MEPUZHO:
․․․․․
Muchima wakifwanyikizho ye mu ka?
․․․․․
Ñanyi jishinda jo twakonsha kwingijisha pa kupesapesa muchima wetu?
․․․․․
Twakonsha kwingijila byepi Yehoba na muchima yense?
1, 2. (a) Ñanyi kinungwa kya mubiji kyo baambapo javula mu bukifwanyikizho mu Mambo a Lesa? (b) Mambo ka o kyanemena kumvwisha mwatala muchima wakifwanyikizho?
MAMBO A LESA javula atongola binungwa bya mubiji mu bukifwanyikizho. Mushakulu Yoba waambile’mba: “Mu maboko ami kechi muji bukapondo nangwa bucheche ne.” Mfumu Solomone naye waambile’mba: “Kumvwa byambo byawama kulengela kukosa mu manungo.” Yehoba waambijile Ezikyo amba: “Nakosesha kilungi kyobe nobe jibwe ja nguzha.” Mutumwa Paulo naye bamwambijile’mba: “Mambo mubenakuleta bintu bimo bipya mu matwi etu.”—Yoba 16:17; Mana 15:30; Ezi. 3:9; Byu. 17:20.
2 Bino kuji kinungwa kya mubiji kimo kyo baambapo bingi mu bukifwanyikizho kukila bikwabo. Kino kinungwa ke kyokya kyatongwele Hana wajinga wakishinka mu lulombelo amba: “Muchima wami wasangalela mwi Yehoba.” (1 Sam. 2:1) Kabiji banembi ba Baibolo batongola muchima mu bukifwanyikizho nobe bimye 1000. Kyanema bingi kuyuka “muchima” byo alumbulula mambo Baibolo waamba’mba twafwainwa kumulamawizhanga.—Tangai Byambo bya Mana 4:23.
MUCHIMA WAKIFWANYIKIZHO YE MU KA?
3. Twakonsha kuyuka byepi “muchima” byo alumbulula mu Baibolo? Lumbululai.
3 Nangwa kya kuba Mambo a Lesa kechi alumbulula kyambo kya “muchima” mo kyatala ne, bino etukwasha kuyuka byo kilumbulula. Mu ñanyi jishinda? Kyakumwenako, akilangulukai pa kipikichala kyo balenga na tumabwe twapusana pusana to balamika pa lubumbulu. Inge mwatajisha byo betulamika popo mwakonsha kumona’mba betutanchika bulongo kabiji twalenga kipikichala. Kyo kimotu ne muchima inge twamona byo bamwingijisha mu Baibolo popo twakonsha kuyuka kyambo kya muchima byo kilumbulula. Kilumbulula ka?
4. (a) “Muchima” wimenako ka? (b) Byambo bya kwa Yesu byanembwa mu Mateo 22:37 byatala mwepi?
4 Banembi ba Baibolo baingijishe “muchima” pa kwamba pa muntu byo aji. Kino kyavwangamo bintu nabiji, byo akebesha, byo alanguluka, byubilo byanji, byo atemwa, byo oba ne miteeto yanji, bimusangajika ne byo akeba kuba mu bwikalo. (Tangai Mpitulukilo ya mu mizhilo 15:7; Byambo bya Mana 16:9; Byubilo 2:26.) Buku umo wamba’mba “muchima ulumbulula muntu byo aji.” Pamo po bamwingijisha “muchima” kechi ulumbulula byavula ne. Kyakumwenako, Yesu waambile’mba: “Wafwainwa kutemwa Yehoba Lesa wobe na muchima wobe yense, na mweo wobe yense, ne na maana obe onse.” (Mat. 22:37) Mu bino byambo, “muchima” ubena kulumbulula byo twiumvwa, byo tukeba ne byo tuji. Yesu byo aabenye pa kutongola muchima, mweo ne maana, walumbulwilenga’mba twafwainwa kwiumvwanga mukachi ka muchima wetu byo twamutemwa Yehoba kabiji ne kumwesha byo twamutemwa mu bwikalo bwetu ne mu byo tulanguluka pamo. (Yoa. 17:3; Efi 6:6) Pano inge batongolatu “muchima” bunke bwanji, ko kuba’mba babena kulumbulula biji muntu mwine.
