BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w02 5/1 pp. 12-17
  • Londelainga Mafunde a Lesa Mubyomuba

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Londelainga Mafunde a Lesa Mubyomuba
  • Kyamba kya Usopa—2002
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Mafunde a Lesa
  • Langulukainga Nekwingila Monka Mwayila Mafunde
  • Byubilo Byawama Byafwainwa
  • Mufuma Byalusekelo
  • Mafunde a mu Baibolo Etukwasha Byepi?
    Mambo Awama Afuma kwi Lesa!
  • Mafunde a Lesa Akonsha Kwimufweta
    Kyamba kya Usopa—2002
  • Funjishainga Jiwi Jenu ja mu Muchima na Mizhilo ne Mafunde a Lesa
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu Bwa Yehoba (Kya Kufundamo)—2018
  • Yehoba Usakwikimona Byepi?
    Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo Wetu wa Bwina Kilishitu—2019
Monai Bikwabo
Kyamba kya Usopa—2002
w02 5/1 pp. 12-17

Londelainga Mafunde a Lesa Mubyomuba

“[Yehoba] wimufunjisha’mba mukamwenemo byawama.”—ISAYA 48:17.

1. Nanchi Mulenga utangijila byepi bantu?

BASAYANTISITI byobapesa-pesa kukeba’mba bayuke biji bilengwa byonse, bakumya bingi pabukata bwangovu iji mubilengwa bituzhokoloka. Juba, kekabangabangatu kabula kubaisha, bino jipana ngovu yabaya nobe yoya “ingijishiwa mukuvumya mabomba a hydrogen 100 bilyoni musekondi umo.” Mulenga uji nangovu yakilamo, yakulama nekutala pabintu byabaya biji mwiulu. (Yoba 38:32; Isaya 40:26) Nga atweba bantu, tuji nakyabupe kyakwisajila, tuji nabulume bwakuba byawama, kulanguluka nekuyuka byakumupashi? Muñanyi jishinda Mulenga wetu moetutangijila? Witutangijila mubutemwe kupichila mumizhilo yanji yawama nemafunde anema, mukwingijila pamo najiwi jetu ja muchima jafunjishiwa bulongo.—2 Samwela 22:31; Loma 2:14, 15.

2, 3. Ñanyi lukokelo lumuletela lusekelo Lesa?

2 Lesa usekela bingi bilengwa byanji biji namaana akwisajilapo abyobine umvwe kebimukokele. (Byambo bya Mana 27:11) Mukifulo kyakwitulenga bilengwa byabula maana akulanguluka nangwa nobe maloboti abula kulanguluka, Yehoba witupa jiwi jamuchima amba tulangulukenga nekufuukula kuba byawama.—Bahebelu 5:14.

3 Yesu, aye wapashañenyenga Shanji bulongo kuwama, waambile kubaana banji babwanga’mba: “Anweba mwi balunda nami, umvwe mwauba byo nemukambizha. Pano kechi nemutele namba bazha ne.” (Yoano 15:14, 15) Mubimye byakala, muzha kechi wajinga nangovu yakwisajila aye mwine byoasakane, poso kukokela mizhilo yankambo yanji. Lubaji lukwabo, bantu besampa bulunda namuntu inge bamona byubilo byawama bibasekesha kumuchima. Twakonsha kwikala balunda na Yehoba. (Yakoba 2:23) Buno bulunda bukoseshiwa nabutemwe bwakine kine. Yesu walumbulwile muntu uji nalukokelo byoafwainwa kwikala ne nabutemwe byoaambile’mba: “Inge muntu wantemwa, ukalama mambo ami: ne Batata bakamutemwa.” (Yoano 14:23) Namambo akuba Yehoba witutemwa kabiji ukeba atweba kumukokela—witubula kwikela mwayila mafunde anji.

