Kulondela Mikambizho ya Lesa Kutumbijika Yehoba
‘Nkamutumbijika na kusanta.’—MASALAMO 69:30.
1. (a) Mamboka Yehoba oafwainwa kutumbijikilwa? (b) Tumutumbijika byepi nakusanta?
YEHOBA Lesa Wabulume bonse, ye Mfumu wa Bilengwa byonse kabiji ye Mulenga. Byonkabyo, jizhina janji nenkebelo yanji byafwainwa kutumbijikwa. Kutumbijika Yehoba kulumbulula kumupa mushingi wakilamo, kumutota nekumutakaika mubyambo nemubyubilo. Pakuba’mba tube kino “nakusanta” kikebewa kimye kyonse satumusanchila pabyoabena kwitubila pakino kimye nepa byoaketubila kulutwe nalwendo. Muchima yetwafwainwa kwikala nanji keyewa uji mu Lumwekesho 4:11, amo bilengwa byamupashi byamwiulu mobyaela mbila’mba: “Mwafwainwa anweba Nkambo yetu, Lesa wetu, kutambula lukumo, ne buneme, ne bulume: mambo anweba yenu mwalengele byonse, kabiji na mambo onka a kyaswa muchima wenu o byaikajile, o byalengelwe.” Tumutumbijika byepi Yehoba? Tumutumbijika byotufunda peaye nekuba byoakeba kwiatweba. Twafwainwa kusakishanga byonka byasakishenga nyimbi wamasalamo waambile’mba: “Mumfunjishe kuba kyaswa muchima wenu; mambo anweba mwi Lesa wami.”—Masalamo 143:10.
2. Yehoba ukeboba byepi aba bamutumbijika, kabiji nga boba babula kumutumbijika?
2 Yehoba wibata bingi muchima aba bamutumbijika. Kyokyoaikela “ufweta boba bamukebesha.” (Bahebelu 11:6) Ikekala mfweto yoika? Mululombelo lwanji kwi Shanji wamwiulu, Yesu walombele’mba: “Buno bo bumi bwa myaka, namba bemuyuke anweba, Lesa yenka wa kine, ne Yesu Kilishitu ye mwatumine.” (Yoano 17:3) Ee kine, aba ‘batumbijika [Yehoba] nakusanta’ “bakaswana ntanda, ne kwikalamo myaka ne myaka.” (Masalamo 37:29) Bino, “mubi kechi ukekala na kyo akamwenamo kulutwe ne.” (Byambo bya Mana 24:20) Kabiji muano moba apelako kutumbijika Yehoba kubena kukebewa bingi mambo bukumotu avizhe babi nekupulusha baoloka. “Panopantanda pakapita ne lwiso lwapo: pakuba aye uba kyaswa muchima wa Lesa ukekala myaka ne myaka.”—1 Yoano 2:17; Byambo bya Mana 2:21, 22.
3. Mamboka otwafwainwa kumvwina buku wa Malakai?
3 Kyaswa muchima wa Lesa kiji mu Baibolo, mambo “binembelo byonse byanembeshiwa kwi Lesa.” (2 Timoti 3:16) Mubino Byambo bya Lesa muji mashimikila avula abena kumwesha Yehoba byoapesha bantu bamutumbijika, nebyooba kuboba babula kumutumbijika. Jishimikila jimo kejoja jaamba pabyamwekele mu Isalela kimye kyangauzhi Malakai. Malakai wanembele buku wanji kyamuma 443 B.C.E., kimye Nehemiya kyoajinga ndamakyalo mu Yuda. Muuno buku walufunjisho kabiji walusekelo muji byambo nebungauzhi “byanembejilwe kufundwa kwetu, atweba, bo yafikila mpelo ya myaka.” (1 Kolinda 10:11) Kumvwina byambo byakwa Malakai kwakonsha kwitukwasha kwinengezhezha jimo “aja juba jikatampe ja Yehoba jilengesha moyo,” kasa jikyangye kufika joakonawinamo buno bwikalo bubi.—Malakai 4:5.
4. Ñanyi bishinka 6 byobetubula mu Malakai kyapitala 1?