ENE MAMBO O TWAFWAINWA KULAMAWIZHA MUCHIMA WETU
5. Mambo ka o twibikilako kwingijila Yehoba na muchima wetu yense?
5 Byo aambilenga pa muchima, Mfumu Davida wavulwilemo Solomone amba: “Mwanami Solomone, umuyuke Lesa wa amiwa shobe, ne kumwingijila na muchima wobe yense ne na kuswa kobe konse; mambo Yehoba ukebakeba mu michima ya bonse ne kuyuka byonse byo bafukula ne kulanguluka.” (1 Moba 28:9) Kya kine, Yehoba ye upesapesa michima yonse ne wetu pamo. (Mana 17:3; 21:2) Byo atana mu michima yetu byakunza bulunda bwetu ne aye ne bwikalo bwetu bwa kulutwe. Onkao mambo, tuji na bishinka bitulengela kwibikishako kwingijila Yehoba na muchima wetu yense byonka byaamba lujimuno lwanembele Davida na lutangijilo lwa mupashi.
6. Twafwainwa kuvulukanga ka byo twasalapo kwingijila Yehoba?
6 Byo tuji bantu ba Yehoba, byo twingila na mukoyo tumwesha byo tukebesha kwingijila Lesa wetu na muchima yense. Kabiji twayukishatu bulongo kuba’mba makatazho a mu ino ntanda yatama ya kwa Satana ne kisemwa kyetu kya kulengalenga mambo byakonsha kwitulengela kukankalwa kwingijila Lesa wetu na muchima yense. (Yele. 17:9; Efi. 2:2) Onkao mambo pa kuba’mba tuchinuzhuke kwingijila Lesa na muleele, kechi twafwainwa kwilekelela ne, twafwainwa kupesapesanga muchima wetu kimye kyonse. Pano twakonsha byepi kuba bino?
7. Ñanyi bintu bisolola biji mu muchima?
7 Bumuntu bwetu kechi bumweka patoka ne, byonkatu bibula kumweka muchima wa kichi. Kwesakana na byaambilepo Yesu mu Jashi ja pa Mutumba, byonkatu bipangwa byo bimwesha biji kichi, ne byubilo byetu nabyo bisolola biji mu muchima. (Mat. 7:17-20) Twayai twisambe pa bintu bimo bisolola biji mu muchima.
BYA KUPESAPESA MUCHIMA WETU
8. Byambo bya kwa Yesu biji pa Mateo 6:33 bimwesha byepi biji mu muchima wetu?
8 Mu jashi janji ja pa mutumba, Yesu wabujile bamutelekelenga’mba bintu byo boba byo bimwesha’mba bakeba kwingijila Yehoba na muchima yense. Waambile’mba: “Twajijilai na kukeba Bufumu patanshi ne bololoke bwanji, ne bino bintu byonse bikemubikilwapo.” (Mat. 6:33) Byo tutangizhako mu bwikalo bwetu byo bimwesha byo tubena kukebesha, byo tulangulukapo ne biji mu muchima byo tukeba kuba. Kulanguluka pa bintu byo twanemekesha mu bwikalo bwetu jo jishinda jawama bingi ja kuyukilamo inge tubena kwingijila Lesa na muchima yense nangwa ne.
9. Yesu waambijile banabalume bamo amba bobe ka, kabiji byo bakumbwile byasolwele ka?
9 Kechi papichile ne kimye kyabaya ne kufuma Yesu po atundaikijile baana banji ba bwanga ‘kutwajijila na kukeba Bufumu patanshi,’ kwamwekele kintu kyamwesheshenga muchima wa muntu byo asolola bintu bitangizhako muntu mu bwikalo bwanji. Nembi wa Mambo Awama aye Luka walumbulwile byamwekele byo aambile’mba, “wakebeshetu kuya ku Yelusalema,” nangwa kya kuba wayukile kikamumwekela kokwa. Aye ne batumwa banji byo “bayilenga mu mukwakwa,” Yesu wataine banabalume bo aambijile’mba: ‘Ndondelainga.’ Bano banabalume baswile kulondela Yesu pano paji bimo byo bakebelenga kukyuba patanshi. Mwanamulume umo wamukumbwile’mba: “Patanshi nswishai ngye nkazhike batata.” Mukwabo naye waambile’mba: “Nsakwimulondela, Nkambo, bino patanshi nswishai nkashajikepo ba mu nzubo yami.” (Luka 9:51, 57-61) Paji lupusano lukatampe bingi pa muchima wakwipana wajinga ne Yesu ne na wajinga na bano banabalume bakebelenga kwingijila Lesa panyuma ya kukyubapo bintu bimo. Byo banemekeshe bintu byo bakebelenga kukila Bufumu, kabiji bamwesheshe patoka kuba’mba kechi baingijilanga Lesa na muchima yense ne.