Mafunde a Lesa

4. Mwakonsha kwialumbulula byepi mafunde?

4 Mafunde oaka? Mafunde alumbululwa amba “byambo byabukine byanema: mizhilo yanema yafwainwa kuyukanyikwa, lufunjisho, nangwa kishina palamata mizhilo ikwabo nangwa kwafuma mizhilo ikwabo.” (Webster’s Third New International Dictionary) Kufunda bulongo Baibolo kwitukwasha kuyuka’mba Shetu wamwiulu witupa mizhilo yanema yamba pabyubilo nepambaji yapusana-pusana yabwikalo. Uba kino saavuluka mfweto yetu yamyaka yotukamona. Abino byobyanembelepo ne Mfumu wamaana Solomone amba: ‘Umvwa, obewa mwanami, utambule byambo byami, namba myaka yobe ikavule. Amiwa nakufunjisha jishinda ja maana; nakutangijila mu mashinda a bololoke.’ (Byambo bya Mana 4:10, 11) Mafunde anema apana Yehoba etukwasha mubulunda bwetu neaye, nabantu bakwetu, mumpopwelo yetu, nemubwikalo bwetu bwapajuba nejuba. (Masalamo 1:1) Twayai tufundepo mafunde amo anema.

5. Tongolaipo mafunde amo anema.

5 Pamambo a bulunda bwetu ne Yehoba, Yesu waambile’mba: ‘Ukamutemwa Nkambo Lesa wobe na muchima wobe yense, ne na mweo wobe yense, ne na maana obe onse.’ (Mateo 22:37) Kabiji, Lesa witupa mafunde pabyotwafwainwa kwingila nabakwetu bantu nabiji Muzhilo Wawama: “Byonkabyo, bintu byonse byo musaka’mba, bantu betubile, ne anweba sa mwibobila byonkabya.” (Mateo 7:12; Ngalatiya 6:10; Titusa 3:2) Pamambo ampopwelo, twakambizhiwa’mba: ‘Twilanguluke atwe bene na bene mu kwiubisha butemwe ne mingilo yawama; nekuleka kupwila pamo ne.’ (Bahebelu 10:24, 25) Kabiji pabwikalo bwetu bwapajuba nejuba, mutumwa Paulo waamba’mba: “Nangwa muja, nangwa mutoma, nangwa muba kya byepi nangwa kya byepi, byonse kasa mwibyubila lukumo lwa Lesa.” (1 Kolinda 10:31) Mu Byambo bya Lesa muji nemafunde akwabo avula bingi.

6. Mafunde apusana byepi namizhilo?

6 Mafunde engijishiwa, bobukine bwanema, kabiji bena Kilishitu bamaana bafunda kwiatemwa. Yehoba watangijile Solomone kunemba’mba: “Uteshe muchima wobe ku byambo byami; umbike kutwi kobe ku bintu byo ñamba. Kechi wibileke bifume ku meso obe ne; wibilame mukachi ka muchima wobe. Mambo bipana bumi ku boba bebitana, kabiji bipana butuntulu ku mibiji yabo.” (Byambo bya Mana 4:20-22) Mafunde apusana byepi namizhilo? Mafunde kyokitendekesho kyamizhilo. Mizhilo ilengwa pakintu kimo ingijishiwatu pakyonkakyo kimye, pano mafunde amyaka pe. (Masalamo 119:111) Mafunde a Lesa kechi apwa nangwa kupitane. Byambo byatangijilwe kunembwa namupashi wa Lesa kwingauzhi Isaya byakine bingi amba: “Nsono yuma, ne maluba akyukyuka; pakuba byambo bya Lesa wetu bikekalanga myaka.”—Isaya 40:8.