4 Nga aye buku wakwa Malakai wanembelwe myaka kukila pa 2,400 yapitapo, wakonsha kwitukwasha byepi mukino kitota-myaka kyabu 21 kwinengezhezha jimo kujoja juba jikatampe ja Yehoba jilengesha moyo? Kyapitala kitanshi kitubula bishinka 6 byanema byotwafwainwa kutumbijikilamo Yehoba nakusanta pakuba’mba aketubile bibusa nekumona bumi bwamyaka nemyaka: (1) Yehoba watemwa bantu banji. (2) Twafwainwa kumwesha kuba’mba tunemeka bintu byazhila. (3) Yehoba ukeba atweba kumupa byawamisha. (4) Mpopwelo yakine itundaikwa nabutemwe, kechi nalwisone. (5) Mwingilo utokesha Lesa pamuchima kechi wakatazhane. (6) Atweba bonse pamuntu pamuntu tukeambila mambo kwi Lesa. Pano twayai twisambe pakishinka kimo kimo monka mobyalondakena byotubena kubalaula Malakai kyapitala 1, muuno mutwe mutanshi mumitwe isatu ibena kwamba pabuku wa Malakai.
Yehoba Watemwa Bantu Banji
5, 6. (a) Mamboka Yehoba kyoatemwejile Yakoba? (b) Twakonsha kuketekelaka umvwe twalonda bukishinka bwakwa Yakoba?
5 Butemwe bwa Yehoba bwalumbululwa bingi bulongo mumavesi atanshi a Malakai. Buku watendeka nabino byambo: “Bino byo byambo bya bungauzhi byaambile Yehoba ku bena Isalela.” Kabiji Lesa waamba’mba: “Nemutemwa.” Kwamba kyakumwenako muino yonka vesi, Yehoba waamba’mba: “Natemenweko Yakoba.” Yakoba wajinga muntu wajinga nalwitabilo mwi Yehoba. Mukupita kwakimye Yehoba wapimpwile jizhina ja Yakoba amba pano obewa usakutelwanga’mba Isalela, waishile kwikala kemushakulu mumukoka wabena Isalela. Kyalengejile’mba Yehoba amutemwe Yakoba kenamambo akuba wajinga muntu walwitabilo. Ne bantutu bakwabo bajinga namuchima nobe wakwa Yakoba kwi Yehoba nabo Wibatemenwe.—Malakai 1:1, 2.
6 Umvwe twatemwa Yehoba nekwingijila pamo nabantu banji mubukishinka, twakonsha kutekeneshiwa nabyambo biji mu 1 Samwela 12:22 byaamba’mba: “Yehoba kechi ukebaleka bantu banji ne, na mambo a jizhina janji jikatampe.” Yehoba watemwa bantu banji kabiji wibafweta, kikatakata ukebapa bumi bwamyaka. Tutanga’mba: “Ketekela mwi Yehoba, ne kuba byawama; wikale mu kyalo, usekele mu bukishinka bwanji. Usangalele mwi Yehoba; kabiji aye ukakupa bisaka muchima obe.” (Masalamo 37:3, 4) Kutemwa Yehoba kwituleta kukishinka kyabubiji kyobetubula mu Malakai kyapitala 1.
Sanchilainga Bintu Byazhila
7. Mamboka Yehoba kyoashikijilwe Isao?
7 Panyuma yakwamba’mba: “Natemenweko Yakoba,” byonka byotutanga mu Malakai 1:2, 3, Yehoba waamba’mba: “Isao namushikilwe.” Mamboka kyobapusenejile bano bantu? Yakoba watumbijikile Yehoba, pano kolojanji mbuyu aye Isao kechi wikyubilene. Isao bamutelanga jizhina jikwabo amba Edomu. Mu Malakai 1:4, kyalo kya Edomu kitelwa’mba kyalo kyababi, ne bangikazhi bakyo wibashikwa. Isao bamutumbile jizhina ja Edomu (jilumbulula’mba “Kuchila”) panyuma yakupotesha bubeji bwanji bwanema kwi Yakoba namasuku atukunde tuchila. Ntendekelo 25:34 yaamba’mba “Isao wasujiletu bubeji bwanji.” Mutumwa Paulo wakambizhe bakwabo bamulwitabilo amba bajimuke kuchina ‘kwakekala umo wa bulalelale, nangwa ungi [“ubula kunemeka bintu byazhila,” NW] pamo ne Isao, yenka wapoteshe bubeji bwanji mwine nakijiilo kimo kya kajo.’—Bahebelu 12:14-16.