10. (a) Baana ba bwanga ba kwa Kilishitu baubapo ka pa lwito lwanji? (b) Ñanyi kishimpi kipi kyaambile Yesu?
10 Kupusanako na bano banabalume bakankazhaminenga kwikala baana banji ba bwanga, atweba twaswa na muchima yense lwito lwa Yesu lwa kwikala baana banji ba bwanga kabiji tubena kwingijila Yehoba pa juba pa juba. Onkao mambo, atweba tumwesha byo twatemwa Yehoba na muchima yense. Nangwa kya kuba twabambakana bingi mu kipwilo, bino twafwainwa kujimuka na bintu byakonsha konauna muchima wetu. Ñanyi bintu byonkabyo? Byo esambilenga na bano banabalume bakankazhaminenga kwikala baana ba bwanga, Yesu waambile kizumba kiji mu kubula kwingila na muchima yense amba: “Kafwako muntu wakonsha kukwata kuboko kwanji ku pulao ne kutala ku bintu bya kunyuma wafwainwa kutwela mu Bufumu bwa Lesa ne.” (Luka 9:62) Twakonsha kufunjilako ka ku kino kishimpi?
NANCHI ‘MUKAKACHILA KU KYAWAMA’ NYI?
11. Ki ka kyaubiwe ku mingilo yaingijilenga wamwingilo wa mu kishimpi kya kwa Yesu, kabiji mambo ka?
11 Pa kuba’mba kishinka kiji mu kishimpi kya kwa Yesu kyumvwanyikishe, twayai tutokeshepo bulongo. Muntu wakwata ku pulao ubena kujima. Kimye kyo abena kujima kechi wakonsha kubula kulanguluka pa bya ku nzubo kwashala kisemi, pa balunda nanji, pa kajo, pa nyimbo, pa byo baseka saka baikala mu kimfutele ne. Uvuluka bino bintu. Panyuma ya kujima mweo wabaya watendeka kutonga bino bintu byawama bya mu bwikalo kya kuba waimana na kulanguluka pa “bintu bya kunyuma.” Uno wamwingilo umvwe walabikwa mwingilo saka akibaya, pa kuba’mba akajime bujimi bukapwe bakabyale ne kubyala, bujimi bulaala. Muleele wanji ulengela mwina bujimi wamutwezha mingilo ku muchima kufita.
12. Twakonsha kwesakanya byepi wamwingilo wa mu kishimpi kya kwa Yesu ku bena Kilishitu bamo lelo jino?
12 Pano twayai tumone byo kipasha na bimweka mu ano moba. Wamwingilo wakonsha kwimenako mwina Kilishitu yense umona nobe ubena kwingila bulongo bino saka aji mu kizumba kya ku mupashi. Twayai tufwanyikizhe mulongo wapayankana bingi mu mwingilo. Pano bino nangwa kya kuba utanwa ku kupwila ne kuya mu mwingilo wa mu bujimi, kechi wakonsha kubula kulanguluka pa bwikalo bwa ino ntanda bo amona’mba bwawama ne. Kabiji mu muchima wanji wakonsha ne kukumbwa bino bintu. Ko kyakayanga panyuma ya kwingila myaka yavula mu mwingilo, muchima wakukebesha bwikalo bwa mu ino ntanda umulengela kutendeka kutala ku “bintu bya kunyuma.” Nangwa kya kuba mwingilo wakusapwila wakibaya, uleka ‘kukwachisha ku mambo apana bumi’ ne kutendeka kwingila mingilo ya Lesa na muleele. (Fili. 2:16) Kubula kuchinchika kufichisha Yehoba ku muchima, “Mwine mwina bujimi.”—Luka 10:2.