Langulukainga Nekwingila Monka Mwayila Mafunde

7. Mambo a Lesa etukosesha byepi kulanguluka nekwingila monka mwayila mafunde?

7 Pakimye nekimye, “mambo a Lesa wetu” etukosesha kulanguluka nekwingila monka mwayila mafunde. Yesu byobamwipwizhe kulumbulula mikambizho mungipipishilo, walumbulwile ibiji, umo wajinga wakutemwa Yehoba, mukwabo wakutemwa muntu mukwenu. (Mateo 22:37-40) Pakulumbulula ino mikambizho, Yesu watongwele yoya itanshi yanemene mu Mizhilo ya Mosesa, yalumbululwa mu Mpitulukilo ya mu mizhilo 6:4, 5 amba: “Yehoba Lesa wetu ye Yehoba umotu; obewa ukamutemwe Yehoba Lesa wobe na muchima wobe yense, ne na mweo wobe yense ne na bulume bobe bonse.” Kabiji Yesu wayukile mukambizho wa Lesa uji mu Bena Levi 19:18. Byambo bicheche byakupezhako byaumvwanyika kabiji byanema bya Mfumu Solomone mubuku wa Musapwishi byobimo byamikambizho ya Lesa byaamba’mba: “Pano mambo onse apwa ne kupwa; byonse byaumvwanyika. Akamwai Lesa ne kulama mikambizho yanji; mambo kyo kyonka kyafwainwa kuba bantu. Mambo Lesa ukaleta byubilo byonse bya bantu mu kije, ne bintu byonse byafyamika nabyo pamo, nangwa byawama, nangwa byatama.”—Musapwishi 12:13, 14; Mika 6:8.

8. Mamboka kulabijila mafunde anema amu Baibolo kyokwaikela kwakwitukwasha?

8 Kulama nangovu ano mafunde anema kwakonsha kwitukwasha kuyuka nekwingijisha mikambizho itufwainwa yavula. Kabiji, umvwe twabula kumvwisha nekulama bulongo ano mafunde anema, kampe kuba ketufuukule bintu namaana ne, kepo nelwitabilo lwetu lwakonsha kubwela panyuma. (Efisesa 4:14) Umvwe twalabijila ano mafunde mumilangwe yetu nemichima yetu, ikakonsha kwitukwasha kufuukula bintu bulongo. Inge twiayuka nekwiengijisha aketukwasha.—Yoshua 1:8; Byambo bya Mana 4:1-9.

9. Mamboka okikatezha kimye kyonse kumvwa nekwingijisha mafunde amu Baibolo?

9 Kuyuka nekwingijisha bulongo mafunde amu Baibolo kechi kwapelane popamotu nekulondela mizhilo imo. Byotuji bantu bambulwakoloka twakonsha kukankalwa kwibikako nangovu kwingijisha mafunde. Twakonsha kusalapo kwingijisha mizhilo ituwamina umvwe tubena kufuukula kyotukeba kuba nangwa twakankalwa mwakutazha kyotukeba kuba. Kimo kimye twakonsha kulomba bukwasho kumwina Kilishitu wakoma kumupashi nabiji mukulumpe mukipwilo ketutengele amba etubule muzhilo usakwituswisha kuba kyotukeba. Baibolo nangwa mabuku alumbulula Baibolo kimo kimye kuba apana muzhilo wakonsha kwingila pakyokyo kyomukeba kubane, kabiji nangwa umvwe betubulapo muzhilo umo, kechi wakonsha kwikala kekyakwitulamawizha kikupu nemubyubilo byonsene. Vulukai mwanamulume umo washikishe Yesu amba: “Mufunjishi, ambilai mulongo wami twabane nanji bya buswanyi.” Mukifulo kyakupelawizha kwibachibila mambo aye nemulongo wanji, Yesu wamubujile jifunde jayukanyikwa’mba: “Tekanyai, ilamai ku kwikumbwa konse.” Onkao mambo, Yesu wapaine jifunde jaingijile pakyokya kimye kabiji jikingila neluno.—Luka12:13-15.