8. Kika kyalengejile Paulo kufwanyikizha Isao kumuntu wabulalelale?
8 Mamboka Paulo kyoafwanyikizhe byubilo bya kwa Isao kubulalelale? Ke namambo akuba’mba kwikala namaana nobe akwa Isao kwakonsha kulengela muntu kukankalwa kunemeka bintu byazhila. Kino kyakonsha kuleta bundengamambo, nabiji bulalelale. Onkao mambo, atweba bonse pamuntu pamuntu twafwainwa kwishikisha amba: ‘Abya pabimye bimo ngesekwa kuba’mba mpoteshe buswanyi bwami bwabwina Kilishitu nangwa’mba bumi bwamyaka, nakintu kyonasaka kyapa kakimyetu kacheche nobe masuku atukunde nyi? Apo kampe kwakubula kuyuka, nsula bintu byazhila nyi?’ Isao kechi watekenyene, aye wakebelengatu bukiji-bukiji amba nje. Waambijile Yakoba amba: ‘[Endesha, NW] nasansapo namba, umpepo aa masuku achila, nje.’ (Ntendekelo 25:30) Kya bulanda bingi kumona’mba nebakalume ba Yehoba bamo bamba’mba: “Ñendeshe! Mamboka akupembelela’mba kana nkatwele mumasongola a mushingi?” Kilaka kyakukeba kwilaala kwakubula kwakamwa bifumamo, kiji nobe koka kajo kamasuku achila atukunde.
9. Twakonsha kutwajijila byepi kwikala bantu baji namoyo wakwakamwa Yehoba?
9 Kange tusule bintu byazhila mukubula mushingi kubyubilo byawama, bulumbuluke, nebuswanyi bwetu bwaku mupashine. Mukifulo kyakupasha Isao, twayai twikale nobe Yakoba nekutwajijila kwikala namoyo wakwakamwa Lesa nekumwesha mushingi mukatampe kubintu byazhila. Kino twakonsha kwikyuba byepi? Twakonsha kwikyuba kupichila mukwikala bajimuka nekulama mizhilo ya Yehoba. Kino kibena kwituleta kukishinka kyabusatu kyobetubula mu Malakai kyapitala 1. Ñanyi kishinka kyo?
Kumupa Yehoba Byawamisha
10. Muñanyi jishinda bañanga mobasujilenga tebulu wa Yehoba?
10 Bañanga babena Yuda baingilanga munzubo ya Lesa mu Yelusalema mumoba akwa Malakai kechi bamupanga Yehoba milambo yawamishane. Malakai 1:6-8 wamba’mba: “Mwana unemeka shanji, ne kalume naye unemeka nkambo yanji; pakuba amiwa umvwe ne shanja mwana munema wami uji pi? kabiji amiwa umvwe ne nkambo ya bantu, moyo wa kungakamwa uji pi? i byo byo naamba amiwa Yehoba wa mabumba kwi anweba bañanga mwasula jizhina jami.” Bañanga bamushikishe’mba: “Mo twijisujila jizhina jenu mo mwepi?” Yehoba wibakumbwile’mba: “Mambo mulambula kajo kazhilululwa pa kyami kyakusokelapo bitapisho.” Bañanga babwela bashikisha’mba: “Mo twikizhilulwila mo mwepi?” Byonkabyo Yehoba wibambijile’mba: “Byo mwaamba’mba: Tebulu wa Yehoba twakonsha kumusulatu.” Aba bañanga bamwesheshenga’mba basujilenga tebulu wa Yehoba kimye kyonse kyobalambwilenga banyama babula kufwainwa pakitapisho, ne kwamba’mba: ‘Kechi bubi ne.’
11. (a) Yehoba waambilepo’mbaka pamilambo yoabulanga kutambwila? (b) Muñanyi jishinda bantu bonse mobaikejile namambo?
11 Kepo Yehoba ebabujile mumeso anteka pamambo ayoya milambo yoabulanga kutambula amba: “Nanchi esekai kumulambula kwi aye ndamakyalo; kine ukemusekelelanyi?” Ine, ndamakyalo wabo kuba watemwapotu nangwa pacheche bupe bwauno mutundune. Nkambo wa Bilengwa byonse kine kuba watambwila milambo yabo yabula kufwainwane! Kechi bañangatu bonka bajinga mumambone. Kyakine, bañanga bamwesheshenga byobasujile Yehoba pakulambula bitapisho. Pano nga bantutu bonse nanchi kechi bajinga namambo nenyi? Nabo bajinga namambo. Mambo bobaletelenga banyama basabika meso, balemana, bakolwa, nekwibaleta kubañanga amba bebatapishe kwi Yehoba. Byobwabailepo buno bubi!
12. Tufunda byepi kumupa Yehoba byawamisha?
12 Kumupa Yehoba byawamisha jojishinda jakumwesheshamo amba kine twamutemwa. (Mateo 22:37, 38) Jibumba ja Yehoba kechi jiji nobe boba bañanga mumoba akwa Malakai bayile mungine, ajo jifunjisha mikambizho yamu Binembelo itukwasha kutumbijika Yehoba nakusanta kupichila mukumvwina mikambizho yanji. Kino kyakwatankana nakishinka kyabuna kyotwaya tufunde mu Malakai kyapitala 1.