13. Kwingijila Yehoba na muchima yense kwavwangamo ka?
13 Kishinka kyaumvwanyika. Kyawama bingi byo tutanwa ku kupwila kwa kipwilo ne kwingilako mingilo ikwabo yawama nabiji mwingilo wa mu bujimi. Pano bino kwingijila Yehoba na muchima yense kwavwangamo byavula. (2 Moba 25:1, 2, 27) Inge mwina Kilishitu watemwa “bintu bya kunyuma” na muchima yense, ko kuba’mba bwikalo bwa mu ino ntanda, wibika mu kizumba kya kutaya bulunda bwanji ne Lesa. (Luka 17:32) Kanatu ‘twashikwa kintu kyatama ne kukakachila ku kintu kyawama’ bino pa tukafikilemo “kutwela mu Bufumu bwa Lesa.” (Loma 12:9; Luka 9:62) Onkao mambo, atweba bonse twayai tumone kuba’mba bintu bya mu buno bwikalo mwaangela Satana, nangwa biwametu byepi, kechi bitulengela kuleka kwingila na muchima yense mingilo ya Bufumu ne.—2 Ko. 11:14; tangai Filipai 3:13, 14.
KULABIKWA NE
14, 15. (a) Satana ubena kweseka byepi konauna muchima wetu? (b)Ambai kyakumwenako kibena kumwesha byatama jishinda jingijisha Satana pa kuba bino.
14 Kutemwa Yehoba ko kwitulengejile kwipana kwi aye. Kufumatu kimye kyo twipaine bavula mwi atweba bamwingijila Yehoba na muchima yense pa myaka yavula. Nangwa byonkabyo, Satana kechi waleka kwitweseka ne. Ukebesha bingi kongola michima wetu. (Efi. 6:12) Kabiji wayuka ne kuba’mba konsha twasankilapo kwingijila Yehoba bukiji ne. Mu bujimuku, wingijisha bya mu “buno bwikalo” pa kukeba kwitupwishisha kizaku kya kwingijila Lesa pachepache. (Tangai Mako 4:18, 19.) Mambo ka jino jishinda ja kwa Satana o jisendwila bavula?
15 Pa kuba’mba tutane mukumbu wa buno bwipuzho, fwanyikizhai’mba mubena kutanga mu kyeya kya malaichi, gulobo wa malaichi wapya. Byo mwafita, bukiji bukiji mwasomekamo gulobo ikwabo. Mu kibamba mwabwela mwatoka. Juba jikwabo mabanga mwatwajijila kutanga. Kwakubula kuyuka’mba kuji wakufumyamo gulobo ne kubikamo wingijisha bulume bucheche bwa malaichi. Nanchi mwakonsha kuyuka nyi? Ine. Pano ibyepi inge pa juba jikwabo wabikamo gulobo wingijisha bulume bwakepesha? Kyo kimotu kechi mwakonsha kuyuka ne. Mambo ka? Mambo kyeya kibena kukepa pachepache kya kuba kechi mwakonsha ne kuyuka kibena kubiwa ne. Kyo kimotu ne bintu bya mu ino ntanda ya kwa Satana nabyo byakonsha kulengela kizaku kyetu kupwa pachepache. Inge kino kitumwekela, kikalatu nobe Satana wabikamo gulobo wingijisha bulume bucheche ne kufwomonako pacheche kizaku kyetu kya kwingijila Yehoba. Inge mwina Kilishitu wabula kujimuka kechi wakonsha kuyuka’mba wabwelako panyuma ne.—Mat. 24:42; 1 Pe. 5:8.
LULOMBELO LWANEMA BINGI
16. Twakonsha kwizhikijila byepi ku bya bujimuku bya kwa Satana?
16 Twakonsha kwizhikijila byepi ku mashinda a bujimuku engijisha Satana ne kutwajijila kwingijila Yehoba na muchima yense? (2 Ko. 2:11) Lulombelo lwanema bingi. Paulo watundaikile bakwabo ba mu lwitabilo ‘kwimana saka bakosa ku bya bujimuku bya kwa Diabola.’ Wibambijile ne kuba’mba: “Saka mulomba milombelo yapusana pusana kimye kyonse ne kulomba na misashijilo.”—Efi. 6:11, 18; 1 Pe. 4:7.