10. Kwingila mwayila mafunde kusolola byepi byubilo biji mumuchima wetu?

10 Kimo kimye mwamonapo kala bantu bakokela mizhilo kyanamukose-mukose, kuchina kwibamanyika inge babula kukokela yoyo mizhilo. Muntu unemeka mafunde kechi wikala nabyubilo byauno mutundu ne. Mafunde akwasha boba beakokela kuba bintu kufuma mukachi kamichima yabo kwakubula kwibakanjikizhane. Pano bino, mafunde avula kechi alengela bantu kumanyikwa ponkapotu umvwe babula kwiakokelane. Kino kitupa jishuko jakuyuka ene mambo otukokela Yehoba, kitubula biji mumuchima wetu. Wakumwenako mukino ke Yosefwa wakaine byubilo byatama byamwesheshe muka Potifwalo. Nangwa kyakuba Yehoba waji ukyangye kunemba mizhilo pamambo abukende kabiji saka pakyangye kwikala nebyambo bya Lesa byakumanyika muntu walaala namuka mukwabo, Yosefwa wayukile mafunde amasongola akishinka abikileko Lesa. (Ntendekelo 2:24; 12:18-20) Mukumbu wanji yeakumbwile’mba: “Nanchi buno bubi bukatampe nebube byepi ne kumulenga mambo aye Lesa?” wamweshatu patoka kuba’mba mafunde auno mutundu amukwashishe bingi.—Ntendekelo 39:9.

11. Muñanyi bintu bena Kilishitu mobakeba kutangijilwa namafunde a Yehoba?

11 Lelo jino, bantu bakeba kutangijilwa namafunde a Yehoba mubintu byakyabo kyabo, nabiji kusala bakwabo, makayo, nyimbo nemabuku akutanga. (1 Kolinda 15:33; Filipai 4:8) Umvwe twaikala namilangwe, twayuka nekusanchila Yehoba nemizhilo yanji, jiwi jetu jamuchima, byubilo byetu byawama biketukwasha kwingijisha mafunde a Lesa mulukatazho lonse lotwatanwamo, nangwatu mubintu byakyetu kyetu. Inge satulondela mizhilo yamu Baibolo, kechi tukakeba-kebanga mwakunyemena mizhilo ya Lesa ne; nangwa kulondelanga boba beseka amba nkimone monsakupelela kwakubula kulala mizhilone. Pano bino, twayuka namba kulanguluka mujino jishinda kekwibwezhatu panyuma atweba bene kabiji kwatama bingi.—Yakoba 1:22-25.

12. Ñanyi kintu kyanema mukulondela mafunde a Lesa?

12 Bena Kilishitu bakoma kumupashi bayuka kuba’mba kintu kyanema mukulondela mafunde a Lesa kekukeba kuyuka Yehoba byoeumvwa pakyokyo kintu. Nyimbi wamasalamo wakambizhe’mba: “Anweba mwamutemwa Yehoba shikwai bubi.” (Masalamo 97:10) Byambo bya Mana 6:16-19 byatongolapo bintu bimo Yehoba byoashikwa amba: “Kuji bintu bitanu na kimo byo ashikwa aye Yehoba, ee kine, kuji bitanu na bibiji byo bya bunya kwi aye: o meso a kwitota, ne lujimi wa bubela, ne maboko echila mashi a babula mambo, ne muchima ulangulukila jimo mwakubila bubi, ne maulu anyema lubilo mu kuya na kuba byatama, ne kamonyi wa bujimbijimbi wamba bya bubela, ne aye ubusha mapata mukachi ka balongo na balongo.” Inge twatemwa kuvulauka Yehoba byoeumvwa mubino bintu byanema bilama bwikalo bwetu, tukatwajijila nakwikela mwayila mafunde.—Yelemiya 22:16.