Mpopwelo Yakine Itundaikwa Nabutemwe, Kechi Nalwisone
13. Bañanga baubangaka akyo kyamwesheshenga’mba bajinga nalwiso?
13 Bañanga bamumoba akwa Malakai bajinga nalwiso, bashinta kabiji batemenwe mali. Twayuka byepi byobyo? Malakai 1:10 wamba’mba: “Inge kwajingapo umo wa mwi anweba waswa kushinka bibelo mu kwimukanya kubanza mujilo watu pa kyami kyakusokelapo bitapisho, inge natemwa. Kechi namwenamo lusekelo mwi anweba ne, byo byaamba Yehoba wa mabumba, kabiji kechi naswa kutambula milambo ku maboko enu ne.” Ee, aba bañanga balwiso bakebanga kwibalipila pamwingilo yense yebaingilanga munzubo ya Lesa nangwatu pakamwingilo kacheche. Bakebanga kwibalipila pamwingilo wakushinka binzhilo nekubanza mujilo pakyakusokelapo! Kine, Yehoba kyokyo akainyijile kutambula milambo kumaboko abo!
14. Mamboka otwakonsha kwambila’mba Bakamonyi bakwa Yehoba batundaikwa nabutemwe?
14 Lunkumbwa nelwiso lwaboba bañanga babi mu Yelusalema wakala lwituvululako kuba’mba, monka mwaambila Byambo bya Lesa, bantu balunkumbwa kechi bakaswana bufumu bwa Lesa ne. (1 Kolinda 6:9, 10) Byotulanguluka pabyubilo byalwiso byaboba bañanga, kitulengela kunemekesha mwingilo wabusapwishi ubena kwingijiwa na Bakamonyi bakwa Yehoba mwaya ntanda yonse. Tumwingila mukwitemenwa, kechi tulombapo mfweto pakwingila uno mwingilo wetune. Mambo ‘kechi tuvwangakanya mambo a Lesa amba tumwenemo ne.’ (2 Kolinda 2:17) Byonka byaambilepo Paulo, netuwa pamuntu pamuntu twakonsha kwamba nabukishinka’mba: “Nemusapwijile mambo awama a Lesa [kwa] kubula mfweto.” (2 Kolinda 11:7) Monai kuba’mba Paulo ‘wasapwijile mambo awama’ nalusekelo. Kino kilumbulula kishinka kyabutanu kyobetubula mu Malakai kyapitala 1.
Mwingilo wa Lesa Kechi Wakatazhane
15, 16. (a) Ñanyi muchima yebajinga nanji bañanga pamambo akupana milambo? (b) Bakamonyi bakwa Yehoba bapana byepi milambo yabo?
15 Kala bañanga babujile lwitabilo mu Yelusalema bamwenenga mwingilo wakulambula milambo nobe wakatazha bingi. Kyajinga kisendwa kwiabo. Byonka byokyaambiwa mu Malakai 1:13, Lesa wibabujile’mba: “Mwamba ne kikwabo amba: Oo! bino bintu byo bya kwikokeshatu kyatu! ke mwibishibuluke.” Aba bañanga bashibulukilenga nekusula bintu byazhila bya Lesa. Atweba bonse twafwainwa kwibikangako mululombelo kuchina twakekala nobe abo. Mukifulo kyakwikala nobe abo, twayai atweba bonse pamuntu pamuntu kimye kyonse tumweshenga mulanguluko uji mu 1 Yoano 5:3 wakuba’mba: “Kutemwa Lesa ko ko kuno, amba, tulame mikambizho yanji: kabiji mikambizho yanji kechi yakatazha ne.”
16 Satwikalanga nalusekelo mukupana milambo yaku mupashi kwi Lesa, kechi twafwainwa nangwa pacheche kulanguluka’mba kisendwa kyanemane. Twayai tumvwinenga byambo byabungauzhi byaamba’mba: “Mubwele kwi Yehoba na byambo ne kumwambila’mba: Tulekelaiko mambo etu onse, mwitutambule na lusa, kabiji tukalambulanga byambo bya lutotelo nobe milambo.” (Hoseya 14:2) Byambo bya kuba’mba “lutotelo nobe milambo,” bilumbulula milambo yaku mupashi, byambo byotwamba byakutota Yehoba nenkebelo yanji. Bahebelu 13:15 baamba’mba: “Monka mwi [Yesu Kilishitu] tuletenga kitapisho kya kutota Lesa moba onse, ko kuba’mba, bipangwa bya pa bya tunwa byetu bitota jizhina janji.” Byotujipo nalusekelo pakumona kuba’mba milambo yetu yaku mupashi kechi yakulambulatu’mba kikulu twikyubane, bino imwesha byotwatemwa Lesa namuchima wetu yense! Kino kituleta kukishinka kyabutanu nakimo kyotusakufunda mu Malakai kyapitala 1.