17. Milombelo ya kwa Yesu itufunjisha ka?
17 Pa kuba’mba tushinde meseko a kwa Satana, twafwainwa kukelwanga mu lulombelo byonka byaubanga Yesu, mambo kyo kyamwesheshe kuba’mba ukebesha kwingijila Yehoba na muchima yense. Akyumvwai byanembele Luka pa byalombele Yesu bufuku bwakutwala ku juba jo afwile amba: “Muchima byo amukatezhenga, watwajijile kulomba na mukoyo.” (Luka 22:44) Yesu walombanga na mukoyo kimye kyonse, pano pa kino kimye byo apichilenga mu lweseko lwakijilemo kukatazha mu bwikalo bwanji bwa pano pa ntanda, popo akijilemo kulomba na “mukoyo” kabiji milombelo yanji yakumbwilwe. Milombelo ya kwa Yesu imwesha’mba walombanga kufuma panshi ya muchima. Inge ketupite mu meseko akatazha, bya bujimuku bya kwa Satana nabyo popo bishinta, onkao mambo, ne atweba popo twafwainwa kulombesha na “mukoyo” luzhikijilo lwa Yehoba.
18. (a) Pa milombelo, twafwainwa kwishikisha’mba ka, kabiji mambo ka? (b) Ñanyi bintu byakonsha kongola michima yetu? (Monai kakitenguluzha pa jipa 16.)
18 Pano milombelo ya uno mutundu yakonsha kwitukwasha byepi? Paulo waambile’mba: “Mu bintu byonse saka mulomba ne milombelo ya misashijilo pamo na kusanta saka musolola kwi Lesa bintu byo mukeba; kabiji mutende wa Lesa wakila milanguluko ya bantu ukalama michima” yenu. (Fili. 4:6, 7) Twafwainwa kukelwanga mu milombelo ne kulomba na mukoyo pa kuba’mba tutwajijile kwingijila Yehoba na muchima yense. (Luka 6:12) Onkao mambo, ishikishai anweba bene amba: ‘Nanchi nkelwa mu milombelo ne kulomba na mukoyo nyi?’ (Mat. 7:7; Loma 12:12) Mukumbu wenu ku buno bwipuzho ye usakumwesha byo mukebesha kwingijila Lesa na muchima yense.
19. Musa kubapo ka pa kuba’mba mutwajijile kwingijila Yehoba na muchima yense?
19 Byonka byo twisambapo kala, bintu byo tutangizhako mu bwikalo byo bisolola biji mu muchima wetu. Tusakwibikako ne kumona kuba’mba bintu byo twaubanga kala nangwa bya bujimuku bwa kwa Satana kechi bitulengela kuleka kwingijila Yehoba na muchima yense ne. (Tangai Luka 21:19, 34-36.) Byonka byajinga Davida, ne atweba tutwajijila kulomba Yehoba amba: “Bangikazhe na muchima umotu.”—Sala. 86:11.
[Kitenguluzha pa peja 16]
BINTU BISATU BITULENGELA KWIKALA NA MUCHIMA UJITU
Byonkatu byo twakonsha kulamawizha muchima, ne muchima wa kifwanyikizho naye twakonsha kumulamawizha. Akimonai bino bintu bisatu byanema bingi:
1 Kajo: Kajo kawama ne kuwaina kalengela muchima kwingila bulongo. Kyo kimotu, twafwainwa kujanga kajo ka ku mupashi kawaina kupichila mu lufunjisho lwa pa bunke, kutanwa ku kupwila ne kulanguluka langulukapo pa byo tufunda.—Sala. 1:1, 2; Mana 15:28; Hebe. 10:24, 25.
2 Kukosesha mubiji: Pa kuba’mba twikale batuntulu, bimye bimo muchima ukebwa kudukauka lubilo. Kyo kimotu, kubambakana mu mwingilo wa kusapwila ne kwingilako pakatampe, kulengela muchima wetu wakifwanyikizho kwikala bulongo.—Luka 13:24; Fili. 3:12.
3 Mpunzha: Bantu babula kwakamwa Lesa bo twikala ne kwingila nabo bakonsha kwitulengela kukolwa kikola kya muchima ne kwitutamishisha muchima wakifwanyikizho. Nangwa byonkabyo, twakonsha kukepeshako bintu bitamisha muchima kupichila mu kupwanañana na bakwetu ba mu lwitabilo betuta bingi muchima kabiji bengijila Lesa na muchima yense.—Sala. 119:63; Mana 13:20.