Byubilo Byawama Byafwainwa

13. Bika Yesu byoakonkomwenejilepo Mujashi janji japa Mutumba?

13 Kuyuka nekwingijisha mafunde nako kwituvimbila kumpopwelo yabula kufwainwa. Kulondela mafunde kwapusana nakukokela mizhilo monka moyayila. Yesu walumbulwile bingi bulongo kino mujashi janji japa Mutumba. (Mateo 5:17-48) Vulukai kuba’mba bantu batelekelenga Yesu bajinga Bayudea, onkao mambo bafwanyijilwe kwikala nabyubilo byakutangijilwa na Mizhilo ya Mosesa. Bino kechi bayukile mwayijile Mizhilone. Beinemekelengatu nabyatunwa byabo mukifulo kyakwingila mwayijile Mizhilo. Bafunjishenga mafunjisho amikambizho yabantu, kukila mafunjisho a Lesa. (Mateo 12:9-12; 15:1-9) Kyafuminemo, bantu kechi bebafunjishe kulanguluka mwaila mafundene.

14. Yesu wakwashishe byepi bantu bamutelekelenga kulanguluka mwaila mafunde?

14 Kabiji, Yesu wanungilepo nemafunde abyubilo akwabo atanu Mujashi janji japa Mutumba: bukaji, masongola nekwikana, milaye, kushinkanya, butemwe nekwishikwa. Mubino byonse, Yesu wamwesheshe mfweto iji mukulondela mafunde. Onkao mambo, Yesu wapele bantu banji mizhilo yabyubilo. Kyakumwenako, pamambo abukende wapaine jifunde, jakonsha kwitulamawizha kechi mubyubilotu monkane bino nemumilanguluko nemubyotwatemwa, byoaambile’mba: “Awa utala mwanamukazhi na lwiso lwa kumukumbwa, waubila nanji jimo bukende monka mu muchima wanji.”—Mateo 5:28.

15. Twakonsha kuchinuzhuka byepi muteeto wakukosela pamizhilo?

15 Kino kyakumwenako kibena kumwesha’mba kechi twafwainwa kukankalwa kumona nekuyuka mafunde a Yehoba kyoakeba kwiatwebane. Kechi twafwainwa kuketekela kubilwa bibusa bya Lesa kwakubula kwikala nabyubilo byawamane. Yesu waambile pabino byubilo byatama byoaambilenga palusa nebutemwe bwa Lesa. (Mateo 12:7; Luka 6:1-11) Kulondela mafunde amu Baibolo, kuketulengela kuchinuzhuka kwikala (nangwa kukanjikizha bakwetu kwikala) nandonda yabintu byotwafwainwa kuba nebyabula kufwainwa bibula kufunjisha Baibolo. Tukata muchima pamafunde abutemwe nelukokelo kwi Lesa kukila kwiwamishatu pangye mumpopwelo yetu.—Luka 11:42.

Mufuma Byalusekelo

16. Ambaipo mafunde amo paimena mikambizho imo yamu Baibolo.

16 Byotubena kwibikako kukokela Yehoba, kyanema bingi kuyuka’mba mizhilo yanji yaimena pamafunde anji anema. Kyakumwenako, bena Kilishitu bafwainwa kuchinuzhuka kupopwela bankishi, byubilo byabulalelale, nekwingijisha mashi mujishinda jatama. (Byubilo 15:28, 29) Kika kikwasha bena Kilishitu kulama bino byambo? Lesa ye wafwainwa munema wakumunemeka; twafwainwa kwikala bakishinka kumukwetu wamumasongola; kabiji Yehoba Yeupana Bumi. (Ntendekelo 2:24; Kulupuka 20:5; Masalamo 36:9) Kunemeka ano mafunde anema kwitulengela kuyuka nekulondela mizhilo yalamatako.

17. Bintuka byawama bifuma mukuyuka nekwingijisha mafunde amu Baibolo?

17 Umvwe twakwatakanya mafunde nekwiengijisha, popotwakonsha kuyuka’mba etukwasha. Mapesho akumupashi obamona bantu ba Lesa javula ebaletela mfweto yakine kine. Kyakumwenako, aba basankilapo kupepa fwanka, baji nabyubilo byawama neboba banemeka mashi bachinuzhuka kukwatwa kubikola bimo. Byonkabyo, kwikela mwayila bukine bwa Lesa botufunda mu Baibolo kwakonsha kwitukwasha mubyabunonshi, mubyakisangajimbwe, nangwa mumingilotu ikwabo yapanzubo. Mfweto yawama byonkabyo imwesha mizhilo ya Yehoba kuba’mba kyakine yawama. Bino kumwenamo byawama kechi kyokine kintu kikatampe kyotulondelela mafunde a Lesa ne. Bena Kilishitu bakine bakokela Yehoba mambo bamutemwa, ye yenkatu yebafwainwa kupopwela, kabiji kyokintu kyawama kuba.—Lumwekesho 4:11.