Bonse Umo Umo Tukeambila Mambo
17, 18. (a) Mamboka Yehoba kyoafingijile “awa ujimbaika”? (b) Kika kyobalubileko aba bamujimbaikilenga?
17 Bantu bamumoba akwa Malakai beambijile mambo abo bene umo umo, neatweba tukeambila atwe bene. (Loma 14:12 Ngalatiya 6:5) Byonkabyo, Malakai 1:14 waamba’mba: “Afingwe mafingo awa ujimbaika, uji na nyama [mutuntulu] mulume mu jitanga janji, kabiji ulaya na luchipo kumulambula, bino pa kulambula ulambulako uji na bulema kwi Nkambo.” Muntu walelanga banyama kechi walelangatu nyama umo nabiji mukooko umotu, kyakuba’mba umvwe kyakatazha, kafwako mukwabo wakupingizhapone. Pakusalapo nyama wakulambula, kechi kyafwainwe kusala wasabika meso, walemana, nangwa wakolwane. Umvwe kine wasala nyama wayewo mutundu, kyamwesheshenga’mba wasula lunengezho lwa Yehoba lwakupainamo milambo, mambo muntu uji najitanga jabanyama wakonsheshe kumonapo nyama wakosa bulongo!
18 Nanchi kyajingatu bulongo Yehoba kufinga, awa ujimbaika wajinga nanyama mulume mutuntulu pano bino waleta kampe nakututumuna nyama wasabika meso, usunkuta nangwa ukolwa kuñanga amba atapishe. Kafwapo nangwa pamo pamwesha nangwa ñanga umo amba watongwelepo Mizhilo nekulumbulula kuba’mba nyama yense walemana kechi witabilwane. (Bena Levi 22:17-20) Bantu bamaana bayukile’mba umvwe batwala kyabupe kyauno mutundu kwi ndamakyalo wabo, bealenga abulala. Pano abo byobyo batwajilenga kwi Mfumu wa Bilengwa byonse, Yehoba, wakila bandamabyalo bonse. Malakai 1:14 wamulumbulula bino amba: “Ne Mfumu mukatampe, byo byaamba Yehoba wa mabumba, kabiji jizhina jami jo jilengesha moyo ba mu mikoka ya bantu.”
19. Kika kyotubena kutengela, kabiji kika kyotwafwainwa kubanga?
19 Atweba bakalume bakishinka ba Lesa, tutengela juba Mfumu Mukatampe, aye Yehoba, jobakamunemeka bantu bonse. Pakyokya kimye, ‘panopantanda pakakumbana maana akumuyuka Yehoba byonka byakumbana mema mukalunga kamema.’ (Isaya 11:9) Pakino kimye, twayai twibikengako kulondela mikambizho ya Yehoba byonka byaubile nyimbi wa masalamo waambile’mba: ‘Nkamutumbijika nakusanta.’ (Masalamo 69:30) Pakuba’mba tube kino, mu Malakai muji nelufunjisho lukwabo lwakonsha kwitukwasha. Twayai tumvwishe mitwe ikwabo ibiji yalondelapo yamu buku wa Malakai.
Mukivulukanyi?
• Mamboka otwafwainwa kutumbijikila Yehoba?
• Mamboka milambo yalambulanga bañanga mu moba akwa Malakai kyoyabujile kwitabilwa kwi Yehoba?
• Tupana byepi mulambo wakutota kwi Yehoba?
• Kika kyafwainwa kwitutundaikanga mumpopwelo yakine?
[Kipikichala pa peja 18]
Bungauzhi bwakwa Malakai bwatongwelenga ano moba etu alelo
[Kipikichala pa peja 19]
Isao kechi wanemekele bintu byazhilane
[Kipikichala pa peja 20]
Bañanga nebantu bapainenga milambo yabujile kwitabilwa
[Kipikichala pa peja 21]
Kuzhokoloka mwaya ntanda yonse, Bakamonyi bakwa Yehoba bapana milambo yakutota kwakubula kukeba malipilo