18. Umvwe tukeba kwikala bena Kilishitu bawama, bika byotwafwainwa kulondela mubwikalo bwetu?

18 Kulondela mafunde amu Baibolo kwitukwasha kwikala bulongo mubwikalo, bwakonsha kukebula nebakwetu kwiya mujishinda ja Lesa. Nekyakilamo kunema, tunemeka Yehoba mubwikalo bwetu. Twayuka kuba’mba Yehoba ye Lesa wabutemwe ukeba kwitupa byawama. Inge twafuukula mwayila mafunde a Baibolo nekumona Yehoba byoetupesha, twiumvwa kufwenya kwipi bingi kwiaye. Ee, tukomesha bulunda bwetu bwa butemwe na Shetu wamwiulu.

Mukivulukanyi?

• Mafunde oaka?

• Mafunde apusana byepi namizhilo?

• Mamboka otumwenamo byawama mukulanguluka nekuba bintu mwayila mafunde?

[Kitenguluzha pa peja 14]

Wilson, mwina Kilishitu mu Ghana, bamubujile kuba’mba ukapangiwa nkito mumobatu acheche. Juba jakupelako kwingila, bamupele mwingilo wakovwa motoka wamukulumpe wakampanyi. Wilson byoataine mali mumotoka, kapitao wanji wamubujile’mba Lesa yewatuma mali mambo Wilson jojuba japelako kwingila. Nangwa byonkabyo, Wilson namambo akwingijisha mafunde amu Baibolo amba pabyabukishinka, wapaine oa mali kumukulumpe mwinao. Mukulumpe wakuminye bingi nekusekela, kabiji wabwezhezhe Wilson pankito wamusuntulako waikala naye ke mukulumpe pakampanyi.—Efisesa 4:28.

[Kitenguluzha pa peja 15]

Rukia mwanamukazhi mwina Albania uji namyaka yakusemwa yakila pa 60, waikele myaka 17 kwakubula kwisamba nakolojanji wamulume mambo akubula kumvwañana kwajinga pakachi kabo. Watatwile kufunda Baibolo na Bakamonyi bakwa Yehoba, kabiji wafunjile kuba’mba bena Kilishitu bakine bekala mutende nabakwabo, kechi beshikwane. Walombele bufuku bonse, kabiji muchima saabamba waile kunzubo yakolojanji. Byoafikile mwana kolojanji wamukazhi wamushinkwijileko kukinzhilo. Wakuminye bingi nekumwipuzha’mba: “Bañanyi bafwa? Mwanangaka kuno?” Rukia wamwambijile’mba wakebelenga kumonañana nakolojanji. Mumeso anteka walumbulwile’mba kufunda mafunde amu Baibolo nekuyuka Yehoba kokwamutundaika kukeba kwikala mutende nakolojanji. Panyuma yakuchikauka nakujila nekwipakachilamo, besekejile bingi pakuno kukwatankana jibiji kwanema byonkabye.—Loma 12:17, 18.

[Kipikichala pa peja 17]

Mateo 5:27, 28

[Kipikichala pa peja 17]

Mateo 5:3

[Kipikichala pa peja 17]

Mateo 5:24

[Kipikichala pa peja 17]

‘Kabiji pa kwiamona mabumba, wakanjijile pa mutumba: byo aikele, baana banji ba bwanga baishile kwi aye: ponkapo pa kutatula kwamba wibafunjishenga.’—MATEO 5:1, 2

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu